Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận chung của quy định pháp luật về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, đề án đề xuất một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh

TỪ VIẾT TẮT BT, HT, TĐC Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư BT-GPMB Bồi thường, Giải phóng Mặt bằng CBCC Cán bộ, công chức UBND Uỷ ban nhân dân
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục các từ viết tắt Mục lục Phần MỞ ĐẦU 1 1. Lý do xây dựng đề án…………………………………………………........ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu……………………………………………. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án……………………………….. 4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án……………………………………….............. 4 5. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………............... 5 6. Hiệu quả/lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn………………………. 5 7. Kết cấu đề án………………………………………………………………… 6 Phần NỘI DUNG CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THANH TRA TRONG LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT …………………...……………....................... 7 1.1. Nhận thức về hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất …......................................................... 7 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.................................................................................................. 7 1.1.2. Khái niệm hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất …………................................................................... 13 1.1.3. Các đặc điểm thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất …...................................................................................... 15 1.1.4. Vai trò của hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ……................................................................................. 16
1.2. Điều chỉnh các quy định của pháp luật về hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ……..................... 16 1.2.1. Về nguyên tắc thanh tra............................................................................. 16 1.2.2. Về chủ thể tiến hành thanh tra trong lĩnh vực bồi thường......................... 18 1.3. Một số yếu tố góp phần đảm bảo hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ……………......... 19 Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA TRONG LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TỪ THỰC TIỄN QUẬN 6, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN 2022 - 2024………………………............................................... 22 2.1. Khái quát về yếu tố tự nhiên, điều kiện kinh tế-xã hội và tình hình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................................................. 22 2.1.1. Khái quát về yếu tố tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội............................ 22 2.1.2. Tình hình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại Quận 6............... 23 2.2. Thực trạng pháp luật về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6.………………..... 26 2.2.1. Thực trạng các văn bản quy phạm pháp luật về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh ..................................…………………….................. 26 2.2.2. Các quy định pháp luật hiện hành quy định hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6 Thành phố Hồ Chí Minh …................................................................... 27 2.3. Nhận xét, đánh giá …………………………………................................. 35 2.3.1. Ưu diểm………………………………………………………………… 35 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân..........…………………………………............. 46 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG THANH TRA TRONG LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TỪ THỰC
TIỄN QUẬN 6, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN HIỆN NAY.. 50 3.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn quận 6, thành phố Hồ Chí Minh................................................................................... 50 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất .............................. 52 3.2.1. Các giải pháp chung ……………............................................................. 52 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về hoạt động thanh tra qua hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh................................................ 57 3.2.3. Giải pháp đảm bảo thực thi pháp luật về hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh.................................................................................. 60 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………................ 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Thanh tra là một chức năng không thể thiếu trong hoạt động QLNN. Xuất phát từ vị trí, vai trò của mình, công tác thanh tra trong những năm qua đã thực hiện nhiều nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm, đạt được những thành tựu to lớn, góp phần vào công cuộc xây dựng và đổi mới tổ chức và hoạt động của các CQNN. Theo đó, thanh tra chính là hoạt động xem xét, đánh giá việc chấp hành pháp luật và hiệu quả thực hiện quản lý của các CQNN theo quy định pháp luật, từ đó phát hiện và tham mưu, giải quyết khắc phục những sơ hở, thiếu sót, hạn chế trong thực hiện chính sách, pháp luật của các CQNN. Lịch sử ngành Thanh tra ghi nhận đóng góp quan trọng của Pháp lệnh Thanh tra năm 1990. Lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp về lĩnh vực thanh tra, Pháp lệnh đã đề cập đến các quy định về thanh tra một cách cụ thể hoá và không ngừng được cải cách về nguyên tắc, tổ chức, trình tự, thủ tục. Tuy nhiên, mãi đến ngày 15/11/2010, Luật Thanh tra năm 2010 được xem là bước đột phá tiến bộ về pháp luật thanh tra, trong đó Luật đã điều chỉnh đảm bảo tính chủ động của cơ quan thanh tra, đặt ra các nguyên tắc hoạt động và quy trình tiến hành một cuộc thanh tra. Tuy nhiên, pháp luật thanh tra năm 2010 vẫn còn một số bất cập, hạn chế nhất định, chưa quy định về thẩm quyền và nguyên tắc tổ chức hoạt động của các cơ quan thanh tra chuyên ngành có tính đặc thù. Đến ngày 14 tháng 11 năm 2022, Luật Thanh tra năm 2022 đã được Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam ban hành và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2023 đã có nhiều điểm mới trong công tác và tổ chức hoạt động của cơ quan thanh tra, góp phần hoàn thiện hành lang pháp lý, bổ sung chặt chẽ các yếu tố đảm bảo sự hoạt động hiệu lực, hiệu quả của cơ quan thanh tra, đảm bảo tính độc lập, tương đối ổn định và tự chịu trách nhiệm của Đoàn thanh
