Luận văn Thạc sĩ Quản lý đất đai: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

Chia sẻ: Tri Lộ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm đánh giá được thực trạng hiệu quả sử dụng đất đai trong nông nghiệp huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào; phân tích được các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững; đề xuất được một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào trong những năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý đất đai: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP DAOSAMLONG LOUANGSISOMBAT ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN XAYTHANY, THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN, NƢỚC CHDCND LÀO CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI MÃ SỐ: 8850103 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN BÁ LONG Hà Nội, 2019 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong Luận văn là trung thực, không trùng lặp và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc, rõ ràng và minh bạch. Hà Nội, ngày 01 tháng 11 năm 2019 Người cam đoan DAOSAMLONG LOUANGSISOMBAT PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn tác giả đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của nhiều tập thể, các đồng nghiệp ngành tài nguyên và môi trường. Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu Trường Đại học Lâm nghiệp, Viện Quản lý đất đai và Phát triển nông thôn, Khoa Sau đại học và thầy giáo, cô giáo đã giảng dạy tôi trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Nguyễn Bá Long, người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình chỉ bảo, truyền đạt kinh nghiệm quý báu và giúp đỡ tôi trong thời gian học tập cũng như trong quá trình hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, nước CHDCND Lào, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng và nỗ lực, tuy nhiên do thời gian và kinh nghiệm còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Vì vậy, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy cô giáo và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iii BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT AM TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP Độc lập – Tự do – Hạnh phúc Hà Nội, ngày 05 tháng 11 năm 2019 BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ của ngƣời hƣớng dẫn khoa học Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Bá Long Đơn vị công tác: Cục Bản đồ Quốc gia Lào, Bộ Nội Vụ Họ và tên học viên: Daosamlong LOUANGSISOMBAT Chuyên ngành: Quản lý đất đai Tên đề tài: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào NỘI DUNG NHẬN XÉT 1. Về thái độ và tinh thần của học viên trong quá trình thực hiện luận văn: Có ý thức và tinh thần trách nhiệm cao trong quá trình thực hiện luận văn, thực hiện đúng đề cương và kế hoạch nghiên cứu. 2. Nội dung khoa học của luận văn và khả năng ứng dụng của đề tài: Đề tài có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, số liệu tin cậy, phương pháp nghiên cứu phù hợp, kết quả nghiên cứu mang tính phát hiện và đóng góp mới có khả năng ứng dụng vào thực tế địa phương phục vụ tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao hiệu quả sử dụng đất. 3. Kêt luận chung: đáp ứng yêu cầu chất lượng của luận văn thạc sỹ, đề nghị Nhà trường và Hội đồng cho phép học viên được bảo vệ. Ngƣời hƣớng dẫn khoa học (Ký và ghi rõ họ tên) TS. Nguyễn Bá Long PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ii BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ……………………………iii MỤC LỤC .................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................vii DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................ ix MỞ ĐẦU 1 1. TÍNH CẤP THIẾT .................................................................................... 1 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .......................................... 2 2.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 2 2.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài .............................................................. 2 3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ...................................................................... 2 3.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................ 2 3.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................... 