Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn khảo sát, phân tích chỉ ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân, đề xuất các giải pháp khắc phục, hy vọng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hoá ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk nói riêng và quản lý nhà nước về văn hóa cấp huyện trên phạm vi cả nước nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM NGỌC HOÀNG TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KRÔNG BÚK, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM NGỌC HOÀNG TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KRÔNG BÚK, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60340403 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN TUYÊN ĐẮK LẮK - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố. Đắk Lắk, ngày 10 tháng 05 năm 2018 ` Học viên thực hiện Phạm Ngọc Hoàng
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài “Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk”. Tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể Ban Giám hiệu, Khoa Sau Đại học, giáo viên chủ nhiệm, giảng viên, cán bộ các phòng, ban chức năng Học viện Hành chính Quốc gia. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn văn Tuyên. Người thầy giáo trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho Tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp của Tôi đang công tác tại Trung tâm Văn hóa – Thông tin – Thể thao huyện Krông Búk và gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành luận án này. Đắk Lắk, tháng năm 2018 TÁC GIẢ Phạm Ngọc Hoàng
DANH MỤC TƯ, CỤM TỪ VIẾT TẮT STT Thuật ngữ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 TW Trung ương 2 HĐND-UBND Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân 3 NĐ-CP Nghị định – Chính phủ 4 VBHN Văn bản hợp nhất 5 BVHTTDL Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch 6 CT Chỉ thị 7 QĐ Quyết định 8 TT&TT Thông tin và truyền thông 9 CNTT Công nghệ thông tin 10 HLHPN Hội liên hiệp phụ nữ 11 TD-TT Thể dục - Thể thao 12 VH-TT-TT Văn hóa – Thông tin – Thể thao 13 HCV Huy chương vàng 14 HCB Huy chương bạc 15 HCĐ Huy chương đồng 16 VĐV Vận động viên 17 KT-XH Kinh tế - Xã hội 18 QLNN Quản lý nhà nước 19 QLNN về VH Quản lý nhà nước về văn hoá 20 VH Văn hóa
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt (nếu có) MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA……………………………………………………………………........ 9 1.1. Một số khái niệm................................................................................................ 9 1.2. Vai trò của văn hóa đối với sự phát triển.......................................................... 22 1.3. Nội dung của quản lý nhà nước về văn hóa...................................................... 27 Tiểu kết chương 1.................................................................................................... 41 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KRÔNG BÚK, TỈNH ĐẮK LẮK........................................ 43 2.1. Những yếu tố điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội, văn hóa của huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk…………………………………………………………..….………. 42 2.2. Đánh giá chung................................................................................................. 61 Tiểu kết chương 2.................................................................................................... 73 Chương 3: GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KRÔNG BÚK…….. 75 3.1. Định hướng ...................................................................................................... 75 3.2. Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả quản lí nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk lắk...................................................................79 Tiểu kết chương 3.................................................................................................... 87 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................. 89 Kết kuận .................................................................................................................. 89 Kiến nghị ................................................................................................................ 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................ 94
