Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm phân tích thực trạng Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình, từ đó đề xuất các giải pháp giúp cho tỉnh Quảng Bình đẩy mạnh việc Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƢƠNG THỊ DIỆU LINH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG Ở TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƢƠNG THỊ DIỆU LINH QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG Ở TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ NGỌC MAI THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, luận văn với đề tài: “Quản lý nhà nƣớc về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình” là công trình nghiên cứu độc lập do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Ngọc Mai - Trường Học viện Hành chính Quốc Gia. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng và được ghi trong danh mục các tài liệu tham khảo. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Thừa Thiên Huế , ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Trƣơng Thị Diệu Linh i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ của nhiều cơ quan, đơn vị, cá nhân. Với tình cảm chân thành, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn đến các tập thể và cá nhân đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý thầy, cô giáo và các cán bộ công chức Phòng Sau đại học Trường Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại thành phố Huế đã giúp đỡ tôi về mọimặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Cô giáo TS. Nguyễn Thị Ngọc Mai - Người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn UBND tỉnh Quảng Bình, Sở Lao động Thương bình & Xã hội tỉnh, các Trung tâm dịch vụ việc làm, doanh nghiệp xuất khẩu lao động trên địa bàn tỉnh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên tinh thần và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Dù đã có nhiều cố gắng song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tôi kính mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả luận văn Trƣơng Thị Diệu Linh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ ................................................................ viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề bài .....................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ...........................................3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ...................................................................6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ................................................7 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ............................7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...........................................................7 7. Kết cấu luận văn ..................................................................................................8 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG ......................................................................................9 1.1. Những vấn đề chung về xuất khẩu lao động .................................................9 1.1.1. Khái niệm xuất khẩu lao động ................................................................9 1.1.2. Đặc điểm của xuất khẩu lao động .........................................................10 1.1.3. Các hình thức xuất khẩu lao động.........................................................13 1.1.4. Vai trò, lợi ích của xuất khẩu lao động .................................................14 1.2. Tổng quan quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ...................................16 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động .............................16 1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ..................18 1.2.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ...........................19 1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ..............................23 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động .28 1.3. Kinh nghiệm một số địa phương trong quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ....................................................................................................................33 1.3.1. Kinh nghiệm của tỉnh Sóc Trăng ..........................................................34 iii