2 Chƣơng 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận về đất nông nghiệp .......................................................... 4 1.1.1. Một số khái niệm ............................................................................. 4 1.1.2. Vai trò của đất nông nghiệp............................................................. 4 1.1.3. Khái niệm, nguyên tắc và loại hình sử dụng đất nông nghiệp .......... 6 1.1.4. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp .................................................. 7 1.1.5. Nội dung hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp .................................... 9 1.1.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Xaythany ....................................................................................... 13 1.1.7. Tiêu chí đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..................... 16 1.2. Cơ sở thực tiễn về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ......................... 17 1.2.1. Hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp của một số nước ở trên thế giới .................................................................................................... 17 1.2.2. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại nước CHDCND Lào .......... 19 Chƣơng 2. ĐỊA ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.26 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
v 2.1. Địa điểm nghiên cứu Huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. ................................................................................ 26 2.2. Nội dung nghiên cứu .......................................................................... 26 2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 26 2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu .............................................. 26 2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ........................................... 27 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ............................................. 27 2.3.4. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ......................................... 28 2.3.5. Phương pháp chuyên gia ............................................................... 28 2.3.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu sử dụng đất ...................................... 29 Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 33 3.1. Điệu kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội huyện Xaythany ........................ 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 33 3.1.2. Tình phát triển kinh tế -xã hội huyên Xaythany .............................. 36 3.2. Hiện trạng, biến động đất nông nghiệp và các loại sử dụng đất tại huyện Xaythany ........................................................................................ 41 3.2.1. Hiện trạng và biến động đất nông nghiệp tại huyện Xaythany ....... 41 3.2.2. Các loại sử dụng đất tại huyện Xaythany ....................................... 43 3.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào .............. 46 3.3.1. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của huyện Xaythany ................ 46 3.3.2. Tình hình sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất của các nông hộ vùng nghiên cứu ...................................................................................... 48 3.3.3. Hiệu quả xã hội trong sử dụng đất nông nghiệp của hộ nông dân trên địa bàn huyện Xaythany ................................................................... 59 3.3.4. Hiệu quả môi trường trong sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Xaythany ...........................................................................................63 3.4. Một số nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany ............................................................................ 69 3.4.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................... 69 3.4.2. Vị trí, địa hình, đất đai................................................................... 70 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vi 3.4.3. Khí hậu, thời tiết ............................................................................ 70 3.4.4. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................... 71 3.4.5. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất ..................................................... 