Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn năm 2015 đến nay

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước về hộ tịch, luận văn nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh những năm qua, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn năm 2015 đến nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VƯƠNG PHƯƠNG LAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA VƯƠNG PHƯƠNG LAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC : TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT MAI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp, Hồ Chí Minh, ngày 18 tháng 09 năm 2020 Tác giả Vương Phương Lan
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới: Ban giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia cùng các Thầy giáo, Cô giáo, đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Nguyễn Thị Tuyết Mai, người cô trực tiếp hướng dẫn khoa học, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành Luận văn này. Xin cảm ơn các thầy, cô giáo trong Hội đồng chấm luận văn Thạc sĩ có những ý kiến nhận xét xác đáng, quý báu giúp tác giả có điều kiện hoàn thiện tốt hơn những nội dung của luận văn trong tương lai. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tp, Hồ Chí Minh, ngày 18 tháng 09 năm 2020 Tác giả Vương Phương Lan
MỤC LỤC Trang phụ bìa trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ SỬ DỤNG MỞ ĐẦU............................................................................................................... .1 1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu ...........................................................................................2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................4 3.1. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................4 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................5 4.1. Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................5 4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................5 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ..........................................................6 5.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................6 5.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................6 6. Đóng góp của luận văn ........................................................................................7 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...........................................................7 8. Kết cấu của luận văn: ..........................................................................................7 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG ...................... ..8 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của hộ tịch ..........................................................8 1.1.1. Khái niệm hộ tịch .......................................................................................8 1.1.2. Đặc điểm của hộ tịch ..................................................................................9
1.1.3. Vai trò của hộ tịch ....................................................................................10 1.2. Quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường – khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung và các điều kiện bảo đảm...........................................11 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường................................................................................................................11 1.2.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường .....12 1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường .....15 1.3. Các điều kiện bảo đảm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường ...................................................................................................................31 1.3.1. Điều kiện đảm bảo về pháp lý ..................................................................31 1.3.2. Tổ chức bộ máy thực hiện việc quản lý nhà nước về hộ tịch ...................33 1.3.3. Đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ..................................................33 1.3.4. Cơ sở vật chất phục vụ quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường .........................................................................................................34 1.4. Kinh nghiệm trong và ngoài nước