1.3.2 Kinh nghiệm của tỉnh Bắc Ninh.............................................................35 1.3.3. Kinh nghiệm của tỉnh Nghệ An ............................................................37 1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Quảng Bình...........................................39 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .........................................................................................43 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG Ở TỈNH QUẢNG BÌNH ............................................................................44 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Quảng Bình có ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ............................................................44 2.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý .....................................44 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội .......................................................................45 2.1.3. Tình hình đào tạo nghề và tạo việc làm cho người lao động ................49 2.2. Tình hình xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình .......................................52 2.2.1. Tình hình chung xuất khẩu lao động tại Quảng Bình ...........................52 2.2.2. Một số thị trường trọng điểm xuất khẩu lao động tại Quảng Bình .......53 2.2.3 Cơ cấu lao động xuất khẩu tại Quảng Bình ...........................................56 2.2.4. Kết quả hoạt động xuất khẩu lao động tại Quảng Bình ........................61 2.3. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ....................................................................................................................67 2.3.1. Thực trạng về hệ thống pháp luật liên quan đến xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ..............................................................................................67 2.3.2. Thực trạng về tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ...........................................................................................71 2.3.3. Thực trạng về xây dựng và tổ chức thực hiện, kế hoạch đề án về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ...................................................................73 2.3.4. Thực trạng ban hành và thực thi hệ thống chính sách xuất khẩu lao động của tỉnh Quảng Bình ..............................................................................74 2.3.5. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động xuất khẩu lao động tại tỉnh Quảng Bình ..............................................................................................77 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ....................................................................................................................79 2.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................79 iv
2.4.2. Một số hạn chế, tồn tại ..........................................................................80 2.4.3. Nguyên nhân gây ra hạn chế, tồn tại .....................................................81 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .........................................................................................84 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG Ở TỈNH QUẢNG BÌNH TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................................................................................85 3.1.Quan điểm và định hướng phát triển xuất khẩu lao động trong thời gian tới ............................................................................................................................85 3.1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước ảnh hưởng đến xuất khẩu lao động trong thời gian tới ............................................................................................85 3.1.2. Bối cảnh trong nước ..............................................................................87 3.1.3. Quan điểm phát triển xuất khẩu lao động trong thời gian tới ...............89 3.1.4. Định hướng phát triển xuất khẩu lao động trong thời gian tới .............90 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình.........................................................................................................92 3.2.1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ..92 3.2.2. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch, đề án, định hướng cho hoạt động xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình ..................................................93 3.2.3. Hoàn thiện chính sách về xuất khẩu lao động ......................................93 3.2.4. Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động xuất khẩu .................................................................................................................94 3.