72 3.4.6. Điều kiện sản xuất của nông hộ ..................................................... 72 3.5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.............................................................................................. 72 3.5.1. Quan điểm phát triển nông nghiệp và hướng tới sử dụng đất nông nghiệp trên quan điểm sinh thái và phát triển bền vững .......................... 72 3.5.2. Phương hướng phát triển ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản ..... 73 3.5.3. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany...................... 74 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 83 PHỤ LỤC PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Viết đầy đủ CPTG Chi phí trung gian CPLĐ Chi phí lao động HQKT Hiệu quả kinh tế GTSX Giá trị sản xuất GTKT Giá trị kinh tế KTXX Kinh tế xã hội PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Tình hình các xã của huyện Xaythany 2018 .................................. 34 Bảng 3.2. Tình hình nhân khẩu và lao động của huyện Xaythany qua 3 năm 2016-2018… ................................................................................................. 37 Bảng 3.3. Kết quả sản xuất kinh doanh của huyện Xaythany qua 03 năm 2016 – 2018 …………………………………………………………………...39 Bảng 3.4. Hiện trạng sử dụng đất năm 2018 huyện Xaythany ....................... 41 Bảng 3.5. Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp năm 2018 huyện Xaythany......... 42 Bảng 3.6. Biến động đất nông lâm nghiệp của Xaythany............................... 43 giai đoạn năm 2016 - 2018 ............................................................................ 43 Bảng 3.7. Diện tích gieo trồng và cơ cấu cây trồng chính ở huyện Xaythany giai đoạn năm 2016 – 2018 ........................................................................... 44 Bảng 3.8. Năng suất, sản lượng của một số cây trồng chính .......................... 45 của huyện Xaythany giai đoạn 2016 – 2018 .................................................. 45 Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế trên 1ha của một số cây trồng chính.................... 47 huyện Xaythany năm 2018 ............................................................................ 47 Bảng 3.10. Loại hình sử dụng đất tiểu vùng 1 ............................................... 48 Bảng 3.11. Loại hình sử dụng đất tiểu vùng 2 ............................................... 49 Bảng 3.12. Loại hình sử dụng đất tiểu vùng 3 ............................................... 50 Bảng 3.13. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra .................. 51 Bảng 3.14. Tình hình sử dụng đất đai của các hộ điều tra .............................. 54 Bảng 3.15: Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất chính tiểu vùng 1 47 Bảng 3.16. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất chính tiểu vùng 2 48 Bảng 3.17. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất chínhtiểu vùng 3.48 Bảng 3.18. Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất chính tiểu vùng 1 . 51 Bảng 3.19. Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất chính tiểu vùng 2 . 52 Bảng 3.20. Hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất chính tiểu vùng 3 . 62 Bảng 3.21. Lượng đầu tư phân bón cho các cây trồng chính vùng nghiên cứu.66 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ix Bảng 3.22. Đánh giá của người dân về sự phù hợp của cây trồng hiện tại….67 Bảng 3.23. Đánh giá của người dân về mức độ ảnh hưởng của phân bón, thuốc BVTV tới môi trường đất……………………………………………..68 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Sơ đồ vị trí của huyện Xaythany .................................................... 33 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT Đất đai là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá của quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt giới hạn về diện tích, hình thế nhưng mức độ sản xuất lại phụ thuộc vào sự đầu tư, khai thác sử dụng của con người. Đất đai là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố khu dân cư và là nơi diễn ra mọi hoạt động kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh và quốc phòng. Đánh giá đất đai là một nội dung nghiên cứu không thể thiếu được trong chương trình phát triển một nền nông nghiệp bền vững và có hiệu quả. Trong sản xuất nông nghiệp bền vững theo quan điểm sinh thái và phát triển