về quản lý nhà nước về hộ tịch ................34 1.4.1. Kinh nghiệm ngoài nước ..........................................................................34 1.4.2. Kinh nghiệm trong nước ..........................................................................34 Kết luận chương 1 .................................................................................................36 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..........................................................................................37 2.1. Khái quát về vị trí địa lý, hành chính, điều kiện kinh tế - xã hội của ủy ban nhân dân phường trên địa bàn quận 11 thành phố hồ chí minh ......................37 2.1.1. Về vị trí địa lý, hành chính .......................................................................37 2.1.2. Về lĩnh vực kinh tế. ..................................................................................38 2.1.3. Về lĩnh vực văn hóa - xã hội ....................................................................39 2.2. Khái quát về Ủy ban nhân dân Phường và tình hình đăng ký hộ tịch tại
Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay. .................................................................................................40 2.3. Thực trạng thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 ................................................................................46 2.3.1. Tình hình đăng ký hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường từ năm 2015 đến nay ...............................................................................................................46 2.3.2. Kết quả đạt được ......................................................................................50 2.3.3. Những hạn chế trong thực hiện việc quản lý nhà nước về hộ tịch ...........59 2.4. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch của Uỷ ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ 2015 đến nay .........................................................................................................................65 2.4.1. Đánh giá chung: .......................................................................................65 2.4.2. Nguyên nhân của kết quả đạt được ..........................................................66 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế.........................................................................70 Kết luận chương 2 .................................................................................................72 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 11 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ...........................................................................................................73 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch của uỷ ban nhân dân phường trên địa bàn quận 11 thành phố hồ chí minh giai đoạn hiện nay ..... 73 3.1.1. Hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch gắn liền với bảo đảm dân chủ, quyền con người, quyền công dân ..........................................................…73 3.1.2. Bảo đảm quản lý nhà nước về hộ tịch phải tuân thủ nguyên tắc pháp chế trong quản lý nhà nước ................................................................................75 3.1.3. Bảo đảm quản lý nhà nước về hộ tịch gắn liền với hiện đại hoá việc đăng ký và quản lý dữ liệu hộ tịch .....................................................................75
3.2. Giải pháp bảo đảm quản lý nhà nước về hộ tịch của Uỷ ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay .........................78 3.2.1 Nhóm giải pháp chung ..............................................................................78 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể .............................................................................82 Kết luận chương 3 .................................................................................................95 KẾT LUẬN ..........................................................................................................96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................97
DANH SÁCH CÁC BẢNG SỬ DỤNG Bảng 1: Kết quả đăng ký khai sinh ở Ủy ban nhân dân 16 phường trên địa bàn Quận 11 từ năm 2015 đến nay……………...……………………….47 Bảng 2: Kết quả đăng ký khai tử ở Ủy ban nhân dân 16 phường trên địa bàn Quận 11 từ năm 2015 đến nay.....................................................................48 Bảng 3: Kết quả đăng ký kết hôn ở Ủy ban nhân dân 16 phường trên địa bàn Quận 11 từ năm 2015 đến nay.....................................................................49
