Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thương mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mại, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện nội dung quản lý nhà nước về thương mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung của luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về thương mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mại, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THU HƢƠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THU HƢƠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:TS. ĐẶNG ĐÌNH THANH HÀ NỘI - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS. Đặng Đình Thanh Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, chƣa từng đƣợc ai công bố và không trùng lắp với các đề tài khác.Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả Lê Thị Thu Hƣơng
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “ Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mại, thành phố Hà Nội”, em đã nhận đƣợc nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Ban Giám đốc Học viện, các thầy, cô giáo đã giảng tại lớp cao học HC21.B8 - Học viện Hành chính Quốc gia. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó. Đặc biệt, tác giả xin chân thành cảm ơn TS. Đặng Đình Thanh đã dành nhiều thời gian tâm huyết, trực tiếp hƣớng dẫn tận tình, chỉ bảo và tạo điều kiện thuận lợi để học viên hoàn thành luận văn này. Tác giả xin cảm ơn lãnh đạo UBND quận Hoàng Mai thành phố Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tác giả thu thập những tài liệu cần thiết, cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên, khích lệ, giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Mặc dù cố gắng để thực hiện luận văn, song do kiến thức và kinh nghiệm làm việc còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự góp ý của quý thầy, cô để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn./. Tác giả Lê Thị Thu Hƣơng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ................................................................................................. 8 1.1. Khái quát chung về thƣơng mại, dịch vụ ................................................... 8 1.1.1. Một vài Khái niệm liên quan đến thƣơng mại, dịch vụ .......................... 8 1.1.2. Đặc điểm thƣơng mại dịch vụ ............................................................... 11 1.1.3. Phân loại ................................................................................................ 13 1.1.4. Vai trò của thƣơng mại, dịch vụ trong nền kinh tế ............................... 16 1.2. Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ ............................................... 21 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ ........................... 21 1.2.2. Khái niệm quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ ............................ 22 1.2.3. Sự cần thiết khách quan của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ……………………………………………………………………………. ...22 1.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc đối với thƣơng mại, dịch vụ ........................ 23 1.3.1. Xây dựng và ban hành văn bản quản lý về thƣơng mại, dịch vụ .......... 23 1.3.2. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch, các chƣơng trình, đề án về phát triển thƣơng mại, dịch vụ......................................................................................... 23 1.3.3. Tổ chức khảo sát, nghiên cứu thị trƣờng và xúc tiến thƣơng mại, dịch vụ…………………………………………………………………………… 24 1.3.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật, chủ trƣơng, chính sách về thƣơng mại dịch vụ, dịch vụ ..................................................... 24 1.3.5. Tổ chức đăng ký kinh doanh thƣơng mại, dịch vụ ............................... 25 1.3.6. Bộ máy cơ quan quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại - dịch vụ ................ 25 1.4. Công cụ quản lý chủ yếu của nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ ............. 27 1.4.1. Nhà nƣớc quản lý hoạt động thƣơng mại, dịch vụ bằng pháp luật ....... 27 1.4.2. Nhà nƣớc quản lý hoạt động thƣơng mại, dịch vụ bằng công cụ chính sách………………………………………………………………………… . 27 1.4.3. Nhà nƣớc quản lý thƣơng mại, dịch vụ bằng công cụ kế hoạch hóa .... 28
