Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về đói, nghèo; nguyên nhân của đói nghèo và cơ sở lý luận để xóa đói giảm nghèo và đưa ra chính sách giảm nghèo bền vững. Luận văn cũng góp phần nâng cao nhận về tầm quan trọng của chính sách giảm nghèo đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/................. ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN ĐỨC DŨNG “THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÀ BẮC, TỈNH HÒA BÌNH” LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội, năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/................. ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN ĐỨC DŨNG “THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÀ BẮC, TỈNH HÒA BÌNH” LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. CHU XUÂN KHÁNH Hà Nội, năm 2020
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục hình, bảng, sơ đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG.................................................................................................... 12 1.1. Quan niệm chung về đói nghèo và chính sách giảm nghèo bền vững ..... 12 1.1.1. Nghèo và nghèo đa chiều ..................................................................................12 1.1.2. Giảm nghèo và giảm nghèo bền vững .............................................................22 1.2. Chính sách giảm nghèo bền vững ............................................................ 25 1.2.1. Quan niệm về chính sách giảm nghèo bền vững ............................................25 1.2.2. Nội dung của chính sách giảm nghèo bền vững ở Việt Nam ........................28 1.3. Vai trò của thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững..................... 35 1.3.1. Khẳng định bản chất tốt đẹp của nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân .......................................................................................................................35 1.3.2. Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững là thực hiện một bộ phận quan trọng của các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia ..........................37 1.3.3. Định hướng mục tiêu, điều chỉnh và hỗ trợ hoạt động giảm nghèo, góp phần ổn định và nâng cao chất lượng cuộc sống của người nghèo .................................38 1.4. Các yếu tố tác động đến thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững .. 39 1.4.1. Yếu tố khách quan..............................................................................................39 1.4.2. Yếu tố chủ quan..................................................................................................42 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 45 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NGHÈO VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÀ BẮC TỈNH HÒA BÌNH..................................................................................................... 46
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội và ảnh hưởng của nó đến thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn ........................................... 46 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên..............................................................................................46 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ..................................................................................48 2.1.3. Ảnh hưởng của đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội đến việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn ....................................................................50 2.2. Thực trạng nghèo và kết quả công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình ............................................................... 52 2.2.1. Thực trạng nghèo và nguyên nhân nghèo .......................................................52 2.2.2. Kết quả công tác giảm nghèo ...........................................................................57 2.3. Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc ................................................................................................. 60 2.3.1. Căn cứ pháp lý thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc ...............................................................................................................60 2.3.2. Thực hiện chính sách hỗ trợ tín dụng đối với người nghèo...........................62 2.3.3. Thực hiện chính sách đào tạo nghề và giải quyết việc làm ...........................63 2.3.4. Thực hiện chính sách hỗ trợ sản xuất ..............................................................64 2.3.5. Thực hiện chính sách hỗ trợ giáo dục, y tế cho người nghèo .......................66 2.3.6. Thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý và hỗ trợ hưởng thụ văn hoá thông tin .......................................................................................................................68 2.3.7. Chính sách hỗ trợ nhà ở và điện chiếu sáng...................................................69 2.3.8. Chính sách hỗ trợ đối tượng bảo trợ xã hội và hỗ trợ giảm nghèo đặc thù 70 2.4. Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc ................................................................................... 71 2.4.1. Những kết quả đạt được ....................................................................................71 2.4.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ..........................................................75 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 80 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN TỐT CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÀ BẮC, TỈNH HÒA BÌNH ........................................................ 81 3.1.Quan điểm, định hướng và mục tiêu giảm nghèo bền vững ............... 81 3.1.1. Quan điểm của Đảng về giảm nghèo bền vững..............................................81