2 tra, cơ quan thanh tra theo hướng chuyên nghiệp hoá, chuyên môn hoá và hiện đại hoá. Trong giai đoạn đổi mới và công cuộc phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước ta tập trung đẩy mạnh việc thực hiện đầu tư công, chú trọng các hoạt động chuyển đổi số, dịch vụ công quốc gia, các dự án đảm bảo an sinh xã hội. Trong đó, đối với các cơ chế, chính sách đảm bảo việc bồi thường đối với người bị thu hồi đất, CQQLNN ở các cấp đang tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện pháp luật về hỗ trợ, tái định cư, đảm bảo đời sống sinh hoạt, lao động thường ngày cho Nhân dân khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất. Tuy nhiên cho đến nay, việc áp dụng pháp luật về bồi thường Nhà nước vẫn còn những tồn tại, hạn chế nhất định, còn những quy định chồng chéo giữa các địa phương, chưa phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội, địa lý, thời điểm… Qua khảo sát và nghiên cứu thực tế cho thấy, đã có một số công trình nghiên cứu khoa học về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên nhiều phương diện, góc độ bao quát và phạm vi nghiên cứu khác nhau. Trong khi đó, thực tế cho thấy, đối với địa bàn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh, thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất có những khó khăn, hạn chế nhất định do ảnh hưởng từ những đặc điểm đặc thù về địa lý, dân cư, kinh tế, xã hội của khu vực này. Vì những lý do đó, tác giả đã lựa chọn và nghiên cứu đề tài: “Thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề án tốt nghiệp Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính mang ý nghĩa cấp thiết về mặt lý luận và thực tiễn. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Thời gian vừa qua, đã có một số công trình nghiên cứu của nhiều nhà khoa học và học viên cao học về pháp luật và hoạt động thanh tra bồi thường,
3 HT và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất ở nhiều góc độ, phương diện khác nhau, cụ thể như sau: - Nguyễn Huy Hoàng, (2016), Đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học, Viện Khoa học xã hội. Luận án đã nghiên cứu dưới góc độ chuyên sâu về hoạt động thanh tra, đi sâu phân tích xu hướng đổi mới hoạt động của cơ quan thanh tra, từ đó đưa ra các đề xuất, kiến nghị sửa đổi nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật thanh tra. - Cao Vũ Minh (2019), Hoàn thiện các quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động của Thanh tra huyện, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp. Bài viết đã phân tích các vấn đề hiện có, những hạn chế và sự chồng chéo trong các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của Thanh tra cấp huyện, với mục tiêu đề xuất và đề nghị sửa đổi pháp luật thanh tra để tối ưu hóa chức năng và thẩm quyền, cũng như trong cải cách tổ chức của cơ quan thanh tra cấp huyện. - Nguyễn Ngọc Trung (2016), Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất theo Luật đất đai năm 2013, Luận văn Thạc sĩ, Học viện khoa học xã hội. Luận văn phân tích làm rõ nhận thức, lý luận chung về bồi thường, HT và TĐC khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất, đồng thời phân tích và đánh giá thực trạng pháp luật liên quan đến bồi thường, HT và TĐC. - Nguyễn Vinh Diện (2018), “Bồi thường khi nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng - an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp. Bài viết phân tích, đánh giá và làm rõ các nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất đồng thời chỉ rõ những bất cập nhất định đối với các quy định về bồi thường của Nhà nước. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách cụ thể, đầy đủ, toàn diện về hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, HT, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn Quận 6,
4 Thành phố Hồ Chí Minh. Do đó, đề án tốt nghiệp Thạc sĩ này không trùng lặp với các công trình đã nghiên cứu trước đó. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề án có đối tượng nghiên cứu xuyên suốt là hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, HT, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, HT, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất. - Phạm vi chủ thể: Thanh tra Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. - Phạm vi về thời gian: từ năm 2022 đến nay. - Phạm vi về không gian: Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án 4.1. Mục tiêu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận chung của quy định pháp luật về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, đề án đề xuất một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong thời gian tới. 4.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu làm rõ nhận thức chung về pháp luật bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, nhận thức về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Nghiên cứu, phân tích quy định của pháp luật hiện hành trong các chính sách hỗ trợ, bồi thường, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Phân tích, đánh giá thực trạng thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn địa bàn Quận 6.