lâu bền thì công tác đánh giá đất đai mang tính nền tảng cho các hướng quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp hợp lý. Để sử dụng, bảo vệ và quản lý nguồn tài nguyên đất đai một cách có hiệu quả thì đánh giá đất đai là một công tác có vai trò rất quan trọng. Đánh giá đất đai làm cơ sở cho việc phát huy tối đa tiềm năng của đất đai, đồng thời cải tạo hạn chế và sử dụng có hiệu quả và bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này. Theo quy trình đánh giá đất đai của FAO, việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất là cơ sở để so sánh với các yêu cầu sử dụng đất của từng loại hình sử dụng đất, căn cứ lựa chọn các kiểu sử dụng đất cho đánh giá đất đai. Huyện Xaythany nằm ở phía Tây của Thủ đô Viêng Chăn, cách trung tâm Thủ đô khoảng 12km. Huyện Xaythany là một huyện có vị trí quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô Viêng Chăn và khu vực. Từ trước tới nay huyện xác định cơ cấu cây trồng chưa dựa vào đánh giá thích hợp đất đai nên phần nào hạn chế hiệu quả sử dụng đất. Mặt khác trong đánh giá đất thì việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất của các loại sử dụng đất (LUT- kiểu sử dụng đất) là một trong những căn cứ để lựa chọn các LUT cho đánh PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
2 giá thích hợp đất đai. Chính vì vậy, việc đánh giá hiệu quả sử dụng đất ở huyện Xaythany rất cần thiết làm cơ sở cho việc đánh giá đất đai của huyện Xaythany. Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi tiến hành thực nghiên cứu đề tài “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào”. 2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany. 2.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài + Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. + Phạm vi về không gian: Đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Xaythany, thủ đô Viêng Chăn, Lào. + Phạm vi về thời gian: Hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp được thu thập từ số liệu điều tra của các loại sử dụng đất giai đoạn 2016-2018. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu tổng quát Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng sử dụng đất bền vững trên địa bàn huyện Xaythany. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá được thực trạng hiệu quả sử dụng đất đai trong nông nghiệp huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. - Phân tích được các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
3 - Đề xuất được một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo hướng bền vững trên địa bàn huyện Xaythany, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào trong những năm tới. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 4.1.Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu phân tích hiện trạng hiệu quả sử dụng đất đai huyện Xaythanylàm cơ sở khoa học cho việc định hướng, quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn theo hướng phát triển bền vững. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Các đề xuất định hướng sử dụng đất đai sẽ là tài liệu tham khảo cho các cơ quan quản lý trong việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững của huyện Xaythany nói riêng, Thủ đô Viêng Chăn, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào nói chung. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận về đất nông nghiệp 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm đất nông nghiệp Đất nông nghiệp là đất sử dụng vào mục đích sản xuất, nghiên cứu, thí nghiệm trong nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, làm muối và mục đích bảo vệ, phát triển tài nguyên rừng. Đất nông nghiệp bao gồm đất sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất nuôi trồng thuỷ sản, đất làm muối và đất nông nghiệp khác (Đỗ Kim Chung, Phạm Vân Đình, Trần Văn Đức, Quyền Đình Hà, 1997). 