Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu cơ sở khoa học, phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm (2019 - 2022), thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG VÕ TOÀN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - 2023 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG VÕ TOÀN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN DUY HẠNH HÀ NỘI - 2023 1
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ Quản lý công với đề tài “Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu độc lập của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Duy Hạnh và hoàn thành vào năm 2022 tại Học viện hành chính quốc gia. Học viên Hoàng Võ Toàn
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ ANCT An ninh chính trị ANQG An ninh quốc gia ANTT An ninh trật tự BCA Bộ Công an BTL Bắc Từ Liêm CAQ Công an quận MTTQ Mặt trận Tổ Quốc PCCC Phòng cháy chữa cháy QLNN Quản lý nhà nước TTATGT Trật tự an toàn giao thông TTATXH Trật tự an toàn xã hội TTCC Trật tự công cộng TTĐT Trật tự đô thị TTGT Trật tự giao thông TTXH Trật tự xã hội UBND Ủy ban nhân dân
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 8 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 8 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 9 CHƢƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI .................................................................... 10 1.1 Các khái niệm liên quan ............................................................................ 10 1.2 Chủ thể, đối tượng và nội dung QLNN về trật tự an toàn xã hội ............. 13 1.3 Nguyên tắc và phương pháp QLNN về trật tự an toàn xã hội .................. 30 1.4 Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội ........ 36 TIỂU KẾT CHƢƠNG I ................................................................................ 43 CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM (2019 - 2022) 44 2.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của quận Bắc Từ Liêm tác động đến hoạt động quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn . 44 2.2 Thực trạng quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm (2019 - 2022) ............................................................................ 48 2.3. Đánh giá về công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội ............ 74 TIỂU KẾT CHƢƠNG II .............................................................................. 81 CHƢƠNG III: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM........................................................................ 82 3.1 Quan điểm, mục tiêu, phương hướng quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm ............................................................ 82 3.2 Các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm .............................................................................. 87 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ............................................................................. 108 KẾT LUẬN .................................................................................................. 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 111
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội là bộ phận rất quan trọng của quản lý nhà nước về an ninh, trật tự. Thực chất đó là sự tác động đồng bộ có mục đích của Nhà nước thông qua hoạt động của một hệ thống các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội được chức năng hóa trong lĩnh vực này (trên cơ sở quy định của pháp luật) vào tất cả các yếu tố cấu thành nên trật tự an toàn xã hội nhằm tạo nên sự ổn định, an toàn cho đất nước trên mọi phương diện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, nhằm đạt tới các mục tiêu xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong những năm qua, cùng với quá trình xây dựng và phát triển của Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam, vấn đề an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội đã được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, trong đó xây dựng lực lượng công an nhân dân chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, dựa vào chiến lược an ninh nhân dân là một trong những nội dung chủ đạo, xuyên suốt. Do đó, quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội là một nhiệm vụ quan trọng của nhà nước, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội đã được Đảng, Nhà nước và Bộ Công an quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần to lớn trong