Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý ngân sách xã, từ thực tiễn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Quản lý công "Quản lý ngân sách xã, từ thực tiễn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa" được hoàn thành với mục tiêu đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý ngân sách xã, từ thực tiễn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa

UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Lê Quang Hân QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ, TỪ THỰC TIỄN XÃ ĐÔNG PHÚ, HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Thanh Hóa, 2023
UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Lê Quang Hân QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ, TỪ THỰC TIỄN XÃ ĐÔNG PHÚ, HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8340403 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Hoằng Bá Huyền Thanh Hóa, 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Lê Hoằng Bá Huyền Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực và có trích nguồn. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Ngƣời cam đoan Lê Quang Hân
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i MỤC LỤC ........................................................................................................ ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. vi DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ .................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 7 6. Những đóng góp của luận văn .............................................................. 9 7. Bố cục luận văn ..................................................................................... 9 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ ....................................................................................................... 10 1.1. Một số vấn đề cơ bản về ngân sách Nhà nước ................................. 10 1.1.1. Khái niệm, vai trò của Ngân sách Nhà nước ................................ 10 1.1.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN ............................... 11 1.2. Tổng quan về ngân sách xã .............................................................. 13 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của Ngân sách xã ........................................ 13 1.2.2. Nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách xã ................................. 15 1.2.3. Khái niệm quản lý NSX ................................................................ 19 1.2.4. Vai trò của quản lý ngân sách xã .................................................. 20 1.2.5. Nội dung quản lý ngân sách xã ..................................................... 22 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý ngân sách xã ................ 28 1.3.1. Nhận thức của chính quyền địa phương ....................................... 28
iii 1.3.2. Chế độ, chính sách của Nhà nước ................................................. 29 1.3.3. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ................................................. 29 1.3.4. Trình độ cán bộ quản lý tài chính NSX ....................................... 30 1.3.5. Cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý NSX ............................. 30 1.4. Kinh nghiệm quản lý ngân sách xã ở một số địa phương tại Việt Nam 31 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý NSX tại xã Khải Xuân huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ ................................................................................................... 31 1.4.2. Kinh nghiệm quản lý NSX tại xã Nga Trường huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa ............................................................................................... 33 1.4.3. Bài học kinh nghiệm dành cho xã Đông Phú huyện Đông Sơn trong quản lý NSX .................................................................................. 34 Tiểu kết chương 1 ................................................................................... 37 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ ĐÔNG PHÚ, HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA ...... 38 2.1. Tổng quan về tình hình phát triển kinh tế xã hội xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ..................................................................... 