Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực công chức tư pháp hộ tịch, qua nghiên năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội,đưa ra các giải pháp để nâng năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ HÀ NĂNG LỰC CÔNG CHỨC TƢ PHÁP- HỘ TỊCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Đức Đán HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các thông tin, số liệu đƣợc trình bày trong Luận văn là trung thực và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của Luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất kì công trình khoa học nào. Hà Nội, ngày 15 tháng 10 năm 2018 Tác giả luận văn Bùi Thị Hà
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn về đề tài “Năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội”, trƣớc hết tôi xin đặc biệt cảm ơn Thầy hƣớng dẫn PGS.TS.Vũ Đức Đán đã quan tâm chỉ bảo, hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình về nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Tác giả Luận văn xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, Khoa Sau đại học, Khoa Nhà nƣớc và Pháp luật, Quý thầy, cô trong Học viện Hành chính Quốc gia, đã tạo những điều kiện tốt nhất, giúp đỡ Tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn. Xin đƣợc bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ và tạo điều kiện thuận lợi giúp Tác giả vƣợt qua những khó khăn để hoàn thành Luận văn này. Do những điều kiện chủ quan, khách quan, chắc chắn kết quả nghiên cứu của Luận văn còn nhiều điều thiếu sót. Tác giả rất mong tiếp tục nhận đƣợc những ý kiến đóng góp để hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng vấn đề đƣợc lựa chọn nghiên cứu. Hà Nội, ngày 15 tháng 10 năm 2018 Tác giả Luận văn Bùi Thị Hà
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ Viết tắt Cán bộ, công chức CBCC Kinh tế - xã hội KT-XH Thành phố TP Tƣ pháp - hộ tịch TP-HT Ủy ban nhân dân UBND
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT TÊN BIỂU ĐỒ TRANG Biểu đồ 2.1: Cơ cấu theo giới tính đội ngũ công chức tƣ 1 52 pháp - hộ tịch cấp xã của thành phố Hà Nội Biểu đồ 2.2: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 2 53 Hà Nội theo dân tộc Biểu đồ 2.3: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 3 53 Hà Nội theo độ tuổi Biểu đồ 2.4: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 4 54 Hà Nội theo thâm niên công tác tƣ pháp Biểu đồ 2.5: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch câp xã TP 5 55 Hà Nội theo trình độ lý luận chính trị Biểu đồ 2.6: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 6 56 Hà Nội theo chuyên ngành Biểu đồ 2.7: Cơ cấu công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 7 57 Hà Nội trình độ đào tạo Biểu đồ 2.8: Nhu cầu đào tạo, bồi dƣỡng của công chức tƣ 8 59 pháp - hộ tịch cấp xã của TP Hà Nội giai đoạn 2017-2020.
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH STT TÊN BẢNG, HÌNH TRANG 1 Hình 2.1: Bản đồ địa giới hành chính Hà Nội 46 Bảng 2.1: Tổng số công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã TP 2 51 Hà Nội theo từng địa phƣơng Bảng 2.2: Trình độ ngoại ngữ, tin học của công chức tƣ 3 58 pháp - hộ tịch cấp xã TP Hà Nội Bảng 2.3: Kết quả khảo sát về sự phục vụ của công chức 4 58 Tƣ pháp Hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội Bảng 2.4: Kết quả khảo sát về kết quả giải quyết công việc 5 và sựphục vụ của công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên 62 địa bàn thành phố Hà Nội
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ........................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn .................................................................. 5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ................................................ 5 5. Phƣơng pháp lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .......................................................... 6 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................................ 7 Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NĂNG LỰC CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ .......................................................................................... 