3.1.2.Định hướng và mục tiêu giảm nghèo bền vững ...............................................83 3.2. Một số giải pháp nhằm thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình ................................ 90 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đội ngũ cán bộ, công chức trong thực hiện chính sách giảm nghèo. ............................................................................................................................90 3.2.2. Tổ chức, phân công, phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ...............................................................................91 3.2.3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và công chức chuyên môn thực hiện chính sách giảm nghèo ........................................................................................93 3.2.4. Tăng cường huy động, sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính cho công tác giảm nghèo....................................................................................................................95 3.2.5. Tuyên truyền vận động, phát huy vai trò của chính người nghèo trong công tác giảm nghèo ...........................................................................................................100 3.2.6. Làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm trong thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững ..............................................................103 3.2.7. Ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững .............................................................................................105 3.3. Một số đề xuất, kiến nghị..................................................................... 106 3.3.1. Đối với các cơ quan Trung ương ...................................................................106 3.3.2. Đối với tỉnh Hòa Bình .....................................................................................107 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 109 KẾT LUẬN .................................................................................................. 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 113
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đề tài “Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả Nguyễn Đức Dũng
LỜI CẢM ƠN Sau hơn 2 năm học tập, em đã hoàn thành chương trình đào tạo cao học chuyên ngành Quản lý công. Em đã tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài “Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình”. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và viết luận văn, em đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy, cô giáo giảng dạy chương trình cao học chuyên ngành Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS. Chu Xuân Khánh - người trực tiếp hướng dẫn, đã chỉ bảo và đóng góp nhiều ý kiến, giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Em xin chân thành cảm ơn cán bộ, lãnh đạo Huyện ủy, Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân huyện, Các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể và Ủy ban nhân dân các xã trên địa bàn huyện Đà Bắc đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, cộng tác để giúp em hoàn thành luận văn này. Em xin trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và các học viên Lớp HC22.B8-Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội đã ủng hộ, tạo điều kiện và cùng sát cánh em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và làm Luận văn tốt nghiệp. Em xin cảm ơn gia đình đã tạo mọi điều kiện để em có thời gian học tập, nghiên cứu, hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này./.
DANH MỤC HÌNH TT Tên hình Trang 1 Hình 2.1: Bản đồ tự nhiên huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình 47 DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang Bảng 2.1: Phân loại mức sống hộ dân của Đà Bắc đến 1 53 31/12/2019 Bảng 2.2: Phân bổ hộ nghèo huyện Đà Bắc đến 2 54 31/12/2019 Bảng 2.3: Tỷ lệ hộ nghèo các khu vực của huyện Đà 3 Bắc năm 2019 56 Bảng 2.4: Sự biến động hộ nghèo huyện Đà Bắc từ năm 4 2015 - 2019 60 Bảng 2.5: Kết quả miễn, giảm học phí cho học sinh 5 nghèo huyện Đà Bắc giai đoạn 2016 - 2019 67 Bảng 2.6: Kết quả cấp thẻ bảo hiểm y tế khám chữa 6 bệnh cho người nghèo huyện Đà Bắc giai đoạn 2016- 68 2019 DANH MỤC SƠ ĐỒ TT Tên sơ đồ Trang 1 Sơ đồ 1.1: Vòng luẩn quẩn của nghèo 27