quản lý xã hội của nhà nước cũng như trong công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống tội phạm, bảo đảm an ninh trật tự, phục vụ có hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội - quốc phòng - an ninh, mở rộng giao lưu và hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, thực tế xã hội hiện nay có nhiều biến động: chiến tranh, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế… trên thế giới đã ảnh hưởng tác động đến tình hình xã hội trong nước cho thấy an ninh, trật tự an toàn xã hội vẫn chưa thực sự được bảo đảm, tình hình tội phạm vẫn có xu thế gia tăng và trở nên nguy hiểm hơn, tình trạng vi phạm trật tự, tệ nạn xã hội vẫn diễn ra phổ biến. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tăng cường quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội. 1
Quận Bắc Từ Liêm là quận mới, được thành lập theo Nghị quyết số 132/NQ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2013 của Chính phủ, chính thức đi vào hoạt động tháng 1 năm 2014. Sau khi thành lập, quận Bắc Từ Liêm luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, sâu sát của Thành ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, sự giúp đỡ, phối hợp tích cực của các sở, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể Thành phố. Quận Bắc Từ Liêm đã phát huy sức mạnh đoàn kết; khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn lực; phát tiển hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội; đẩy mạnh thực hiện trật tự - văn minh đô thị, chỉnh trang và phát triển giao thông đô thị; phát triển kinh tế bền vững, cơ cấu hợp lý, văn hóa - xã hội tiến bộ; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng cao. Trên lĩnh vực trật tự an toàn xã hội của Quận luôn ổn định, không có những diễn biến lớn và phức tạp, tỷ lệ tội phạm, đặc biệt là các trọng án giảm... Tuy nhiên, do vị trí địa lý giáp ranh với nhiều địa phương ngoại thành; quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế dẫn đến tình trạng nhiều người dân không có công ăn việc làm ổn định; nhiều cư dân tự do nơi khác chuyển đến làm ăn sinh sống, tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, nhiều tội phạm mới xuất hiện… Tình trạng đó đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết để đảm bảo trật tự xã hội trên địa bàn Quận thời gian tới. Để tạo môi trường an toàn, lành mạnh cho phát triển kinh tế - xã hội của quận Bắc Từ Liêm, ngoài sự cố gắng nỗ lực của các lực lượng chức năng, trước hết là lực lượng công an nhân dân, cần có sự tự giác vào cuộc của cả hệ thống chính trị và của toàn dân trong công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội và các hành vi vi phạm pháp luật khác. Với yêu cầu cấp thiết của công tác đảm bảo trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm hiện nay, đồng thời cũng xuất phát từ vị trí công tác của học viên mong muốn góp phần tổng kết lý luận quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội và đề ra một số giải pháp tăng cường quản lý trật tự an 2
toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, tôi chọn đề tài “Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm” làm đề tài nghiên cứu cho Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Quản lý công của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội là vấn đề mà các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà hoạch định chính sách, nghiên cứu khoa học cũng bàn luận nhiều, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Có thể nêu lên một số các công trình khoa học như: * Các công trình khoa học, sách: - Nguyễn Xuân Yêm (1998), Một số vấn đề quản lý nhà nước về an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, Nxb. Công an nhân dân. Nội dung chính của cuốn sách đề cập về khung lý luận về quản lý nhà nước về an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Tác giả cũng đã đánh giá một số khía cạnh của việc bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội; đánh giá thực trạng và đưa ra những giải pháp nhằm bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội của đất nước. - Trần Viết Long chủ biên và tập thể tác giả Học viện Cảnh sát nhân dân (2007), Quản lý nhà nước về an ninh trật tự, Nxb. Công an nhân dân. Nội dung sách đề cập tới những vấn đề lý luận chung về quản lý an ninh, trật tự, các nội dung quản lý an ninh, trật tự; xác định vai trò của lực lượng công an nhân dân là nòng cốt trong việc bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trong mối liên hệ với các tổ chức khác. - Vương Đức Phong (2012), “Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội tại các địa bàn công cộng đô thị - Thực tiễn tình hình và những kiến nghị đề xuất”. Đề tài đã nghiên cứu làm rõ một số nội dung QLNN về TTATXH tại các địa bàn công cộng đô thị; qua đó đánh giá thực trạng tình hình và đề xuất nhiều giải pháp đảm bảo TTATXH tại các địa bàn công cộng đô thị. 3
- Nguyễn Công Sơn (2015), “Nâng cao hiệu quả quản lý hành chính về trật tự an toàn xã hội trong tình hình mới” - Để tài cấp bộ. Đề tài đã nêu ra một số đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN về TTATXH - Nguyễn Trung Anh (2016), Các quan điểm cơ bản cần quán triệt trong quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội; bài viết đăng tải trên cổng thông tin Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh, http://hcmca.edu.vn/trao- doi-khoa-hoc?pagenumber=8 * Các luận án, luận văn - Phạm Ngọc Hải (2016), Quản lý nhà nước về cư trú trên địa bàn Hà Nội theo chức năng của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý nhà nước về an ninh trật tự, Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội. Công trình này đã tổng hợp những vấn đề lí luận liên quan đến công tác quản lý nhà nước về cư trú theo chức năng của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. Đồng thời, nghiên cứu tình hình đặc điểm có liên quan, thực trạng cư trú và tình hình vi phạm pháp luật xảy ra trên địa bàn Hà Nội, cơ cấu tổ chức của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội tại Hà Nội (chỉ ra một số kết quả và những tồn tại cùng nguyên nhân của của nó). Từ đó, đưa ra những giải pháp, kiến nghị liên quan đến công tác quản lý nhà nước về cư trú của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. - Đinh Mạnh Toàn (2018), Phòng ngừa tội phạm của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Tội phạm học và Điều tra tội phạm, Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội. Công trình này trình bày những vấn đề lý luận về phòng ngừa tội phạm của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. Đổng thời, nghiên cứu tình hình đặc điểm địa lý, dân cư, kinh tế, xã hội và tình hình an ninh trật tự; thực tiễn về tổ chức lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. Qua đó, Luận án này đánh giá thực trạng phòng ngừa tội phạm của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội về kết quả đạt được; hạn chế, 4
thiếu sót và tìm ra những nguyên nhân của nó. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. - Vũ Thành Chương (2018), Quản lý cư trú đối với công dân theo chức năng của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an thành phố Hải Phòng, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý nhà nước về an ninh trật tự, Học viện Cảnh sát nhân dân, Hà Nội. Công trình này đã trình bày lý luận về cư trú và quản lý cư trú đối với công dân theo chức năng của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội. Đổng thời, khảo sát về tình hình cư trú và thực trạng công tác quản lý cư trú đối với công dân của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội trên địa bàn thành phố Hải Phòng từ năm 2008 đến tháng 6/2017; và đưa ra đánh giá về kết quả đạt được, hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân của nó. Trên cơ sở đó, luận án đã đưa ra dự báo và xây dựng các giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an thành phố Hải Phòng trong quản lý cư trú đối với công dân thời gian tới. - Nguyễn Học Sơn (2018), Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công, Học viện Hành chính quốc gia. Luận văn nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản như: khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc, nội dung Quản lý nhà nước về TTATXH. Phân tích đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý nhà nước về TTATXH tại huyện Thanh Trì. Rút ra những ưu diểm, khuyết điểm, xác định rõ nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế, thiếu xót đang đặt ra đối với công tác này. Qua việc phân tích thực trạng, luận văn đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường công tác Quản lý nhà nước về TTATXH trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội. Ngoài ra có thể kể đến một số bài báo: - Nguyễn Trung Anh, Nhận thức quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội, Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 22/11/2016. 5
- Ngọc Oanh, Bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội, Tạp chí Cộng sản, ngày 15/10/2020. - Ngô Văn Đạt, Quản lý nhà nước về trật tự xây dựng đô thị trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, Tạp chí Quản lý nhà nước, 22/3/2022. - Lê Thắm, Quận Bắc Từ Liêm: Tăng cường xử lý vi phạm trật tự đô thị, Lao động thủ đô, ngày 10/8/2022. - Anh Vy, Nâng cao hiệu quả công tác trên lĩnh vực quản lý hành chính về trật tự xã hội và giao thông trật tự, Cổng Thông tin điện tử Công an thành phố Hà Nội, ngày 15/8/2022. Những nghiên cứu trên đây là đã cơ bản thệ thống hóa căn cứ khoa học để nghiên cứu vấn đề quản lý nhà nước về an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Tuy nhiên, có thể thấy cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ và cụ thể về đề tài quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích Luận văn nghiên cứu cơ sở khoa học, phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm (2019 - 2022), thành phố Hà Nội, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội; - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm (2019 - 2022); - Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm trong thời gian tới. 6
7
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là hoạt động quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. 4.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Nghiên cứu về QLNN ở lĩnh vực TTATXH được thực hiện trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. - Phạm vi thời gian: số liệu được thu thập trong thời gian từ năm 2019 đến tháng 6 năm 2023. - Phạm vi nội dung: Hoạt động quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước về QLNN về TTATXH 5.2 Các phương pháp nghiên cứu cụ thể Để thực hiện được những mục đích nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu; - Phương pháp thống kê, điều tra khảo sát, phân tích, tổng hợp, so sánh,... 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần hệ thống hoá các vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội. - Luận văn cung cấp luận cứ khoa học, có thể giúp các cấp lãnh đạo ở quận Bắc Từ Liêm, các cơ quan chức năng, đặc biệt là lực lượng công an 8
nhân dân tăng cường QLNN nhằm nâng cao chất lượng, hiện quả công tác đảm bảo trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. - Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong hoạt động giảng dạy, báo cáo chuyên đề và tuyên truyền, phổ biến trên lĩnh vực quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm (2019 - 2022). Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm trong giai đoạn hiện nay. 9
CHƢƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ TRẬT TỰ AN TOÀN XÃ HỘI 1.1 Các khái niệm liên quan 1.1.1 Khái niệm quản lý nhà nước Nói đến hoạt động quản lý trong xã hội là đề cập đến sự tác động, chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra và đúng với ý chí của chủ thể quản lý. Quản lý là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý bằng các phương pháp nhất định nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra của nhà quản lý. Chủ thể quản lý là những cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền; đối tượng quản lý là các quá trình xã hội và hành vi của con người có liên quan. Xét từ phía đối tượng quản lý, các hoạt động quản lý có thể phân chia thành ba nhóm chủ yếu: quản lý giới vô sinh, quản lý giới sinh vật và quản lý xã hội. Như vậy, quản lý xã hội với tư cách là quản lý các hoạt động của con người, giữa con người với nhau trong xã hội loài người là một bộ phận của quản lý chung. Quản lý nhà nước là một dạng của quản lý xã hội nhưng là dạng quản lý xã hội đặc biệt, xuất hiện và tồn tại cùng với sự xuất hiện và tồn tại của nhà nước. Đó chính là hoạt động quản lý gắn liền với hệ thống các cơ quan thực thi quyền lực nhà nước - bộ phận quan trọng của quyền lực chính trị trong xã hội, có tính chất cưỡng chế đơn phương đối với xã hội. Trong hoạt động quản lý xã hội, có rất nhiều chủ thể tham gia: Đảng phái chính trị, nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội nghề nghiệp... trong đó Nhà nước giữ vai trò quan trọng. Quản lý nhà nước được hiểu trước hết là hoạt động của các cơ quan nhà nước thực thi quyền lực nhà nước. Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người 10