8 1.1. Khái quát về chính quyền cấp xã và năng lực công chức tƣ pháp- hộ tịch cấp xã....................................................................................................................... 8 1.1.1. Vị trí, vai trò, đặc điểm, chức năng nhiệm vụ của chính quyền cấp xã ................................................................................................................ 8 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, tiêu chuẩn, nhiệm vụ, vị trí vai trò của công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã..................................................................................... 12 1.1.3. Khái niệm, đặc điểm các yếu tố cấu thành năng lực công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã ...................................................................................... 27 1.1.4. Các tiêu chí đánh giá năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã .............................................................................................................. 30 1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã 38 1.2.1. Yếu tố pháp lý .............................................................................. 38 1.2.2. Cơ chế hình thành của công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã ......... 38 1.2.3. Tính chất hoạt động của chức danh công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã .............................................................................................................. 39 1.2.4. Yếu tố văn hóa truyền thống, phong tục tập quán ....................... 39 1.2.5. Chính sách tạo động lực làm việc cho công chức tư pháp – hộ tịch cấp xã40
1.3. Kinh nghiệm của một số địa phƣơng và bài học cho thành phố Hà Nội ... 41 1.3.1. Kinh nghiệm của thành phố Hồ Chí Minh .................................... 41 1.3.2. Kinh nghiệm của thành phố Đà Nẵng .......................................... 42 1.3.3. Bài học cho thành phố Hà Nội...................................................... 44 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 45 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CÔNG CHỨC TƢ PHÁP - HỘ TỊCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................ 46 2.1. Đặc điểm tự nhiên, đặc điểm kinh tế xã hội của thành phố Hà Nội và ảnh hƣởng của những yếu tố này đến năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn ........................................................................................................................... 46 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 46 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................. 47 2.1.3. Ảnh hưởng của các đặc điểm tự nhiên, đặc điểm kinh tế xã hội đến năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội ... 49 2.2. Khái quát về đội ngũ công chức tƣ pháp- hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội.................................................................................................................... 50 2.3. Phân tích thực trạng năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội .................................................................................................. 55 2.3.1. Thực trạng năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã theo các yếu tố cấu thành năng lực........................................................................................ 55 2.3.2. Thực trạng năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã theo kết quả hoàn thành công việc ........................................................................................ 60 2.4. Đánh giá chung ............................................................................................... 63 2.4.1. Những ưu điểm ............................................................................... 63 2.4.2. Những hạn chế .............................................................................. 66 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 68 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 73
Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CÔNG CHỨC TƢ PHÁP - HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI .... 74 TRONG THỜI GIAN TỚI .............................................................................. 74 3.1. Quan điểm, mục tiêu nâng cao năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã74 3.1.1. Quan điểm ..................................................................................... 74 3.1.2. Mục tiêu phát triển công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 75 3.2. Giải pháp nâng cao năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội .................................................................................................. 76 3.2.1. Hoàn thiệnhệ thống quy định pháp luật về hoạt động của đội ngũ công chức tư pháp hộ tịch cấp xã ................................................................... 76 3.2.2. Thường xuyên rà soát, đánh giá đội ngũ nhằm xây dựng quy hoạch công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã đảm bảo khoa học, hợp lý, phù hợp yêu cầu thực tiễn của thành phố Hà Nội ......................................................... 78 3.2.3. Nâng cao mức tiêu chuẩn chức danh công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã phù hợp với nhu cầu thực tiễn của thành phố Hà Nội ........................ 80 3.2.4. Đảm bảo và tăng cường tính chuyên môn hóa trong thực thi công vụ của công chức tư pháp- hộ tịch cấp xã của thành phố Hà Nội.................. 82 3.2.5. Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng tăng cường quản lý đối với công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã của thành phố Hà Nội .............................................. 84 3.2.6. Đổi mới chính sách, chế độ đối với công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã của thành phố Hà Nội ....................................................................................... 86 3.2.7. Tăng cường thanh tra, kiểm tra đối với việc thực thi công vụ của công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã của thành phố Hà Nội .............................. 87 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.................................................................................. 90 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 92
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong công tác tƣ pháp, đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch có vai trò hết sức quan trọng trong tổ chức thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về công tác tƣ pháp và thực thi công vụ. Hiệu lực, hiệu quả trong công tác tƣ pháp xét đến cùng đƣợc quyết định bởi phẩm chất, năng lực và hiệu quả công tác của đội ngũ này. Vì vậy, phát triển đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã vững vàng về chính trị, văn hóa, có đạo đức lối sống trong sạch, có trí tuệ, kiến thức và trình độ năng lực để thực thi chức năng, nhiệm vụ theo đúng pháp luật, bảo vệ lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và phục vụ nhân dân... là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng, Nhà nƣớc, hệ thống chính trị. Là một đơn vị hành chính đặc biệt, Thủ đô Hà Nội có số dân đông, địa bàn phức tạp, đa đạng về cƣ dân sinh sống tạo nên những đặc thù trong công tác quản lý lĩnh vực tƣ pháp hộ tịch. Nhất là đối với cấp xã, việc tiếp và giải quyết các công việc hành chính với công dân của công chức tƣ pháp- hộ tịch chiếm tới 2/3 số lƣợng ngƣời dân giao dịch với chính quyền cùng cấp. Vì vậy, đảm bảo năng lực trên các mặt chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng giải quyết công việc cho công chức pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội là rất quan trọng. Trong những năm qua, chính quyền thành phố Hà Nội nói chung và ngành tƣ pháp Hà Nội nói riêng đã chú trọng phát triển đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên toàn thành phố. Nhờ vậy, thời gian qua, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch trên địa bàn thành phố Hà Nội đã đáp ứng tốt nhu cầu đăng ký các sự kiện hộ tịch của cá nhân. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực kể trên, so với yêu cầu nhiệm vụ thì lực lƣợng công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội vẫn còn nhiều hạn chế nhƣ: đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch còn mỏng, chuyên môn nghiệp vụ chƣa đồng đều, một số ít công chức chƣa 1
