Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Tomcangnuongphomai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là góp phần tìm hiểu một cách hệ thống, toàn diện những vấn đề lý luận, pháp lý về hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT; đánh giá, tổng kết thực tiễn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HIỀN THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HIỀN THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN CẢNH HỢP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp. Số liệu, kết quả nêu trong luận văn là xác thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hiền
LỜI CẢM ƠN Luận văn với đề tài “Thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh” được hoàn thành là kết quả của sự nỗ lực, cố gắng riêng bản thân tôi trong suốt thời gian học tập và sự hỗ trợ, giúp đỡ từ nhiều phía. Để hoàn thành luận văn này, trước tiên cho phép tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban Giám đốc Học viện hành chính Quốc gia cùng toàn thể quý thầy cô, giảng viên Học viện đã tận tình dạy bảo trong suốt 2 năm học tập. Những kiến thức quý báu mà thầy cô truyền dạy là cơ sở để tôi nghiên cứu học tập đạt kết quả tốt và cũng là cơ sở để tôi có thể hoàn thiện luận văn của mình. Tiếp theo, tôi xin được bày tỏ lòng tri ân sâu sắc tới Thầy PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp, giảng viên trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn. Những định hướng, góp ý và đặc biệt sự quan tâm, động viên từ Thầy là nguồn động lực lớn lao giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Bên cạnh đó, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện giúp đỡ tận tình trong việc cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến đề tài. Tôi cũng xin được cảm ơn sự hỗ trợ thường xuyên từ Phòng đào tạo sau đại học và toàn thể bạn bè, người thân đã đồng hành và giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến để luận văn của tôi hoàn thiện hơn. Đặc biệt, tôi xin cảm ơn sự tin tưởng, kỳ vọng, động viên từ gia đình dành cho tôi để tôi luôn cố gắng hoàn thành tốt luận văn. Luận văn này được hoàn thiện bởi sự cố gắng nỗ lực của bản thân nhưng do khả năng có hạn, thời gian nghiên cứu chưa nhiều nên không thể
tránh khỏi thiếu sót và hạn chế nhất định. Tôi rất mong nhận được những góp ý của quý thầy cô và các bạn học để tôi hoàn thành luận văn của mình. Tôi xin trân trọng cảm ơn.
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BHXH Bảo hiểm xã hội BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHYT Bảo hiểm y tế BHXH Thành phố Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh CNTT Công nghệ thông tin HĐLĐ Hợp đồng lao động
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN STT NỘI DUNG TRANG Bảng 1.1: Phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra 1 14 chuyên ngành Hình 1.1: Sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa các chủ thể 2 18 trong quản lý, điều hành quỹ BHXH, BHTN, BHTN Hình 1.2: Trình tự tiến hành thanh tra chuyên ngành 3 35 đóng BHXH, BHTN, BHYT 4 Hình 2.1: Sơ đồ thể hiện vị trí của cơ quan BHXH 42 5 Hình 2.2: Sơ đồ cơ cấu tổ chức BHXH Thành phố 43 Bảng 2.1: Đội ngũ thực hiện chức năng thanh tra của 6 46 BHXH Thành phố Bảng 2.2: Thống kê số lượng đơn vị sử dụng lao động 7 và người lao động thuộc đối tượng đóng BHXH, 48 BHTN, BHYT giai đoạn 2016 – 2019 Bảng 2.3: Tổng hợp tình hình thu - nợ BHXH, BHTN, 8 BHYT của các nhóm doanh nghiệp giai đoạn 2016 – 50 2019 Hình 2.3: Biểu đồ thể hiện cơ cấu nợ BHXH, BHTN, 9 BHYT của các loại doanh nghiệp thuộc nhóm đối tượng 51 doanh nghiệp, hộ kinh doanh giai đoạn 2016 - 2019 Bảng 2.4: Số cuộc thanh tra của BHXH Thành phố giai 10 53 đoạn 2016 - 2019 Hộp 2.1, 2.2, 2.3, 2.4,2.5 : Trích Kết luận thanh tra do 51,53, 11 BHXH Thành phố kết luận 59,61,63 Bảng 2.5: Kết quả thanh tra về mức đóng BHXH, 12 59 BHTN, BHYT 13 Bảng 2.6: Tỷ lệ khắc phục nợ của đơn vị qua thanh tra 63
STT NỘI DUNG TRANG Hình 2.4: Trình tự các bước trong giai đoạn chuẩn bị 14 65 thanh tra Hình 3.1: Mối quan hệ giữa các chủ thể trong xây dựng, 15 quản lý và sử dụng sở dữ liệu chung về đơn vị sử dụng 94 lao động và người lao động Bảng 3.1: Phân quyền quản lý đối với hệ thống cơ sở 16 97 dữ liệu về đơn vị và người lao động