1.4.4. Một số công cụ khác ............................................................................. 29 1.5. Phƣơng pháp quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ ......................... 30 1.5.1. Phƣơng pháp hành chính ....................................................................... 30 1.5.2. Phƣơng pháp kinh tế ............................................................................. 30 1.5.3. Phƣơng pháp tuyên truyền, giáo dục..................................................... 31 1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ…………………………………………………………………………… 31 1.6.1. Các nhân tố thuộc đối tƣợng quản lý .................................................... 31 1.6.2. Các nhân tố thuộc bản thân chủ thể quản lý ......................................... 33 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1.................................................................................. 36 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀNG MAI. ..................................... 37 2.1. Khái quát về quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội................................... 37 2.1.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của quận Hoàng Mai 37 2.2. Thực tiễn quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội ........................................................................ 53 2.2.1. Về xây dựng và và ban hành văn bản quản lý thƣơng mại, dịch vụ ..... 53 2.2.2. Về xây dựng và thực thi chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển thƣơng mại, dịch vụ......................................................................................... 56 2.2.3. Thực trạng tổ chức đăng ký kinh doanh thƣơng mại dịch, vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai ....................................................................................... 58 2.2.4. Thực trạng khảo sát thị trƣờng, thu thập, xử lý thông tin và xúc tiến thƣơng mại, dịch vụ......................................................................................... 59 2.2.5. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chủ trƣơng, chính sách pháp luật về thƣơng mại, dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai………………………………………………………………………… .. 62 2.2.6. Thực trạng đội ngũ cán bộ công chức quản lý thƣơng mại, dịch vụ, đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển thƣơng mại dịch vụ................................... 65 2.3. Đánh giá chung công tác quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ trên
địa bàn quận Hoàng Mai ................................................................................. 66 2.3.1. Những thành công ................................................................................. 66 2.3.1. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 69 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2.................................................................................. 73 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN HOÀNG MAI. ................................................................................................. 74 3.1 Yêu cầu và nguyên tắc trong quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai ................................................................................. 74 3.1.1 Yêu cầu hoàn thiện nội dung quản lý Nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn Quận ........................................................................................... 74 3.1.2 Hoàn thiện các nội dung quản lý Nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ: .... 