đạt chuẩn về trình độ, chủ yếu mới qua tập huấn đào tạo, chế độ chính sách cho đội ngũ công chức tƣ pháp hộ tịch cấp xã còn thấp. Bên cạnh đó, cán bộ tƣ pháp hộ tịch hiện còn phải kiêm nhiệm cùng lúc rất nhiều hoạt động, tác nghiệp thuộc lĩnh vực hoạt động tƣ pháp, trong đó có việc đăng ký hộ tịch. Việc phải kiêm nhiệm cùng lúc nhiều hoạt động, công chức tƣ pháp - hộ tịch không có thời gian nghiên cứu, nâng cao trình độ chuyên môn khiến cho quá trình thực thi công vụ thiếu tính chuyên nghiệp, không đáp ứng tốt yêu cầu ngƣời dân. Nguyên nhân của tình trạng trên một phần lớn là từ những hạn chế trong năng lực đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. Do đó nâng cao năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội để giải quyết những vƣớng mắc trong vấn đề trên là những yêu cầu cấp bách từ thực tế. Với lý do trên, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn Thạc sĩ Quản lý công của mình, với mong muốn nghiên cứu và tìm ra các giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ công chức tƣ pháp hộ tịch cấp xã , đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế xã hội của đô thị đặc biệt thủ đô Hà Nội trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã là nội dung đã đƣợc nhiều nhà khoa học quan tâm, với nhiều công trình nghiên cứu nhƣ sau: - Phạm Trung Hiếu (2003) Một số ý kiến về công tác hộ tịch ở cơ sở, Tạp chí Dân chủ và pháp luật [26], Bộ tƣ pháp, 2003.Nghiên cứu này chỉ ra những đặc thù trong tính chất hoạt động của công tác hộ tịch ở cơ sở cũng nhƣ những đánh giá về mặt đạt đƣợc và hạn chế của công tác này trên thực tế. Tác giả cũng đã đề xuất một số giải pháp về chính sách, pháp luật, cơ chế quản lý cũng nhƣ đội ngũ nhân lực làm công tác hộ tịch ở cơ sở nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động này. 2
- Trần Văn Quảng (2010), Tăng cường năng lực cán bộ tư pháp xã, phường, thị trấn đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và cải cách tư pháp [35], Đề tài khoa học cấp Bộ, Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý.Đề tài này tập trung nghiên cứu năng lực cán bộ tƣ pháp cấp xã trong bối cảnh cải cách hành chính và cải cách tƣ pháp. Nhấn mạnh đây là một yêu cầu hết sức bức thiết hiện nay, tác giả đã đƣa ra các giải pháp nhằm tăng cƣờng năng lực cán bộ tƣ pháp xã, phƣờng, thị trấn đápứng yêu cầu cải cách hành chính và cải cách tƣ pháp mang tính khả thi trên thực tiễn. - Lê Thị Ngọc Lam (2010) Thực trạng và giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của tư pháp - hộ tịch cấp xã [30], Tạp chí Dân chủ và Pháp luật. Bộ Tƣ pháp, Số chuyên đề 10/2010, tr. 29 - 30, 32.Tác giả khẳng định rằng trƣớc yêu cầu quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật, phạm vi hoạt động của cán bộ tƣ pháp cấp xã ngày càng đƣợc tăng cƣờng, công việc đƣợc giao với khối lƣợng lớn và có tính chuyên sâu, trực tiếp giải quyết công việc liên quan đến ngƣời dân ở cơ sở.Việc tác giả phân tích thực trạng và đƣa ra các giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của tƣ pháp - hộ tịch cấp xã có ý nghĩa lớn và liên quan trực tiếp đến việc nâng cao năng lực của đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch câp xã. - Lê Thị Thu Ba (2013) Đội ngũ cán bộ tư pháp xã, phường, thị trấn - Thực trạng và phương hướng kiện toàn năng lực hoạt động [1]. Đề tài cấp bộ, Viện Nghiên cứu Khoa học Pháp lý, 2013. Tác giả nhận định đội ngũ công chức Tƣ pháp - Hộ tịch cấp xã tiếp tục đƣợc củng cố, kiện toàn cả về chất lƣợng và số lƣợng thời gian qua, tuy nhiên thách thức đối với toàn ngành trong việc bảo đảm nguồn nhân lực đáp ứng đủ tiêu chuẩn là rất lớn. Vì vậy, đề tài cũng đề xuât một hệ thống các giải pháp nhằm kiện toàn năng lực hoạt động của đội ngũ này từ hoàn thiện chính sách, đến đào tạo, bồi dƣỡng, tạo động lực làm việc,... - Nguyễn Phƣơng Nam (2013) Giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tư pháp - hộ tịch trên địa bàn thành phố Hà Nội[31], Tạp chí Dân chủ và 3