để duy trì trật tự và đảm bảo sự phát triển của xã hội theo một định hướng thống nhất. Quản lý nhà nước do các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức thực hiện tác động lên xã hội tập trung vào các hoạt động chủ yếu sau: - Ban hành các quy định để làm căn cứ điều chỉnh các quan hệ xã hội trong những lĩnh vực cụ thể nhất định; - Tổ chức xây dựng bộ máy và nhân sự để thực hiện các quy định đó; - Kiểm soát việc thực hiện các quy định; - Hỗ trợ các đối tượng trong trường hợp cần thiết. Như vậy, quản lý nhà nước là hoạt động mang tính chất quyền lực nhà nước của các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức có thẩm quyền, được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Đối tượng của quản lý nhà nước là hệ thống các hành vi, hoạt động của con người, các tổ chức con người trong cuộc sống xã hội, bao trùm lên mọi lĩnh vực trong xã hội. Có thể chia đối tượng của quản lý nhà nước theo các lĩnh vực của đời sống xã hội như: Kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh... Khi đối tượng của quản lý nhà nước là TTATXH thì đó là quản lý nhà nước đối với TTATXH. 1.1.2 Khái niệm về trật tự an toàn xã hội Trật tự an toàn xã hội là thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong đời sống xã hội và các văn bản pháp lý. Theo từ điển bách khoa Công an nhân dân do Viện Nghiên cứu chiến lược và Khoa học Công an, Bộ Công an xuất bản năm 2000 định nghĩa “Trật tự an toàn xã hội là trạng thái xã hội có trật tự, kỷ cương trong đó mọi người được sống yên ổn trên cơ sở các quy phạm pháp luật và chuẩn mực đạo đức xã hội” 38; tr.86. Như vậy, thuật ngữ “Trật tự an toàn xã hội” được hiểu để chỉ sự hoạt động ổn định, hài hòa của các thành phần xã hội trong cơ cấu xã hội nhằm duy trì sự phát triển xã hội. Trật tự xã hội biểu hiện tính tổ chức của đời sống xã hội, tính chuẩn mực của các hành động xã hội. Nhờ trật tự xã hội mà hệ thống xã hội đạt được sự ổn định, cho phép nó hoạt động một cách có hiệu quả dưới sự tác động của các yếu tố bên 11
trong và bên ngoài. Nói cách khác, trật tự an toàn xã hội (hay còn được gọi là trật tự xã hội) là trạng thái xã hội có trật tự, kỷ cương, trong đó mọi người có cuộc sống yên ổn trên cơ sở các quy phạm pháp luật và chuẩn mực đạo đức, pháp lý xác định. Trật tự an toàn xã hội cùng với an ninh quốc gia tạo nên sự ổn định, phát triển bền vững của đất nước, là hàng rào an toàn trước những nguy cơ tấn công từ mọi phía, bằng mọi thủ đoạn của các thế lực thù địch với Việt Nam, đồng thời góp phần củng cố vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Giữ cho xã hội được an toàn, có trật tự, kỷ cương cũng có nghĩa là tạo được môi trường sống yên ổn, góp phần đảm bảo cuộc sống vui vẻ, lành mạnh, hạnh phúc cho mọi người. Để làm được điều đó, cần phải áp dụng các biện pháp theo quy định của pháp luật để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác như: Trật tự an toàn giao thông, trật tự đô thị, phòng cháy chữa cháy, quản lý nhân khẩu, môi trường,… Để những vi phạm không xâm hại đến cuộc sống an toàn của mọi người dân, đến trật tự, kỷ cương của đất nước. Vì vậy, giữ gìn trật tự an toàn xã hội cũng là nhiệm vụ chung của toàn Đảng, toàn dân, trong đó lực lượng Công an nhân dân giữ vai trò nòng cốt, xung kích và có chức năng tham mưu, hướng dẫn và trực tiếp đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ gìn trật tự công cộng, bảo đảm trật tự an toàn giao thông, tham gia phòng ngừa tai nạn, bài trừ tệ nạn xã hội, bảo vệ môi trường. Từ các lý giải trên có thể hiểu trật tự an toàn xã hội là hệ thống các quan hệ xã hội được hình thành và điều chỉnh bởi hệ thống các quy phạm pháp luật của Nhà nước, quy phạm đạo đức, thuần phong mỹ tục trong đời sống cộng đồng của một dân tộc, một quốc gia, nhờ đó, mọi công dân sống và lao động có tổ chức, có kỷ cương, mọi lợi ích chính đáng được bảo đảm không bị xâm hại. 1.1.3 Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội 12
Quản lý nhà nước về trật tự an toàn xã hội là hoạt động chấp hành và điều hành của các cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội được nhà nước uỷ quyền, được thực hiện chủ yếu bằng pháp luật và các phương tiện khác để thực hiện chức năng của nhà nước về bảo vệ TTATXH. Quản lý nhà nước về TTATXH là hoạt động của nhà nước trên nhiều lĩnh vực, đa dạng về hình thức và nội dung, thường được hiểu bao gồm phòng chống tội phạm, phòng chống tệ nạn xã hội, bảo đảm trật tự đô thị, trật tự công cộng, bảo đảm an toàn giao thông, phòng cháy, chữa cháy và thực hiện việc cải tạo phạm nhân. Quản lý nhà nước về TTATXH là bộ phận rất quan trọng của quản lý nhà nước nói chung và của quản lý nhà nước về an ninh, trật tự nói riêng. Đó là sự tác động đồng bộ có mục đích của nhà nước thông qua hoạt động của một hệ thống các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội nhất định trên cơ sở các quy định của pháp luật vào tất cả các yếu tố cấu thành TTATXH nhằm tạo nên sự ổn định, an toàn cho đất nước trên mọi phương diện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, nhằm đạt tới các