Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu làm rõ, nêu được khái niệm về tài nguyên và môi trường; vai trò, chức năng của tài nguyên và môi trường; mối quan hệ giữa TNMT và PTBV; chủ thể và các nội dung cơ bản QLNN về TNMT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHAN VĂN NHÂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHAN VĂN NHÂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VIỆT HÙNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Trong luận văn đã sử dụng thông tin từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau và có trích dẫn rõ nguồn gốc. Tôi cam đoan rằng toàn bộ nội dung và số liệu trong luận văn này do tôi tự nghiên cứu, khảo sát và thực hiện. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2019 Học viên Phan Văn Nhân
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới Ban Giám đốc, các Thầy, Cô giáo Khoa Sau đại học và các phòng, khoa của Học viện Hành chính Quốc gia đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Việt Hùng - Giảng viên, Phòng đào tạo trực tuyến, Trung tâm Ngoại ngữ -Tin học và Thông tin -Thư viện, Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn ! Học viên Phan Văn Nhân
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục viết tắt Danh mục các bảng biểu PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG .................................................................... 9 1.1. Tổng quan chung về tài nguyên và môi trường ........................................ 9 1.1.1. Khái niệm và phân loại tài nguyên và môi trường................................ 9 1.1.2. Vai trò của tài nguyên và môi trường đối với cuộc sống của con người ... 13 1.2. Quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường ..................................... 16 1.2.1. Tổng quan chung về quản lý nhà nước ............................................... 16 1.2.2. Sự cần thiết quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường ................ 21 1.2.3. Chủ thể, nội dung quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường ...... 23 1.2.4. Công cụ quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường ..................... 34 1.3. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước về tài nguyên và môi trường tại một số địa phương và bài học cho thị xã Hương Thủy ............................................. 38 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thị xã Sơn Tây ........................................................................................................ 38 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thị xã Dĩ An ........................................................................................................... 40 1.3.3. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thành phố Đồng Hới............................................................................................... 41 1.3.4. Bài học rút ra cho thị xã Hương Thủy................................................. 43
Tiểu kết Chương 1........................................................................................ 45 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ................................................................................... 46 2.1. Tổng quan đặc điểm tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội thị xã Hương Thủy...... 46 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội thị xã Hương Thủy ........................ 46 2.1.2.Tình hình kinh tế - xã hội .................................................................... 50 2.1.3. Sự tác động của điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội đến quản lý nhà nước về Tài nguyên và Môi trường tại Thị xã Hương Thủy .................................. 56 2.2. Thực hiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thị xã Hương Thủy... 59 2.2.1. Ban hành, hướng dẫn, tổ chức thực hiện và triển khai các văn bản quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường...................................................... 59 2.2.2. Tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thị xã Hương Thủy ................................................................ 60 2.2.3. Công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục chính sách pháp luật về tài nguyên và môi trường .................................................................................. 61 2.2.4. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về tài nguyên và môi trường .................................................................. 62 2.3. Đánh giá thực hiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy ........................................................................... 62 2.3.1. Những kết quả đạt được...................................................................... 62 2.3.2. Những hạn chế.................................................................................... 65 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................... 68 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................ 70 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ................... 71 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn Thị xã Hương Thủy trong thời gian tới ..................................... 71