5 - Đưa ra các quan điểm và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề án Thạc sĩ định hướng ứng dụng ngành Luật Hiến pháp và Luật hành chính được nghiên cứu trên nền tảng phương pháp luận duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Trên cơ sở phương pháp luận, trong luận văn này còn sử dụng một số các phương pháp nghiên cứu cụ thể khác nhau như: phương pháp thu thập số liệu; tổng kết thực tiễn; trao đổi; so sánh, thống kê, phân tích, đối chiếu; tổng hợp để đánh giá công tác thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, HT, TĐC của Thanh tra Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. Đề án thu thập, phân tích, liệt kê, tổng hợp, đối chiếu, so sánh các tài liệu, số liệu thống kê trong các báo cáo, tổng kết đơn vị hàng năm của Thanh tra Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh phản ánh về kết quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất làm cơ sở kết luận đúng đắn, khách quan, phù hợp về các vấn đề liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề án. 6. Hiệu quả/ lợi ích của đề án ứng dụng trong thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề án góp phần bổ sung hệ thống lý luận về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng và pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói chung. Đồng thời, đề án đề xuất giải pháp mang tính khoa học nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn Quận 6, Thành phố Hồ
6 Chí Minh. Đề án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu, dạy và học trong các ngành Luật, chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. 7. Kết cấu đề án Bên cạnh phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục thì đề án Thạc sĩ ứng dụng được kết cấu thành 03 chương, cụ thể: Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành Phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2022 - 2024. Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất từ thực tiễn Quận 6, Thành Phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay.
7 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THANH TRA TRONG LĨNH VỰC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 1.1. Nhận thức về hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất 1.1.1.1. Khái niệm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Nhà nước là chủ thể trung tâm của quyền lực chính trị, là hạt nhân của hệ thống chính trị. Do đó, Nhà nước là chủ thể quan trọng trong QLNN, đảm bảo duy trì chế độ xã hội, thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm để xây dựng một Nhà nước phục vụ cho cộng đồng xã hội. Trong đó, khi xét thấy cần thiết phục vụ cho nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - chính trị - xã hội, Nhà nước có quyền thu hồi đất để đảm bảo thực hiện những yêu cầu và nhiệm vụ chính trị đó. Trong trường hợp này, người bị thu hồi đất sẽ được bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Theo pháp luật về đất đai thì: “Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai”1; “Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất”2; “Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển”3. Như vậy, tái định cư trong bồi thường của Nhà 1 Xem khoản 11 Điều 3 Luật Đất đai 2013. 2 Xem khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai 2013. 3 Xem khoản 14 Điều 3 Luật Đất đai 2013.