74 3.2 Phƣơng hƣớng phát triển thƣơng mại dịch vụ đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030: ......................................................................................................... 76 3.2.1 Phƣơng hƣớng chung: ............................................................................ 76 3.2.2 Phƣơng hƣớng phát triển thƣơng mại dịch vụ ....................................... 77 3.3 Giải pháp thực hiện quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận hoàng mai đến năm 2020........................................................................ 80 3.3.1. Cơ chế, chính sách quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai ....................................................................................... 80 3.3.2. Giải pháp nâng cao năng lực quản lý của cơ quan quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận ............................................................. 83 3.3.3. Hoàn thiện công cụ quản lý Nhà nƣớc về thƣơng mại hàng hoá trên địa bàn…………………………………………………………………………... 87 3.3.4. Nâng cao hiệu quả công tác thông tin kinh tế, xúc tiến thƣơng mại dịch vụ…………………………………………………………………………… 90 3.3.5. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các văn bản pháp luật thƣơng mại ....................................................................................... 91 3.3.6. Giải pháp hoàn thiện xây dựng và thực thi chiến lƣợc, quy hoạch, kế
hoạch phát triển thƣơng mại dịch vụ ............................................................... 91 3.4. Một số kiến nghị đề xuất .......................................................................... 96 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.................................................................................. 98 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 100
DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1: Tốc độ tăng trƣởng kinh tế bình quân giai đoạn 2013 - 2017 của quận Hoàng Mai .............................................................................. 38 Bảng 2.2: Cơ cấu kinh tế giai đoạn 2013 - 2017 của quận Hoàng Mai. ......... 39 Bảng 2.3: Cơ sở hoạt động kinh doanh thƣơng mại – dịch vụ quận Hoàng Mai ..... 40 Bảng 2.4: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng theo loại hình và các ngành kinh tế quận Hoàng Mai ................................... 41 Bảng 2.5: Cơ cấu tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng phân theo loại hình và ngành kinh tế quận Hoàng Mai giai đoạn 2013-2017 ....................................................................................... 43 Bảng 2.6: Cơ cấu giá trị sản xuất của quận Hoàng Mai giai đoạn 2013-2017 44 Bảng 2.7: Cơ cấu lao động trong các ngành kinh tế quận Hoàng Mai giai đoạn 2013-2017 ....................................................................................... 46 Bảng 2.8: Các văn bản ban hành về quản lý năm 2013-2017 ........................ 54 Bảng 2.9: Tình hình đăng ký kinh doanh đối với hộ cá thể ........................... 58 Bảng 2.10: Những vi phạm pháp luật về thƣơng mại dịch vụ năm 2013-2017. .... 64 Biểu đồ 2.1: Cơ cấu ngành kinh tế của quận Hoàng Mai1 ............................. 45 Biểu đồ 2.2: Cơ cấu lao động trong các ngành kinh tế giai đoạn 2013-2017 . 47
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ĐƢỢC SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN TỪ VIẾT TẮT NGUYÊN NGHĨA BLHH Bán lẻ hàng hóa CNĐKKD Chứng nhận đăng ký kinh doanh CN - XD Công nghiệp – xây dựng GTSX Giá trị sản xuất UBND Ủy ban nhân dân QLNN Quản lý nhà nƣớc LCHHXH Luân chuyển hàng hóa xã hội TM - DV Thƣơng mại dịch vụ