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Công tác quản lý văn hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Công tác này được Đảng và Nhà Nước ta đặc biệt quan tâm nhằm bảo tồn và phát huy tinh hoa văn hóa dân tộc. Cụ thể là đã có những văn bản pháp quy quy định đầy đủ, chi tiết về quyền và nghĩa vụ của các cơ quan nhà nước trong việc quản lý văn hóa. Như Quyết định số: 1966/QĐ-UBND, ngày 25/8/2014 của UBND tỉnh Đắk Lắk về việc Quy định về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Đắk Lắk và quy định chức năng, nhiệm vụ của các phòng ban chuyên môn huyện, thị xã, thành phố. Nghị định số: 103/2009/NĐ-CP ngày 06 tháng 11 năm 2009 của Chính phủ về việc Ban hành Quy chế hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng (ngày có hiệu lực 01/01/2010)…Qua đó, chúng ta có thể thấy được tầm quan trọng của công tác này. Huyện Krông Búk là một huyện thuộc tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam. Theo tiếng Ê Đê, Krông Búk có nghĩa là suối tóc. Ngày 23 tháng 12 năm 2008 Chính phủ ra nghị định 07/NĐ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính huyện Krông Búk để thành lập thị xã Buôn Hồ và huyện Krông Búk trực thuộc tỉnh Đắk Lắk. Sau khi điều chỉnh, huyện Krông Búk có diện tích 35.867,71 ha, có 14 dân tộc anh em cùng sinh sống với số dân là 57.002 người. Krông Búk có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa và cách mạng. Để phát huy những giá trị văn hóa của vùng đất này, chính quyền các cấp đã có những chính sách phù hợp để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có của huyện. 1
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được công tác quản lý nhà nước về một số lĩnh vực văn hóa, dịch vụ văn hóa ở huyện Krông Búk vẫn còn những hạn chế. Do đó, để công tác quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk có hiệu quả cần phải có sự đánh giá những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân để đề xuất các giải pháp khắc phục. Xuất phát từ lý do nêu trên và nhận thức được tầm quan trọng trong việc quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện, học viên chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài Luận văn Cao học Quản lý công của mình với mong muốn làm rõ những ưu điểm để phát huy, đề xuất những giải pháp khoa học góp phần hoàn thiện việc xây dựng, nâng cao chất lượng hoạt động quản lý về văn hóa của huyện nhà đạt hiệu quả hơn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Quản lý nhà nước về văn hoá ở nước ta trong giai đoạn hiện nay vẫn đang là vấn đề đang thu hút sự quan tâm của các nhà lãnh đạo, quản lý, các nhà khoa học. Có thể khái quát những kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài như sau: Nhóm thứ nhất, những công trình nghiên cứu bước đầu xây dựng hệ thống lý luận về quản lý văn hoá: Một số công trình tiêu biểu, như: - Nguyễn Duy Bắc, Về lãnh đạo, quản lý văn học nghệ thuật trong công cuộc đổi mới. - Hoàng Sơn Cường, Lược sử Quản lý văn hoá ở Việt Nam - PGS. TS. Huỳnh Văn Tới, Quản lý nhà nước về Văn hóa. - GS. Hoàng Vinh, Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng văn hoá ở nước ta. 2
Những công trình trên bước đầu làm rõ một số vấn đề quan trọng liên quan đến phương diện lý luận của công tác quản lý văn hoá, như: Mối quan hệ giữa văn hoá và kinh tế, đại cương về quản lý hoạt động văn hoá, chính sách quản lý hoạt động văn hoá, nội dung quản lý hoạt động văn hoá, quản lý xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở hiện nay... Nhóm thứ hai, một số luận văn, đề tài khoa học liên quan đến vấn đề quản lý văn hoá, quản lý các hoạt động văn hoá cơ sở: - PGS. TS. Nguyễn Duy Bắc chủ nhiệm đề tài cấp Bộ: "An ninh văn hóa trong điều kiện hiện nay", Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã nghiệm thu, 2016. - Luận Văn Thạc sĩ Trần Sĩ Minh (Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh): Quản lý Lễ hội truyền thống ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, 2015. - TS. Trần Chiến Thắng chủ nhiệm đề tài độc lập cấp Nhà nước: Hoạt động văn hoá và sản phẩm văn hoá trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nuớc ta hiện nay, Bộ Khoa học công nghệ, đã nghiệm thu, 2008. - Ths. Vũ Thị Phương Hậu (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) chủ nhiệm đề tài cấp cơ sở: Quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn, đã nghiệm thu, 2008. - Luận văn Thạc sĩ của Trần Thị Mỹ Xuân (Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh): Quản lý hoạt động của Trung tâm Văn hóa – Điện ảnh tỉnh Bình Dương trong giai đoạn hiện nay, 2015. Những công trình nghiên cứu trên đây đã góp phần làm sáng tỏ về lý luận và thực tiễn của vấn đề trên các phương diện: Thứ nhất: Nghiên cứu về mối quan hệ giữa phát triển văn hoá và kinh tế thị trường trong điều kiện hiện nay của đất nước. Thứ hai: Góp phần làm sáng tỏ về phương diện lý luận của quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hoá nói chung. 3
Thứ ba: Về quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực cụ thể của văn hoá. Thứ tư: Bước đầu nghiên cứu, khảo sát thực trạng quản lý nhà nuớc về văn hoá ở một số địa phương. Các kết quả nghiên cứu trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc xây dựng, hoàn thiện thể chế quản lý trên lĩnh vực văn hoá ở nước ta hiện nay, trong đó có vấn đề quản lý nhà nước về văn hoá trên một số địa bàn. Bên cạnh đó, còn một số lượng khá lớn những bài viết đã đăng trên các báo, tạp chí, liên quan đến vấn đề quản lý nhà nước về văn hoá từ nhiều phương diện khác nhau. Trên cơ sở nghiên cứu, tham khảo và kế thừa các kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học liên quan đến đề tài luận luận văn, tác giả nhận thấy các công trình nghiên cứu ở trên là những tài liệu rất bổ ích cho tác giả có thể tham khảo kế thừa trong quá trình nghiên cứu đề tài. Tuy nhiên, hiện tại chưa có đề tài, luận văn, luận án nào đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống, cụ thể quản lý nhà nước về văn hóa ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. Trong khi đó, để nâng cao hiệu lực hiệu quả công tác quản lý nhà nước về văn hóa thực sự phải có sự nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm từ những địa phương cụ thể. Chính vì vậy, tác giả luận văn đã lựa chọn công tác quản lý nhà nước về văn hóa ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk hiện nay làm đề tài nghiên cứu như một cố gắng góp phần tìm thêm những giải pháp thiết thực nhằm giải quyết những bất cập trong công tác quản lý nhà nước về văn hóa hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích Mục đích của luận văn là nghiên cứu quản lý nhà nước về văn hóa ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk để củng cố và làm sâu sắc thêm cơ sở lý luận và để xuất những giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về văn hóa ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. 4
3.2. Nhiệm vụ Để đạt được mu ̣c đích trên, nhiệm vụ của luận văn là: - Hệ thống hóa, phân tích và làm rõ thêm lý luận QLNN về VH. - Đánh giá và phân tích thực trạng QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. - Đề xuất các giải pháp tăng cường QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng Từ năm 2011 đến năm 2017. - Quản lý văn hóa là một trong những vấn đề rất nóng bỏng và có phạm vi rộng cả về không gian và thời gian. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả chỉ giới hạn trong địa bàn huyện Krông Búk và trong khoảng thời gian từ năm 2011 tới năm 2017 (chủ yếu năm 2017). 5. Cơ sở luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư t-ưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và vai trò của văn hóa; đường lối quan điểm về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc của Đảng Cộng sản Việt Nam. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp: Tìm hiểu các nghiên cứu đã có về VH và QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk và ở Việt Nam, 5
đánh giá các quan điểm hợp lý và chưa hợp lý từ đó đưa ra các kiến giải theo cách tiếp cận của tác giả. - Phương pháp thực chứng: Dựa trên những tư liệu thực tiễn của các ngành, các địa phương để phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk, những kết quả và hạn chế làm cơ sở để đối chứng, phân tích và đề xuất các giải pháp tăng cường QLNN về VH ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. Ngoài ra còn sử dụng phương pháp thống kê, so sánh, phân tích trong quá trình nghiên cứu. 6. Đóng góp mới của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn Luận văn hệ thống hóa, trình bày cơ sở lý luận quản lý nhà nước về văn hóa. Đồng thời trên cơ sở hệ thống hóa quy định hiện hành về quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn cấp huyện, tác giả trình bày khái niệm, nội dung quản lý văn hóa trên địa bàn huyện. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Luận văn khảo sát, phân tích chỉ ra những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân, đề xuất các giải pháp khắc phục, hy vọng góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hoá ở huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk nói riêng và quản lý nhà nước về văn hóa cấp huyện trên phạm vi cả nước nói chung. Đề tài có thể làm nguồn tư liệu tham khảo phục vụ cho việc học tập của sinh viên, học sinh chuyên ngành quản lý hành chính công của Học viện Hành chính Quốc gia. Học viên hy vọng nhận được sự quan tâm, nghiên cứu của các nhà lãnh đạo, quản lý, các cơ quan hành chính nhà nước, các giảng viên giảng dạy về văn hóa. 7. Kết cấu của luận văn 6
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, Luận văn được bố cục thành 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa. Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về văn hoá trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. Chương 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hoá trên địa bàn huyện Krông Búk, tỉnh Đắk Lắk. 7
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm văn hóa Văn hóa là tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình tương tác với môi trường tự nhiên và xã hội nhằm phục vụ lợi ích nhu cầu của con người. Nhìn từ góc độ đó, con người làm ra rất nhiều sản phẩm văn hóa hấp dẫn như các công trình kiến trúc chùa chiền, lễ hội, đời sống tâm linh, ẩm thực… Trong đó, những sản phẩm ẩm thực là gần gũi với đời sống con người nhất. Văn hóa là một khái niệm mang nội hàm rộng, liên quan đến mọi mặt đời sống vật chất và tinh thần của con người, nghĩa ban đầu của văn hóa trong tiếng Hán là những nét xăm mình, qua đó người khác nhìn vào để nhận biết và phân biệt mình với người khác. Theo ngôn ngữ phương Tây, từ tương ứng với văn hóa của tiếng Việt là culture trong tiếng Anh và tiếng Pháp, kultur trong tiếng Đức… có nguồn gốc từ các dạng động từ của tiếng La tinh có nghĩa là giữ gìn, chăm sóc, tạo dựng trong trồng trọt, cầu cúng. Có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa. Cho tới nay trên thế giới có hơn 400 định nghĩa khác nhau về văn hóa. Văn hóa là một lĩnh vực rộng lớn, rất phong phú và phức tạp, do đó khái niệm văn hóa cũng đa nghĩa. Ngay từ năm 1952, hai nhà nhân loại học Mỹ là Alfred Kroeber và Clyde Kluckhohn đã từng thống kê có tới 164 định nghĩa khác nhau về văn hóa trong các công trình nổi tiếng thế giới. Văn hóa được đề cập đến trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu như dân tộc học, nhân loại 8
học (theo cách gọi của Mỹ hoặc dân tộc học hiện đại theo cách gọi của châu Âu), dân gian học, địa văn hóa học, văn hóa học, xã hội học,...và trong mỗi lĩnh vực nghiên cứu đó định nghĩa về văn hóa cũng khác nhau. Các định nghĩa về văn hóa nhiều và cách tiếp cận khác nhau đến nỗi ngay cả cách phân loại các định nghĩa về văn hóa cũng có nhiều. Một trong những cách đó phân loại các định nghĩa về văn hóa thành những dạng chủ yếu sau đây: - Về mặt thuật ngữ khoa học: Văn hóa được bắt nguồn từ chữ Latinh "Cultus" mà nghĩa gốc là gieo trồng, được dùng theo nghĩa Cultus Agri là "gieo trồng ruộng đất" và Cultus Animi là "gieo trồng tinh thần" tức là "sự giáo dục bồi dưỡng tâm hồn con người". Theo nhà triết học Anh Thomas Hobbes (1588-1679): "Lao động dành cho đất gọi là sự gieo trồng và sự dạy dỗ trẻ em gọi là gieo trồng tinh thần". - Định nghĩa miêu tả: định nghĩa văn hóa theo những gì mà văn hóa bao hàm, chẳng hạn nhà nhân loại học người Anh Edward Burnett Tylor (1832 - 1917) đã định nghĩa văn hóa như sau: văn hóa hay văn minh hiểu theo nghĩa rộng trong dân tộc học là một tổng thể phức hợp gồm kiến thức, đức tin, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục, và bất cứ những khả năng, tập quán nào mà con người thu nhận được với tư cách là một thành viên của xã hội. - Định nghĩa lịch sử: nhấn mạnh các quá trình kế thừa xã hội, truyền thống dựa trên quan điểm về tính ổn định của văn hóa. Một trong những định nghĩa đó là của Edward Sapir (1884 - 1939), nhà nhân loại học, ngôn ngữ học người Mỹ: "văn hóa chính là bản thân con người, cho dù là những người hoang dã nhất sống trong một xã hội tiêu 9