3.1.1. Đẩy mạnh thực hiện các đột phá chiến lược, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho đầu tư, phát triển kinh tế nhanh, bền vững ....... 71 3.1.2. Tăng cường công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng tránh thiên tai. ..................................... 71 3.1.3.Tăng cường hiệu quả sử dụng các loại đất. Chống thoái hóa, sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên đất............................................................. 73 3.1.4. Tăng cường công tác quản lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu. .............................................. 77 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy ........................................................................... 78 3.2.1.Hoàn thiện pháp luật về quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường.... 78 3.2.2. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường 79 3.2.3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về tài nguyên và môi trường .................................................................................. 82 3.2.4. Tăng cường phối hợp các cơ quan, tổ chức trong quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường.............................................................................. 84 3.2.5. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về tài nguyên và môi trường ................................... 85 3.2.6. Xây dựng Chương trình nghị sự 21 (Agenda 21) cho Thị xã Hương Thủy để quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường. .............................. 86 3.3. Kiến nghị ............................................................................................... 88 3.3.1. Đối với Trung ương ............................................................................ 88 3.3.2. Đối với tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................. 90 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 91 KẾT LUẬN ................................................................................................. 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BVMT : Bảo vệ môi trường ĐTM : Đánh giá tác động môi trường GDP : Tổng sản phẩm quốc nội KCN : Khu công nghiệp KT-XH : Kinh tế - Xã hội MT : Môi trường PTBV : Phát triển bền vững QLMT : Quản lý môi trường QLNN : Quản lý nhà nước TN&MT : Tài nguyên và Môi trường TNMT : Tài nguyên môi trường TNTN : Tài nguyên thiên nhiên UBND : Ủy ban nhân dân
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường .. 25
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phát triển là một quá trình tăng trưởng bao gồm nhiều yếu tố cấu thành khác nhau như : kinh tế, chính trị, xã hội, kỹ thuật, văn hoá…Mục tiêu của phát triển là nâng cao điều kiện và chất lượng cuộc sống của loài người, làm cho con người ít phụ thuộc vào thiên nhiên, tạo nên một cuộc sống công bằng và bình đẳng giữa các thành viên. Tuy nhiên, trong một thời gian khá dài người ta thường đặt mục tiêu kinh tế quá cao, xem sự tăng trưởng về kinh tế là độ đo duy nhất của sự phát triển. Phát triển bền vững (PTBV) được xác định là quá trình phát triển có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hoà giữa ba mặt của sự phát triển, gồm : phát triển kinh tế (nhất là tăng trưởng kinh tế), phát triển xã hội (nhất là thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; xoá đói giảm nghèo và giải quyết việc làm) và bảo vệ môi trường (nhất là xử lý, khắc phục ô nhiễm, phục hồi và cải thiện chất lượng môi trường; phòng chống cháy và chặt phá rừng, khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên). Nghị quyết số 24-NQ/TW về “Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường” tại Hội nghị Trung ương 7 (khóa XI) đã khẳng định: …Tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường là những vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có tầm ảnh hưởng lớn, quan hệ, tác động qua lại, cùng quyết định sự phát triển bền vững của đất nước; là cơ sở, tiền đề cho hoạch định đường lối, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội. Ðây là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của cả hệ thống chính trị; là trách nhiệm và nghĩa vụ của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, dưới sự lãnh đạo của Ðảng và sự tham gia, giám sát của toàn xã hội”. Hương Thủy là một thị xã thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong những 1
năm qua, công tác quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường tại thị xã đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, giữ vững quốc phòng an ninh trên địa bàn thị xã. Công tác xây dựng và ban hành văn bản tại địa phương đã được thực hiện đúng thẩm quyền, đảm bảo chất lượng, kịp thời điều chỉnh một số vấn đề phát sinh trong quá trình chỉ đạo, điều hành và QLNN. Chủ động cải cách hành chính, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường QLNN, nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường. Mặc dù đạt được nhiều kết quả quan trọng nhưng công tác QLNN về tài nguyên và môi trường tại thị xã Hương Thủy vẫn còn không ít tồn tại hạn chế như: chưa chủ động trong việc ban hành các văn bản theo thẩm quyền để xử lý các công việc tại địa phương cho phù hợp với quy định và thực tiễn; tổ chức, bộ máy và đội ngũ cán bộ tuy đã được quan tâm kiện toàn một bước nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ; khiếu kiện về đất đai tuy có giảm nhưng vẫn còn là vấn đề phức tạp; công tác quản lý, cấp phép hoạt động khoáng sản còn nhiều tồn tại, đặc biệt là khai thác khoáng sản gắn với bảo vệ môi trường; ô nhiễm môi trường còn gia tăng ở một số nơi; vẫn còn lỏng lẻo trong quản lý, giám sát thực hiện các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường; bảo vệ môi trường chưa trở thành ý thức, hành động, thói quen, nếp sống, văn hóa của người dân. Từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm nội dung nghiên cứu luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Ở Việt Nam đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực TNMT và PTBV. Cụ thể như: 2
Nguyễn Lệ Quyên (2012), “Quản lý nhà nước về môi trường tại thành phố Đà Nẵng”. Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trường Đại học Đà Nẵng. Tác giả đánh giá thực trạng công tác QLNN về môi trường của thành phố Đà Nẵng, từ việc thực hiện chức năng chuyên môn QLNN về môi trường của UBND thành phố, Sở TN&MT. Các sở, ban, ngành theo chức năng nhiệm vụ chuyên môn có trách nhiệm thực hiện công tác bảo vệ môi trường. Đồng thời tác giả cũng đã chỉ ra được những hạn chế như: tình hình quản lý môi trường chưa đáp ứng với yêu cầu phát triển của thành phố; các chính sách, thể chế của thành phố về bảo vệ môi trường triển khai còn chậm; năng lực cán bộ quản lý môi trường còn thiếu về số lượng, yếu về chuyên môn, kinh nghiệm. Và tìm ra nguyên nhân ảnh hưởng đến QLNN về môi trường như: nhận thức của cán bộ quản lý và người dân về môi trường; công tác tổ chức Nhà nước về quản lý môi trường. Trên cơ sở đó đưa ra kiến nghị để hoàn thiện công tác QLNN về môi trường tại thành phố Đà Nẵng. Đinh Phượng Quỳnh (2011), Luận văn thạc sĩ ngành Lý luận và lịch sử, nhà nước và pháp luật, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nội dung luận văn tâp trung vào các vấn đề: nghiên cứu, phân tích cơ sở lý luận của việc hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Luận văn tập trung phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về bảo vệ môi trường của Việt Nam thông qua những nội dung chủ yếu như: các quy định của pháp luật liên quan đến quá trình khai thác, sử dụng các thành tố môi trường; các quy định pháp luật bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, quy định pháp luật liên quan đến hoạt động QLNN về môi trường…Đồng thời luận văn chỉ rõ những bất cập, hạn chế nhất định trong văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường cũng như cơ chế tổ chức thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường. Đỗ Thị Hải Yến (2012): “Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường tại tỉnh Hòa Bình theo tiếp cận địa lý”. 3
Luận văn Thạc sĩ khoa học môi trường, đã tập trung thực hiện các nội dung chủ yếu sau: phân tích đặc điểm điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, kinh tế - xã hội và sự phân hóa theo không gian của chúng ở tỉnh Hòa Bình; thực trạng môi trường và công tác quản lý môi trường trên từng vùng lãnh thổ của tỉnh; đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về môi trường trên các vùng lãnh thổ của tỉnh Hòa Bình. Nguyễn Quỳnh Như (2014), “Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Tài nguyên và Môi trường”, luận văn Thạc sĩ Luật học. Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận của cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ TNMT. Qua đó làm rõ vai trò của công cuộc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực này đối với sự phát triển chung của đất nước. Nghiên cứu những bất cập của thủ tục hành chính trong lĩnh vực TNMT qua thực tiễn thẩm quyền quản lý của Bộ TNMT. Qua đó đưa ra các giải pháp, yêu cầu cụ thể, cũng như những kiến nghị nhằm thúc đẩy hơn nữa tiến trình cải cách hành chính trong toàn ngành. Nguyễn Thanh Tuấn (2016), “Tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường tỉnh Thái Nguyên”, Tạp chí Tài nguyên và môi trường, số 2/2016. Tác giả đã nhận thấy công tác QLNN về bảo vệ môi trường tại tỉnh Thái Nguyên tuy có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn một số tồn tại, hạn chế: Một số cụm công nghiệp chưa lập hồ sơ đánh giá tác động môi trường, chưa đầu tư xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung trước khi đi vào hoạt động. Hầu hết các địa phương chưa tự cân đối thu chi khi triển khai đề án quản lý chất thải rắn; các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ, chăn nuôi quy mô hộ gia đình có phát sinh chất thải nằm trong khu dân cư, gây khó khăn trong công tác quản lý và dễ phát sinh khiếu kiện, phản ảnh của người dân về môi trường… Và đã đề xuất một số giải pháp để công tác 4