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Đói nghèo là một hiện tượng mang tính kinh tế - xã hội, tồn tại trong mọi đất nước, ở mọi chế độ chính trị xã hội và có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, sự phát triển bền vững của bất cứ một quốc gia nào. Cuộc đấu tranh chống đói, nghèo là cuộc đấu tranh phức tạp, dai dẳng bậc nhất, xuyên suốt sự phát triển của nhân loại. Mọi hoạt động của con người, từ những nỗ lực tìm tòi chế ngự thiên nhiên, khai thác tự nhiên…. xét cho cùng đều nhằm mục đích là thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người, đẩy lùi đói, nghèo ra khỏi cuộc sống. Ở Việt Nam, xóa đói, giảm nghèo là vấn đề có tính chiến lược, là một trong những mục tiêu cơ bản, xuyên suốt và lâu dài của cách mạng. Ngay từ khi mới ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định mục tiêu là giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa để đem lại ấm no, hạnh phúc cho mọi người dân. Sau khi nước nhà giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi đói, nghèo như một thứ “giặc” và cần phải tiêu diệt như giặc dốt và giặc ngoại xâm. Người căn dặn: “Làm cho người nghèo thì đủ ăn. Người đủ ăn thì khá giàu. Người khá giàu thì giàu thêm” [38, tr.65]. Và theo Người: “Chính sách của Đảng và Chính phủ là phải hết sức chăm nom đến đời sống của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi… Dân đủ ăn, đủ mặc thì những chính sách của Đảng và Chính phủ đưa ra sẽ dễ dàng thực hiện. Nếu dân đói, rét, dốt, bệnh thì chính sách của ta dù có hay mấy cũng không thực hiện được” [39, tr.572]. Quán triệt tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xóa đói giảm nghèo đã trở thành một chủ trương lớn, một quyết sách lớn của Đảng và Nhà
2 nước ta và cao hơn nữa xóa đói giảm nghèo là một nội dung quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Từ Đại hội VIII của Đảng, xóa đói giảm nghèo chính thức được đặt thành một trong những chương trình mục tiêu quốc gia và thực sự đã trở thành phong trào sâu rộng của toàn xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng và tính cấp thiết của vấn đề xóa đói, giảm nghèo, ngày 27/12/2008 Chính phủ đã có Nghị quyết số 80/NQ-CP ngày 19/05/2011 về “Định hướng giảm nghèo bền vững thời kỳ từ năm 2011 đến năm 2020” [16]. Trong định hướng phát triển của Chiến lược về phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020, Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khóa XI đã xác định: “Nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của nhân dân. Tạo cơ hội bình đẳng tiếp cận các nguồn lực phát triển và hưởng thụ các dịch vụ cơ bản, các phúc lợi xã hội. Thực hiện có hiệu quả hơn chính sách giảm nghèo phù hợp với từng thời kỳ; đa dạng hóa các nguồn lực và phương thức để đảm bảo giảm nghèo bền vững, nhất là tại các huyện nghèo nhất và các vùng đặc biệt khó khăn. Khuyến khích làm giàu theo pháp luật, tăng nhanh số hộ có thu nhập trung bình khá trở lên. Có chính sách và các giải pháp phù hợp nhằm hạn chế phân hóa giàu - nghèo, giảm chênh lệch mức sống giữa nông thôn và thành thị”. Giảm nghèo bền vững là một trong những trọng tâm của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020 nhằm cải thiện và từng bước nâng cao điều kiện sống của người nghèo, trước hết ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện ở các vùng nghèo; thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng, các dân tộc và các nhóm dân cư. Với mục tiêu đó, ngày 24/6/2014 Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 76/2014/QH13 Về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020 [63].
3 Để triển khai Nghị quyết này, ngày 02/9/2016 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1722/QĐ-TTg Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020 [77]. Trong những năm vừa qua công tác xóa đói giảm nghèo ở nước ta đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống đáng kể (từ 20,8% năm 2010 xuống 9,8% năm 2016), điều kiện sống của người nghèo được cải thiện rõ rệt, trước hết là vấn đề y tế, giáo dục, văn hóa, nước sinh hoạt, nhà ở; người nghèo tiếp cận ngày càng thuận lợi hơn các dịch vụ xã hội cơ bản, v.v… Những thành tựu đạt được đó đã khẳng định sự đúng đắn trong đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước. Thực tiễn công tác xóa đói giảm nghèo ở nước ta trong thời gian qua đã đạt được những thành công to lớn, được thế giới đánh giá cao. Tuy nhiên, công cuộc xóa đói giảm nghèo ở nước ta vẫn còn những tồn tại, hạn chế nhất định: mức sống của người dân vẫn còn thấp, tình trạng tái nghèo có xu hướng gia tăng, khoảng cách giàu nghèo ngày càng có sự phân biệt rõ nét, bộ phận người nghèo vẫn còn chịu nhiều thua thiệt trong hòa nhập với sự phát triển chung của đất nước... Những tồn tại đó đã kéo theo rất nhiều tiêu cực trong tiến trình phát triển kinh tế xã hội đất nước. Đà Bắc là một huyện vùng núi nằm ở phía Tây tỉnh Hòa Bình. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, các văn bản triển khai của tỉnh, đặc biệt là Nghị quyết đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXIV [26] và Nghị quyết của Hội đồng nhân dân huyện giai đoạn 2016 - 2020 [37] , xóa đói giảm nghèo ở huyện Đà Bắc đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận: Tỷ lệ hộ nghèo chung giảm 4,9%/năm từ 51,75% năm 2015 xuống còn 37,04% năm 2018 và 29,22% năm 2019. Thu nhập của các hộ gia đình tham gia dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nhân rộng mô hình giảm nghèo tăng 20%/năm trở lên, bình quân mỗi năm có ít nhất 15% hộ gia đình tham gia thoát nghèo, thoát cận nghèo đạt mục tiêu đề ra.
4 Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giảm nghèo của huyện Đà Bắc đang đối đầu với nhiều thách thức: Tốc độ giảm nghèo không đồng đều giữa các khu vực và nhóm dân số khác nhau; giảm nghèo chưa bền vững, nguy cơ tái nghèo cao, vẫn có hộ nghèo phát sinh mới; biện pháp giảm nghèo đối với hộ dân tộc thiểu số, hộ già cả, cô đơn gặp nhiều khó khăn; nguồn lực phục vụ giảm nghèo còn hạn chế. Tốc độ giảm nghèo của huyện trong mấy năm gần đây có biểu hiện chững lại, nhất là các xã miền núi đặc biệt khó khăn tỷ lệ hộ nghèo còn cao…. Chính vì vậy, việc nghiên cứu chính sách giảm nghèo bền vững của nhà nước một cách có hệ thống, phân tích thực trạng thực hiện các chính sách về giảm nghèo một cách cụ thể, kịp thời phát hiện những hạn chế để đề xuất giải pháp thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện là việc làm quan trọng và cần thiết. Với ý nghĩa đó, học viên chọn đề tài: “Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình”, làm luận văn tốt nghiệp chương trình đào tạo Thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Ở Việt Nam, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách về lĩnh vực giảm nghèo và giảm nghèo bền vững bởi vậy đã thu hút sự quan tâm, nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, nhiều tổ chức. Có rất nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, các bài viết trên các sách, báo, tạp chí đã được công bố, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn như: - UNDP (1995): Xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam, [110] có thể nói đây là một công trình khá lớn, đã nghiên cứu và làm rõ nguyên nhân gây ra nghèo đói ở Việt Nam, phân tích những tác động ảnh hưởng đến nghèo đói và đưa ra
5 các nhóm giải pháp giải quyết vấn đề nghèo đói ở Việt Nam bằng các chính sách trực tiếp của Chính phủ. - Hà Quế Lâm (2002): Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số nước ta hiện nay - Thực trạng và giải pháp, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội [33]. Tác giả đã làm rõ một số đặc điểm địa lý, kinh tế và nhân văn ở vùng dân tộc thiểu số của nước ta; khái quát về tình trạng nghèo đói ở vùng dân tộc thiểu số của nước ta. Tiếp đó, trên cơ sở đánh giá thực trạng về xóa đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số nước ta trong những năm 1992 - 2000, tác giả đưa ra những khuyến nghị về định hướng và một số giải pháp xóa đói giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số nước ta. - Viện Khoa học xã hội Việt Nam (2012): Giảm nghèo ở Việt Nam: Thành tựu và thách thức, Nxb. Thế giới, Hà Nội [112]. Đây là công trình nghiên cứu của tập thể các nhà khoa học thuộc Viện Khoa học xã hội Việt Nam. Công trình này đã khẳng định rõ Việt Nam là một trong số ít quốc gia có thành tích giảm nghèo cao trên thế giới, tuy nhiên cũng chỉ ra một loạt các thách thức cần vượt qua như: khoảng cách giàu nghèo càng tăng rộng, tác động của kinh tế thị trường, nguồn lực cho các chính sách an sinh xã hội (trong đó có chính sách giảm nghèo) hạn chế, sự tiếp cận các dịch vụ thiết yếu của người nghèo khó khăn hơn… Để vượt qua những thách thức đó Việt Nam cần có những chính sách toàn diện và dài hơi hơn… - Lê Quốc Lý (2012) : Chính sách xóa đói giảm nghèo, thực trạng và giải pháp, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội [40]. Tác giả đã luận giải về vấn đề đói nghèo, thực trạng đói nghèo ở Việt Nam, những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về công cuộc đổi mới, chống đói nghèo, những thành tựu và hạn chế trong quá trình thực thi chính sách xóa đói, giảm nghèo, từ đó đề xuất định hướng và mục tiêu, cơ chế và chính sách,
6 những giải pháp để xóa đói, giảm nghèo cho giai đoạn phát triển tiếp sau. - Nguyễn Thị Hoa (2009): Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu của Việt Nam đến năm 2015, Luận án tiến sĩ, Hà Nội [49]. Ngoài khung lý thuyết về được xây dựng hoàn chỉnh về các chính sách giảm nghèo, luận án cũng nêu rõ về vai trò của Chính phủ trong công tác xóa đói giảm nghèo, kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về giải quyết vấn đề nghèo đói. Ngoài ra luận án cũng đi sâu phân tích và đánh giá các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trước đây, qua đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện các chính sách này. Như vậy luận án đi theo hướng trên cơ sở phân tích đánh giá việc thực hiện các chính sách đã có để có thể bổ xung, sửa đổi, hoàn chỉnh chính sách tăng hiệu quả thực thi. - Nguyễn Đức Thắng (2016): Thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh Tây Bắc đến năm 2020, Luận án tiến sĩ, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [45]. Luận án đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về tình trạng đói nghèo nói chung và ở Việt Nam nói riêng và việc thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo. Khẳng định vai trò của Nhà nước trong xây dựng và thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo. Luận án cũng tổng hợp được kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo của Trung Quốc, Ấn Độ và của một số vùng ở Việt Nam như Bắc Trung Bộ, duyên hải Trung bộ và Tây Nguyên từ đó rút kinh nghiệm cho các tỉnh Tây Bắc. Luận án cũng đã đánh giá khá toàn diện, sâu sắc tình hình thực thi chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh Tây Bắc và đề xuất phương hướng và giải pháp nâng cao kết quả thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo ở Tây Bắc. Ngoài các luận án tiến sĩ, một số luận văn thạc sĩ quản lý công cũng đã đề cập đến việc thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo trên một địa bàn cụ thể như:
7 - Bùi Thị Lan (2013): Chính sách xóa đói giảm nghèo ở một số huyện miền núi tỉnh Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sỹ Quản lý Hành chính công, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [13].Tác giả đề cập đến thực trạng nghèo đói, thực trạng thực thi chính sách xóa đói giảm nghèo, phân tích những kết quả đạt được và những hạn chế, từ đó đưa ra những giải pháp để thực thi hiệu quả chính sách xóa đói giảm nghèo tại một số huyện miền núi, tỉnh Bắc Giang. - Nguyễn Thị Huệ (2014): Thực thi chính sách giảm nghèo qua Đề án 30a tại huyện Mường Tè - Lai Châu, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [50]. Tác giả đã phân tích những vấn đề cơ bản về nghèo đói và xóa đói giảm nghèo, nghiên cứu quá trình thực thi chính sách giảm nghèo để đưa ra những cách thức thực hiện chính sách một cách hiệu quả nhất trên địa bàn. Một số luận văn thạc sĩ đề cập theo một hướng khác, đó là hoạt động quản lý nhà nước trong việc thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo trên một địa bàn cụ thể: - Nguyễn Thị Trang Đài (2013): Quản lý Nhà nước về xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Trà Vinh, Luận văn thạc sỹ Quản lý Hành chính công, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [51]. Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước về xóa đói giảm nghèo, đề xuất giải pháp về cơ chế, chính sách, nguồn lực, về tổ chức xây dựng nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả quản lý Nhà nước về xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Trà Vinh. - Đinh Thị Trang Nhung (2013): Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động xóa đói giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Ninh Bình trong giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [30].
8 - Nguyễn Út Ngọc Mai (2014): Quản lý nhà nước về xóa đói giảm nghèo ở huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ, Luận văn thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, Hà Nội [52]. Những công trình nghiên cứu và bài viết trên đã đề cập đến vấn đề xóa đói giảm nghèo, thực hiện chính sách giảm nghèo nhanh và bền vững và quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững dưới nhiều giác độ khác nhau và ở các địa phương khác nhau. Tuy nhiên cho đến nay ở huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững dưới góc độ quản lý công. Kết quả nghiên cứu của các công trình nêu trên được học viên tham khảo trong quá trình thực hiện luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình (thông qua việc hệ thống hóa những lý luận cơ bản về chính sách giảm nghèo bền vững, tìm hiểu phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn). 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về đói, nghèo; xóa đói giảm nghèo và chính sách giảm nghèo bền vững. - Khảo sát đánh giá thực trạng về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình thời gian qua. - Đề xuất một số giải pháp góp phần thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình.