8 nước là việc sắp xếp chỗ ở mới và ổn định cho những người phải di dời do bị thu hồi đấtViệc thu hồi đất đặt ra những điều kiện pháp lý phải đảm bảo phù hợp với các quy định hiện hành. 1.1.1.2. Đặc điểm bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất - Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất là một trách nhiệm quan trọng của Nhà nước trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững của an sinh xã hội, đồng thời thực hiện công bằng xã hội. Điều này nhằm bù đắp những tổn thất về quyền lợi và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất do việc thu hồi đất gây ra, giúp họ không bị thiệt thòi trong quá trình này. - Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất chính là hệ quả pháp lý trực tiếp từ hành động thu hồi đất của Nhà nước. Đây là một trong những biện pháp cần thiết để đảm bảo rằng những người bị ảnh hưởng bởi quyết định thu hồi đất được bảo vệ và hỗ trợ đúng mức theo quy định của pháp luật. - Quá trình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện trong khuôn khổ của mối quan hệ pháp lý giữa Nhà nước, với vai trò là chủ thể tiến hành thu hồi đất, và những người bị tổn thất về quyền lợi và lợi ích hợp pháp do quyết định thu hồi đất gây ra. Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo rằng các biện pháp này được thực hiện công bằng và hợp lý. - Căn cứ để xác định mức bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm nhiều yếu tố như diện tích thực tế của phần đất bị thu hồi, những thiệt hại thực tế về tài sản trên đất và các giá trị khác liên quan, gắn liền đến tài sản đó. Các yếu tố này có thể bao gồm cây cối, hoa màu trên đất và khung giá đất do pháp luật của Nhà nước quy định, tất cả đều được xem xét một cách kỹ lưỡng để đảm bảo tính công bằng và hợp lý trong quá trình bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
9 - Người sử dụng đất khi bị Nhà nước thu hồi đất và muốn được nhận bồi thường phải đáp ứng các điều kiện cụ thể do pháp luật quy định. Điều này đảm bảo rằng quyền lợi và nghĩa vụ pháp lý của công dân được bảo vệ, và quá trình bồi thường được thực hiện một cách minh bạch, đúng quy định của pháp luật. 1.1.1.3. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư - Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị thu hồi đất, khắc phục bất cập và điều tiết hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư, đồng thời giảm thiểu khiếu kiện liên quan đến bồi thường và giải phóng mặt bằng khi thu hồi đất, Luật Đất đai năm 2013 đã kế thừa và luật hóa các quy định phù hợp từ Luật Đất đai năm 2003, đồng thời sửa đổi và bổ sung một số quy định mới để khắc phục những hạn chế của Luật Đất đai năm 2003. Qua đó, đưa ra các biện pháp, phương án trong tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi. - Khi thực hiện việc thu hồi đất, pháp luật về đất đai luôn đặt ra các nguyên tắc đảm bảo tính công khai, minh bạch và dân chủ, nhất là đảm bảo thực hiện có hiệu quả về quy định về trình tự, thủ tục thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. 1.1.1.4. Nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất * Các trường hợp thu hồi đất Theo quy định của pháp luật về đất đai, Nhà nước có thẩm quyền trong việc quyết định thu hồi đất thuộc những trường hợp sau đây4: - Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng và an ninh; vì mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội; đảm bảo phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng; - Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; 4 Xem Khoản 1, Điều 16 Luật Đất đai 2013.
10 - Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo quy định của pháp luật (có sự thoả thuận hành chính, dân sự…); việc tự nguyện trả lại đất hoặc có nguy cơ đe dọa đến tính mạng, tài sản hợp pháp của con người. * Thẩm quyền thu hồi đất Căn cứ Điều 66, Luật Đất đai 2013; thẩm quyền thu hồi đất được quy định như sau: - Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh quyết định thu hồi đất trong các trường hợp sau đây: + Trường hợp đất của tổ chức tôn giáo và người Việt Nam ở nước ngoài được sở hữu nhà ở theo quy định tại Việt Nam; + Thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn. - UBND cấp huyện có thẩm quyền ban hành các Quyết định thu hồi đất trong những trường hợp dưới đây: + Quyết định thu hồi đất đối với các hộ gia đình, cộng đồng dân cư, cá nhân sử dụng đất; + Quyết định thu hồi đất ở của người Việt Nam (có yếu tố nước ngoài)5 được sở hữu nhà ở hợp pháp tại Việt Nam đảm bảo tuân theo các quy định, chính sách hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi. Các quy định về thu hồi đất của UBND cấp huyện phải đảm bảo đúng theo quy định, tránh sự chồng chéo, trùng lắp trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ về thu hồi đất thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh. Như vậy, có thể thấy UBND các cấp tỉnh, huyện có thẩm quyền thực hiện việc thu hồi đất theo chức năng và nhiệm vụ của mình. Việc phân cấp, phân quyền cụ thể đối với các trường hợp sẽ tạo điều kiện cho cơ quan Nhà nước tiếp nhận xử lý và người sử dụng đất có thể xác định được cơ quan nào sẽ đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi thu hồi đất. Việc thu hồi 5 Người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
11 đất sẽ được thực hiện theo các trình tự và thủ tục chặt chẽ và nghiêm ngặt theo quy định của pháp luật. * Trình tự thu hồi đất khi có quyết định thu hồi đất Bước 1: Thông báo thu hồi đất Theo quy định của pháp luật đất đai, CQQLNN có thẩm quyền ra thông báo về việc thu hồi đất (được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng và niêm yết tại UBND cấp xã). Bước 2: Ra quyết định thu hồi đất Thẩm quyền ra quyết định thu hồi đất thuộc về các cơ quan sau: Trong phạm vi nhiệm vụ, UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm thu hồi đất từ các tổ chức, cơ sở tôn giáo, công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức ngoại giao của các nước, và các doanh nghiệp có vốn đầu tư từ nước ngoài, trừ trường hợp đối với việc thu hồi đất của công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài những người này có quyền sở hữu nhà ở tại Việt Nam. Đồng thời, UBND cấp tỉnh cũng chịu trách nhiệm thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của cấp xã. Đối với thẩm quyền cấp huyện, UBND có nhiệm vụ thu hồi đất từ hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư. Bước 3: Kiểm kê đất đai, tài sản có trên đất Người sử dụng đất có trách nhiệm hợp tác chặt chẽ với các tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng trong quá trình triển khai kế hoạch thu hồi đất, bao gồm việc điều tra, khảo sát, đo đạc và kiểm đếm. Trường hợp người sử dụng đất tại khu vực thu hồi không chủ động hợp tác với tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng trong các hoạt động điều tra, khảo sát, đo đạc và kiểm đếm, Ủy ban nhân dân xã và Ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi có đất thu hồi sẽ tiến hành các hoạt động vận động, thuyết phục để đảm bảo sự hợp tác từ phía người sử dụng đất.
12 Trong vòng 10 ngày kể từ khi được vận động và thuyết phục mà người sử dụng đất vẫn không hợp tác với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường và giải phóng mặt bằng, Chủ tịch UBND cấp huyện sẽ ban hành quyết định kiểm kê, kiểm đếm bắt buộc. Người có đất thu hồi phải thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc. Bước 4: Lấy ý kiến, lập và thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cơ quan, tổ chức, cá nhân làm nhiệm vụ bồi thường và GPMB có trách nhiệm tổng hợp các ý kiến đóng góp của Nhân dân bằng văn bản, ghi rõ số lượng ý kiến đồng ý, số lượng ý kiến không đồng ý, và các ý kiến khác đối với phương án bồi thường, HT và TĐC. Sau đó, cơ quan được giao thẩm quyền sẽ tiến hành công tác thẩm định phương án, kế hoạch, cơ chế, chính sách trong việc bồi thường, HT, TĐC trước khi trình UBND của cấp có thẩm quyền để xem xét, quyết định thu hồi đất. Bước 5: Quyết định thể hiện việc phê duyệt và tiến hành niêm yết công khai các phương án trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Theo quy định của pháp luật đất đai, UBND cấp xã (nơi có đất thu hồi) có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và phê duyệt các phương án về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho công dân trong cùng một ngày. Ngoài ra, CQNN có thẩm quyền phải tiến hành niêm yết công khai các phương án, kế hoạch về quá trình thực hiện bồi thường, HT và TĐC trong thu hồi đất. Bước 6: Tổ chức chi trả bồi thường Trường hợp người có đất bị thu hồi không nhận tiền bồi thường và hỗ trợ theo phương án, kế hoạch đã được CQNN phê duyệt thì số tiền này sẽ được gửi vào tài khoản của Kho bạc Nhà nước để quản lý, tạm giữ theo quy định. Người sử dụng đất (được Nhà nước bồi thường khi thu hồi đất) mà chưa thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ tài chính về đất theo quy định thì số tiền chưa
13 thực hiện nghĩa vụ tài chính đó sẽ được trừ vào khoản tiền bồi thường để hoàn trả vào NSNN. * Cưỡng chế thực hiện thu hồi đất + Người có đất thu hồi không chấp hành quyết định thu hồi đất sau khi đã được vận động, thuyết phục; + Tại trụ sở của UBND cấp xã đã được niêm yết công khai Quyết định cưỡng chế (đã được thông báo) và địa điểm sinh hoạt chung của KDC nơi có đất bị thu hồi; + Quyết định cưỡng chế đã có hiệu lực thi hành; + Người bị cưỡng chế đã nhận được quyết định cưỡng chế. 1.1.2. Khái niệm hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ và tái - Thanh tra nhà nước là việc xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục theo luật định, do cơ quan thanh tra và các cơ quan có chức năng thanh tra chuyên ngành đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Về phân loại, hoạt động thanh tra bao gồm các lĩnh vực thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành6. - Thanh tra hành chính là thanh tra việc thực hiện/chấp hành các chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý của CQQLNN7. - Thanh tra chuyên ngành là thanh tra việc thực hiện/chấp hành pháp luật chuyên ngành (cụ thể), quy định về trình độ, hình thức chuyên môn, kỹ thuật, các quy tắc nghiệp vụ quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực8. - Thanh tra huyện là cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện, giúp UBND cùng cấp QLNN về công tác thanh tra, Tiếp công dân, KN, TC và 6 Xem khoản 1, Điều 2 Luật Thanh tra năm 2022. 7 Xem khoản 2, Điều 2 Luật Thanh tra năm 2022. 8 Xem khoản 3, Điều 2 Luật Thanh tra năm 2022.
14 phòng chống tham nhũng tiêu cực; thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi quản lý nhà nước của UBND cấp huyện; thực hiện nhiệm vụ Tiếp công dân, giải quyết KN, TC và phòng chống tham nhũng tiêu cực theo quy định của pháp luật.9 Theo quy định tại khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003 thì cụm từ “Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất” chính là “việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất”. Thuật ngữ “Bồi thường” trong Luật Đất đai năm 2003 đã khái quát cơ bản về tính đảm bảo quyền lợi dân sự của công dân khi Nhà nước thu hồi đất, qua đó Nhà nước sẽ sử dụng quyền lực và đảm bảo thực hiện việc trả lại theo đúng giá trị của quyền và diện tích sử dụng đất cho người bị thu hồi. 1.1.3. Các đặc điểm thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Theo những phân tích đã trình bày, tác giả đồng ý với quan điểm rằng hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là một loại hình thanh tra hành chính, được thực hiện theo trình tự và thủ tục nhất định của pháp luật. Hoạt động thanh tra này có những đặc trưng cơ bản sau đây: Thứ nhất, các thủ tục liên quan đến bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là các thủ tục hành chính được quy định trong Luật Đất đai hiện hành và các văn bản hướng dẫn thi hành, có sự khác biệt so với các thủ tục hành chính của các lĩnh vực khác. Thứ hai, việc áp dụng các quy định pháp luật trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất không chỉ áp dụng các quy định trong Luật Đất đai mà còn phải tuân thủ các quy định của các lĩnh vực pháp luật chuyên ngành liên quan. 9 Điều 30 Luật Thanh tra 2022