Pháp luật, Bộ Tƣ pháp, 2013, số 5, tr. 61-64. Nghiên cứu này đề cập đến những đặc thù trong hoạt động của đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch trên địa bàn thành phố Hà Nội, trên cơ sở đó, đánh giá mức độ đáp ứng năng lực của đội ngũ này với công tác tƣ pháp hộ tịch trên địa bàn. Tác giả khẳng định yêu cầu nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tƣ pháp - hộ tịch trên địa bàn thành phố Hà Nội là rất cần thiết trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu cải cách toàn diện của Thủ đô hiện nay. - Trần Thị Mai (2016), Địa vị pháp lý của công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã trong quản lý nhà nước về công tác tư pháp của Ủy ban nhân dân cấp xã giai đoạn hiện nay[32], Tạp chíDân chủ và Pháp luật. Bộ Tƣ pháp, Số 9/2016, tr. 48 – 53. Bài viết này tập trung nghiên cứu dịa vị pháp lý của công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã. Đây là căn cứ quan trọng của hoạt động nâng cao năng lực đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã. - Hoàng Thị Thúy Vân (2016), Năng lực công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, 2016. Tác giả nghiên cứu năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình trên cơ sở các yếu tố cấu thành năng lực là kiến thức, kĩ năng và thái độ. Những phân tích, đánh giá và nhận đinh mà tác giả đƣa ra là dữ liệu tham khảo có giá trị cho những hƣớng nghiên cứu về lĩnh vực này. - Trịnh Bá Thƣờng (2016), Năng lực công chức tư pháp hộ tịch cấp xã huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội [50], Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, 2016. Luận văn tập trung nghiên cứu năng lực công chức tƣ pháp hộ tịch cấp xã tại địa bàn huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội. Bên cạnh đánh giá những ƣu điểm cơ bản, Luận văn cũng chỉ ra một số hạn chế trong năng lực công chức tƣ pháp hộ tịch cấp xã của huyện Chƣơng Mỹ nhƣ trình độ chuyên môn còn chƣa đồng đều, có trƣờng hợp dƣới chuẩn; một số công chức còn chƣa thành thạo về kĩ năng hay tinh thần phục vụ còn có một số biểu hiện thiếu tích cực,... 4
Nhƣ vậy, năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã là vấn đề đƣợc nghiên cứu trong nhiều công trình, đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên, hiện chƣa có nghiên cứu nào nghiên cứu trực tiếp năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mụcđích Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực công chức tƣ pháp hộ tịch, qua nghiên năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội,đƣa ra các giải pháp để nâng năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ Đề tài Luận văn có một số nhiệm vụ nghiên cứu sau: + Hệ thống hóa, phân tích và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội.; + Phân tích và đánh giá thực trạng năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. Chỉ ra những ƣu điểm, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế về năng lực công chức tƣ pháp- hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. + Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn của Thủ đô. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về nội dung: năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội theo quy định của pháp luật hiện hành và sự phân cấp quản lý hiện nay. 5
+ Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2015 - nay. + Phạm vi về không gian: trên địa bàn thành phố Hà Nội. 5. Phƣơng pháp lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa Mác Lê nin; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vềnăng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc tác giả sử dụng trong thực hiện nghiên cứu đề tài nhƣ sau: + Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu, phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, phƣơng pháp thống kê so sánh... + Phƣơng pháp điều tra xã hội học:Tác giảđãthực hiện khảo sát bằng bảng hỏi tại 4 phƣờng (phƣờng Quan Hoa, phƣờng Dịch Vọng tại Quận Cầu Giấy và phƣờng Mỹ Đình, Phƣờng Đại Mỗ tại Quận Nam Từ Liêm, 3 xã (xã Vân Tảo của huyện Thƣờng Tín và xã Phúc Hòa, xã Thọ Lộc của huyện Mỹ Đức) với số phiếu phát ra là 210 phiếu, số phiếu thu về là 176.Đối tƣợng khảo sát là ngƣời dân, tổ chứcđến đăng kí hộ tịch tại bộ phận “Một cửa” của UBND các xã trên.Thời gian khảo sát là tháng 2/2018. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về lý luận Luận án hệ thống hóa, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội. 6.2. Về thực tiễn Luận văn sẽ cung cấp những luận cứ thực tiễn về thực trạng năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội đồng thời đƣa ra 6