9 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. - Không gian nghiên cứu: trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. - Thời gian nghiên cứu: Phân tích thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. Số liệu thống kê từ 2016 đến 2019 (năm 2016 là năm bắt đầu thực hiện Quyết định số 1722/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016-2020) và định hướng thực hiện đến năm 2025. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin để luận giải về lý luận giảm nghèo và giảm nghèo bền vững trong mối tương quan với hệ thống các chính sách của Nhà nước; dựa vào tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giảm nghèo bền vững để nhìn nhận đánh giá khách quan và định hướng về những nội dung nghiên cứu. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng bao gồm:
10 - Phương pháp phân tích tài liệu Phương pháp này được sử dụng để nghiên cứu, phân tích các văn kiện của Đảng, văn bản pháp luật, tài liệu, giáo trình và các công trình, bài viết có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận. Luận văn cũng kế thừa các kết quả nghiên cứu đã có, bổ sung và phát triển các luận cứ khoa học và thực tiễn mới phù hợp với mục đích nghiên cứu của đề tài. Các thông tin thu thập được có từ hệ thống cơ sở dữ liệu của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Hòa Bình, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân huyện Đà Bắc, Ngân hành chính sách xã hội huyện Đà Bắc. - Phương pháp thống kê, hệ thống hóa số liệu Dựa trên các thông tin, số liệu mới nhất mà Luận văn có thể thu thập được từ các nguồn thông tin đáng tin cậy (từ các cơ quan thống kê, các cuộc điều tra), phương pháp thống kê mô tả, phân tích tổng hợp được sử dụng để phân tích thực trạng tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững dựa trên các số liệu thu thập được. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về đói, nghèo; nguyên nhân của đói nghèo và cơ sở lý luận để xóa đói giảm nghèo và đưa ra chính sách giảm nghèo bền vững. Luận văn cũng góp phần nâng cao nhận về tầm quan trọng của chính sách giảm nghèo đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng chính sách về giảm nghèo
11 bền vững gắn với một địa bàn cụ thể, luận văn đã cung cấp thông tin về kết quả, hạn chế, nguyên nhân của hạn chế trong thực hiện chính sách về giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, qua đó đề xuất những giải pháp góp phần thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo, là nguồn thông tin cho những nghiên cứu tiếp theo, là căn cứ để vận dụng vào thực tiễn thực hiện giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn kết cấu gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về chính sách giảm nghèo bền vững. Chương 2: Thực trạng nghèo và thực hiệnchính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình.
12 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG 1.1. Quan niệm chung về đói nghèo và chính sách giảm nghèo bền vững 1.1.1. Nghèo và nghèo đa chiều 1.1.1.1. Khái niệm Quan niệm về nghèo đói cho tới nay vẫn chưa có khái niệm chính thống, nhưng nhìn chung hầu hết các khái niệm không có sự khác biệt đáng kể. Tiêu chí chung nhất để xác định đói nghèo trong các khái niệm là mức thu nhập hay chi tiêu để thoả mãn những nhu cầu cơ bản, tối thiểu của con người về ăn, ở, mặc, y tế, giáo dục, văn hoá, đi lại. Sự khác nhau giữa các khái niệm là mức đo lường độ thoả mãn cao hay thấp, mà mức đó lại phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội cũng như phong tục tập quán của từng vùng, từng quốc gia. Theo Liên hợp quốc (UN), nghèo là thiếu năng lực tối thiểu để tham gia hiệu quả vào các hoạt động xã hội. Nghèo có nghĩa là không có đủ ăn, đủ mặc, không được đi học, không được đi khám, không có đất đai để trồng trọt hoặc không có nghề nghiệp để nuôi sống bản thân, không được tiếp cận tín dụng. Nghèo cũng có nghĩa là không an toàn, không có quyền, và bị loại trừ của các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng. Nghèo có nghĩa là dễ bị bạo hành, phải sống ngoài lề xã hội hoặc trong các điều kiện rủi ro, không được tiếp cận nước sạch và công trình vệ sinh an toàn [111] Tổ chức Y tế Thế giới định nghĩa nghèo theo thu nhập, một người là nghèo khi thu nhập hàng năm ít hơn một nửa mức thu nhập bình quân trên đầu người hàng năm của quốc gia. Việt Nam là thành viên và đã ghi nhận khái niệm chung về nghèo do Hội nghị về chống nghèo đói do Uỷ ban kinh tế xã hội khu vực Châu á -