biểu cho một hệ thống phức hợp của tập quán, cách ứng xử và quan điểm được bảo tồn theo truyền thống". - Định nghĩa chuẩn mực: nhấn mạnh đến các quan niệm về giá trị, chẳng hạn William Isaac Thomas (1863 - 1947), nhà xã hội học người Mỹ coi "văn hóa là các giá trị vật chất và xã hội của bất kỳ nhóm người nào (các thiết chế, tập tục, phản ứng cư xử,...)". - Định nghĩa tâm lý học: nhấn mạnh vào quá trình thích nghi với môi trường, quá trình học hỏi, hình thành thói quen, lối ứng xử của con người. Một trong những cách định nghĩa như vậy của William Graham Sumner (1840 - 1910), viện sĩ Mỹ, giáo sư Đại học Yale và Albert Galloway Keller, học trò và cộng sự của ông là: "Tổng thể những thích nghi của con người với các điều kiện sinh sống của họ chính là văn hóa, hay văn minh...Những sự thích nghi này được bảo đảm bằng con đường kết hợp những thủ thuật như biến đổi, chọn lọc và truyền đạt bằng kế thừa". - Định nghĩa cấu trúc: chú trọng khía cạnh tổ chức cấu trúc của văn hóa, ví dụ Ralph Linton (1893 - 1953), nhà nhân loại học người Mỹ định nghĩa: "Văn hóa suy cho cùng là các phản ứng lặp lại ít nhiều có tổ chức của các thành viên xã hội; Văn hóa là sự kết hợp giữa lối ứng xử mà các thành tố của nó được các thành viên của xã hội đó tán thành và truyền lại nhờ kế thừa". - Định nghĩa nguồn gốc: định nghĩa văn hóa từ góc độ nguồn gốc của nó, ví dụ định nghĩa của Pitirim Alexandrovich Sorokin (1889 - 1968), nhà xã hội học người Mỹ gốc Nga, người sáng lập khoa Xã hội học của Đại học Harvard: "Với nghĩa rộng nhất, văn hóa chỉ tổng thể những gì được tạo ra, hay được cải biến bởi hoạt động có ý thức hay vô 10
thức của hai hay nhiều cá nhân tương tác với nhau và tác động đến lối ứng xử của nhau". Năm 2002, UNESCO đưa ra một định nghĩa chung về VH như sau: “VH là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin” [64]. - Khái niệm về văn hóa: Từ văn hóa có rất nhiều nghĩa. Trong tiếng Việt, văn hóa được dùng theo nghĩa thông dụng để chỉ học thức, lối sống. Theo nghĩa chuyên biệt để chỉ trình độ phát triển của một giai đoạn. Trong khi theo nghĩa rộng, thì văn hóa bao gồm tất cả, từ những sản phẩm tinh vi, hiện đại, cho đến tín ngưỡng, phong tục, lối sống... Trong Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học, do Nhà xuất bản Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển học xuất bản năm 2004 thì đưa ra một loạt quan niệm về văn hóa: - Văn hóa là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử. -văn hóa là một hệ thống hữu có các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên xã hội. - Văn hóa là những hoạt động của con người nhằm thỏa mãn nhu cầu đời sống tinh thần (nói tổng quát); - Văn hóa là tri thức, kiến thức khoa học (nói khái quát); - Văn hóa là trình độ cao trong sinh hoạt xã hội, biểu hiện của văn minh; - Văn hóa còn là cum từ để chỉ một nền văn hóa của một thời kỳ lịch sử cổ xưa, được xác định trên cơ sở một tổng thể những di vật có 11
những đặc điểm giống nhau, (ví dụ: Văn hóa Hòa Bình, Văn hóa Đông Sơn). - Trong cuốn Xã hội học Văn hóa của Đoàn Văn Chúc, Viện Văn hóa và Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, xuất bản năm 1997, tác giả cho rằng: VH – vô sở bất tại: "VH - không nơi nào không có. Điều này cho thấy tất cả những sáng tạo của con người trên nền của thế giới tự nhiên là văn hóa; nơi nào có con người nơi đó có văn hóa" [64]. Theo nhà văn hóa Việt Nam, Trần Ngọc Thêm cho rằng: “Một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích luỹ qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình…” [53, tr.24]. Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII nêu: “Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình. Văn hoá Việt Nam, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc” [3, tr.40]. Vận dụng những quan điểm của Nghị quyết Đại hội XI và Nghị quyết Trung ương 9 khoá XI vào điều kiện thực tiễn, Văn kiện Đại hội XII nhấn mạnh tư tưởng chỉ đạo: Các cấp, các ngành phải nhận thức đầy đủ và thực hiện có kết quả mục tiêu: Xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học; Làm cho văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh"...Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa 12