mục tiêu xây dựng thành công và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Thực hiện quản lý nhà nước về TTATXH trước hết nhằm đem lại sự bình yên trong hoạt động của các cơ quan, các tổ chức xã hội và cá nhân, bảo vệ trật tự pháp luật và kỷ cương xã hội, bảo đảm thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ công dân, đấu tranh có hiệu quả với tình trạng phạm tội, với các vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội. Giữ gìn TTATXH bao gồn 4 nội dung cơ bản: Phòng, chống tội phạm; giữ gìn trật tự công cộng; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng ngừa tai nạn. 1.2 Chủ thể, đối tƣợng và nội dung quản lý nhà nƣớc về trật tự an toàn xã hội 1.2.1 Chủ thể và đối tượng Chủ thể 13
Thực hiện quản lý nhà nước về TTATXH, có sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương tới địa phương. Có thể phân loại các cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực này thành hai nhóm: các cơ quan trung ương và cơ quan địa phương. Các cơ quan trung ương tham gia quản lý nhà nước về TTATXH gồm: Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ và cơ quan ngang bộ cũng như các cơ quan trung ương khác. Điều 20, Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 xác định nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ trong quản lý về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội: “1. Thống nhất quản lý nhà nước về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội. 2. Thực hiện chính sách, pháp luật nhằm xây dựng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm. 3. Tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật xây dựng nền an ninh nhân dân, phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, giữ vững ổn định chính trị, phòng ngừa và đấu tranh chống các loại tội phạm, vi phạm pháp luật, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. 4. Thực hiện chính sách ưu đãi, bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần và chính sách đối với cán bộ, chiến sỹ, công nhân công an”. 27 Chính phủ có nhiệm vụ củng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội; xây dựng các lực lượng vũ trang nhân dân; thi hành lệnh động viên, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và mọi biện pháp cần thiết khác để bảo vệ đất nước. Cụ thể hóa nội dung này, Luật này quy định nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh và TTATXH bao gồm: Thực hiện chính sách nhằm xây dựng lực lượng CAND chính quy, tinh nhuệ, từng bước 14
hiện đại làm nòng cốt trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm TTATXH. Tổ chức thực hiện các chính sách, biện pháp cụ thể để củng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh, quốc phòng, an ninh với kinh tế nhằm bảo đảm an ninh, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ và TTATXH, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và những thành quả của cách mạng; xây dựng các lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng công nghiệp quốc phòng, bảo đảm trang bị cho lực lượng vũ trang; thi hành lệnh động viên, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và mọi biện pháp cần thiết khác để bảo vệ đất nước; thực hiện chính sách ưu đãi, bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần và chính sách hậu phương đối với các lực lượng vũ trang nhân dân; và tổ chức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa và đấu tranh chống các loại tội phạm, các vi phạm pháp luật. Các Bộ và cơ quan ngang bộ có nhiệm vụ bảo đảm TTATXH trong quá trình quản lý đối với ngành, lĩnh vực được phân công. Bộ Công an là cơ quan chuyên trách đảm nhiệm việc bảo đảm TTATXH. Ở địa phương, UBND các cấp là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý TTATXH trên địa bàn theo sự phân cấp quản lý với sự tham mưu, hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn trong lĩnh vực có liên quan. Cơ quan quan trọng nhất ở địa phương chịu trách nhiệm quản lý về TTATXH là cơ quan công an (Công an tỉnh gồm công an tỉnh, thành phố thuộc trung ương; Công an huyện gồm Công an quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Công an phường, xã, thị trấn. Quản lý nhà nước về TTATXH là một bộ phận không thể tách rời của quản lý nhà nước. Chủ thể quản lý nhà nước về TTATXH trước hết là các cơ quan trong bộ máy nhà nước và cán bộ, công chức được trao thẩm quyền đại diện cho nhà nước quản lý trật tự xã hội. Chủ thể quản lý nhà nước về TTATXH lập thành một hệ thống bao gồm: Chính phủ, Bộ Công an, Ủy ban nhân dân và Công an các cấp, trong đó Công an nhân dân là lực lượng nòng 15