những giải pháp, đề xuất, kiến nghị nhằm nâng cao năng lực đội ngũ này trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, Luận văn dự kiến gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở khoa học về năng lực công chức tƣ pháp- hộ tịch cấp xã Chƣơng 2: Thực trạng năng lực công chức tƣ pháp- hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội Chƣơng 3: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp nâng cao năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội thời gian tới 7
Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NĂNG LỰC CÔNG CHỨC TƢ PHÁP – HỘ TỊCH CẤP XÃ 1.1. Khái quát về chính quyền cấp xã và năng lực công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã 1.1.1. Vị trí, vai trò, đặc điểm, chức năng nhiệm vụ của chính quyền cấp xã 1.1.1.1. Khái niệmchính quyền cấp xã Theo Khoản 1, Điều 110 Hiến pháp nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, các đơn vị hành chính của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đƣợc phân định nhƣ sau: “Nƣớc chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng; Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc trung ƣơng chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tƣơng đƣơng. Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phƣờng và xã; quận chia thành phƣờng. Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập”[37]. Nhƣ vậy, hệ thống hành chính ở nƣớc ta hiện nay gồm 4 cấp: cấp trung ƣơng và 3 cấp chính quyền địa phƣơng là cấp tỉnh (gồm tỉnh và thành phố trực thuộc trung ƣơng), cấp huyện (gồm huyện, thành phố thuộc tỉnh, quận và thị xã) và cấp xã (gồm xã, phƣờng, thị trấn). Cấp xã còn đƣợc gọi là cấp cơ sở trong hệ thống chính quyền vì đây là cấp thấp nhất trong hệ thống tổ chức hành chính, cấp gần dân nhất. Cấp xã là tổ chức hành chính của một cộng đồng dân cƣ, đƣợc phân chia theo địa giới do pháp luật quy định, có bộ máy hành chính, có chức năng, nhiệm vụ và có đội ngũ cán bộ, công chức riêng. Chính quyền cấp xã là nơi hiện thực hóa ý tƣởng “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” một cách sâu sắc và rõ nét nhất. Chính quyền cấp xã là cầu nối giữa nhà nƣớc với các tổ chức và cá nhân trong xã, đại diện cho nhà 8
nƣớc, để thực thi quyền lực nhà nƣớc, triển khai, tổ chức thực hiện những chủ trƣơng, chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nƣớc ở xã. 1.1.1.2. Vị trí, vai trò cấp xã Thuật ngữ cấp xã đƣợc dùng để chỉ toàn bộ cấp đơn vị hành chính thấp nhất của Việt Nam, bao gồm ba loại hình cơ sở là: chính quyền phƣờng (đô thị) và chính quyền xã, thị trấn (nông thôn). Trong hệ thống hành chính nhà nƣớc ta, chính quyền cấp xã có vị trí, vai trò rất quan trọng. - Chính quyền cấp xã là cầu nối trực tiếp giữa Nhà nƣớc, các tổ chức và nhân dân trên địa bàn. Xã, phƣờng, thị trấn là nơi tổ chức cuộc sống của cộng đồng dân cƣ. Đây là nơi tổ chức, vận động nhân dân thực hiện đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc. Chính quyền cấp xã đảm nhiệm vai trò là đối tƣợng thu thập và phản ánh trung thực tâm tƣ, nguyện vọng đó để giúp Đảng, Nhà nƣớc có hƣớng đề ra các chủ trƣơng, biện pháp tổ chức, quản lí phù hợp với thực tế đời sống nói chung và các đặc điểm đời sống của nhân dân vùng miền khác nhau nói riêng. Chính quyền cấp xã còn là nơi triển khai và tăng cƣờng chính sách đại đoàn kết dân tộc, tăng cƣờng dân chủ cơ sở, phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân, tạo điều kiện khai thác mọi tiềm năng ở địa phƣơng để phát triển kinh tế - xã hội. - Chính quyền cấp xã là cấp hành chính gần dân nhất, phục vụ quyền, lợi ích của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cấp xã là cấp gần dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm đƣợc thì mọi việc đều xong xuôi”. Là cấp thấp nhất của hệ thống cơ quan nhà nƣớc, chính quyền cấp xã là cơ quan nhà nƣớc sâu sát và nắm chắc tình hình dân cƣ nhất, là nơi thể hiện và phản ánh tâm tƣ, nguyện vọng, lợi ích của nhân dân địa phƣơng. Chính quyền cấp xã đƣợc tổ chức ra nhằm bảo đảm, bảo vệ và phục vụ quyền, lợi ích của nhân dân, công dân là đối tƣợng cơ bản để chính quyền phục vụ. Hoạt động của bộ máy chính quyền cấp xã phản ánh trung thực bản chất Nhà nƣớc “của dân, do dân và vì dân”. 9