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình .....................................................................................95 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .......................................................................95 3.3.2. Kiến nghị với các Bộ, Ngành liên quan ................................................96 3.3.3. Kiến nghị với các cấp chính quyền địa phương ....................................96 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .........................................................................................98 KẾT LUẬN ..............................................................................................................99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................101 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Nguyên nghĩa UBND Ủy ban nhân dân LĐ-TB&XH Lao động - thương binh và xã hội XKLĐ Xuất khẩu lao động LĐ Lao động XK Xuất khẩu BHXH Bảo hiểm xã hội XHCN Xã hội chủ nghĩa DN XKLĐ Doanh nghiệp xuất khẩu lao động HTKTQT Hội nhập kinh tế quốc tế NLĐ Người lao động KT-XH Kinh tế xã hội CSDN Cơ sở dạy nghê GD-DN Giáo dục dạy nghề GQVL Giải quyết việc làm TTDN Trung tâm dạy nghê BCĐ Ban chỉ đạo NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NHNN Ngân hàng nhà nước TTLĐ Thị trường lao động CSXH Chính sách xã hội QLNN Quản lý Nhà nước HĐLĐ Hợp đồng lao động vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Diện tích và dân số tỉnh Quảng Bình năm 2018 .......................................45 Bảng 2.2: Số liệu về tình hình biến động dân số và lao động của tỉnh Quảng Bình .....46 Bảng 2.3. Một số chỉ tiêu Kinh tế - xã hội cơ bản từ năm 2016 – 2018 ...................48 Bảng 2.4: Số lượng cơ sở dạy nghề trên địa bàn tỉnh Quảng Bình ..........................50 Bảng 2.5: Số lượng lao động và thị trường XKLĐ của tỉnh Quảng Bình ................54 Bảng 2.6: Số lượng lao động xuất khẩu theo khu vực của tỉnh Quảng Bình ............56 Bảng 2.7: Số lượng lao động xuất khẩu theo giới tính của tỉnh Quảng Bình ...........57 Bảng 2.8: Cơ cấu ngành nghề của lao động xuất khẩu .............................................58 Bảng 2.9: Số lượng lao động xuất khẩu theo trình độ của tỉnh Quảng Bình ............59 Bảng 2.10: Đóng góp của hoạt động XKLĐ vào ngân sách tỉnh Quảng Bình .........62 Bảng 2.11: Số lượng lao động được đào tạo nghề trước khi đi XKLĐ ....................64 Bảng 2.12: Tình hình lao động xuất khẩu theo địa phương tỉnh Quảng Bình ..........65 vii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy làm công tác QLNN về XKLĐ tỉnh Quảng Bình .............73 Hình 2.1: Tỷ lệ XKLĐ so với số việc làm trên toàn tỉnh Quảng Bình .....................53 viii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề bài Xuất khẩu lao động là một hoạt động kinh tế - xã hội góp phần giải quyết việc làm, tạo thu nhập và nâng cao trình độ tay nghề, tác phong công nghiệp cho người lao động, tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước. Trong quá trình đổi mới, mở rộng quan hệ kinh tế và hội nhập quốc tế, với chính sách đa phương hóa trong quan hệ, vị thế của Việt Nam ngày càng tăng lên trên thị trường quốc tế. XKLĐ là một trong những nhân tố tạo nên vị thế này và trở một phần không thể thiếu trong các mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Với lợi thế là một quốc gia có dân số hơn 90 triệu người, một nửa là số người trong độ tuổi lao động, hàng năm mức tăng dân số trung bình khoảng 1 triệu người, là nước có nhiều lợi thế về sức lao động. Tuy nhiên, do tình trạng gia tăng nhanh về dân số và lao động (LĐ), dẫn đến nhu cầu việc làm luôn là vấn đề gay gắt, bức xúc đối với Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Các chương trình giải quyết việc làm hàng năm không đáp ứng hết nhu cầu việc làm của người lao động. Cùng với các giải pháp giải quyết việc làm trong nước, xuất khẩu lao động là một chiến lược quan trọng, lâu dài, góp phần xây dựng đội ngũ lao động cho công cuộc xây dựng đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xuất khẩu lao động còn là biện pháp để tiếp thu, chuyển giao công nghệ tiên tiến từ nước ngoài, giúp đào tạo đội ngũ lao động có chất lượng cao và tăng cường các quan hệ hợp tác quốc tế của Việt Nam, tạo điều kiện cho Việt Nam hội nhập sâu hơn vào khu vực và quốc tế. Quảng Bình cũng như nhiều địa phương khác trong cả nước đã và đang giành sự quan tâm đặc biệt cho vấn đề lao động, việc làm ở địa phương. Để giải quyết việc làm cho lao động ở địa phương, Quảng Bình đã đề ra không ít 1