38 2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 38 2.1.2. Kết quả hoạt động kinh tế xã hội .................................................. 38 2.2. Thực trạng về hoạt động quản lý ngân sách xã Đông Phú huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ..................................................................... 42 2.2.1. Công tác lập dự toán NSX Đông Phú ........................................... 43 2.2.2. Công tác chấp hành dự toán ngân sách cấp xã ............................. 55 2.2.3. Công tác quyết toán ngân sách cấp xã .......................................... 69 2.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra .......................................................... 73 2.3. Đánh giá công tác quản lý ngân sách xã trên địa bàn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn tỉnh Thanh Hóa ........................................................... 76 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 76 2.3.2. Hạn chế.......................................................................................... 78
iv 2.3.3. Nguyên nhân ................................................................................. 79 Tiểu kết chương 2 ................................................................................... 81 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ ĐÔNG PHÚ HUYỆN ĐÔNG SƠN, TỈNH THANH HÓA ..................................................................................... 82 3.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của xã Đông Phú trong thời gian tới..................................................................................................... 82 3.2. Quan điểm và mục tiêu về tăng cường quản lý Ngân sách xã trên địa bàn xã Đông Phú huyện Đông Sơn ......................................................... 83 3.2.1. Quan điểm ..................................................................................... 83 3.2.2. Mục tiêu ........................................................................................ 84 3.3. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi Ngân sách xã Đông Phú trên địa bàn huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa ..................... 85 3.3.1. Nhóm giải pháp trực tiếp .............................................................. 85 3.3.2. Các giải pháp bổ trợ ...................................................................... 91 3.4. Kiến nghị .......................................................................................... 95 Tiểu kết chương 3 ................................................................................... 97 KẾT LUẬN .................................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 100 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 103
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc nhà nước NSNN : Ngân sách nhà nước NSX : Ngân sách xã TCKH : Tài chính kế hoạch TCX : Tài chính xã UBND : Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu các ngành nghề giai đoạn 2018 - 2022 trên địa bàn xã Đông Phú .................................................................................... 39 Bảng 2.2. Chi tiết dự toán thu NSX trên địa bàn xã Đông Phú giai đoạn 2018 - 2022 ................................................................................. 46 Bảng 2.3. Chi tiết dự toán chi NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 ......... 50 Bảng 2.4. Khảo sát thực trạng lập dự toán NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 ................................................................................... 54 Bảng 2.5. Thống kế chấp hành dự toán thu NSX trên địa bàn xã Đông Phú...... 57 Bảng 2.6. Tình hình chấp hành chi NSX trên địa bàn xã Đông Phú .......... 61 Bảng 2.7. Khảo sát thực trạng chấp hành dự toán NSX Đông Phú ............ 68 Bảng 2.8. Công tác quyết toán thu NSX Đông Phú giai đoạn 2018 - 2022 ..........69 Bảng 2.9. Công tác quyết toán chi NSX Đông Phú giai đoạn 2018 – 2022..........71 Bảng 2.10. Khảo sát thực trạng quyết toán NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 ................................................................................... 72 Bảng 2.11. Khảo sát thực trạng công tác thanh tra kiểm tra NSX Đông Phú..........74