1.1.1.2. Khái niệm về hiệu quả Khái niệm về hiệu quả được sử dụng nhiều trong đời sống xã hội, nói đến hiệu quả người ta sẽ nghĩ đến công việc đạt kết quả tốt. Như vậy hiệu quả là kết quả mong muốn, cái sinh ra kết quả mà con người mong đợi và hướng tới. Nó có nội dung khác nhau ở những lĩnh vực khác nhau. Trong sản xuất hiệu quả có nghĩa là hiệu suất, năng suất. Trong kinh doanh hiệu quả là lãi suất, lợi nhuận. Trong lao động hiệu quả là năng suất lao động được đánh giá bằng số lượng thời gian hao phí để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm hoặc là bằng số lượng sản phẩm được sản xuất ra trong một đơn vị thời gian. Trong xã hội, hiệu quả xã hội là có tác động tích cực đối với một lĩnh vực xã hội nào đó (Phạm Tiến Dũng, 2009). Vậy, hiệu quả là một phạm trù khoa học phản ánh quan hệ so sánh giữa kết quả và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó trong một thời kỳ nhất định. 1.1.2. Vai trò của đất nông nghiệp Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá, là điều kiện cho sự sống của động - thực vật và con người trên trái đất. Đất đai là điều kiện rất cần thiết để con người tồn tại và tái sản xuất các thế hệ kế tiếp nhau của loài người. Đất đai tham gia vào tất cả các ngành kinh tế của xã hội. Tuy vậy, đối với từng PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
5 ngành cụ thể đất đai có vị trí khác nhau. Trong nông nghiệp nói chung và ngành trồng trọt nói riêng, đất đai có vị trí đặc biệt. Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt và không thể thay thế. Đặc biệt vì đất đai vừa là đối tượng lao động, vừa là tư liệu lao động. Đất đai là đối tượng lao động vì đất đai chịu sự tác động của con người trong quá trình sản xuất như: cày, bừa, xới,...để có môi trường tốt cho sinh vật phát triển. Đất đai là tư liệu lao động vì đất đai phát huy tác dụng như một công cụ lao động. Con người sử dụng đất đai để trồng trọt và chăn nuôi. Không có đất đai thì không có sản xuất nông nghiệp. Với sinh vật, đất đai không chỉ là môi trường sống, mà còn là nguồn cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng. Năng suất cây trồng, vật nuôi phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng đất đai. Diện tích, chất lượng của đất đai quy định lợi thế so sánh của mỗi vùng cũng như cơ cấu sản xuất của từng nông trại và của cả vùng. Vì vậy, việc quản lý, sử dụng đất đai nói chung cũng như đất nông nghiệp nói riêng một cách đúng hướng, có hiệu quả, sẽ góp phần làm tăng thu nhập, ổn định kinh tế, chính trị và xã hội. Bên cạnh đó, một bộ phận lớn đất ngập nước: các đầm lầy, sông ngòi, kênh rạch, rừng ngập mặn, các vũng, vịnh ven biển, hồ nước nhân tạo,... còn có nhiều vai trò quan trọng khác. Đây là nơi cung cấp nhiên liệu, thức ăn, là nơi diễn ra các hoạt động giải trí, nuôi trồng thủy sản, lưu trữ các nguồn gien quý hiếm. Ngoài ra, đất nông nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lọc nước thải, điều hoà dòng chảy (giảm lũ lụt và hạn hán), điều hòa khí hậu địa phương, chống xói lở ở bờ biển, ổn định mạch nước ngầm cho nguồn sản xuất nông nghiệp, tích lũy nước ngầm, là nơi cư trú của các loài chim, phát triển du lịch,.. Hướng sử dụng đất quy định hướng sử dụng các tư liệu sản xuất khác và hiệu quả sản xuất. Chỉ có thông qua đất, các tư liệu sản xuất mới tác động đến hầu hết các cây trồng, vật nuôi. Vì vậy, muốn làm tăng năng suất đất đai, giữ gìn và bảo vệ đất đai để đảm bảo cả lợi ích trước mắt cũng như mục tiêu lâu dài, cần sử dụng đất tiết kiệm có hiệu quả, cần coi việc bảo vệ lâu bền nguồn tài nguyên vô giá này là nhiệm vụ vô cùng quan trọng và cấp bách đối PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
6 với mỗi quốc gia (Lê Huy Bá, Vũ Chí Hiếu, Võ Đình Long, 2009). 1.1.3. Khái niệm, nguyên tắc và loại hình sử dụng đất nông nghiệp 1.1.3.1. Khái niệm sử dụng đất nông nghiệp Sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp nhằm điều hòa mối quan hệ người - đất trong tổ hợp với nguồn tài nguyên thiên nhiên khác và môi trường. Quy luật phát triển kinh tế - xã hội cùng với yêu cầu bền vững về mặt môi trường cũng như hệ sinh thái quyết định phương hướng chung và mục tiêu sử dụng đất hợp lý, phát huy tối đa công dụng của đất nhằm đạt tới lợi ích sinh thái, kinh tế, xã hội cao nhất. Vì vậy, sử dụng đất thuộc phạm trù hoạt động kinh tế của nhân loại. Trong mỗi phương thức sản xuất nhất định, việc sử dụng đất theo yêu cầu của sản xuất và đời sống cần căn cứ vào thuộc tính tự nhiên của đất đai. Với vai trò là nhân tố cơ bản của sản xuất, các nhiệm vụ và nội dung sử dụng đất nông nghiệp được thể hiện ở các khía cạnh sau: - Sử dụng đất hợp lý về không gian, hình thành hiệu quả kinh tế không gian sử dụng đất. - Phân phối hợp lý cơ cấu đất đai trên diện tích đất đai được sử dụng, hình thành cơ cấu kinh tế sử dụng đất. - Quy mô sử dụng đất cần có sự tập trung thích hợp, hình thành quy mô kinh tế sử dụng đất. - Giữ mật độ sử dụng đất đai thích hợp, hình thành việc sử dụng đất đai một cách kinh tế, tập trung, thâm canh (Nguyễn Đình Bồng, 2005). 1.1.3.2. Nguyên tắc sử dụng đất nông nghiệp Đất nông nghiệp cần được sử dụng đầy đủ và hợp lý: Sử dụng đầy đủ và hợp lý đất nông nghiệp có nghĩa là đất nông nghiệp cần được sử dụng hết và mọi diện tích đất nông nghiệp đều được bố trí sử dụng phù hợp với đặc điểm kinh tế - kỹ thuật của từng loại đất để vừa nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi vừa duy trì được độ phì nhiêu của đất. Đất nông nghiệp cần được sử dụng có hiệu quả kinh tế cao: Đây là kết quả của nguyên tắc thứ nhất trong sử dụng đất nông nghiệp. Nguyên tắc PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