và hội nhập quốc tế, trong đó chú trọng: Xây dựng môi trường văn hoá, đời sống văn hoá lành mạnh trong hệ thống chính trị, trong mỗi địa phương, trong từng cộng đồng làng, bản, khu phố, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, khu công nghiệp và mỗi gia đình; Phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp, xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh; Xây dựng nếp sống văn hoá tiến bộ, văn minh, nhất là trong việc cưới, việc tang, lễ hội; nâng cao chất lượng, hiệu quả các cuộc vận động văn hóa, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá"; Từng bước thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hoá giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng, miền và các giai tầng xã hội; Phát huy các giá trị, nhân tố tích cực trong văn hoá tôn giáo, tín ngưỡng [36, tr.126]. Như vậy, nói một cách tổng quát, văn hóa là sản phẩm của loài người, văn hóa được tạo ra và phát triển trong quan hệ qua lại giữa con người và xã hội. Song, chính văn hóa lại tham gia vào việc tạo nên con người, duy trì sự bền vững và trật tự xã hội. Văn hóa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua quá trình xã hội hóa. Văn hóa được tái tạo, phát triển trong quá trình hành động và tương tác xã hội của con người. Văn hóa là trình độ phát triển của con người, của xã hội được biểu hiện trong các kiểu và hình thức tổ chức đời sống và hành động của con người cũng như trong giá trị vật chất, tinh thần do con người tạo ra và được con người thừa nhận, bao gồm trong đó có cái Chân, cái Thiện, cái Mỹ. Xây dựng và phát triển tốt những thành tố cấu thành khái niệm văn hóa chính là để tạo ra nền tảng tinh thần cho xã hội, góp phần khai thác và phát huy sức mạnh nội sinh của đất nước trong thời kỳ đổi mới hội nhập và phát triển. 1.1.2. Khái niệm quản lý Từ khi xã hội loài người được hình thành, hoạt động tổ chức, quản lý đã được quan tâm. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công lao động 13
nhằm đạt được hiệu quả cao hơn. Đó là hoạt động giúp cho người đứng đầu tổ chức phối hợp sự nổ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam, quản lý khi là động từ mang ý nghĩa: - “Quản” là trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định; - “Lý” là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo yêu cầu nhất định. - Hiểu theo ngôn ngữ Hán Việt, công tác “quản lý” là thực hiện hai quá trình liên hệ chặt chẽ với nhau: “quản” và “lý”. Quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ thống ở trạng thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm việc sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa hệ thống vào thế “phát triển”. Nếu người quản lý chỉ lo việc “quản” tức là chỉ lo việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ; tuy nhiên nếu chỉ quan tâm đến việc “lý”, tức là chỉ lo việc sắp xếp, tổ chức, đổi mới mà không đặt trên nền tảng của sự ổn định, thì hệ thống sẽ phát triển không bền vững. Nói chung, trong “quản” phải có “lý” và trong “lý” phải có “quản”, làm cho hoạt động của hệ thống luôn ở trạng thái cân bằng. Sự quản lý đưa đến kết quả đích thực bền vững đòi hỏi phải có mưu lược, nghệ thuật làm cho hai quá trình “quản” và “lý” tích hợp vào nhau, hỗ trợ cho nhau cùng tồn tại để phát triển theo đúng quy luật khách quan vốn có của một xã hội cụ thể. Trong nghiên cứu khoa học, có rất nhiều quan niệm về quản lý theo những cách tiếp cận khác nhau. Chính vì sự đa dạng về cách tiếp cận, dẫn đến sự phong phú về quan niệm. Có nhiều cách nhìn khác nhau về khái niệm quản lý: - Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Công tác quản lý lãnh đạo một tổ chức xét cho cùng là thực hiện hai quá trình liên hệ chặt chẽ với nhau: Quản và Lý. Quá trình “Quản” gồm sự chăm sóc, giữ gìn, duy 14