các giải pháp như: phát triển các làng nghề thủ công, xây dựng và mở rộng các khu công nghiệp, giải quyết việc làm cho lao động sau khi thu hồi đất, giải quyết việc làm cho lao động bị ảnh hưởng sự cố môi trường biển...và một trong những biện pháp hữu hiệu đã và đang được Quảng Bình triển khai thực hiện đó là đẩy mạnh xuất khẩu lao động. Thông qua xuất khẩu lao động không chỉ giảm bớt gánh nặng việc làm mà còn làm tăng thu nhập cho bản thân người lao động và gia đình họ. Chính vì vậy, xuất khẩu lao động (XKLĐ) không những là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, mà còn là một chiến lược quan trọng và lâu dài góp phần giúp Quảng Bình giải quyết việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, phát triển nguồn nhân lực, giúp xóa đói giảm nghèo cho một bộ phận dân cư (bản thân người lao động và gia đình họ), làm tăng nguồn thu ngoại tệ cho gia đình và địa phương; tăng cường sự hiểu biết về đất nước, con người, văn hóa Việt Nam nói chung và Quảng Bình nói riêng trong cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích do xuất khẩu lao động mang lại thì cũng có không ít những vấn đề bất cập nảy sinh đối với Quảng Bình đó là: chưa có sự thống nhất về mặt nhận thức và tầm quan trọng của xuất khẩu lao động trong các mục tiêu, biện pháp và giải quyết việc làm, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa được đồng bộ và chặt chẽ, công tác tổ chức thực hiện và quản lý nhà nước (QLNN) về XKLĐ còn bị buông lỏng; thủ tục cấp phép hoạt động XKLĐ và công tác khai thác, định hướng phát triển TTLĐ ngoài nước còn nhiều bất cập. Do vậy, việc đánh giá thực trạng QLNN về XKLĐ của Việt Nam và tìm ra nguyên nhân, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN về XKLĐ là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn “ Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình” để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm qua, vấn đề xuất khẩu lao động của Việt Nam đã thu hút được sự quan tâm nghiên cứu của các cấp, các ngành, các tổ chức và cá nhân. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như: (1) Luận án Tiến sĩ của tác giả Trần Văn Hằng (1996), Các giải pháp đổi mới nhà nước về XKLĐ ở Việt Nam trong giai đoạn 1995-2010. Tác giả đã nêu lên 5 thành tựu về xuất khẩu lao động Việt Nam, đánh giá những mặt còn hạn chế và đưa ra phương hướng giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động. (2) Luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Thị Thu Hằng (2010) với tiêu đề “Đào tạo nghề cho người lao động Việt Nam tham gia xuất khẩu lao động” đã làm rõ các khái niệm liên quan đến đào tạo, đào tạo nghề, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến đào tạo nghề và phân tích toàn bộ thực trạng đào tạo nghề cho lao động Việt Nam trước khi đưa đi làm việc ở nước ngoài. Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện chất lượng đào tạo nghề đối với lao động Việt Nam trước khi đi làm việc ở nước ngoài. (3) Công trình “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu xuất khẩu lao động của Việt Nam đến năm 2020” (2012) của tác giả Bùi Sỹ Tuấn đã tập trung làm rõ các nội dung sau: Cơ sở lý thuyết về nguồn nhân lực, chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu XKLĐ; Phân tích các vấn đề thực tiễn của chất lượng nguồn nhân lực tham gia XKLĐ của Việt Nam giai đoạn 2000 - 2010. Qua đó, chỉ ra những hạn chế về chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu XKLĐ của Việt Nam và nguyên nhân của những hạn chế đó. Tác giả đã nhấn mạnh đến một số hạn chế trong công tác đào tạo nghề, dạy ngoại ngữ và bồi dưỡng kiến thức cần thiết cho lao động trước khi đi XKLĐ; Đồng thời, tác giả cũng đề xuất giải pháp nâng cao chất 3
lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu XKLĐ của Việt Nam đến năm 2020 và các điều kiện để triển khai, ứng dụng trong thực tiễn. (4) Công trình “Nghiên cứu đánh giá thực trạng lao động đi làm việc ở nước ngoài đã trở về Việt Nam” do Viện Khoa học Lao động và Xã hội thực hiện dưới sự hỗ trợ của Ngân hàng thế giới (WB) thông qua 2 pha, pha I vào năm 2011 và pha II vào năm 2012 đã nghiên cứu nhằm phát hiện những mặt được và những tồn tại, hạn chế của hoạt động XKLĐ. Trên cơ sở đó, đề xuất các khuyến nghị chính sách XKLĐ để giảm thiểu các tác động tiêu cực và nâng cao hiệu quả các chương trình di cư ra nước ngoài trong những giai đoạn tiếp theo. (5) Luận án tiến sỹ Kinh tế của tác giả Nguyễn Xuân Hưng (2015) với đề tài: “Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động của Việt Nam”. Luận án đã tập trung làm rõ cơ sở lý luận về XKLĐ, thực trạng QLNN về XKLĐ và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện và đổi mới hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý hoạt động XKLĐ. (6) Luận văn thạc sĩ của tác giả Đoàn Minh Duệ (2010), Xuất khẩu lao động ở Hà Tĩnh - Thực trạng và giải pháp đến năm 2020, Nhà xuất bản Nghệ An. Nghiên cứu đã nêu lên tính tất yếu khách quan của việc xuất khẩu lao động, một số chương trình, chủ trương chính sách trong xuất khẩu lao động; đồng thời nghiên cứu đã nêu được thực trạng lao động việc làm của Hà Tĩnh và sự cần thiết phải thúc đẩy xuất khẩu lao động ở Hà Tĩnh. Nghiên cứu đã đưa ra sáu nhóm giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu lao động ở Hà Tĩnh. (7) Luận văn kinh tế chính trị tại Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2009 của tác giả Trần Xuân Thọ về Xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường EU, đã hệ thống hóa những cơ sở lý luận về xuất khẩu lao động; đưa ra cái nhìn tổng quan về thị trường lao động EU; quan hệ Việt Nam – EU; và đặc biệt nghiên cứu chủ yếu về thực trạng xuất khẩu lao động của 4
Việt Nam sang thị trường EU. Trong đó có những nghiên cứu chi tiết về khu vực Trung và Đông Âu (với các quốc gia như Séc, Slovakia, Bungaria, Rumania, Đức, Ba Lan, Litva và các nước vùng Bantic) cũng như các nước Tây, Nam và Bắc Âu (Phần Lan, Italia, vương quốc Anh, Pháp, Bỉ, Thụy Điển, Bồ Đào Nha,…). Đóng góp mới của luận văn là đã đưa ra những dự báo về đặc điểm và xu hướng xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường EU trong thời gian tới cũng như một số giải pháp có tính khả thi cao. (8) Luận án tiến sỹ kinh tế của Trần Thị Ái Đức tại Học viện chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, 2011 về Xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường Trung Đông cũng đã hệ thống hóa những cơ sở lý luận về xuất khẩu lao động; tìm hiểu về cung – cầu lao động và các quy định lao động ở trị trường Trung Đông, trong đó tập trung vào Cộng đồng các nước vùng Vịnh (GCC). Dựa trên việc tìm hiểu kinh nghiệm xuất khẩu lao động của một số nước trong khu vực châu Á cũng như nghiên cứu thực trạng hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường Trung Đông, tác giả đã có những đánh giá về thành tựu, hạn chế, chỉ ra nguyên nhân của hạn chế và phát hiện những vấn đề cấp thiết trong hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường này trong thời gian qua. Qua đó, tác giả đã đưa ra dự báo và giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam sang thị trường Trung Đông trong thời gian tới. (9) Luận văn Thạc sỹ thương mại của tác giả Vũ Thị Quỳnh Vân tại Trường Đại học Ngoại Thương, 2011 về Đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam trong thế kỷ 21. Luận văn đã hệ thống hóa những cơ sở lý luận về xuất khẩu lao động; phân tích một số đặc điểm về bối cảnh kinh tế toàn cầu và Việt Nam những năm đầu thế kỷ 21 tác động tới hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam. Tác giả đặc biệt tập trung vào phân tích thực trạng hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam tại một số thị trường trọng 5
điểm trong thời gian qua, từ đó đánh giá các kết quả đạt được cũng như các hạn chế còn tồn tại. Trên cơ sở đó, tác giả đã đưa ra một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam trong những năm đầu của thế kỷ 21. Các công trình nghiên cứu trên nhìn chung đã tiếp cận vấn đề XKLĐ của Việt Nam ở nhiều góc độ khác nhau, tập trung nhiều vào việc phân tích, đánh giá tình hình hoạt động XKLĐ của Việt Nam nói chung hoặc về khía cạnh chính sách, cơ chế hoạt động XKLĐ nói riêng. Nhưng cho đến nay chưa có tác giả nào nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình. Đây là khoảng trống mà đề tài luận văn sẽ nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích: Trên cơ sở phân tích thực trạng Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình, từ đó đề xuất các giải pháp giúp cho tỉnh Quảng Bình đẩy mạnh việc Quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ: Luận văn nhằm hệ thống hóa các vấn đề lý luận về xuất khẩu lao động, quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động; Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2016-2018; rút ra một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình. Ngoài ra, luận văn còn đề xuất các giải pháp mang ý nghĩa thực tiễn giúp cho tỉnh Quảng Bình có những biện pháp, mục tiêu cụ thể nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động. 6