7 chung là đầu tư vào đất nông nghiệp đến khi mức sản phẩm thu thêm trên một đơn vị diện tích bằng mức chi phí tăng thêm trên một đơn vị diện tích đó. Đất nông nghiệp cần được quản lý và sử dụng một cách bền vững: Sự bền vững trong sử dụng đất nông nghiệp có nghĩa là cả số lượng và chất lượng đất nông nghiệp phải được bảo tồn không những để đáp ứng mục đích trước mắt của thế hệ hiện tại mà còn phải đáp ứng được cả nhu cầu ngày càng tăng của các thế hệ. 1.1.3.3. Loại hình sử dụng đất (Land Use type) trong nông nghiệp Theo Phạm Văn Hùng (2005) thì loại hình sử dụng đất là loại hình đặc biệt của sử dụng đất được mô tả theo các thuộc tính nhất định. Các thuộc tính đó bao gồm quy trình sản xuất, các đặc tính về quản lý đất đai như sức kéo trong làm đất, đầu tư kỹ thuật và các đặc tính về kinh tế như định hướng thị trường, vốn, lao động, vấn đề sở hữu đất đai. Như vậy, loại hình sử dụng đất là bức tranh mô tả thực trạng sử dụng đất của một vùng với những phương thức quản lý sản xuất trong điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và kỹ thuật được xác định. Một số loại hình sử dụng đất khá phổ biến trong nông nghiệp hiện nay như đất chuyên trồng lúa, chuyên trồng màu, đất trồng cây lâu năm, đất đồng cỏ chăn nuôi, đất sản xuất nông nghiệp, đất và mặt nước nuôi trồng thủy sản. 1.1.4. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp Các nhà kinh tế thường phân loại hiệu quả theo các tiêu thức sau đây: - Theo lĩnh vực hoạt động của xã hội, hiệu quả bao gồm: hiệu quả kinh tế, hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả xã hội, hiệu quả quốc phòng. - Theo phạm vi lợi ích, hiệu quả bao gồm hiệu quả tài chính và hiệu quả kinh tế- xã hội. - Theo mức độ phát sinh, hiệu quả bao gồm: hiệu quả trực tiếp và hiệu quả gián tiếp. - Theo cách tính toán, hiệu quả bao gồm: hiệu quả tuyệt đối và hiệu quả tương đối. Hiệu quả tuyệt đối được tính bằng hiệu số giữa kết quả và chi PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
8 phí. Hiệu quả tương đối được tính bằng tỷ số giữa kết quả và chi phí. Hiệu quả sản xuất trong nông nghiệp đã được nhiều học giả nghiên cứu, nổi bật nhất là Theodore W. Schultz (1964), Rizzo (1979) và Ellis (1993). Các học giả này đều cho rằng cần phân biệt 3 khái niệm cơ bản về hiệu quả là: hiệu quả kỹ thuật (technical efficiency), hiệu quả phân bổ (allocative efficiency) và hiệu quả kinh tế (economic efficiency). Hiệu quả kỹ thuật (TE): là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị đầu vào hay nguồn lực sử dụng vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay công nghệ áp dụng vào nông nghiệp. Hiệu quả kỹ thuật được áp dụng phổ biến trong kinh tế vi mô để xem xét tình hình sử dụng nguồn lực cụ thể. Hiệu quả này thường được phản ánh trong hàm sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương diện vật chất của sản xuất, hiệu quả này chỉ ra rằng một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất đem lại thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm. Hiệu quả kỹ thuật phụ thuộc nhiều vào bản chất kỹ thuật và công nghệ áp dụng vào sản xuất nông nghiệp, phụ thuộc vào kỹ năng của người sản xuất cũng như môi trường kinh tế - xã hội khác mà trong đó kỹ thuật được áp dụng. Như vậy, có thể hiểu hiệu quả kỹ thuật trong sử dụng đất nông nghiệp là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay công nghệ áp dụng vào sản xuất nông nghiệp. Hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương diện vật chất của sản xuất, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp chỉ ra rằng một đơn vị diện tích đất nông nghiệp được dùng vào sản xuất đem lại thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm. Hiệu quả phân bổ (AE): là chỉ tiêu hiệu quả trong các yếu tố giá sản phẩm và giá đầu vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí chi thêm về đầu vào hay nguồn lực. Thực chất của hiệu quả phân bổ là hiệu quả kỹ thuật có tính đến các yếu tố về giá đầu vào và đầu ra. Vì thế mà hiệu quả phân bổ còn được gọi là hiệu quả giá (price efficiency). Việc xác định hiệu quả này giống như xác định các điều kiện về lý thuyết cận PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