vii DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Hệ thống NSNN .............................................................................. 11 Hình 2.1. Quy trình lập dự toán NSX Đông Phú ............................................ 43 Biểu đồ 2.1. Dự toán thu NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 ................... 45 Biểu đồ 2.2. Dự toán chi NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 ................... 49 Biểu đồ 2.3. Chấp hành dự toán thu chi NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022....55 Biểu đồ 2.4. So sánh dự toán thu và chấp hành dự toán thu NSX Đông Phú giai đoạn 2018 - 2022 ................................................................ 59 Biểu đồ 2.5. So sánh dự toán chi và chấp hành dự toán chi NSX Đông Phú giai đoạn 2018-2022 .......................................................... 67
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quản lý thu chi ngân sách có vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế xã hội của một quốc gia. Quản lý thu chi ngân sách là công cụ để Nhà nước kiểm soát và điều tiết các hoạt động kinh tế, là công cụ để huy động các nguồn lực tài chính, tạo ra quỹ tiền tệ tập chung cho nhà nước nhằm thực hiện cung ứng tài chính cho hoạt động kinh tế - xã hội một cách bình đẳng, công bằng giữa các lĩnh vực. Trong hệ thống hành chính của Việt Nam hiện nay, chính quyền cấp xã là đơn vị hành chính cấp cơ sở cuối cùng trong 4 cấp chính quyền của nhà nước. Chính quyền cấp xã trực tiếp giải quyết các mối quan hệ giữa nhà nước và nhân dân dựa trên các quy định của pháp luật và là đơn vị hành chính quản lý hoạt động thu, chi ngân sách xã (NSX). Trong đó NSX là công cụ tài chính quan trọng cho chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, phát triển KTXH, đặc biệt là giải quyết các vấn đề công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông thôn, xây dựng cơ sở hạn tầng, các công trình phúc lợi... góp phần tạo ra nguồn lực chung cho sự nghiệp phát triển đất nước. Xã Đông Phú là một xã đồng bằng thuộc các xã phía Nam của huyện Đông Sơn, trong những năm qua, kinh tế của xã phát triển ổn định, đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày một nâng cao, năm 2014 xã Đông Phú là một trong 3 xã của huyện Đông Sơn được chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa ký quyết định công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới. Có được kết quả đó, một phần nhờ vào sự đóng góp không nhỏ của công tác quản lý ngân sách, xã Đông Phú đã thực hiện tốt vai trò quản lý NSNN, nguồn NSX cơ bản đáp ứng đủ cho các hoạt động chi tiêu hàng năm, ngân sách xã được sử dụng đúng mục đích, nguồn ngân sách cho các công trình đầu tư hạ tầng phát triển xã hội được quản lý chặt chẽ, hoạt động chi thường xuyên định hướng theo hướng
2 tiết kiệm, tập chung mang lại hiệu quả cao đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, quản lý NSX của xã Đông Phú vẫn còn nhiều hạn chế nhất định, việc lập dự toán chưa bám sát thực tiễn địa phương, một số khoản thu chưa đạt so với dự toán, một số các khoản chi vượt định mức, công tác quyết toán thủ tục còn rườm rà và công tác kiểm tra đánh giá vẫn mang tính hình thức, chồng chéo. Xuất phát từ thực tế trên, để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác quản lý NSX góp phần hoàn thiện nhiệm vụ thu chi ngân sách mà nhà nước giao dự toán. hướng tới sự phát triển bền vững lâu dài, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu là: Quản lý ngân sách xã, từ thực tiễn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa nhằm đưa ra một số giải pháp và kiến nghị trên những căn cứ khoa học và thực tiễn. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Nghiên cứu về quản lý NSNN nói chung và quản lý NSX nói riêng đã có nhiều công trình của các nhà khoa học đi trước, tìm hiểu và đưa ra các giải pháp giúp NSX sử dụng hiệu quả và đúng mục đích. Cụ thể một số công trình nghiên cứu sau: 2.1. Các nghiên cứu về quản lý NSNN - Bài viết của tác giả Lê Thị Mai Liên và Nguyễn Thị Thúy: Bội chi NS nhà nước ở Việt Nam: Xu hướng, nguyên nhân và biện pháp điều chỉnh phân tích xu hướng bội chi NSNN trong giai đoạn 2011-2015 của Việt Nam và chỉ ra một số nguyên nhân chính là: Chính sách giảm tỷ lệ động viên vào NSNN nhằm hỗ trợ thị trường, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh; tăng quy mô và điều chỉnh cơ cấu chi NSNN; điều hành chi NS chưa chặt chẽ; dự báo kinh tế chưa sát thực tế. Các tác giả đề xuất biện pháp điều chỉnh chi NSNN nhằm giải quyết bội chi trong thời gian ngắn gồm: kiên quyết cắt giảm các dự án không hiệu quả; tập trung cơ cấu lại thu, chi NSNN; tăng cường kỷ luật, kỷ