15 Thứ ba, tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được tiến hành bởi nhiều chủ thể có thẩm quyền khác nhau, bao gồm các cơ quan trung ương, tỉnh, thành phố, địa phương, cùng với sự tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên. Quá trình này tạo điều kiện cho Đoàn thanh tra thực hiện các biện pháp pháp lý cần thiết để kịp thời phát hiện, kiến nghị điều chỉnh những sơ hở trong chính sách pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, cũng như các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này của các cơ quan thực hiện. 1.1.4. Vai trò của hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất Hoạt động thanh tra đóng vai trò vô cùng quan trọng. Công tác thanh tra giúp các CQQLNN phát huy các yếu tố tích cực, tuân thủ đúng các quy định pháp luật, góp phần đảm bảo thượng tôn pháp luật XHCN. Ví dụ, qua quá trình tiến hành cuộc thanh tra, các đối tượng thanh tra và các cá nhân, tổ chức có liên quan có thể thực hiện các quyền hợp pháp của mình như quyền khiếu nại, tố cáo đến người ra quyết định thanh tra. Đồng thời, có thể thực hiện giám sát việc thực hiện các nguyên tắc về công khai, minh bạch và đảm bảo pháp chế của Đoàn thanh tra; giám sát việc chấp hành pháp luật trong giải quyết khiếu nại, tố cáo. Ví dụ, thông qua việc thanh tra đã phát hiện nhiều sơ hở, thiếu sót, hạn chế trong việc ban hành và kiểm soát tính hợp pháp, hợp lý của văn bản pháp luật tại địa phương sẽ giúp cơ quan thanh tra kiến nghị, đề nghị và/hoặc tham mưu đến CQQLNN có thẩm quyền nhằm mục đích hoàn thiện pháp luật về quy trình, thủ tục soạn thảo, thẩm định, phê duyệt và ban hành các văn bản theo quy định.
16 1.2. Điều chỉnh các quy định của pháp luật về hoạt động thanh tra trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.2.1. Về nguyên tắc thanh tra - Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa: Đây một nguyên tắc cơ bản trong QLNN, hoạt động thanh tra trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đòi hỏi tuân thủ nguyên tắc pháp chế XHCN. Nguyên tắc này đặt ra yêu cầu: Mọi hoạt động thanh tra phải tuân thủ các quy định pháp luật về thanh tra. Mọi can thiệp trái phép đều bị coi là vi phạm pháp luật và sẽ bị xử lý theo quy định hiện hành. - Nguyên tắc bảo đảm công khai, chính xác, khách quan, trung thực: + Việc tuân thủ pháp luật là điều cần thiết đối với các hoạt động thanh tra trong lĩnh vực BT, HT và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất. Điều này yêu cầu các đoàn thanh tra thực hiện đầy đủ thẩm quyền, trình tự, thủ tục, nội dung và thời hạn theo quy định của pháp luật về thanh tra, đất đai và các lĩnh vực liên quan. Bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào cũng không được phép xâm phạm đến hoạt động và nguyên tắc tổ chức thực hiện thanh tra. Vi phạm nguyên tắc này có thể dẫn đến hoạt động thanh tra không hợp pháp và kết quả thanh tra không có hiệu lực trong hoạt động QLNN. Trong hoạt động thanh tra BT, HT và TĐC khi Nhà nước thu hồi đất, các quyết định, kết luận và kiến nghị phải dựa trên thực tiễn khách quan, không được suy diễn chủ quan hay làm việc hời hợt. Để đạt được sự khách quan này, đoàn thanh tra cần có hiểu biết sâu rộng về chính trị, QLNN và nghiệp vụ thanh tra, đặc biệt là pháp luật đất đai trong lĩnh vực BT, HT và TĐC. Tính trung thực là một yếu tố quan trọng trong hoạt động thanh tra BT, HT và TĐC, nơi mà thành viên đoàn thanh tra, đối tượng thanh tra và các tổ chức, cá nhân liên quan phải đảm bảo tính trung thực. Điều này bao gồm việc cung cấp thông tin, hồ sơ và tài liệu một cách trung thực, cũng như không áp