9 biên để tối đa hóa lợi nhuận. Điều đó có nghĩa là hiệu quả này đạt được khi giá trị biên của sản phẩm phải bằng chi phí biên của nguồn lực sử dụng vào sản xuất. Hiệu quả kinh tế (EE): là mục tiêu của người sản xuất, là thước đo phản ánh mức độ thành công của người sản xuất trong việc lựa chọn tổ hợp đầu vào và đầu ra tối ưu. EE được tính bằng tích của hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ (EE = TE*AE). Hiệu quả kinh tế là phạm trù kinh tế, trong đó sản xuất đạt cả hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ. Điều đó có nghĩa là cả hai yếu tố hiện vật và giá trị đều được tính đến khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong nông nghiệp. Nếu đạt được một trong hai hiệu quả, hoặc là hiệu quả kỹ thuật, hoặc là hiệu quả phân bổ thì mới chỉ thỏa mãn điều kiện cần chứ chưa phải là điều kiện đủ cho hiệu quả kinh tế. Chỉ khi nào việc sử dụng nguồn lực đạt cả chỉ tiêu về hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ thì khi đó sản xuất mới đạt được hiệu quả kinh tế. Như vậy, để đạt được hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp cũng cần phải đạt được cả hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân bổ. Tuy nhiên, hiệu quả kinh tế chỉ thể hiện mục đích của người sản xuất là tối đa hóa lợi nhuận. Muốn sử dụng đất nông nghiệp bền vững cần quan tâm đến cả hiệu quả về mặt xã hội và môi trường (Đỗ Kim Chung, Phạm Vân Đình, Trần Văn Đức, Quyền Đình Hà, 1997). 1.1.5. Nội dung hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp Gồm: hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường 1.1.5.1. Hiệu quả kinh tế Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế - xã hội phản ánh mặt chất lượng của các hoạt động kinh tế. Nâng cao hiệu quả kinh tế nghĩa là tăng cường độ lợi dụng các nguồn lực về kinh tế, tự nhiên sẵn có trong hoạt động kinh tế để phục vụ cho lợi ích con người, đó là một đòi hỏi khách quan của mọi nền sản xuất xã hội. Mục đích của sản xuất là thỏa mãn tốt nhất các nhu cầu vật chất và tinh thần cho xã hội. Mục đích đó được thực hiện khi nền sản xuất xã hội tạo ra những kết quả hữu ích ngày càng cao cho xã hội. Sản xuất PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
10 đạt mục tiêu về HQKT khi có một nguồn lực nhất định tạo ra khối lượng cho sản phâm hữu ích lớn nhất. Hiệu quả kinh tế phản ánh một cách khách quan, trung thực và toàn diện kết quả của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của bất cứ một đơn vị sản xuất hay một chủ thể nhất định. Tính khách quan, trung thực đòi hỏi phải có căn cứ khoa học và thực tiễn, tính toàn diện yêu cầu phải nhìn nhận hiệu quả kinh tế dưới nhiều góc độ khác nhau. Nói cách khác, kết quả mà chủ thể nhận được theo hướng mục tiêu trong hoạt động của mình càng lớn hơn chi phí bỏ ra bao nhiêu thì càng có lợi bấy nhiêu. Hiệu quả là chỉ tiêu dùng để phân tích, đánh giá và lựa chọn các phương án hành động. Nó được hiểu theo nhiều góc độ khác nhau, vì vậy hình thành nhiều khái niệm khác nhau. Hiệu quả tổng hợp là hiệu quả chung phản ánh kết quả thực hiện nhiều mục tiêu mà chủ thể đặt ra trong một giai đoạn nhất định trong quan hệ với chi phí để có được những kết quả đó. Hiệu quả tổng hợp bao gồm cả hiệu quả kinh tế bên trong nó. Hiệu quả kinh tế mô tả mối quan hệ giữa lợi ích kinh tế mà chủ thể nhận được và chi phí bỏ ra để nhận được lợi ích kinh tế đó. Hệ thống chỉ tiêu kết quả sản xuất bao gồm khối lượng sản phẩm, giá trị sản xuất, thu nhập, lợi nhuận, giá trị gia tăng. Hệ thống chỉ tiêu hao phí có thể bao gồm các chi phí trung gian (chi phí vật chất, chi phí dịch vụ) - Giá trị sản xuất (GTSX): Là toàn bộ giá trị sản phẩm vật chất và dịch vụ được tạo ra trong một thời kỳ nhất định, thường là một năm. - Chi phí trung gian (CPTG): Là toàn bộ các khoản chi phí vật chất thường xuyên bằng tiền mà chủ yếu sản xuất phải bỏ ra để mua và thuê các yếu tố đầu vào và các khoản chi phí dịch vụ trong thời kỳ sản xuất ra tổng sản phẩm đó. Trên cơ sở các chỉ tiêu kết quả và hao phí mà tính ra các chỉ tiêu hiệu PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma