Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu, xác định được các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ................/............... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ HỮU BÌNH HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... .............../............. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ HỮU BÌNH HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành:Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu độc lập của bản thân. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc và mọi số liệu nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Lê Hữu Bình 1
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn này tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS Nguyễn Thị Thu Hà đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ học viên hoàn thành luận văn thạc sĩ quản lý công đúng thời gian quy định. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính, các giảng viên Khoa sau đại học và các Phòng, Khoa của Học viện Hành chính đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Xin cảm ơn các cô chú công tác tại HĐND, UBND huyện Lệ Thủy đã nhiệt tình thu thập, cung cấp số liệu, tài liệu giúp tôi hoàn thành công trình luận văn này. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Học viên Lê Hữu Bình
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng biểu MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN ...................................................................... 7 1.1. Vị trí, vai trò và chức năng của hội đồng nhân dân huyện........................ 7 1.1.1. Vị trí của Hội đồng nhân dân huyện ..................................................... 7 1.1.2. Vai trò của Hội đồng nhân dân huyện ................................................. 10 1.1.3. Chức năng của hội đồng nhân dân huyện............................................ 12 1.2. Hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện ................................. 15 1.2.1. Khái niệm hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện ............. 15 1.2.2. Đặc điểm hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân.......................... 16 1.2.3. Phương thức hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện .......... 19 1.2.4. Ý nghĩa hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện .................. 25 1.3. Các tiêu chí đánh giá hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện 27 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện ........................................................................................................... 30 1.4.1. Sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng.............................................................. 30 1.4.2. Nhóm yếu tố thuộc về năng lực của đại biểu HĐND huyện ................ 31 1.4.3. Cách thức thực hiện giám sát của HĐND huyện ................................. 33 1.4.4. Nhóm yếu tố thuộc đối tượng giám sát ............................................... 34
1.4.5. Môi trường kinh tế, chính trị - xã hội .................................................. 34 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 37 Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH ........................ 38 2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình ..... 38 2.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Lệ Thủy ..................................................... 38 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Lệ Thủy ........................................... 40 2.2. Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ........................................................ 42 2.2.1. Cơ cấu tổ chức hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ............................. 42 2.2.2. Kết quả hoạt động của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ................. 46 2.3. Thực tiễn hoạt động giám sát của hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy .... 51 2.3.1. Hoạt động giám sát thông qua xem xét các báo cáo công tác tại kỳ họp của HĐND huyện Lệ Thủy........................................................................... 51 2.3.2. Hoạt động giám sát thông qua chất vấn và trả lời chất vấn của HĐND huyện Lệ Thủy ............................................................................................. 53 2.3.3. Hoạt động giám sát thông qua xem xét tính hợp hiến, hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật của UBND cùng cấp và Nghị quyết của HĐND cấp dưới ....................................................................................................... 55 2.3.4. Hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND huyện Lệ Thủy ................. 56 2.3.5. Hoạt động giám sát thông qua việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND huyện bầu................................ 58 2.4. Đánh giá chung về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình ................................................................................. 59 2.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................ 59 2.4.2. Hạn chế .............................................................................................. 61 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................ 62 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 64
Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH................................................................................. 65 3.1. Phương hướng hoàn thiện hoạt động giám sát Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ........................................................................................................ 65 3.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ........................................................................................................ 68 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho các chủ thể về ý nghĩa hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy............................................................... 68 3.2.2. Đổi mới phương thức giám sát để hoàn thiện hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy............................................................... 69 3.2.3. Nâng cao năng lực giám sát của các chủ thể thực hiện chức năng giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy ..................................................................... 71 3.2.4. Kiện toàn tổ chức bộ máy tham mưu, giúp việc cho HĐND huyện Lệ Thủy ............................................................................................................. 73 3.2.5. Lựa chọn những nội dung quan trọng để giám sát và có kế hoạch, chương trình giám sát khoa học, hợp lý ........................................................ 75 3.2.6. Bảo đảm điều kiện hoạt động của HĐND và Đại biểu HĐND huyện Lệ Thủy ............................................................................................................. 76 3.2.7. Tăng cường phối hợp với các cơ quan để hoàn thiện hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy ........................................................ 77 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 80 KẾT LUẬN ................................................................................................. 81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CT : Chỉ thị CP : Chính phủ MTTQ : Mặt trận tổ quốc NĐ : Nghị định PL : Pháp lệnh QH : Quốc Hội TW : Trung ương UBND : Ủy ban nhân dân UBTVQH : Ủy ban thường vụ Quốc hội HĐND : Hội đồng nhân dân
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Lệ Thủy ............................................... 39 Hình 2.2. Sơ đồ tổ chức HĐND huyện Lệ Thủy ........................................... 44
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế Lệ Thủy giai đoạn 2012-2016 ............ 40 Bảng 2.2: Tỷ trọng các ngành kinh tế huyện Lệ Thủy giai đoạn 2012-2016 . 41 Bảng 2.3 Các tổ đại biểu và số đơn vị bầu cử Nhiệm kỳ 2011 – 2016 .......... 43 Bảng 2.4. Số lượng đại biểu HĐND huyện Lệ Thủygiai đoạn 2011 – 2016.. 44 Bảng 2.5 Trình độ chuyên môn và lý luận chính trị đại biểu HĐND huyện Lệ Thủy nhiệm kỳ 2011 -2016 .......................................................................... 45 Bảng 2.6. Độ tuổi trung bình của đại biểu HĐND huyện Lệ Thủy giai đoạn 2011 -2016 ................................................................................................... 45
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Giám sát là một trong những hoạt động quan trọng của HĐND các cấp đã được quy định tại Điều 113 - Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghãi Việt Nam năm 2013, tại Điều 1 - Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015; tại điều 5 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015. Theo đó, HĐND giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của HĐND cùng cấp; giám sát hoạt động của Thường trực HĐND, UBND, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp và các Ban của HĐND cấp mình; giám sát quyết định của UBND cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp… Giám sát là việc đồng hành cùng các cơ quan nhà nước, các đơn vị thực thi nhiệm vụ, pháp luật, trên cơ sở thực tiễn để quan sát, theo dõi, kiểm tra xem việc đó có thực hiện đúng theo chương trình, kế hoạch, quy định pháp luật hay không, nhằm góp phần thúc đẩy, phát huy hiệu quả việc huy động và sử dụng các nguồn lực, góp phần đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh ở địa phương. Việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND có ý nghĩa hết sức quan trọng thể hiện vai trò của cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, cơ quan đại biểu của nhân dân địa phương góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan Nhà nước ở địa phương, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân địa phương. Thực tiễn hoạt động của HĐND huyện Lệ Thủy trong những năm qua cho thấy, HĐND huyện đã có nhiều cố gắng để tăng cường công tác giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật và các nghị quyết của HĐND. Kết quả hoạt động giám sát của HĐND đã có tác dụng tích cực trong việc giải quyết các vấn đề bức xúc ở địa phương. Tuy nhiên, cũng còn nhiều ý kiến cho rằng, 1
hoạt động giám sát của HĐND huyện vẫn chưa được thường xuyên, hiệu quả giám sát còn hạn chế, một số kiến nghị của HĐND chưa được các cơ quan hữu quan thực hiện nghiêm túc và kịp thời; Hội đồng nhân dân chưa thật sự phát huy vai trò là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, đánh giá thực trạng hoạt động của HĐND huyện Lệ Thủy, đề xuất những giải pháp khả thi nhằm thực hiện có hiệu quả hơn vai trò, chức năng của HĐND huyện vừa có ý nghĩa lý luận, vừa mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những lý do đó, học viên lựa chọn đề tài“Hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” với mong muốn được mang những kiến thức học tập của mình góp phần nhỏ trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND huyện Lệ Thủy trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Liên quan đến hoạt động giám sát của HĐND là vấn đề được rất nhiều cấp lãnh đạo, nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu của nhiều tác giả dưới nhiều góc độ khác nhau như: Luận văn thạc sĩ Luật học: “Năng lực thực hiện chức năng giám sát của HĐND tỉnh Hải Dương đối với quản lý hành chính nhà nước về đất đai” của Phạm Quang Hưng - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2007). Trong khuôn khổ đề tài này thì luận văn chỉ tập trung phân tích sâu hoạt động giám sát của HĐND tỉnh về một chủ thể cụ thể đó là các cơ quan quản lý hành chính nhà nước với một lĩnh vực cụ thể đó là giám sát trong lĩnh vực đất đai. Luận văn thạc sĩ Hành chính công: “Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân từ thực tiễn hoạt động của HĐND Quận Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội” của tác giả Cao Thị Bích Lan, Học viện Hành chính Quốc gia (2005); Luận văn tập trung nghiên cứu dưới góc độ hiệu quả hoạt động của HĐND quận Hoàn Kiếm và phân tích thực trạng để đưa ra các 2
giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND quận. Luận văn thạc sĩ Hành chính công: “Nâng cao năng lực giám sát của HĐND thành phố Hà Nội trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ môi trường”, của tác giả Nguyễn Sỹ Thắng, Học viện Hành chính Quốc Gia (2004). Luận văn này tập trung phân tích thực trạng hoạt động giám sát của HĐND thành phố Hà Nội đối với một lĩnh vực cụ thể là quản lý và bảo vệ môi trường và tập trung đưa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND thành phố Hà Nội. Luận văn thạc sĩ quản lý công: “ Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Bình”, của tác giả Trần Thị Sáu, Học viện Hành chính Quốc gia (2017). Luận văn này tập trung phân tích thực trạng hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Quảng Bình và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả, chất lượng giám sát HĐND trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. Bên cạnh một số đề tài thạc sĩ đã công bố thì có nhiều bài viết, tham luận trên các tạp chí, trang website như: - Bàn về tính chất của HĐND trong điều kiện cải cách bộ máy nhà nước hiện nay, PGS - TS Bùi Xuân Đức, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, 12/2003; - Tổ chức và hoạt động của các ban của HĐND, Trương Đắc Linh, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 2/2003; - Về đổi mới tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp nhiệm kỳ 2004- 2009, Đinh Ngọc Quang, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 2/2005. - Kỹ năng hoạt động Đại biểu HĐND Ban công tác Đại biểu dân cử tổng hợp và biên soạn, 2017; Mặc dù đã có một số công trình nghiên cứu về hoạt động giám sát của HĐND tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp về “Hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình”. Do đó nghiên cứu của tác giả đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của 3
HĐND trên địa bàn một huyện Lệ Thủy, từ đó đưa ra phương hướng và các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình là công trình tôi lựa chọn làm đề tài luận văn cao học. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Luận văn nghiên cứu, xác định được các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. - Nhiệm vụ: Làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động giám sát của HĐND huyện. Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy. Từ đó tìm ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân hạn chế của hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy trong thời gian qua. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tế đề xuất phương hướng và các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy cho những năm tiếp theo. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy chủ yếu là tập trung vào nghiên cứu các chủ thể giám sát và các đối tượng chịu sự giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, đó là hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy đối với UBND huyện và các cơ quan trực thuộc huyện, các cơ quan trực thuộc tỉnh đóng trên địa bàn huyện. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi nội dung:Nghiên cứu hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy đối với các chủ thể bị giám sát thông qua phương thức và nội dung giám sát. 4
+Phạm vi không gian: Nghiên cứu hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình + Phạm vi thời gian: Nghiên cứu hoạt động giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy từ giai đoạn 2011 - 2016 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn Phương pháp luận: Luận văn vận dụng cách tiếp cận theo phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; vận dụng quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước về Nhà nước kiểu mới, HĐND, chức năng giám sát của HĐND. Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình thực hiện, luận văn dựa trên một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê, … để làm sáng tỏ những nội dung cần nghiên cứu. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng và kế thừa thành quả của một số công trình nghiên cứu, bài viết, báo cáo và các tài liệu liên quan khác. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận và kỹ năng thực tiễn cơ bản liên quan tới hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân; làm rõ những hạn chế, bất cập, vướng mắc trong quá trình giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Qua đó, đề xuất giải pháp hoàn thiện quy trình và cách thức giám sát của HĐND, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả giám sát của HĐND huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới. Luận văn cũng là tài liệu tham khảo thiết thực cho đại biểu HĐND và các cán bộ giúp việc cho HĐND huyện trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. 5
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được bố cục thành 3 chương, gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Chương 2: Thực trạng hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN HUYỆN 1.1. Vị trí, vai trò và chức năng của hội đồng nhân dân huyện 1.1.1. Vị trí của Hội đồng nhân dân huyện Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghãi Việt Nam năm 2013, Điều 111 quy định: “Cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) được tổ chức phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định”.[9] Theo đó, khoản 1 Điều 113 tiếp tục quy định: “HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân địa phương, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên”.[9] Điều 4 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 quy định cấp chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính gồm có HĐND và UBND. Như vậy, sau một thời gian dài thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường theo Nghị quyết số 26/2008/QH12 của Quốc hội, Nghị quyết số 724/2009/UBTVQH12 của Ủy ban thường vụ Quốc hội; Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 đã quy định cấp chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính đều phải có HĐND và UBND. Điều này đã khẳng định rõ vị thế của HĐND trong tổ chức bộ máy chính quyền ở địa phương. Theo quy định, HĐND được thành lập ở cả 3 cấp: Cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Trong khuôn khổ luận văn này tác giả chỉ đề cập đến vị trí, vai trò của HĐND huyện. 7
Dựa vào quy định vị trí của HĐND ta có thể thấy HĐND nói chung và HĐND huyện nói riêng có một số đặc điểm sau: Thứ nhất HĐND là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương. Tính quyền lực nhà nước của HĐND huyện thể hiện ở chỗ HĐND thể hiện quyền làm chủ của nhân dân trên địa bàn lãnh thổ một huyện đồng thời thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn do cấp trên phân giao. Quyết định của HĐND có tính bắt buộc chung đối với các cơ quan, tổ chức và công dân ở địa phương. “UBND ở cấp chính quyền địa phương do HĐND cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước HĐND và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên”.[9]. Tính quyền lực nhà nước của HĐND huyện còn được thể hiện ở chỗ HĐND huyện căn cứ vào Hiến Pháp, Luật và các văn bản của các cơ quan nhà nước ở Trung ương, căn cứ nhu cầu và điều kiện thực tế của huyện để quyết định các chủ trương, biện pháp quan trọng nhằm bảo đảm thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương, phát huy tiềm năng của huyện, xây dựng và phát triển kinh tế- xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân tại địa phương. Cũng do tính quyền lực nhà nước của HĐND đã được Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015 xác định, nên HĐND cấp huyện còn thực hiện quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật và các nghị quyết của HĐND huyện đối với các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi cá nhân có liên quan trên địa bàn huyện theo quy định của pháp luật, cũng như giám sát hoạt động công tác của TTHĐND, UBND, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp. Thứ hai, HĐND là cơ quan đại biểu của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng trực tiếp và bỏ phiếu kín. HĐND đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân 8
địa phương. Đại biểu HĐND được bầu ra từ những đại diện ưu tú cho giai cấp công nhân, nông dân, tầng lớp trí thức, các dân tộc, thành phần xã hội trong phạm vi địa phương. HĐND tồn tại, hoạt động trước hết vì lợi ích của nhân dân địa phương nhưng phải phù hợp với lợi ích chung của cả nước. Tính đại diện cho nhân dân của HĐND còn được thể hiện ở chỗ chế độ bãi nhiệm đại biểu HĐND được thực hiện khi đại biểu không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân thì tùy mức độ vi phạm và bị HĐND hoặc cử tri bãi nhiệm. Trong hệ thống tổ chức mộ máy nhà nước, HĐND là tổ chức chính quyền gần gũi nhân nhân nhất, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng và yêu cầu của nhân dân, nắm vững đặc điểm của địa phương, do đó có cơ sở quyết định mọi công việc sát hợp với nguyện vọng của nhân dân địa phương. Tính chất đại diện và tính chất quyền lực của HĐND có quan hệ biện chứng với nhau. Tính đại diện là tiền đề bảo đảm để HĐND trở thành cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Và chỉ có thể là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, HĐND mới có đủ quyền năng thực hiện được tính chất đại diện cho nhân dân, thay mặt nhân dân quyết định những vấn đề quan trọng ở địa phương. Với vị trí, tính chất của HĐND được quy định trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 thì HĐND vừa là một cơ quan trong bộ máy nhà nước, vừa là chủ thể quyền lực, đại diện cho nhân dân địa phương và có quyền quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương, giám sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, công dân ở địa phương nhằm phát huy tiềm năng của địa phương trên mọi mặt kinh tế, xã hội. HĐND tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ. HĐND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo Hiến pháp, luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tăng 9
cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, ngăn ngừa và chống các biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền, tham nhũng, lãng phí, vô cảm, vô trách nhiệm và các biểu hiện tiêu cực khác của cán bộ, công chức và trong bộ máy chính quyền địa phương. Nhiệm kỳ mỗi khoá của HĐND các cấp là năm năm, kể từ kỳ họp thứ nhất của HĐND khoá đó đến kỳ họp thứ nhất của HĐND khoá sau. Hiệu quả hoạt động của HĐND được bảo đảm bằng hiệu quả của các kỳ họp HĐND, hiệu quả hoạt động của Thường trực HĐND, UBND, các Ban của HĐND và của các đại biểu HĐND. Trong hoạt động của mình, HĐND, Thường trực HĐND, Uỷ ban nhân dân, các Ban của HĐND và đại biểu HĐND phối hợp chặt chẽ với Ban thường trực Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Namvà các tổ chức thành viên của Mặt trận, các tổ chức xã hội khác chăm lo và bảo vệ lợi ích của nhân dân, vận động nhân dân tham gia vào việc quản lý nhà nước và thực hiện các nghĩa vụ đối với Nhà nước. Khi quyết định những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình, HĐND ra nghị quyết và giám sát việc thực hiện các nghị quyết đó; những nghị quyết về các vấn đề mà pháp luật quy định thuộc quyền phê chuẩn của cấp trên thì trước khi thi hành phải được cấp trên phê chuẩn. 1.1.2. Vai trò của Hội đồng nhân dân huyện HĐND huyện có vai trò rất quan trọng và là một bộ phận không thể thiếu của chính quyền địa phương. Với vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, HĐND đã góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, bảo đảm thực thi Hiến pháp, pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của Nhà nước, của tổ chức và cá nhân, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa. 10