3 cương về tài chính, NSNN và nợ công; kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn [14]. Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Bùi Thị Quỳnh Thơ (2013) Hoàn thiện quản lý chi NSNN tỉnh Hà Tĩnh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Trên cơ sở các nghiên cứu lý luận về quản lý chi NSNN, kinh nghiệm của một số quốc gia và địa phương của Việt Nam về quản lý chi NSNN, tác giả đã đúc kết một số kinh nghiệm có giá trị như: quy hoạch và quản lý nghiêm theo quy hoạch, bứt phá về cơ sở hạ tầng, đổi đất lấy cơ sở hạ tầng, người có đất ra mặt đường phải đóng tiền… Căn cứ thực trạng quản lý chi NSNN tại Hà Tĩnh, có tính đến các xu hướng diễn biến bối cảnh và thực tế mục tiêu, yêu cầu phát triển của địa phương, tác giả đã đề xuất 06 nhóm giải pháp đổi mới quản lý chi NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, trong đó một số giải pháp có ý nghĩa tham khảo cho các địa phương khác [18]. -Tác giả Trần Thị Lan Hương (2015),“Kinh nghiệm quản lý ngân sách của một số nước”, bài đăng trên Tạp chí Tài chính số 11 kỳ 1-2015. Bài viết đưa ra hai phương thức quản lý NSNN tiên tiến mà các nước có nền kinh tế phát triển thường áp dụng, đó là quản lý NS theo kết quả đầu ra và quản lý ngân sách theo kế hoạch chi tiêu trung hạn. Trong đó, quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra bằng cách lượng hoá hiệu quả sử dụng ngân sách thông qua những kết quả đầu ra cụ thể để mọi người dân đều có thể đánh giá, giám sát được. Theo tác giả, trước mắt, cần tăng cường khoán chi và trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về biên chế, kinh phí và sản phẩm, dịch cho đơn vị sử dụng ngân sách hướng đến áp dụng thí điểm phương thức quản lý ngân sách dựa trên kết quả đầu ra ở một số bộ, ngành khi đủ điều kiện [13]. 2.2. Các nghiên cứu về quản lý NSX - Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Phùng Thị Bích Thủy (2018) Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng
4 Bình, Đại học kinh tế Huế. Trên cơ sở lý luận cơ bản về quản lý chi NSNN cấp xã và thực trạng công tác quản lý chi NSNN cấp xã trên địa bàn huyện Quảng Ninh, luận văn đã đề xuất các giải pháp, trong đó tập chung chủ yếu nhằm tăng cường đào tạo, năng cao chất lượng đội ngũ cán bộ thực hiện công tác tài chính, quản lý ngân sách, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan, tiếp tục hoàn thiện quy trình quản lý chi ngân sách xã ở các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra công tác quản lý chi NSNN cấp xã [21]. Luận văn thạc sĩ của Bùi Văn Quý (2018): Quản lý NSX trên địa bàn xã Thịnh Đức, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái nguyên, ĐH Thái Nguyên, xây dựng hệ thống lý luận và thực tiễn về quản lý NSX, đưa ra các nguyên tắc quản lý ngân sách, nội dung quản lý ngân sách và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó phân tích thực tiễn hoạt động quản lý NXS tại xã Thịnh Đức, qua số liệu điều tra, phân tích đánh giá qua các đối tượng khảo sát, luận văn đã rút ra những ưu nhược điểm của công tác quản lý NSX trên địa bàn xã Thịnh Đức và đề xuất những giải pháp phù hợp với điều kiện KTXH và xu hướng phát triển của địa phương [16]. Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Trần Xuân Thanh (2019) Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Nam Trà My, Học viện khoa học xã hội Việt Nam đã đánh giá những hạn chế trong phân tích thực trạng quản lý NS cấp xã trên địa bàn huyện Nam Trà My, đưa ra quan điểm hoàn thiện quản lý NS cấp xã và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý NS cấp xã huyện Nam Trà My [17]. Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Trọng Dũng, nghiên cứu: Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã, thị trấn trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh tại trường ĐH Hồng Đức năm 2019 đã phân tích thực trạng NSX giai đoạn 2016-2018, trình bày chi tiết hoạt động thu chi, những biến động và