- Chính quyền cấp xã chịu trách nhiệm trƣớc nhân dân địa phƣơng và cơ quan nhà nƣớc cấp trên. Chính quyền cấp xã đƣợc sử dụng con dấu có hình quốc huy, có ngân sách riêng, thay mặt Nhà nƣớc giao dịch với nhân dân địa phƣơng, thực hiện và đảm bảo thực hiện các chính sách, quy định pháp luật của Nhà nƣớc ở địa phƣơng, chăm lo mọi mặt đời sống của nhân dân, duy trì an ninh trật tự tại địa phƣơng. Là cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣơng, Ủy ban nhân dân cấp xã có vai trò quan trọng trong việc quản lý hành chính nhà nƣớc trên các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội ở địa phƣơng mình. Ủy ban nhân dân vừa tuân thủNghị quyết của Hội đồng nhân dân theo trục ngang, vừa chịu trách nhiệm theo trục dọc của cơ quan nhà nƣớc cấp trên. - Chính quyền cấp xã là nơi trực tiếp thực thi, kiểm nghiệm phản ánh hiệu lực, hiệu quả của hệ thống thể chế đƣờng lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nƣớc. Chất lƣợng của hệ thống thể chế chính sách phụ thuộc phần lớn vào chất lƣợng hoạt động của chính quyền cấp xã đồng thời trực tiếp giải quyết nhiều nhất các mối quan hệ giữa Nhà nƣớc và công dân, tổ chức. Những hoạt động cụ thể, thiết thực hàng ngày, gắn liền với quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức đều đƣợc thực hiện tại cấp xã. Các mối quan hệ hàng ngày phát sinh diễn ra từ khai sinh, khai tử, thay đổi tên họ, đăng ký kết hôn, công chứng, chứng thực, tranh chấp, mâu thuẫn nhỏ,… đều do chính quyền cấp xã giải quyết. Bởi vậy, nếu chính quyền cấp xã làm việc có hiệu quả thì đƣờng lối, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc sẽ dễ dàng đi vào cuộc sống, tạo ra sự phấn khởi, sự tin tƣởng của nhân dân vào Đảng và Nhà nƣớc. Ngƣợc lại, nếu chính quyền cấp xã không giải quyết tốt những thắc mắc, yêu cầu của nhân dân; các cán bộ, công chức cấp xã làm việc không tốt có thể sẽ gây ra những phản ứng tiêu cực của nhân dân đối với chính quyền nhà nƣớc, gây mất ổn định chính trị, mất trật tự an ninh trong cộng đồng dân cƣ. 10
Tóm lại, chính quyền cấp xã có một vị trí rất quan trọng, là cầu nối trực tiếp của hệ thống chính quyền nhà nƣớc với nhân dân, thực hiện hoạt động quản lý nhà nƣớc trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh trật tự, an toàn xã hội ở địa phƣơng theo thẩm quyền đƣợc phân cấp, đảm bảo cho các chủ trƣơng, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc đƣợc triển khai thực hiện trong cuộc sống. 1.1.1.3. Đặc điểm chính quyền cấp xã Cấp xã là cấp thấp nhất trong bộ máy nhà nƣớc, là nơi hàng ngày gắn bó mật thiết với nhân dân. Mọi chủ trƣơng, chính sách của Nhà nƣớc đều bắt nguồn từ đây và đƣợc triển khai đi vào đời sống. Một đặc trƣng nổi bật ở cấp xã là sự thống nhất quá trình lãnh đạo, quản lý với quá trình trực tiếp triển khai thực hiện trên thực tế đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nƣớc. Ngoài ra, chính quyền cấp xã không chỉ đơn thuần là “cánh tay nối dài” của cơ quan nhà nƣớc cấp trên, mà còn đóng vai trò tƣơng đối độc lập do phải quản lý một địa bàn lãnh thổ nhất định với một số thôn/làng có truyền thống tự quản khá cao và chịu sự chế ƣớc của một số đặc điểm vùng, miền, đặc điểm tộc ngƣời, tôn giáo. Các hoạt động của chính quyền cấp xã chủ yếu mang tính thừa hành, thực thi, áp dụng trực tiếp các quy định của pháp luật tại địa phƣơng. Sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội của các làng, xã là nơi biểu hiện rõ nhất tính hiệu quả của chủ trƣơng, chính sách do cấp trên đề ra. Do đó, cấp xã có đặc điểm là đơn vị hành chính lãnh thổ nhỏ nhất trong hệ thống bộ máy nhà nƣớc, xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử, tiếp xúc trực tiếp với nhân dân, là chính quyền có tính tự quản, tính độc lập cao. Yếu tố quản lý của chính quyền cấp xã rất đặc biệt, bên cạnh việc bị chi phối bởi các thiết chế chính thức còn bị chi phối bởi các thiết chế phi chính thức trong đó có cả những quy định và thiết chế do chính những thành viên trong cộng đồng lập ra vô cùng phong phú và đa dạng. Điều đó đòi hỏi chính 11