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Đăng ký và quản lý hộ tịch là nhiệm vụ quan trọng luôn được các quốc gia quan tâm thực hiện. Hoạt động này còn là cơ sở để Nhà nước công nhận và bảo hộ quyền con người, quyền, nghĩa vụ công dân, đồng thời có biện pháp quản lý dân cư một cách khoa học, phục vụ thiết thực cho việc xây dựng, hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của đất nước. Ở nước ta, quản lý nhà nước về hộ tịch được xác định là hoạt động cốt lõi, ban đầu trong chuỗi các hoạt động quản lý dân cư của Nhà nước.Việc đăng ký và quản lý hộ tịch là quyền và nghĩa vụ của mỗi người được thực hiện theo trình tự, thủ tục do pháp luật về hộ tịch quy định. Những giấy tờ hộ tịch đã được xác nhận và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ghi nhận nhằm để cá biệt hoá một công dân, đây là những chứng cứ pháp lý trong các trường hợp cần thiết. Mặt khác, việc đăng ký hộ tịch giúp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc quản lý dân số, đây là cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, trật tự, an toàn xã hội. Việc tổ chức phục vụ người dân đăng ký hộ tịch thuận tiện, nhanh chóng còn mang ý nghĩa chính trị xã hội to lớn, đó là sự quan tâm, chăm lo của Nhà nước đối với công dân của mình, là sự bảo đảm của Nhà nước đối với cá nhân trong việc thực hiện quyền công dân, quyền con người bởi đối với mỗi cá nhân, đăng ký hộ tịch là cách thức để thực hiện một số quyền nhân thân cơ bản như: quyền được đăng ký khai sinh, quyền có quốc tịch, quyền kết hôn, quyền nuôi con nuôi hoặc được nhận làm con nuôi v.v….Nhận thức được vị trí và vai trò quan trọng của việc thực hiện pháp luật về hộ tịch nên trong những năm qua, kể từ khi thực hiện Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch cũng như Luật Hộ 1
tịch năm 2014 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành luật. Đây chính là cơ sở pháp lý để công dân thực hiện các quyền nhân thân và Nhà nước thực hiện sự quản lý đối với công dân. Có thể nói, từ khi có các văn bản quy phạm pháp luật nói trên, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch đã đạt được một số kết quả bước đầu, từng bước ổn định và đi vào nề nếp. Theo quy định pháp luật hộ tịch trước đây và pháp luật hộ tịch hiện hành thì Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (Ủy ban nhân dân Phường) là cơ quan có thẩm quyền, trách nhiệm đăng ký hầu hết các sự kiện hộ tịch cho công dân Việt Nam. Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 đã thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về hộ tịch, bảo đảm quyền được đăng ký hộ tịch của người dân, các sự kiện hộ tịch xảy ra trên địa bàn phường được Ủy ban nhân dân Phường đăng ký nhanh chóng, kịp thời, thuận lợi cho người dân khi có yêu cầu. Tuy nhiên thực tế cho thấy, cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, quản lý nhà nước về hộ tịch ở Ủy ban nhân dân Phường vẫn còn một số tồn tại, bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính và cải cách tư pháp trong giai đoạn mới. Tình trạng cơ quan, tổ chức, đoàn thể chưa xác định đúng giá trị pháp lý của giấy tờ hộ tịch, thẩm quyền giải quyết các yêu cầu về hộ tịch, còn gây nhiều khó khăn cho công dân. Việc theo dõi, quản lý, giải quyết yêu cầu về hộ tịch cho người dân trên địa bàn của Ủy ban nhân dân phường trong thời gian qua vẫn còn điểm hạn chế, nhiều phường chưa bảo đảm trình tự, thủ tục khi đăng ký hộ tịch, thậm chí xác định sai thẩm quyền v.v… Đó là lý do đề tài “Quản lý nhà nước về Hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh, giai đoạn năm 2015 đến nay” được lựa chọn để làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn 2