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong mấy thập kỷ gần đây, khu vực dịch vụ đã phát triển rất mạnh và trở thành một ngành kinh tế quan trọng. Công cuộc cải cách kinh tế ở Việt Nam đã tạo điều kiện cho sự phát triển khu vực dịch vụ cả về lƣợng và chất. Ngƣợc lại chính sự phát triển của khu vực dịch vụ đã tạo ra những tiền đề đảm bảo cho sự tăng trƣởng ở Việt Nam giữ ở mức tƣơng đối cao trong thời gian dài. Đối với địa bàn quận Hoàng Mai, trong những năm gần đây, thƣơng mại có những bƣớc phát triển mới. Cơ cấu kinh tế có những chuyển biến tích cực. Song, sự phát triển thƣơng mại trên địa bàn quận vẫn còn khiêm tốn, tỷ trọng thƣơng mại, dịch vụ hiện nay chỉ chiếm 19,36% trong cơ cấu kinh tế của quận; thƣơng mại truyền thống là chủ yếu. Cơ sở vật chất và kết cấu hạ tầng phục vụ cho thƣơng mại nhìn chung chƣa đáp ứng yêu cầu, hệ thống thƣơng nhân và cấu trúc, phân bố thị trƣờng còn bất hợp lý. Tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, tình trạng gian lận thƣơng mại, hàng nhái, hàng giả, hàng kém chất lƣợng…chậm đƣợc xử lý. Nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho thƣơng mại còn thiếu. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến những hạn chế của phát triển thƣơng mại trên địa bàn quận trong thời gian qua là quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ còn những vấn đề đáng quan tâm, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ chƣa cao. Mặt khác, để phát huy hơn nữa những tiềm năng, lợi thế của quận trong phát triển thƣơng mại - là đầu mối giao thƣơng của khu vực từ chợ đầu mối, tận hƣởng các thuận lợi của địa bàn lân cận Thành phố Hà Nôi - trung tâm thƣơng mại Việt Nam. Từ những yêu cầu thực tiễn phát triển mới của thƣơng mại, dịch vụ trên địa bàn quận đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới cho quản 1
lý Nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng của ngƣời tiêu dùng và duy trì sự ổn định, phát triển kinh tế trên địa bàn quận hiện tại và trong thời gian tới. Việc nâng cao vai trò quản lý Nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ nhằm định hƣớng và thúc đẩy tiêu dùng, phát triển thị trƣờng, phục vụ nhu cầu cho nông nghiệp (dịch vụ cây con giống, thú y, bảo vệ thực vật... ) mở rộng thị trƣờng tiêu thụ nông sản, kết nối giao thƣơng mua bán trao đổi hàng hóa giữa địa phƣơng với các quận, các tỉnh lân cận nhằm đáp ứng những yêu cầu mới về phát triển thƣơng mại, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển quận Hoàng Mai thành quận có có tiềm năng phát triển về thƣơng mại dịch vụ đến năm 2020, thực hiện thành công các mục tiêu, định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới; thích ứng với thể chế kinh tế thị trƣờng và tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, phát huy các lợi thế, khắc phục những hạn chế trong quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận. Vì vậy, việc nghiên cứu, vận dụng và phát triển thêm cơ sở lý luận quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ để đƣa ra các giải pháp có tính khoa học và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai là vấn đề có ý nghĩa cần thiết và chiến lƣợc. Vì vậy, việc chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước về thương mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nôi” làm đề tài nghiên cứu luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Thƣơng mại dịch vụ nói chung và quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ nói riêng là một vấn đề luôn đƣợc sự quan tâm nghiên cứu của các nhà kinh tế, các học giả, các nhà quản lý, nhất là từ khi Việt Nam tham gia vào tổ chức thƣơng mại quốc tế với sự lan tỏa mạnh mẽ quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế thì vấn đề thƣơng mại ngày càng đƣợc sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Hiện nay Việt Nam có rất nhiều nhà quản lý, nhà 2