MỤC LỤC MỞ ĐẦU................................................................................................................... 5 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ................................................ 5 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ............................................................. 7 3. Mục đích nghiên cứu ....................................................................... 9 4. Đối tượng nghiên cứu...................................................................... 9 5. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 9 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................. 9 7. Những đóng góp của đề tài ............................................................ 11 8. Kết cấu của đề tài .......................................................................... 11 NỘI DUNG............................................................................................................. 12 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ .............................................................................. 12 1.1. Khái niệm thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế...................................................... 12 1.1.1. Khái niệm thanh tra và thanh tra chuyên ngành...................................... 12 1.1.2. Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế ........................... 16 1.1.3. Thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT ......................... 22 1.2. Chủ thể thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế...................................................... 27 1.3. Đối tượng thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm xã hội ................................................. 29 1.4. Nội dung, hình thức thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế ....................................... 31 2
1.4.1. Nội dung thanh tra..................................................................................... 32 1.4.2. Hình thức thanh tra.................................................................................... 33 1.5. Quy trình thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế...................................................... 34 1.5.1. Thời hạn thanh tra ..................................................................................... 34 1.5.2. Trình tự tiến hành thanh tra ...................................................................... 34 1.6. Căn cứ pháp lý cho hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế ......................... 38 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 40 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....................... 41 2.1. Khái quát về đơn vị sử dụng lao động, người lao động và cơ quan Bảo hiểm xã hội trên địa bàn Thành phố ............................. 41 2.1.1. Khái quát về đơn vị sử dụng lao động và người lao động trên địa bàn Thành phố .............................................................................................................. 41 2.1.2. Khái quát về Bảo hiểm xã hội Thành phố ............................................... 42 2.2. Thực trạng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của BHXH Thành phố ..................................................................... 45 2.2.1. Thực trạng về chủ thể thanh tra................................................................ 45 2.2.2. Thực trạng về đối tượng thanh tra............................................................ 47 2.2.3. Thực trạng về nội dung, hình thức thanh tra ........................................... 52 2.2.4. Thực trạng về quy trình thanh tra............................................................. 65 2.3. Nhận xét, đánh giá thực trạng thanh tra về thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của BHXH Thành phố .......... 68 2.3.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân ................................................ 68 3
2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .................................................. 71 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 82 CHƯƠNG 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................................................................................................... 83 3.1. Định hướng hoàn thiện thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế đối với BHXH Thành phố ............ 83 3.2. Các nhóm giải pháp hoàn thiện thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của BHXH Thành phố ......... 86 3.2.1 Tăng cường sự quan tâm, lãnh đạo của Đảng Ủy, Ban Giám đốc BHXH Thành phố Hồ Chí Minh....................................................................................... 86 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.................................. 87 3.2.3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho đơn vị sử dụng lao động............. 88 3.2.4. Mở rộng phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan bảo hiểm xã hội ...................................................................................................................... 90 3.2.5. Nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ thực hiện chức năng thanh tra ............................................................................................... 90 3.2.6. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ............................................... 92 3.2.7. Phối hợp với cơ quan quản lý thuế và các cơ quan khác trong xây dựng, chia sẻ và khai thác cơ sở dữ liệu chung về đơn vị sử dụng lao động và người lao động ............................................................................................................................ 94 TIẾU KẾT CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 99 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 102 4