Đề tài hộ tịch đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học và được tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau. Cho đến nay, đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về hộ tịch của cá nhân, tập thể được công bố. Sách chuyên khảo: - “Nghiệp vụ đăng ký hộ tịch”, Nhà xuất bản Tư pháp năm 2007: tác giải hướng dẫn nghiệp vụ thực hiện các thủ tục đăng ký hộ tịch như đăng ký khai sinh, khai tử, kết hôn, nhận cha, mẹ con, nhận nuôi con nuôi, giám hộ. - Thông tin chuyên đề “Một số vấn đề lý luận và so sánh pháp luật về hộ tịch”, Trung tâm Thông tin khoa học – Viện nghiên cứu lập pháp - Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tháng 5/2013. Bài đăng trên các tạp chí: - Bài “Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”, tác giả Phạm Trọng Cường, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật tháng 6/2006. - Bài “Địa vị pháp lý của Công chức Tư pháp – hộ tịch cấp xã”, tác giả ThS. Trần Thị Mai, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật ngày 27/03/2017. Luận văn, luận án: - Luận văn Thạc sĩ “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội”, Học viện Hành chính quốc gia năm 2011 của Phạm Hồng Hoàng. Tác giả phân tích thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch và đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. - Luận văn Thạc sĩ “Quản lý hộ tịch – Qua thực tiễn ở Hải Phòng”, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2014 của Bùi Thị Tư. Tác giả đã nêu thực trạng công tác quản lý hộ tịch, phân tích ưu điểm và hạn chế trong quản lý hộ tịch ở thành phố Hải Phòng và đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý hộ tịch ở thành phố Hải Phòng. 3
- Luận văn Thạc sĩ “Pháp luật quản lý về Hộ tịch, từ thực tiễn Quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội”, Học viện Hành chính quốc gia năm 2016 của Nguyễn Thị Hạnh. Tác giả đã nêu thực trạng quản lý hộ tịch ở Quận Hai Bà Trưng cho thấy những bất cập của quản lý hộ tịch về hành lang pháp lý. Nhìn chung các công trình nêu trên đã đi sâu nghiên cứu làm rõ bản chất, nội dung, lịch sử phương thức quản lý và đăng ký hộ tịch. Các tác giả cũng chỉ ra các phương hướng và giải pháp nhất định nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chỉ đưa ra các giải pháp chung và nghiên cứu ở các lĩnh vực các địa phương khác nhau mà chưa đi sâu nghiên cứu thực tiễn quản lý hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu công trình này, đặc biệt là kể từ khi Luật tổ chức chính quyền địa phương được bàn hành và có hiệu lực cho đến nay là không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước về hộ tịch, luận văn nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh những năm qua, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Làm rõ hơn nữa cơ sở lý luận, pháp lý của quản lý nhà nước về hộ tịch ở phường. Trong đó, làm rõ khái niệm, đặc điểm, nội dung, vai trò của pháp luật về hộ tịch. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch của phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay. Đồng 4
thời, nêu ra những kết quả đạt được và hạn chế, cũng như nguyên nhân. Đề xuất giải pháp góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch của Uỷ ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về mặt không gian: được giới hạn ở các Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh. Về mặt thời gian: được giới hạn từ năm 2015 đến nay. Về nội dung: nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch theo phạm vi nghiên cứu của luận văn gồm các nội dung chủ yếu sau: - Quản lý hệ thống tổ chức hoạt động của các cơ quan trong công tác thực hiện đăng ký, quản lý hộ tịch. - Thực hiện đăng ký hộ tịch; - Bố trí công chức tư pháp - hộ tịch thực hiện việc đăng ký hộ tịch; - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch; - Quản lý, sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo quy định; - Quản lý, cập nhật, khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và cấp bản sao trích lục hộ tịch theo quy định; - Tổng hợp tình hình và thống kê hộ tịch báo cáo Ủy ban nhân dân cấp huyện theo quy định của Chính phủ; - Lưu trữ Sổ hộ tịch, hồ sơ đăng ký hộ tịch; - Giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm về hộ tịch theo thẩm quyền; 5
- Báo cáo cơ quan nhà nước cấp trên về hoạt động hộ tịch (không nghiên cứu quản lý nhà nước về hộ tịch có yếu tố nước ngoài). 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của việc nghiên cứu đề tài là dựa trên những luận điểm trong học thuyết Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Các quan điểm của Đảng, Nhà nước về công tác hộ tịch. Đồng thời, tác giả có tham khảo và kế thừa có chọn lọc một số công trình nghiên cứu của các nhà khoa học. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp được sử dụng trong luận văn gồm: phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh... Trong chương 1: để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận của quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận (ở các thành phố trực thuộc Trung ương), luận văn sử dụng phương pháp hệ thống, so sánh, phân tích nhằm làm rõ thêm quan niệm, nội dung của quản lý nhà nước về hộ tịch nói chung và của Ủy ban nhân dân Phường nói riêng. Trong chương 2: luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh, quan sát, phân tích, khái quát hoá để phân tích thực trạng, đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay. Trong chương 3: phương pháp khái quát hoá, phân tích được sử dụng để luận giải những quan điểm, phương hướng và giải pháp tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay. 6. Đóng góp của luận văn Đề tài hệ thống hoá những vấn đề lý luận chung về hộ tịch và quản lý 6