5 nguyên nhân biến động NSX trong 3 năm đó, rút ra kết quả đạt được của quản lý NSX và một số hạn chế mà NSX huyện Nông cống đang gặp phải. Từ đó luận văn đề xuất nhóm giải pháp trực tiếp và nhóm giải pháp bổ trợ để hoàn thiện công tác quản lý NSX, thị trấn trên địa bàn huyện Nông Cống giai đoạn sau [7]. Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Chu Thị Thuỳ (2020), Quản lý NSNN cấp xã trên địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang, đai học Thái Nguyên, luận văn hệ thống hoá các vấn đề về NSNN cấp xã, đi sâu nghiên cứu về công tác xây dựng và quản lý NS xã ở huyện Lục Ngạn. Luận văn đã đưa ra 7 giải pháp cụ thể, trong đó, ưu tiên giải quyết nhất là vấn đề nâng cao chất lượng lập dự toán NS xã. Đây là khâu đầu tiên và cũng là khâu quan trọng hỗ trợ quá trình triển khai và quản lý NSNN [20]. Các công trình nghiên cứu về quản lý NSX trên đều đề cập đến khung khổ lý thuyết về quản lý thu chi NSNN, sử dụng khung lý thuyết đó để phân tích thực trạng thu, chi NSX ở Việt Nam trong các thời kỳ khác nhau, chỉ rõ những hạn chế, nguyên nhân để đề xuất giải pháp đổi mới quản lý NSNN nói chung và NSX nói riêng theo hướng phù hợp với kinh tế thị trường. Các công trình nghiên cứu cũng đề cao vai trò của Luật NSNN, các thông tư văn bản pháp lý quản lý tài chính tại Việt Nam và đưa ra những yêu cầu trong điều hành quản lý NSNN như: hoàn thiện khung pháp lý quản lý NSNN; cải thiện tính minh bạch trong quá trình thu chi NSNN; nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực; đổi mới cơ cấu thu chi. Tuy nhiên vấn đề quản lý cấp xã huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới, vì vậy tác giả cho rằng nghiên cứu vấn đề: Quản lý ngân sách xã, từ thực tiễn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa hiện nay là cần thiết giúp cho xã Đông Phú, huyện Đông Sơn có những giải pháp hữu hiệu trong quản lý NSX trong giai đoạn tới đây
6 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách xã. - Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Đông Phú thuộc huyện Đông Sơn giai đoạn 2018 - 2022, chỉ ra những kết quả cùng những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân chủ yếu của chúng. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã Đông Phú trên địa bàn huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý NSX trên địa bàn xã Đông Phú huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu về công tác quản lý ngân sách xã gồm lập dự toán, chấp hành dự toán (hoạt động thu, chi ngân sách), quyết toán NSX, công tác kiểm tra NSX trên địa bàn xã Đông Phú huyện Đông Sơn. Về không gian: Luận văn nghiên cứu công tác quản lý NSX trên địa bàn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Về thời gian: Số liệu sử dụng để nghiên cứu trong luận văn được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến năm 2022, kết quả phỏng vấn sâu năm 2022.
7 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện luận văn này tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Những dữ liệu thứ cấp từ các sách, báo, tạp chí, các văn kiện, nghị quyết, các công trình đã được xuất bản, các số liệu về tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu, số liệu thống kê phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của xã Đông Phú, huyện Đông Sơn. Ngoài ra tác giả Luận văn còn tham khảo các kết quả nghiên cứu đã công bố của các cơ quan nghiên cứu, các nhà khoa học. Những số liệu này được thu thập bằng cách đọc, trích dẫn như trích dẫn tài liệu tham khảo. - Các số liệu thống kê có s n của các bộ phận có liên quan như: các phòng, ban chuyên môn của xã Đông Phú, huyện Đông Sơn từng mốc thời gian, từng giai đoạn, từng nguồn thu, nhiệm vụ chi... - Báo cáo quyết toán hàng năm của xã Đông Phú, huyện Đông Sơn: KBNN huyện, Chi cục thuế huyện và cơ quan tổng hợp là Ban Tài chính - Kế hoạch xã Đông Phú, huyện Đông Sơn. Tổng hợp chung quyết toán Ngân sách Nhà nước xã Đông Phú, huyện Đông Sơn. Phương pháp tổng hợp số liệu : Các thông tin thu thập được, trước khi đưa vào phân tích cần được sàng lọc, xử lý. Việc sàng lọc thông tin thu thập được trước khi phân tích là cần thiết để tránh những thông tin trùng lặp, những thông tin chưa rõ ràng, độ chính xác chưa cao. Ngoài ra, việc sàng lọc thông tin thu thập được giúp tác giả có thể sắp xếp sử dụng các thông tin phân tích theo thứ tự logic gắn với các nội dung của quản lý NSX và lần lượt giải quyết các câu hỏi nghiên cứu đề ra. Các dữ liệu thu thập được đều được kiểm tra lại và hiệu chỉnh đảm bảo đạt được các yêu cầu: Đầy đủ, chính xác và lôgíc. - Công cụ sử dụng cho xử lý và tổng hợp là: Máy tính, phần mềm Excel.