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) là những chính sách quan trọng của hệ thống an sinh xã hội quốc gia, góp phần thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị và phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó, chính sách, pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT luôn là một nội dung trọng tâm, xuyên suốt quá trình lãnh đạo và quản lý đất nước. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII khẳng định: “Phát triển và thực hiện tốt các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động,…”. Những chính sách trên không ngừng được bổ sung, hoàn thiện cùng với quá trình đổi mới, phát triển và hội nhập. Mới nhất, có thể kể tới Nghị quyết số 28-NQ/TW Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá XII xây dựng ngày 23/5/2018, định hướng về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội. Điều 34, Hiến pháp năm 2013 quy định: “Công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội” cùng với đó là nhiều văn bản luật góp phần bảo đảm thực hiện quyền cơ bản này của công dân như Luật Bảo hiểm y tế năm 2008 (sửa đổi năm 2014), Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009, Luật Việc làm năm 2013... và Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014. Sau đổi mới, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đặt ra nhiều thách thức mà ngành BHXH phải đối mặt: Nhu cầu đổi mới, hoàn thiện hệ thống pháp luật về BHXH gắn với chức năng mới được Luật BHXH năm 2014 giao cho ngành BHXH thực hiện chức năng thanh tra về đóng BHXH, BHTN, BHYT; cơ chế quản lý, tổ chức bộ máy nhân sự ngành BHXH chưa thực sự hợp lý, tinh gọn với nhu cầu bức thiết cần cải 5
tiến; Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý điều hành hoạt động còn chậm, ảnh hưởng lớn tới hiệu quả hoạt động của ngành BHXH; công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH chưa tạo được niềm tin vững chắc, chưa thu hút người lao động chủ động, tích cực tham gia hệ thống BHXH; tình trạng nợ đọng BHXH ngày càng phổ biến với mức độ vi phạm ngày càng lớn; nhận thức về quyền lợi và trách nhiệm của người lao động và người sử dụng lao động trong việc đóng BHXH chưa cao; chế tài xử phạt vi phạm trong đóng BHXH chưa nghiêm; việc khởi kiện các đối tượng vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH bị đình trệ vì nhiều vướng mắc trong các quy định pháp luật... Từ khi Luật BHXH năm 2014, Nghị định số 21/2016/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/3/2016 có hiệu lực, với vai trò của Thành phố Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế, tài chính hàng đầu cả nước, BHXH Thành phố là một trong số ít các cơ quan BHXH cấp tỉnh được giao thực hiện thí điểm nhiều nội dung mới của ngành BHXH. Bảo hiểm xã hội Thành phố đã chuẩn bị sẵn sàng và triển khai tốt chức năng thanh tra chuyên ngành được giao, đạt được những kết quả bước đầu đáng khích lệ, góp phần thực hiện thắng lợi Bảy chương trình đột phá trong Nghị quyết Đại hội X Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tiễn, vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc phải nghiên cứu để tiếp tục đổi mới, hoàn thiện như: Nghiệp vụ thanh tra về đóng BHXH, BHTN, BHYT còn rất mới nên quá trình thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, bỡ ngỡ; lực lượng công chức, viên chức thực hiện chức năng thanh tra còn mỏng; số lượng doanh nghiệp và lực lượng lao động trên địa bàn Thành phố quá lớn so với mật độ bình quân của cả nước là áp lực rất lớn mà BHXH Thành phố Hồ Chí Minh phải đối mặt. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, học viên lựa chọn “Thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y 6
tế của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu với mong muốn luận giải được cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý cũng như thực trạng hoạt động thanh tra về đóng BHXH, BHTN, BHYT, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả hoạt động này tại BHXH Thành phố Hồ Chí Minh. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Kể từ khi Luật Thanh tra năm 2010, Luật BHXH năm 2014 ra đời, đã có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả như: Đề tài khoa học cấp cơ sở của tác giải Nguyễn Thị Hải Yến (2012): “Hoạt động thanh tra chuyên ngành của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành”, đề tài làm rõ khái niệm, đặc điểm, chủ thể, đối tượng, phạm vi của hoạt động thanh tra chuyên ngành trên cơ sở của Luật Thanh tra năm 2010. Đồng thời đưa ra các đánh giá, nhận xét về những điểm còn bất cập từ thực tiễn tổ chức, triển khai hoạt động thanh tra chuyên ngành. Đề tài khoa học cấp bộ do tác giả Nguyễn Tuấn Khanh làm chủ nhiệm (2014): “Tổ chức và hoạt động thanh tra chuyên ngành - Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, từ thực tiễn sau 5 năm tổ chức thực hiện Luật Thanh tra năm 2010 trong phạm vi cả nước, đề tài đã phân tích, đánh giá những ưu điểm trong tổ chức hoạt động thanh tra chuyên ngành, đồng thời chỉ ra những điểm hạn chế, bất cấp và đưa ra hệ thống giải pháp đồng bộ từ sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật hiện hành, đến các giải pháp về đào tạo, nâng cao nghiệp vụ; tổ chức, triển khai hoạt động thanh tra chuyên ngành. Đề tài khoa học của BHXH Việt Nam do tác giả Phan Văn Mến làm chủ nhiệm (2014): “Nghiên cứu đề xuất bổ sung một số tội danh trong lĩnh vực BHXH, BHYT vào Bộ Luật hình sự sửa đổi”, đề tài đã nghiên cứu, đánh giá những mặt khó khăn, hạn chế trong việc khởi kiện các hành vi vi phạm 7
pháp luật BHXH, BHYT, khó khăn trong cơ chế phối hợp giữa cơ quan BHXH, cơ quan tư pháp và tổ chức Công đoàn; đồng thời đề xuất các giải pháp liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung một số quy định pháp luật, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong xử lý các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT. Đề tài khoa học cấp bộ do tác giải Mai Xuân Nam làm chủ nhiệm (2015): “Đề xuất giải pháp để tổ chức thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN và BHYT”, trên cơ sở phân tích, đánh giá các quy định pháp luật và thực trạng tổ chức hoạt động thanh tra chuyên ngành lao động nói chung, đề tài đã đề xuất các giải pháp để xây dựng, tổ chức, triển khai hoạt động thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực đóng BHXH, BHTN, BHYT của ngành BHXH. Hầu hết các công trình nghiên cứu trên chỉ mới đề cập, phân tích đến hoạt động thanh tra chuyên ngành nói chung, đến công tác quản lý nhà nước về các chế độ BHXH, BHTN, BHYT. Hơn nữa, cơ quan BHXH mới được giao chức năng thanh tra chuyên ngành đóng từ năm 2016, do đó có thể thấy chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc về hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT cũng như đưa ra các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra chuyên ngành của cơ quan BHXH. Thống kê các công trình nghiên cứu khoa học tại Học viện Hành chính Quốc gia từ năm 2015 đến nay, học viên nhận thấy chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào liên quan đến lĩnh vực thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT. Vì vậy, “Thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh” là đề 8
tài có tính mới, cấp thiết, đóng góp nhất định về phương diện lý luận cũng như thực tiễn hoạt động thanh tra chuyên ngành của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh. 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là góp phần tìm hiểu một cách hệ thống, toàn diện những vấn đề lý luận, pháp lý về hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT; đánh giá, tổng kết thực tiễn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh. 5. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Thành phố Hồ Chí Minh, đây là địa bàn tập trung số lượng lớn, với sự đa dạng, phong phú của các loại hình doanh nghiệp cũng như thu hút nguồn nhân lực rất lớn từ nhiều vùng miền khắp cả nước. Do đó, số lượng người lao động tham gia BHXH, BHTN, BHYT ở đây chiếm tỷ lệ cao nhất cả nước - Về thời gian: Từ ngày 01/6/2016 (thời điểm Nghị định số 21/2016/NĐ-CP có hiệu lực) đến hết tháng 12/2019. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận là Chủ nghĩa Duy vật biện chứng và Chủ nghĩa Duy vật lịch sử. Cụ thể là quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về công tác 9
thanh tra; chính sách bảo đảm an sinh xã hội, chính sách BHXH, BHTN, BHYT;... 6.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu, tác giả áp dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể, phù hợp với từng nội dung nghiên cứu như: phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, lịch sử, so sánh v.v.. nhằm làm sáng tỏ các vấn đề nghiên cứu. Trong đó: - Phương pháp phân tích được sử dụng xuyên suốt trong toàn bộ nội dung của đề tài khi nghiên cứu, đánh giá về vai trò của BHXH nói chung, đặc biệt là trong thực hiện hoạt động thanh tra, từ việc phân tích cơ sở lý luận, phân tích làm rõ thực trạng, cho đến luận giải về các giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả của hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT. - Phương pháp tổng hợp được sử dụng để nghiên cứu các công trình khoa học liên quan đến đề tài, những vấn đề lý luận cũng như thực trạng hoạt động thanh tra chuyên ngành do BHXH Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện để đưa ra những nhận định về ưu điểm, hạn chế cũng như nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế đó. - Phương pháp so sánh được sử dụng trong nghiên cứu các quy định pháp luật liên quan tới thanh tra chuyên ngành, làm rõ quá trình phát triển của các quy định pháp luật cũng như bản thân cơ quan BHXH gắn với việc thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT. - Phương pháp thống kê được sử dụng trong phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh tại Chương II của đề tài. 10
Các số liệu tổng hợp, các báo cáo sơ kết, tổng kết hoạt động, các bản kết luận thanh tra... được hỗ trợ cung cấp bởi BHXH Thành phố, đảm bảo tính khách quan, trung thực, chính xác, khoa học. 7. Những đóng góp của đề tài Đề tài có đóng góp nhất định về mặt lý luận cũng như thực tiễn hoạt động thanh tra về thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập chuyên ngành Quản lý công. Số liệu phân tích, kết quả đánh giá của đề tài có giá trị tham khảo cho các cá nhân, đơn vị khác khi nghiên cứu về chủ đề này. Các kiến nghị, đề xuất, giải pháp của đề tài góp phần để các cơ quan quản lý nhà nước xem xét, hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật liên quan đến hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT. 8. Kết cấu của đề tài Đề tài được chia thành 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý của thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT. Chương 2: Thực trạng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT của Bảo hiểm xã hội Thành phố Hồ Chí Minh 11
NỘI DUNG CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA THANH TRA CHUYÊN NGÀNH ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI, BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP, BẢO HIỂM Y TẾ 1.1. Khái niệm thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế Để làm rõ nội hàm của khái niệm thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT, tạo tiền đề cho việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp, kiến nghị liên quan trực tiếp tới thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT trên địa bàn Thành phố, cần tiếp cận từ những khái niệm nền tảng sau: 1.1.1. Khái niệm thanh tra và thanh tra chuyên ngành 1.1.1.1. Thanh tra Thanh tra là một khái niệm cơ bản trong quản lý nhà nước đã được nhiều đề tài nghiên cứu làm rõ về khái niệm, đặc điểm, vị trí, vai trò, nội dung, phương thức, chủ thể, đối tượng, quy trình... Dưới góc độ pháp lý, thanh tra được quy định trong nhiều văn bản pháp luật qua các thời kỳ, giai đoạn. Khái niệm này đã được các công trình khoa học tiếp cận dưới các góc độ sau: Tại đề tài khoa học cấp Nhà nước về “Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước” của tác giả Trần Đức Lượng, năm 2001 thì: “Thanh tra là một chức năng thiết yếu của quản lý nhà nước, là hoạt động kiểm tra, xem xét việc làm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân; thường được thực hiện bởi một cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định, nhằm kết luận đúng, 12
sai, đánh giá ưu điểm, khuyết điểm, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý các vi phạm, góp phần hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, các quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân” [21, tr.19]. Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo của Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2010 đưa ra khái niệm: “Thanh tra là một hoạt động chuyên trách do bộ máy thanh tra đảm nhiệm có nội dung là kiểm tra, xem xét, đánh giá, kết luận chính thức về việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quản lí hành chính nhà nước nhằm phòng ngừa, xử lý các vi phạm pháp luật, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân góp phần nâng cao hiệu lực quản lí hành chính nhà nước” [40, tr.42]. Khoản 1, Điều 3 Luật Thanh tra năm 2010 đưa ra khái niệm thanh tra nhà nước, theo đó: “Thanh tra nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [25]. Nhìn chung, các khái niệm về thanh tra không có quá nhiều sự khác biệt, đều xem thanh tra là một hoạt động, một chức năng của nhà nước, do chủ thể mang thẩm quyền được nhà nước quy định; hoạt động thanh tra diễn ra theo trình tự, thủ tục pháp lý chặt chẽ; có nội dung là kiểm tra, xem xét, đánh giá, kết luận về việc thực hiện chính sách, pháp luật, việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy tắc quản lý; có mục đích khắc phục hạn chế, thiếu xót trong chính sách, pháp luật đồng thời phát huy nhân tố tích cực cũng như phòng ngừa, xử lý các vi phạm pháp luật. Trên cơ sở kế thừa kết quả của những công trình khoa học cũng như 13