nhà nước đối với hộ tịch. Đánh giá thực trạng về quản lý hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trong thời gian qua. Từ đó nêu lên những giải pháp để góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay. Các kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm cơ sở để chính quyền các cấp nghiên cứu, vận dụng vào thực tế quản lý hộ tịch. Luận văn cũng có thể là tài liệu nghiên cứu về quản lý hộ tịch cho các học viên, sinh viên của học viện hành chính. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Đề tài luận văn góp phần bổ sung hoàn thiện cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về hộ tịch, trên cơ sở làm rõ một số vấn đề về lý luận, thực tiễn hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch trong giai đoạn hiện nay. Đề tài luận văn có thể được vận dụng vào thực tế quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp Phường trên địa bàn Quận 11, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch. Đề tài luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu, giảng dạy ở các cơ sở đào tạo cử nhân hành chính, bồi dưỡng cán bộ, công chức. 8. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Phường trên địa bàn Quận 11 Thành phố Hồ Chí Minh 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của hộ tịch 1.1.1. Khái niệm hộ tịch Các từ điển Hán - Việt của nhiều tác giả khác nhau (Đào Duy Anh, Nguyễn Văn Khôn, Hoàng Thúc Trâm, Nguyễn Lân, Bửu Kế) đều có sự tương đồng và những khía cạnh khác biệt trong cách giải nghĩa từ “hộ tịch”. Dưới đây là một số cách giải nghĩa: “Hộ tịch: Sổ sách ghi chép tên, họ, nghề nghiệp dân cư ngụ trong xã phường”. [10, tr.814]; “Hộ tịch: Quyển sổ ghi chép tên tuổi, quê quán, nghề nghiệp của mọi người trong một địa phương”. [17, tr.5]; Bên cạnh những cách giải nghĩa của các từ điển Hán - Việt nói trên, một số từ điển lại giải nghĩa từ “hộ tịch” ở những khía cạnh khác hẳn. “Hộ tịch: sổ của cơ quan dân chính đăng ký cư dân trong địa phương mình theo từng hộ”. [17, tr.5]; Theo đó, định nghĩa về “hộ tịch” được duy trì từ Nghị định số 83/1998/NĐ-CP của Chính phủ ngày 10/10/1998 về đăng ký hộ tịch cho đến Nghị định 158/2005/NĐ-CP của Chính phủ ngày 27/12/2005 và nay là Luật hộ tịch số 60/2014/QH13 do Quốc hội ban hành ngày 20/11/2014 về hộ tịch và đăng ký hộ tịch. Hiện nay, theo quy định tại Điều 1 Luật hộ tịch 2014, khái niệm hộ tịch cơ bản giống như Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2005 của Chính phủ. Tuy nhiên, có xác định rõ các sự kiện “Hộ tịch là những sự kiện được quy định tại Điều 3 của Luật này, xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra đến khi chết” Theo đó, Điều 3 của Luật hộ tịch 2014 được quy định như sau: 8
1. Xác nhận vào Sổ hộ tịch các sự kiện hộ tịch: Khai sinh; Kết hôn; Giám hộ; Nhận cha, mẹ, con; Thay đổi, cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, bổ sung thông tin hộ tịch; Khai tử. 2. Ghi vào Sổ hộ tịch việc thay đổi hộ tịch của cá nhân theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: Thay đổi quốc tịch; Xác định cha, mẹ, con;Xác định lại giới tính; Nuôi con nuôi, chấm dứt việc nuôi con nuôi; Ly hôn, huỷ việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn; Công nhận giám hộ;Tuyên bố hoặc huỷ tuyên bố một người mất tích, đã chết, bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự. 3. Ghi vào Sổ hộ tịch sự kiện khai sinh; kết hôn; ly hôn; huỷ việc kết hôn; giám hộ; nhận cha, mẹ, con; xác định cha, mẹ, con; nuôi con nuôi;thay đổi hộ tịch; khai tử của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài. 4. Xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các việc hộ tịch khác theo quy định của pháp luật. Như vậy, Luật hộ tịch đã quy định cụ thể hơn về khái niệm hộ tịch so với Nghị định 158/2005/NĐ-CP điều này là cần thiết bởi cần phải có sự thống nhất trong cách hiểu và áp dụng pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm của hộ tịch Từ khái niệm về hộ tịch, có thể thấy, hộ tịch có những đặc điểm chủ yếu sau: Thứ nhất, hộ tịch là những giá trị, về nguyên tắc không chuyển đổi cho người khác. Do đó, việc đăng ký các sự kiện hộ tịch phải do trực tiếp cá nhân người đó thực hiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác (như: khai sinh có thể do bố, mẹ, ông, bà hoặc người đang nuôi dưỡng đi đăng ký khai sinh; khai tử do người thân của người chết đăng ký khai tử). Thứ hai, hộ tịch là những sự kiện nhân thân không lượng hoá được thành 9