khoa học, học giả nghiên cứu và đƣa ra quan điểm của mình về vấn đề thƣơng mại dịch vụ. Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại - dịch vụ nói riêng và quản lý nhà nƣớc về kinh tế nói chung hiện có một số công trình nghiên cứu đề cập với những góc độ và mục đích khác nhau. Đó là: “ Hiệp đinh chung về thƣơng mại dịch vụ” tài liệu nghiên cứu của tổ chức thƣơng mại thế giới, Tài liệu này đề cập tới khuân khổ pháp lý quốc tế về thƣơng mại dịch vụ mà Việt Nam đã ký kết tham gia “Thƣơng mại dịch vụ - một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, tác giả GS.TS Hồ Văn Tĩnh – Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. “ Xu hướng pháp triển thương mại ngày nay”, tác giả PGS.TS. Cao Duy Hạ Học Viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Nghiên cứu đề cập tới xu hƣớng pháp triển các hoạt động thƣơng mại quốc tế cũng nhƣ các biện pháp để việt Nam bắt kịp với những xu hƣớng này; - Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Mạnh Hoàng (2008), về hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ hàng hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Với phạm vi nghiên cứu là địa bàn thành phố Hà Nội, trong đó nội dung chuyên sâu là thƣơng mại hàng hóa của địa bàn tầm vóc thủ đô, kết hợp nghiên cứu những kinh nghiệm quản lý thƣơng mại hàng hóa của một số nƣớc Trung Quốc, Nhật Bản từ đó đƣa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ hàng hóa trên địa bàn Hà Nội. “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về thương mại” tác giả Nguyễn Cảnh Tú, luận văn thạc sỹ Trƣờng đại học Thƣơng mại, trong nghiên cứu này, tác giả luận văn đã đƣa ra những nội dung nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nƣớc về hoạt động thƣơng mại nói chung, trong đó đối tƣợng nghiên cứu là hàng hóa; “Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động thương mại dịch vụ trong giai đoạn hiện nay” tác giả Nguyễn Thị Thu 3
Hà, luận văn thạc sỹ trƣờng đại học Thƣơng Mại; trong nghiên cứu này, tác giả luận văn đã đề cập đến những vấn đề khác nhau, những thời điểm khác nhau trong hoạt động thƣơng mại nói chung và hoạt động dịch vụ. “Quản lý nhà nước về thương mại dịch vụ trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” tác giả Dƣơng Thành Phụng (2012) luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia, trong nghiên cứu này tác giả đã đề cập tới vấn đề quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, dịch vụ trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế Ngoài những công trình nghiên cứu cụ thể của các tác giả, còn có những công trình nghiên cứu đánh giá ở góc độ nghiên cứu chính sách nhƣ: - Quy hoạch phát triển thương mại thành phố Hà Nôi đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025, UBND thành phố Hà Nôi, năm 2011. Quy hoạch đƣa ra các quan điểm, mục tiêu, định hƣớng phát triển thƣơng mại thành phố Hà Nôi giai đoạn 2011-2015 và giai đoạn 2016-2020. Trên cơ sở đó, thực hiện quy hoạch phát triển ngành thƣơng mại dịch vụ của thành phố Hà Nội theo không gian, theo các thành phần kinh tế, quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế, nguồn vốn đầu tƣ. Nội dung quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ chƣa đƣợc đề cập rõ nét, mức độ chuyên sâu về giải pháp của quản lý nhà nƣớc thực hiện trong bản quy hoạch bị hạn chế. - Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của quận Hoàng Mai đến năm 2015, định hướng đến năm 2020, UBND quận Hoàng Mai. Bản quy hoạch đƣa ra các mục tiêu tổng quát về phát triển kinh tế - xã hội của quận Hoàng Mai trên cơ sở đánh giá tình hình kết quả đạt đƣợc trong lĩnh vực kinh tế - xã hội và phƣơng hƣớng nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội nói chung và lĩnh vực thƣơng mại – dịch vụ nói riêng giai đoạn 2011 - 2015 và 2015 – 2020. Trong bản quy hoạch này, nội dung quản lý nhà nƣớc có đề cập đến nhƣng còn chung chung, chƣa đi sâu phân tích, đánh giá nguyên nhân và giải pháp về quản lý nhà nƣớc đối với thƣơng mại. 4
Từ những nghiên cứu trên là cơ sở để vận dụng vào nghiên cứu công tác quản lý nhà nƣớc trên địa bàn quận Hoàng Mai. Có thể nói, hiện chƣa có công trình nghiên cứu nào nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực thƣơng mại trên địa bàn. Một số nội dung nhƣ: Nghị quyết Đảng bộ quận và nghị quyết HĐND quận chỉ mới đề cập tới ở cấp độ định hƣớng chung cho sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn trong đó có hoạt động thƣơng mại – dịch vụ. Mặt khác, các kế hoạch do phòng Kinh tế quận tham mƣu UBND quận xây dựng chỉ giới hạn ở việc đề ra các mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu mà chƣa chú trọng phân tích thực trạng và đề ra giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện nội dung quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại - dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu, hệ thống hóa và tổng hợp để hình thành bộ khung lý thuyết về QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ. - Phân tích thực trạng thƣơng mại và dịch vụ và QLNN đối với lĩnh vực này ở quận Hoàng Mai, để chỉ ra những hạn chế và những nguyên nhân chủ quan, khách quan của những hạn chế QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. - Đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp hoàn thiện QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Chủ thể quản lý: Các cơ quan nhà nƣớc có chức năng, thẩm quyền quản lý đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. 5
- Khách thể quản lý: Hoạt động sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực thƣơng mại và dịch vụ; hoạt động quản lý nhà nƣớc đối với lĩnh vực này trên địa bàn quận Hoàng Mai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu hoạt động sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai; Nghiên cứu toàn diện nội dung về quản lý nhà nƣớc (cụ thể nhƣ: chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch, pháp luật, chính sách, kiểm tra, giám sát, tổ chức bộ máy) đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. - Về không gian: Nghiên cứu QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ ở các cấp chính quyền của quận Hoàng Mai. - Về thời gian: Nghiên cứu hoạt động QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai từ năm 2010 đến nay (tập trung giai đoạn từ năm 2013 nđến 2017, định hướng đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2035) 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đƣờng lối của Đảng đề cập đến vấn đề quản lý nhà nƣớc đối với thƣơng mại và dịch vụ. - Tra cứu tài liệu nghiên cứu đã có: Sử dụng các phƣơng pháp thống kê, tổng hợp, so sánh, … trong việc nghiên cứu tài liệu, một số kết quả nghiên cứu trong và ngoài nƣớc có liên quan; những tài liệu, văn bản QLNN liên quan đến quản lý thƣơng mại và dịch vụ. - Nghiên cứu qua thực tiễn: + Thu thập và phân tích dự liệu thông tin hoạt động có trong thực tiễn. 6
+ Nghiên cứu những vấn đề phát sinh của quá trình quản lý. + Nghiên cứu thực tế hoạt động QLNN đối với lĩnh vực này của quận Hoàng Mai. 6. Những đóng góp của luận văn - Bổ sung hoàn thiện cơ sở lý luận về QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ. - Từ thực trạng thƣơng mại và dịch vụ và QLNN đối với lĩnh vực này ở quận Hoàng Mai, chỉ ra thành công, hạn chế và phân tích các nguyên nhân gây ra hạn chế. - Luận văn sẽ đƣa ra những giải pháp thiết thực, có khả năng ứng dụng nhằm hoàn thiện nội dung QLNN đối với thƣơng mại và dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại dịch vụ trên địa bàn quận Hoàng Mai. 7
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ THƢƠNG MẠI, DỊCH VỤ 1.1. Khái quát chung về thƣơng mại, dịch vụ 1.1.1. Một vài khái niệm liên quan đến thương mại, dịch vụ 1.1.1.1. Khái niệm về thương mại Có rất nhiều nghiên cứu khác nhau về thƣơng mại dịch vụ. Thuật ngữ thƣơng mại, tiếng Anh là “Commerce”, ngoài ra còn có thuật ngữ khác là Trade, tiếng Pháp “Commerce”, tiếng Latinh “Commercium”, ... về cơ bản các từ này đều đƣợc hiểu là buôn bán hàng hóa với mục đích sinh lợi. Có nhiều cách tiếp cận khi nghiên cứu về dịch vụ nên cũng có nhiều cách tiếp cận khi nghiên cứu về thƣơng mại dịch vụ. Trong phạm vi hạn hẹp của đề tài, thƣơng mại dịch vụ đƣợc tiếp cận dƣới góc độ là đối tƣợng hoạt động trao đổi (mua, bán) của thƣơng mại. Luật Thƣơng mại của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ghi: Hoạt động thƣơng mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi bao gồm: mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tƣ, xúc tiến thƣơng mại và các hoạt động sinh lợi khác. Thƣơng mại là một phạm trù kinh tế ra đời và tồn tại gắn liền với sự ra đời và tồn tại của kinh tế hàng hóa. Thƣơng mại là hình thức phát triển cao của trao đổi hàng hóa và lƣu thông hàng hóa. Thƣơng mại xuất hiện khi lƣu thông hàng hóa trở thành chức năng độc lập không phụ thuộc vào sản xuất. Theo nghĩa bao trùm nhất, thƣơng mại là tổng hợp mọi hành vi mua bán của xã hội, tất cả các hành vi, những hoạt động đầu tƣ để đáp ứng nhu cầu nào đó của xã hội nhằm mục đích sinh lời đều là hoạt động thƣơng mại. Nhƣ vậy 8
khái niệm thƣơng mại đƣợc hiểu theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, thƣơng mại là toàn bộ các hoạt động kinh doanh trên thị trƣờng. Thƣơng mại đồng nghĩa với kinh doanh đƣợc hiểu nhƣ là hoạt động kinh tế nhằm mục tiêu sinh lợi của các chủ thể kinh doanh trên thị trƣờng. Theo nghĩa hẹp, thƣơng mại là quá trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên thị trƣờng, là lĩnh vực phân phối và lƣu thông hàng hóa. Nếu hoạt động trao đổi hàng hóa (kinh doanh hàng hóa) vƣợt ra khỏi biên giới quốc gia thì ngƣời ta gọi đó là ngoại thƣơng (kinh tế quốc tế). Trong lĩnh vực thƣơng mại, ngoài ngành phân phối là ngành chuyên cung cấp các dịch vụ mua bán hàng hóa hữu hình gồm bán buôn và bán lẻ, còn có các ngành thƣơng mại dịch vụ chuyên đảm nhận việc cung ứng dịch vụ cho thị trƣờng thông qua các hoạt động thƣơng mại vì mục đích lợi nhuận (hiện nay theo phân loại của WTO, lĩnh vực thƣơng mại dịch vụ đƣợc phân thành 12 ngành, trong đó có 155 tiểu ngành dịch vụ khác nhau).[11] Nhƣ vậy, có thể hiểu một cách khái quát thƣơng mại là một ngành kinh tế độc lập mà hoạt động của nó là mua, bán hàng hóa và dịch vụ. Trong ngành thƣơng mại có 3 lĩnh vực chính, đó là thƣơng mại hàng hóa, thƣơng mại dịch vụ và thƣơng mại đầu tƣ. Trong hoạt động thƣơng mại có các hoạt động hỗ trợ nhƣ xúc tiến thƣơng mại, dịch vụ thƣơng mại. 1.1.1.2. Khái niệm về dịch vụ C.Mác cho rằng: “Dịch vụ là con đẻ của nền kinh tế sản xuất hàng hóa, khi mà kinh tế hàng hóa phát triển mạnh, đòi hỏi một sự lƣu thông trôi chảy, thông suốt, liên tục để thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của con ngƣời thì dịch vụ phát triển”. Nhƣ vậy, bằng cách tiếp cận dƣới góc độ kinh tế, C.Mác đã chỉ ra nguồn gốc ra đời và động lực phát triển của dịch vụ. Vào những năm cuối thế kỷ 20, dịch vụ đã trở thành động lực phát triển 9
kinh tế quan trọng của các quốc gia, cho nên nó cũng trở thành đối tƣợng nghiên cứu của nhiều ngành học nhƣ: kinh tế học, văn hóa học, hành chính học, luật học, khoa học quản lý. Do vậy có rất nhiều quan điểm, khái niệm về dịch vụ theo các nghĩa rộng hẹp khác nhau. Có quan điểm cho rằng: - Theo nghĩa rộng: Dịch vụ đƣợc coi nhƣ là một ngành kinh tế thứ ba, vậy thì theo cách hiểu này bất kỳ một hoạt động kinh tế nào nằm ngoài hai ngành công nghiệp và nông nghiệp đều đƣợc coi là thuộc ngành dịch vụ nhƣ các ngành hàng không, thông tin, vận tải biển, ngân hàng, bảo hiểm, giáo dục .. - Theo nghĩa hẹp: Dịch vụ là phần mềm của sản phẩm, là lợi ích mà khách hàng nhận đƣợc trƣớc, trong và sau khi mua sản phẩm phù hợp với quy cách và giá cả mà khách hàng đã thỏa thuận với nhà cung cấp. Có quan điểm khác lại cho rằng: - Theo nghĩa rộng: Dịch vụ là khái niệm chỉ toàn bộ các hoạt động mà kết quả của chúng không tồn tại dƣới dạng hình thái vật thể. Hoạt động dịch vụ bao trùm lên tất cả các lĩnh vực, chi phối rất lớn đến quá trình phát triển kinh tế xã hội, đến môi trƣờng của từng quốc gia, từng khu vực nói riêng và toàn thế giới nói chung. Dịch vụ không chỉ bao gồm những lĩnh vực truyền thống nhƣ: vận tải, du lịch, thƣơng mại, ngân hàng, bƣu điện, truyền thông liên lạc, kinh tiêu, tài chính mà dịch vụ còn lan tỏa đến các khu vực rất mới nhƣ: bảo vệ môi trƣờng, văn hóa, thể thao, giải trí, hành chính, dịch vụ cá nhân, tƣ vấn pháp luật, kiểm toán, tƣ vấn tình cảm... - Theo nghĩa hẹp: Dịch vụ là làm một công việc cho ngƣời khác hay cộng đồng, là một việc mà hiệu quả của nó đáp ứng một nhu cầu nào đó của con ngƣời nhƣ: vận chuyển, cung cấp nƣớc, đón tiếp, sửa chữa và bảo dƣỡng các thiết bị máy móc hay công trình... 10