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động QLNN về XKLĐ ở tỉnh Quảng Bình 4.2 Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở Quảng Bình. Từ đó đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình. Phạm vi nghiên cứu về không gian: nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Quảng Bình từ các số liệu của UBND tỉnh, Sở LĐTB&XH, Cục Thống kê tỉnh Quảng Bình, các Trung tâm dịch vụ việc làm. Ngoài ra, luận văn có tham khảo kinh nghiệm của một số địa phương trong nước. Phạm vi nghiên cứu về thời gian: trong giai đoạn từ năm 2016-2018. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac – Lê nin. Các quan điểm của Đảng và Nhà nước về xuất khẩu lao động cũng là cơ sở cho phương pháp luận nghiên cứu của luận văn. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Bên cạnh phương pháp luận nêu trên, luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể: phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp; phương pháp so sánh và tổng hợp một các logic... Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng kết hợp và bổ sung cho nhau một cách linh hoạt để phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận liên quan đến quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động; 7
Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình và chỉ ra những hạn chế, nguyên nhân của hạn chế. Đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách kinh tế - xã hội, nhất là đối với những người làm công tác xuất khẩu lao động, các nhà nghiên cứu và các độc giả quan tâm. 7. Kết cấu luận văn Kết cấu của luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với xuất khẩu lao động - Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình - Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xuất khẩu lao động ở tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới 8
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG 1.1. Những vấn đề chung về xuất khẩu lao động 1.1.1. Khái niệm xuất khẩu lao động Cho đến nay rất ít các công trình nghiên cứu đề cập đến khái niệm xuất khẩu lao động. Xuất khẩu được hiểu là hoạt động đưa hàng hóa hoặc dịch vụ ra ngoài lãnh thổ quốc gia nhằm mang lại lợi ích cho chủ thể xuất khẩu và quốc gia đó. Xuất khẩu lao động chính là hoạt động đưa công dân một nước ra khỏi lãnh thổ quốc gia để làm việc nhằm thu được lợi ích cho người lao động cũng như lợi ích quốc gia đó. Tổ chức ILO không sử dụng thuật ngữ xuất khẩu lao động mà là “di cư lao động ra nước ngoài để làm việc” để nói về dòng người lao động di chuyển từ quốc gia này sang quốc gia khác làm việc. Ở Việt Nam, Luật số 72/2006/QH11 ngày 29/11/2006 định nghĩa “Người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là công dân Việt Nam cư trú tại Việt Nam, có đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước tiếp nhận người lao động, đi làm việc ở nước ngoài theo quy định của luật này” [21] . Người lao động đi sang nước ngoài làm việc phải có đủ các điều kiện theo quy định pháp luật của nước tiếp nhận và nước đưa họ đi lao động. Để phát huy tối đa các mặt tích cực và giảm các tác động tiêu cực do di chuyển lao động (LĐ) quốc tế mang lại, nước xuất khẩu hay nước đưa người lao động ra nước ngoài làm việc tiến hành quản lý, hỗ trợ và cho phép các tổ chức đưa lao động hoặc cho phép cá nhân người lao động ra nước ngoài làm việc, đây chính là hoạt động xuất khẩu lao động. Hoạt động này mang tính kinh tế - xã hội (KT- XH), đem lại lợi ích không chỉ cho quốc gia xuất khẩu mà cả quốc 9
gia nhập khẩu cũng như các bên tham gia như: tổ chức dịch vụ XKLĐ, người LĐ và chủ sử dụng LĐ… Từ những khái niệm trên có thể hiểu “XKLĐ là quá trình đưa người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài được quản lý và hỗ trợ của nhà nước theo hợp đồng của các doanh nghiệp hoạt động dịch vụ, các tổ chức sự nghiệp, các doanh nghiệp trúng thầu, nhận thầu, các tổ chức, cá nhân đầu tư ra nước ngoài, hợp đồng nâng cao tay nghề, hoặc theo hợp đồng giữa cá nhân người lao động và chủ sử dụng lao động” [5] . 1.1.2. Đặc điểm của xuất khẩu lao động 1.1.2.1. Xuất khẩu lao động là một lĩnh vực xuất khẩu đặc biệt Như chúng ta đã biết TTLĐ là một thị trường đặc biệt, đặc trưng cơ bản hoạt động XKLĐ khác so với xuất khẩu các hàng hóa khác xuất phát từ tính đặc thù của các loại hàng hóa này. Sức lao động là một loại hàng hóa đặc biệt vì con người là chủ thể lao động, có tư duy và có khả năng làm chủ bản thân. Chính vì vậy, trong các điều, khoản ký kết về XKLĐ ngoài các điều kiện quy định như đối với các loại hàng hóa bình thường khác còn phải có những điều khoản đề cập đến các vấn đề như: đời sống chính trị, văn hóa, phong tục, tập quán, tinh thần, sinh hoạt của người lao động (NLĐ). Những điều này xuất phát từ sự khác nhau về văn hóa, phong tục, tập quán, tôn giáo của các quốc gia tham gia vào lĩnh vực XKLĐ. XKLĐ ở Việt Nam là một hoạt động được sự chỉ đạo thống nhất của Nhà nước. Nhà nước đã ban hành một hệ thống luật và các văn bản dưới luật để điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh xung quanh vấn đề XKLĐ, cho phép các tổ chức kinh tế của Nhà nước và tư nhân được tổ chức và thực hiện XKLĐ trên cơ sở tuân thủ hệ thống luật và các văn bản pháp quy đó. Xuất phát từ những đặc điểm đã nêu ở trên, có thể nói XKLĐ là một lĩnh vực xuất khẩu đặc biệt. 10