QLNN về TNMT trong thời gian tới sẽ đạt được những kết quả tốt hơn, góp phần phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh. Báo cáo tổng kết đề tài: “Nâng cao năng lực, hiệu lực quản lý nhà nước về môi trường ở Việt Nam hiện nay”, Viện kinh tế, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, 2010. Đề tài đã tập trung giải quyết những nhiệm vụ cơ bản sau: Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về QLNN về môi trường và làm rõ khái niệm, các chỉ tiêu đánh giá, các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu lực QLNN về môi trường; khảo cứu kinh nghiệm nâng cao hiệu lực QLNN về môi trường của một số nước trên thế giới; phân tích, đánh giá hiệu lực thực hiện một số nội dung QLNN về môi trường và làm rõ nguyên nhân của tình trạng này; đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu lực QLNN về môi trường ở nước ta. Phạm Thị Ngọc Trầm (2006), “Quản lý nhà nước đối với tài nguyên và môi trường vì sự phát triển bền vững dưới góc nhìn xã hội - nhân văn”, NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội. Tác giả đã khẳng định QLNN về TNMT là một trong những nhiệm vụ quan trọng, được tiến hành trên cơ sở sử dụng hai nhóm công cụ cơ bản: Công cụ kỹ thuật và công cụ xã hội - nhân văn. Nhóm công cụ xã hội - nhân văn bao gồm: luật pháp, kinh tế, con người và văn hoá. Mỗi một công cụ xã hội - nhân văn này có những chức năng cụ thể; song, giữa chúng có sự gắn bó chặt chẽ, bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau. Và nhiệm vụ của Nhà nước là phải liên kết chúng lại với nhau một cách hợp lý, để chúng có thể hỗ trợ lẫn nhau. Vì rằng, công cụ QLNN về TNMT chính là sự cụ thể hóa các biện pháp, các phương tiện nhằm thực hiện những nội dung của công tác quản lý môi trường của Nhà nước ở tất cả các cấp, của các tổ chức khoa học và sản xuất. Như vậy, có thể thấy rằng chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập tới vấn đề QLNN về TNMT trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh 5
Thừa Thiên Huế. Ngoài ra, các đề tài, bài viết chủ yếu khái quát cơ bản liên quan đến công tác QLNN về môi trường, bảo vệ môi trường hoặc về một tài nguyên thiên nhiên cụ thể như: nước, đất, rừng, khoáng sản….Do đó, với nội dung nghiên cứu này, tác giả sẽ tiếp tục làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn QLNN về TNMT trên địa bàn thị xã Hương Thủy. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Góp phần hoàn thiện QLNN về TNMT tại thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Nhiệm vụ: Để thực hiện được mục đích, luận văn tập trung giải quyết ba nhiệm vụ sau: + Hệ thống cơ sở lý luận của QLNN về TNMT. + Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về TNMT trên địa bàn thị xã Hương Thủy. + Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện QLNN về TNMT trên địa bàn thị xã Hương Thủy. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Họat động Quản lý nhà nước về TNMT trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Nghiên cứu thực trạng QLNN về TNMT tại thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế + Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng từ năm 2014 đến năm 2019. 6
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử. - Ngoài ra, luận văn còn dựa trên nghiên cứu phương pháp luận hệ thống tiếp cận QLNN về TNMT theo định hướng mục tiêu PTBV. - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp tổng hợp (tài liệu tham khảo là sách, bài báo, văn bản pháp luật, báo cáo ….); + Phương pháp thống kê: các số liệu, dữ liệu thực trạng về quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường tại thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế; + Phương pháp phân tích, đánh giá: rút ra bài học từ kinh nghiệm của một số địa phương. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa về mặt lý luận: Luận văn nghiên cứu làm rõ, nêu được khái niệm về tài nguyên và môi trường; vai trò, chức năng của tài nguyên và môi trường; mối quan hệ giữa TNMT và PTBV; chủ thể và các nội dung cơ bản QLNN về TNMT. - Ý nghĩa về mặt thực tiễn: + Luận văn đã tổng quan kinh nghiệm QLNN về TNMT ở một số địa phương trong và ngoài nước xác định những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong QLNN về TNMT tại thị xã Hương Thủy; + Đề xuất định hướng và một số giải pháp hoàn thiện QLNN về TNMT tại thị xã Hương Thủy; + Kết quả nghiên cứu luận văn có thể được sử dụng tham mưu cho các nhà hoạch định chính sách cấp tỉnh/thành phố về TNMT. Ngoài ra, luận văn 7
có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo, trao đổi trong lĩnh vực hành chính và quản trị công. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế 8
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG 1.1. Tổng quan chung về tài nguyên và môi trường 1.1.1. Khái niệm và phân loại tài nguyên và môi trường Khái niệm tài nguyên Tài nguyên thiên nhiên là nguồn năng lượng, vật chất hoặc thông tin được hình thành và tồn tại trong tự nhiên mà con người cần sử dụng để đáp ứng các nhu cầu trong cuộc sống. Tài nguyên là tất cả các dạng vật chất, tri thức được sử dụng để tạo ra của cải vật chất, hoặc tạo ra giá trị sử dụng mới của con người. Xã hội loài người càng phát triển, số loại hình tài nguyên và số lượng mỗi loại tài nguyên được con người khai thác ngày càng tăng. Tài nguyên là đối tượng sản xuất của con người. [25, tr.10] Thuộc tính của tài nguyên thiên nhiên Thuộc tính thứ nhất: Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều giữa các vùng trên Trái Đất và trên một vùng lãnh thổ có thể tồn tại nhiều loại tài nguyên, tạo ra sự ưu đãi của tự nhiên với từng vùng lãnh thổ, từng quốc gia. Thuộc tính thứ hai: Đại bộ phận các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế cao được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của tự nhiên và lịch sử. Phân loại tài nguyên Theo quan hệ với con người: Tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên xã hội. Theo phương thức và khả năng tái tạo: Tài nguyên tái tạo, tài nguyên không tái tạo. Theo bản chất tự nhiên: Tài nguyên nước, tài nguyên đất, tài nguyên rừng, tài nguyên biển, tài nguyên khoáng sản, tài nguyên năng lượng, tài 9
nguyên khí hậu cảnh quan, di sản văn hoá kiến trúc, tri thức khoa học và thông tin. Tài nguyên thiên nhiên được chia thành hai loại: Tài nguyên tái tạo và tài nguyên không tái tạo. Tài nguyên tái tạo (nước ngọt, đất, sinh vật v.v...) là tài nguyên có thể tự duy trì hoặc tự bổ sung một cách liên tục khi được quản lý một cách hợp lý. Tuy nhiên, nếu sử dụng không hợp lý, tài nguyên tái tạo có thể bị suy thoái không thể tái tạo được. Ví dụ: tài nguyên nước có thể bị ô nhiễm, tài nguyên đất có thể bị mặn hoá, bạc màu, xói mòn v.v... Tài nguyên không tái tạo: Là loại tài nguyên tồn tại hữu hạn, sẽ mất đi hoặc biến đổi sau quá trình sử dụng. Ví dụ như tài nguyên khoáng sản của một mỏ có thể cạn kiệt sau khi khai thác. Tài nguyên gen di truyền có thể mất đi cùng với sự tiêu diệt của các loài sinh vật quý hiếm. Tài nguyên con người (tài nguyên xã hội) là một dạng tài nguyên tái tạo đặc biệt, thể hiện bởi sức lao động chân tay và trí óc, khả năng tổ chức và chế độ xã hội, tập quán, tín ngưỡng của các cộng đồng người. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đang làm thay đổi giá trị của nhiều loại tài nguyên. Nhiều tài nguyên cạn kiệt trở nên quý hiếm; nhiều loại tài nguyên giá trị cao trước đây nay trở thành phổ biến, giá rẻ do tìm được phương pháp chế biến hiệu quả hơn, hoặc được thay thế bằng loại khác. Vai trò và giá trị của tài nguyên thông tin, văn hoá lịch sử đang tăng lên. [25, tr. 15] Khái niệm môi trường Trong Tuyên ngôn của UNESCO năm 1981, môi trường đối với con người được hiểu là “Toàn bộ các hệ thống tự nhiên và các hệ thống do con người tạo ra, những cái hữu hình và vô hình (tập quán, niềm tin...) trong đó con người sống và lao động, khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu của mình". Như vậy, môi trường sống đối với 10
con người không chỉ là nơi tồn tại, sinh trưởng và phát triển cho một thực thể sinh vật là con người mà còn là “khung cảnh của cuộc sống, của lao động và sự nghỉ ngơi của con người”. “Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật” [12, tr. 5]. "Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên." [ 12, tr. 3]. Phân loại môi trường Tuỳ theo đối tượng và mục đích nghiên cứu cụ thể mà có thể nêu ra một số phương cách phân loại môi trường theo các dấu hiệu đặc trưng như sau: Theo nguồn gốc, môi trường có thể được chia thành: Môi trường tự nhiên và Môi trường nhân tạo. Theo tính chất địa lý, môi trường có thể được chia thành: Môi trường thành thị và Môi trường nông thôn. Theo theo thành phần, môi trường có thể được chia thành: Môi trường không khí, Môi trường đất, Môi trường nước. Theo quy mô, môi trường có thể được chia thành: Môi trường quốc gia, Môi trường vùng, Môi trường địa phương. Dựa trên các cách phân loại trên, có thể phân chia môi trường thành 3 loại dựa theo chức năng hoạt động của nó, bao gồm: Môi trường tự nhiên: Bao gồm các yếu tố tự nhiên tồn tại khách quan bao quanh con người như: đất đai, không khí, nước, động thực vật... Môi trường tự nhiên cung cấp các nguồn tài nguyên thiên nhiên cho quá trình sản xuất nhằm tạo ra của cải, vật chất cho xã hội và tiếp nhận, đồng hoá các loại phế thải phát sinh trong quá trình sản xuất và tiêu thụ. 11