tiền. Chính vì vậy, hộ tịch không phải là một loại hàng hoá có thể trao đổi trên thị trường. 1.1.3. Vai trò của hộ tịch Trong xã hội hiện đại, khi mà khái niệm quyền con người đã được nhận thức như một giá trị chung của nhân loại thì cùng với nó, hầu như tất cả các quốc gia đều nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc quản lý hộ tịch. Nếu như hoạt động quản lý dân cư được coi là nội dung quan trọng hàng đầu trong tổng thể hoạt động quản lý xã hội thì quản lý hộ tịch, với các lợi ích, giá trị tiềm tàng của nó, được coi là mắt khâu nằm ở vị trí trung tâm của hoạt động quản lý dân cư. Về mặt lý luận, hoạt động quản lý hộ tịch là lĩnh vực thể hiện sâu sắc chức năng xã hội của Nhà nước xét trên ba phương diện cơ bản: Thứ nhất, quản lý hộ tịch là cơ sở để Nhà nước hoạch định các chính sách phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng và tổ chức thực hiện có hiệu quả các chính sách đó. Một hệ thống quản lý dữ liệu hộ tịch đầy đủ, chính xác, được cập nhật kịp thời, thường xuyên sẽ là nguồn tài sản thông tin hết sức quý giá luôn sẵn sàng hỗ trợ đắc lực cho việc hoạch định các chính sách xã hội một cách chính xác, có tính khả thi, tiết kiệm chi phí xã hội. Nước ta đa dạng về thành phần dân tộc việc quản lý hộ tịch còn góp phần quan trọng vào việc thực hiện chính sách dân tộc và chính sách phát triển kinh tế, xã hội trong từng giai đoạn phát triển của quốc gia. Thứ hai, hoạt động quản lý và đăng ký hộ tịch thể hiện tập trung nhất, sinh động nhất sự tôn trọng của Nhà nước đối với việc thực hiện một số quyền nhân thân cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013 và Bộ luật Dân sự như quyền được khai sinh, quyền kết hôn, quyền được nuôi con nuôi và quyền được nhận cha hoặc nhận con v.v. Việc đăng ký hộ tịch chính giúp cho người dân thực hiện, hưởng thụ các quyền nhân thân đó. 10
Thứ ba, quản lý hộ tịch có vai trò to lớn đối với việc bảo đảm trật tự xã hội. Hệ thống dữ liệu hộ tịch đầy đủ, chính xác có thể giúp việc truy nguyên nguồn gốc của cá nhân một cách dễ dàng. Bên cạnh đó, các giấy tờ hộ tịch do người có thẩm quyền cấp theo đúng quy định pháp luật có giá trị pháp lý là sự khẳng định chính thức của nhà nước về vị thế của một cá nhân trong gia đình và xã hội. Trong lĩnh vực hoạt động tư pháp khi cần đánh giá năng lực chủ thể của một cá nhân khi tham gia vào một sự kiện pháp lý thì cơ quan tiến hành tố tụng sẽ dựa căn cứ vào giấy khai sinh của cá nhân đó. Giấy khai sinh chứa đựng thông tin gốc của từng cá nhân như ngày, tháng, năm sinh, nơi sinh, dân tộc, quốc tịch, họ tên cha mẹ. Do đó, khi được sử dụng với tính cách là chứng cứ, các thông tin thể hiện trên giấy khai sinh có thể giúp cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá nhiều vấn đề trong các vụ án hình sự, dân sự, hành chính v.v. Với vai trò ý nghĩa quan trọng như vậy, nên trong sự phát triển của mỗi quốc gia, vấn đề xây dựng hệ thống quản lý hộ tịch và khai thác hiệu quả của nó phục vụ cho công tác quản lý nhà nước luôn được quan tâm. 1.2. Quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường – khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung và các điều kiện bảo đảm 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân phường Quản lý là hoạt động mang tính đặc thù của con người, là sự tác động có mục đích của các chủ thể quản lý đối với các đối tượng quản lý. Quản lý nhà nước là một dạng của quản lý xã hội và được hiểu theo hai nghĩa như sau: Theo nghĩa rộng: quản lý nhà nước là toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước để điều chỉnh các quy trình xã hội, các hành vi của các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội của công dân và giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội nhằm thực hiện mục tiêu mà nhà nước đặt ra. Theo nghĩa hẹp: quản lý nhà nước là hoạt động của các cơ quan quản lý 11