8 - Phương pháp mô tả: Sử dụng các chỉ tiêu số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân, các tốc độ phát triển để phân tích mức độ và biến động NSX. Đây là phương pháp sử dụng chủ yếu trong nghiên cứu này. - Phương pháp so sánh: Phương pháp phân tích này được dùng để so sánh tổng thu NSX giữa các năm; tổng chi NSX giữa các năm; mức độ hoàn thành kế hoạch thu, chi NSX so với dự toán, so sánh tỷ lệ tăng trưởng số thu, chi NSX năm nay với năm trước; cơ cấu thu, chi NSX theo nội dung, theo từng sắc thuế... - So sánh cân đối tài chính Ngân sách: Dựa trên các cân đối về tài chính để đánh giá cơ cấu các khoản thu, chi NSX trên địa bàn xã Đông Phú, huyện Đông Sơn. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Phương pháp này được sử dụng để lấy ý kiến của lãnh đạo lãnh đạo các phòng, ban chuyên môn, lãnh đạo xã Đông Phú, các chuyên gia, nhà khoa học có kinh nghiệm đánh giá về hoạt động thu, chi và quản lý NSX và những dự báo về chính sách quản lý NSX, những đổi mới trong quản lý NSX trong tương lai để từ đó góp phần hoàn thiện nội dung và kiểm chứng kết quả nghiên cứu. - Phương pháp khảo sát: Luận văn xây dựng bảng hỏi (phiếu khảo sát) về vấn đề quản lý NSX trên địa bàn xã Đông Phú, nhằm đánh giá thực trạng quản lý NSX tại địa phương. Phiếu khảo sát được phát cho 50 người đang làm việc tại xã Đông phú, trong đó có: Một số cán bộ thuộc UBND xã Đông Phú (5 cán bộ), những cán bộ phụ trách quản lý NSX(5 người) và các cán bộ có liên quan như: cán bộ quản lý thuế xã Đông Phú (15 cán bộ/5 đội quản lý thu thuế), cán bộ huyện phòng TCKH đơn vị quản lý NSX trên địa bàn huyện Đông Sơn(5 cán bộ); cán bộ các đơn vị phòng ban trực thuộc sử dụng NSX (20 người)…Số phiếu thu về 50 phiếu, tuy nhiên có 1 phiếu không hợp lệ, vì vậy luận văn sẽ sử dụng 49 phiếu hợp lệ để đánh giá thực trạng quản lý NSX Đông Phú.
9 Phương pháp tổng hợp phiếu được lượng hóa theo 4 mức độ Yếu Trung bình khá Tốt Lƣợng hóa 1 điểm 2 điểm 3 điểm 4 điểm *ĐTB ( X ) của từng mức độ được tính như sau: Mức 1 (Yếu): 1,0 ≤ ĐTB ≤ 1,75; Mức 2 (Trung bình): 1,75
10 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ 1.1. Một số vấn đề cơ bản về ngân sách Nhà nƣớc 1.1.1. Khái niệm, vai trò của Ngân sách Nhà nước - Khái niệm ngân sách nhà nước (NSNN) Ngân sách được hiểu là dự toán và thực hiện hiện mọi khoản thu nhập (tiền thu vào) và chi tiêu (tiền xuất ra) của bất kỳ cơ quan, xí nghiệp, tổ chức, gia đình hoặc cá nhân trong một khoảng thời gian nhất định, Vì vậy NSNN là một khái niệm kinh tế được sử dụng để chỉ tổng số tiền mà chính phủ thu và chi trong một năm tài chính. Theo tác giả Dương Đăng Chinh (2009): “NSNN phản ảnh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền tới quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước khi nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trên cơ sở luật định” [2, tr.67]. Luật NSNN được Quốc hội thông qua vào ngày 25/6/2015 có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017 cho rằng: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự đoán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện chức năng nhiệm vụ của Nhà nước [15, tr.2]. Ngoài các quan điểm trên, NSNN còn được hiểu là một bản dự toán thu chi trong năm của Nhà nước, hay là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa nhà nước và xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và phân phối nguồn tài chính. Trong thực tiễn, NSNN là hoạt động tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ của nhà nước. Trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội, nguồn tài chính luôn vận động giữa một bên là Nhà nước, một bên là các chủ thể kinh tế xã hội.
11 Từ những giải thích trên, trong phạm vi của luận văn, tác giả lựa chọn khái niệm NSNN theo Luật NSNN 2015 để làm cơ sở nghiên cứu như sau: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự đoán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. 1.1.2. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN 1.1.2.1. Hệ thống NSNN Luật NSNN 2015 quy định, hệ thống NSNN gồm NS trung ương và NS địa phương (Hình 1.1) như sau: Hình 1.1. Hệ thống NSNN Nguồn:[15] NS địa phương gồm NS của đơn vị hành chính các cấp có HĐND và UBND. Theo quy định của Luật tổ chức HĐND và UBND hiện hành thì NS các cấp gồm: