Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển văn hoá nhà trường ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:149

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương dưới sự điều hành của lãnh đạo nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển văn hoá nhà trường ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT PHÙNG THỊ HỒNG NGÂN PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG – 2023
UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT PHÙNG THỊ HỒNG NGÂN PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TẠ THỊ THANH LOAN BÌNH DƯƠNG – 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Phùng Thị Hồng Ngân i
LỜI CẢM ƠN Em xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học Thủ Dầu Một, các thầy cô giáo đã giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, trọng tâm và tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trường. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến TS. Tạ Thị Thanh Loan, người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Em cũng xin thể hiện sự trân trọng và gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo phòng GDĐT thành phố Thuận An, Lãnh đạo các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thuận An, cùng các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp đã tạo điều kiện để tác giả khảo sát, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù bản thân đã rất cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong sự chỉ dẫn của thầy cô, sự góp ý của bạn bè, đồng nghiệp để bản thân hoàn thiện đề tài của mình. Xin trân trọng cảm ơn./. Tác giả luận văn Phùng Thị Hồng Ngân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. ix DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................... x MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2 3. Tổng quan nghiên cứu của đề tài .............................................................. 2 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................ 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu: .................................................................................... 7 4.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................. 7 4.2.1. Về nội dung: ................................................................................................. 7 4.2.2. Về địa bàn nghiên cứu: ................................................................................ 7 4.2.3. Về thời gian nghiên cứu: .............................................................................. 7 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 7 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết ................................................................. 7 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................... 8 5.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi................................................... 8 5.2.2. Phương pháp phỏng vấn ...................................................................... 8 5.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động ................................... 8 5.3. Nhóm phương pháp xử lý dữ liệu ................................................................... 9 6. Đóng góp của đề tài................................................................................... 9 6.1. Về lý luận ........................................................................................................ 9 6.2. Về thực tiễn ................................................................................................... 10 7. Cấu trúc của đề tài ................................................................................... 10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VHNT TẠI CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC .............................................................................. 11 iii
1. Một số khái niệm liên quan đến đề tài ............................................................. 11 1.1. Văn hóa, văn hóa tổ chức, VHNT ........................................................ 11 1.2. Phát triển văn hóa nhà trường tiểu học ................................................ 14 1.3. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường tiểu học ...................... 15 1.4 Phát triển VHNT ................................................................................... 17 2. Lý luận về VHNT tiểu học ............................................................................... 17 2.1 Ý nghĩa của phát triển VHNT tiểu học ................................................. 17 2.2 Mục tiêu của phát triển VHNT tiểu học ................................................ 19 2.3 Nội dung phát triển VHNT tiểu học...................................................... 21 2.4. Hình thức phát triển VHNT tiểu học. .................................................. 25 2.5 Kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện nội dung phát triển VHNT tiểu học. ..................................................................................................................... 25 3. Lý luận về quản lý phát triển VHNT tiểu học ................................................. 26 3.1 Tầm quan trọng của quản lý phát triển VHNT tiểu học ....................... 26 3.2. Chức năng quản lý của Hiệu trưởng trong việc phát triển VHNT tiểu học ..................................................................................................................... 27 3.2.1 Lập kế hoạch phát triển VHNT tiểu học ............................................ 28 3.2.2 Tổ chức thực hiện nội dung phát triển VHNT tiểu học ..................... 29 3.2.3 Chỉ đạo việc phát triển VHNT tiểu học ............................................. 30 3.2.4 Kiểm tra đánh giá việc phát triển VHNT tiểu học ............................. 31 4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý phát triển VHNT ở các trường tiểu học ................................................................................................................. 32 4.1. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 32 4.2. Các yếu tố chủ quan ............................................................................. 33 iv
Tiểu kết chương 1........................................................................................ 36 Chương 2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VHNT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG . 37 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và tình hình giáo dục ở thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ............................................................................................ 37 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ở thành phố Thuận An............................. 37 2.1.2. Khái quát chung về giáo dục ở thành phố Thuận An ....................... 38 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng về phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương................................................................ 40 2.2.1. Mục đích nghiên cứu ......................................................................... 40 2.2.2. Nội dung nghiên cứu ......................................................................... 40 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu................................................................... 41 2.2.4. Mẫu khảo sát ..................................................................................... 41 2.2.5. Xây dựng thang đo ............................................................................ 43 2.3. Thực trạng về VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................................................................................... 44 2.3.1 Thực trạng nhận thức của GV, nhân viên về tầm quan trọng của phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ..................................................................................................................... 44 2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................. 46 2.3.3 Thực trạng thực hiện nội dung phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................. 48 2.3.4 Thực trạng áp dụng phương pháp và hình thức phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ........................ 50 v
2.3.5 Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện nội dung phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương .. 52 2.3.6 Thực trạng điều kiện thực hiện phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................. 54 2.4. Thực trạng quản lý phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ............................................................................................ 56 2.4.1 Thực trạng nhận thức của CBQL về tầm quan trọng của phát triển VHNT tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ....................... 56 2.4.2. Thực trạng thực hiện chức năng quản lý việc phát triển VHNT tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................. 58 2.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương........................................................... 68 2.5.1. Những yếu tố chủ quan ..................................................................... 68 2.5.2. Những yếu tố khách quan ................................................................. 69 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý việc phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương .................................................... 70 2.6.1. Những ưu điểm.................................................................................. 70 2.6.2. Những hạn chế .................................................................................. 71 2.6.3. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên ............................................... 72 Tiểu kết chương 2........................................................................................ 74 Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TẠI THÀNH PHỐ THUẬN AN, TỈNH BÌNH DƯƠNG ........................................................ 75 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 75 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.................................................... 75 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................... 75 vi
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................... 75 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................... 76 3.2. Hệ thống các biện pháp phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ................................................................................ 76 3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các thành viên trong nhà trường về tầm quan trọng và sự cần thiết phải phát triển VHNT 76 3.2.2. Biện pháp 2: Lập kế hoạch quản lý phát triển văn hóa nhà trường .. 78 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức triển khai kế hoạch phát triển văn hóa nhà trường ..................................................................................................................... 80 3.2.4. Biện pháp 4 Chỉ đạo công tác phát triển văn hóa nhà trường ........... 82 3.2.5. Biện pháp 5 Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác phát triển văn hóa nhà trường............................................................................................. 84 3.2.6. Biện pháp 6. Đảm bảo các điều kiện để quản lí hiệu quả công tác phát triển văn hóa nhà trường ............................................................................. 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ....................................................... 87 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..................... 88 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ...................................................................... 88 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ...................................................................... 88 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................ 89 3.4.4. Mẫu khảo nghiệm .............................................................................. 89 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................ 89 3.4.6. Tương quan tính cấp thiết và tính khả thi của biện pháp .................. 91 3.4.7. Hệ số tương quan Spearman ............................................................. 92 Tiểu kết chương 3........................................................................................ 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 94 vii
1. Kết luận .............................................................................................. 94 2. Khuyến nghị ............................................................................................ 95 2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương .................................... 95 2.2. Đối với Ủy ban nhân dân thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương ............ 96 2.3. Đối với lãnh đạo ở các trường tiểu học thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. .................................................................................................................. 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 98 viii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Viết đầy đủ CBQL : Cán bộ quản lý GD : Giáo dục GDĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh NV : Nhân viên TH : Tiểu học VHNT : Văn hóa nhà trường ix
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của GV, nhân viên về tầm quan trọng của phát triển VHNT tiểu học ..................................................................... 44 Bảng 2.2 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện mục tiêu phát triển VHNT ở các trường tiểu học ..................................................................................................... 46 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện nội dung phát triển VHNT ở các trường tiểu học ..................................................................................................... 48 Bảng 2.4 Kết quả khảo sát thực trạng áp dụng phương pháp và hình thức phát triển VHNT ................................................................................................................... 50 Bảng 2.5 Kết quả khảo sát thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện nội dung phát triển VHNT .................................................................................................. 52 Bảng 2.6 Kết quả khảo sát thực trạng điều kiện thực hiện phát triển VHNT ở các trường tiểu học ..................................................................................................... 54 Bảng 2.7 Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức của CBQL về tầm quan trọng của phát triển VHNT .................................................................................................. 56 Bảng 2.8 Kết quả khảo sát thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý việc phát triển VHNT tiểu học ..................................................................................................... 58 Bảng 2.9 Kết quả khảo sát thực trạng công tác tổ chức thực hiện nội dung phát triển VHNT tiểu học............................................................................................. 60 Bảng 2.10 Kết quả khảo sát thực trạng công tác chỉ đạo việc phát triển VHNT tiểu học ........................................................................................................................ 63 Bảng 2.11 Kết quả khảo sát thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc phát triển VHNT tiểu học ..................................................................................................... 66 Bảng 2.12 Kết quả khảo sát thực trạng yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lý phát triển VHNT ở các trường tiểu học. ...................................................................... 68 Bảng 2.13 Kết quả khảo sát thực trạng yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lý phát triển VHNT ở các trường tiểu học ............................................................... 69 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa các biện pháp ..................................... 88 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp ............................... 89 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp .................................. 90 Biểu đồ 3.1. Tương quan tính cấp thiết và tính khả thi cả các biện pháp ............ 92 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo Luật giáo dục số 43/2019/QH14 “Mục tiêu giáo dục là nhằm phát triển toàn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp” (Quốc Hội, 2019). Để đảm bảo mục tiêu giáo dục toàn diện đã quy định trong luật thì nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục không chỉ dạy chữ mà còn phải dạy người, không chỉ cung cấp cho HS kiến thức mà còn phải trang bị kỹ năng sống. Chất lượng giáo dục là mục tiêu then chốt, trong đó VHNT đóng vai trò quan trọng để thực hiện mục tiêu. VHNT là hệ thống các niềm tin, giá trị, chuẩn mực, phong tục tập quán được hình thành trong quá trình xây dựng và phát triển của nhà trường được toàn thể HS thừa nhận và tuân theo, làm nên bản sắc riêng của mỗi nhà trường. Hơn thế nữa, theo thông tư số 32/2018-TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo thì “Chương trình giáo dục tiểu học giúp HS hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực” ( Bộ GDĐT, 2018). Do đó, phát triển VHNT trong trường tiểu học có vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hướng giáo dục, tạo nền tảng, khuôn mẫu chuẩn cho sự hình phát triển nhân cách của mỗi cá nhân trong trong nhà trường nói chung và HS nói riêng. Ngày 03/10/2018 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1299/QĐ-TTg ban hành Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018-2025” (Chính Phủ, 2018), Quyết định số 1895/QĐ-TTg ngày 11/11/2021 ban hành Chương trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2021- 2030” (Chính Phủ, 2021). Đặc biệt, ngày 1/6/2022, Bộ GDĐT đã đề xuất để Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Chỉ thị số 08/CT-TTg về việc tăng cường triển khai công tác xây dựng văn hoá học đường. Chỉ thị là cơ sở, căn cứ tạo ra để những chuyển biến tích cực về văn hóa học đường trong thời gian tới. Ở nước ta hiện nay, VHNT đang là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm của đại chúng. Ngoài những tác động tích cực của văn hóa tới sự phát triển của các nhà trường, vẫn còn tồn tại những biểu hiện của sự xuống cấp về văn hóa như: những bất cập trong mối quan hệ, cách cư xử lệch chuẩn giữa thầy và trò; đạo 1
đức nhà giáo, HS bị suy giảm; tình trạng bạo lực học đường xuất hiện ngày càng nhiều; cơ sở vật chất của một số nhà trường bị xuống cấp, không đảm bảo điều kiện học tập của HS... Chính vì vậy, việc phát triển VHNT ngày càng trở nên cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Trong những năm gần đây, tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thuận An, việc phát triển VHNT đang bước đầu có những biểu hiện tích cực, cảnh quan môi trường được quan tâm đầu tư qua các mô hình mới như “xây dựng công viên xanh”, “vườn rau của em”, “ lớp học thân thiện”. Tuy nhiên, hoạt động phát triển VHNT chỉ mới dừng lại ở các hoạt động đầu tư về cơ sở vật chất, môi trường mà chưa có sự quan tâm đúng mức để xây dựng bản sắc riêng về văn hóa cho mỗi nhà trường; chưa chú trọng tới các yếu tố về văn hóa con người; đội ngũ cán bộ, GV, nhân viên chưa quan tâm nhiều tới phát triển VHNT; công tác quản lý chỉ đạo phát triển VHNT còn chưa bài bản, chưa đi vào chiều sâu... Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa cơ sở lí luận về phát triển VHNT tại trường tiểu học; Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương, qua đó đề xuất một số biện pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. 3. Tổng quan nghiên cứu của đề tài 3.1. Những nghiên cứu trên thế giới VHNT đóng vai trò quan trọng và có sức ảnh hưởng lớn đến quá trình xây dựng, phát triển của mỗi nhà trường. Chính vì vậy, VHNT và phát triển VHNT từ lâu đã trở thành vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới trong đó có Việt Nam. Đối với các nghiên cứu về VHNT trên thế giới, có thể kể đến một số đề tài nghiên cứu như sau: Nói về những yếu tố tạo nên văn hóa học đường, tác giả 32. Dewit D, C, McKee, J, Fjeld, K, Karioja, (2003), trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra những 2
yếu tố chính tạo nên văn hóa học đường, trong đó có văn hóa hợp tác. Đề tài cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tạo dựng văn hóa hợp tác, bao gồm: mối quan hệ nghề nghiệp của GV như thành tích giảng dạy, tổ chức hoạt động hợp tác, thành lập nhóm tham gia…, đàm phán trước hoạt động, chuẩn bị kế hoạch; De Hallingera, P. và Heckb, R.H. (1998) trong nghiên cứu của mình đã đề cập đến mối quan hệ của môi trường giáo dục, đây cũng là một trong những yếu tố chính tạo nên văn hóa học đường. Nghiên cứu cũng xem xét các mối quan hệ trong môi trường giáo dục và những mối quan hệ đó ảnh hưởng như thế nào đến thành tích của HS. Tác giả đã chỉ ra các yếu tố chính tạo nên văn hóa học đường, trong đó có văn hóa hợp tác. Đây là một nghiên cứu có tính thực tiễn cao, giúp các nhà trường có định hướng trong việc xây dựng VHNT theo hướng hợp tác, dân chủ. [32] Về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển VHNT, các tác giả Terrence E.Deal, Kent D. Peter (2009), trong nghiên cứu của mình đã tập trung nghiên cứu, làm sáng tỏ các vấn đề về quy mô môi trường học đường và những tác động của nó đến kết quả học tập của HS. Với kết quả nghiên cứu về môi trường học tập của HS, tác giả nhấn mạnh việc xây dựng một môi trường văn hóa vật chất tốt trong các trường học sẽ là yếu tố chi phối mạnh mẽ tới hiệu quả và thành tích học tập của HS trong nhà trường. Đây là nghiên cứu chú trọng nhiều về điều kiện cơ sở vật chất, cảnh quan môi trường, thiết bị học tập...là một trong những yếu tố cấu thành VHNT. Nghiên cứu mở ra một khía cạnh ngoài chủ thể quản lý và GV trong phát triển VHNT. Tác giả đã tập trung nghiên cứu, làm sáng tỏ các vấn đề về quy mô môi trường học đường và những tác động của nó đến kết quả học tập của HS. Đây là một nghiên cứu có tính thực tiễn cao, giúp các nhà trường có định hướng trong việc xây dựng VHNT theo hướng tạo dựng môi trường học tập tốt cho HS. [39] Một nghiên cứu của Nadine Engelsa, Gwendoline Hottona, Geert Devosb, Dave, Bouckenoogheb và Antonia (2008) "Principals and Schools with a Positive School Culture", Journal of Education Research, Volume 34, Number 3 nhấn mạnh rằng hiệu trưởng có thể định hình việc dạy học theo trường học. và học những gì tốt nhất để thúc đẩy văn hóa. Kết quả khảo sát cũng chỉ ra 5 biện pháp quản lý văn hóa học đường. Nghiên cứu cũng tính đến các yếu tố văn hóa trường học và vai trò của hiệu trưởng, trong đó một nghiên cứu được thực hiện để chứng minh mối quan 3
hệ chặt chẽ này bằng cách xác định các ý tưởng sáng tạo và rủi ro do GV lên kế hoạch, lập kế hoạch trong quá trình dạy và học. Rõ ràng là lãnh đạo trong một trường học đòi hỏi kỷ luật, thận trọng, cởi mở và đổi mới. [36] Cũng bàn về vai trò của hiệu trưởng đối với VHNT, Terrence E.Deal, Kent D. Peter (2009) trong bài viết "Shaping School Culture: Pitfalls, Paradoxes, and Promises" (Định hình văn hóa học đường: vẫn thấy nghịch lí và hứa hẹn), [31], San Francisco: Nhà xuất bản Jossey-Bass cho rằng: Hiệu trưởng là người được chọn để lãnh đạo, không chỉ để lãnh đạo một trường học. Vì vậy, người hiệu trưởng trước hết phải hiểu về văn hóa của nhà trường và hiểu rằng văn hóa là một cái gì đó phức tạp bởi nó có những cốt cách rất riêng và mang phong cách riêng. Khi một tổ chức hiểu rõ mục đích của mình, tại sao nó tồn tại và những gì nó cần làm, thì nó đảm bảo rằng mọi thứ sẽ hoạt động. Khi niềm tin, giá trị, thái độ, kỳ vọng, ý tưởng và hành vi của các thành viên trong tổ chức không phù hợp với văn hóa, nó sẽ gây tổn hại cho tổ chức. Hiệu trưởng phải hiểu vai trò quan trọng của văn hóa học đường đối với sự phát triển của một nhà trường thành công. Nhìn chung các nghiên cứu nước ngoài đã đưa ra nhiều cách nhìn, nhận định khác nhau về VHNT nhưng đều xoay quanh vấn đề xây dựng, phát triển VHNT nhằm thực hiện mục tiêu xây dựng các chuẩn mực, định hướng xây dựng VHNT, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, phát triển con người toàn diện. Tuy nhiên, một số nghiên cứu chưa phân biệt rõ giữa VHNT và môi trường giáo dục, dẫn đến việc trùng lặp trong các khái niệm, nội dung nghiên cứu. Một số nghiên cứu chưa đề cập đến các yếu tố đặc thù của VHNT trong nhà trường, như văn hóa vùng miền, văn hóa dân tộc,... Một số nghiên cứu chưa có tính thực tiễn cao, chưa được áp dụng hiệu quả trong thực tế. 3.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam Luận án tiến sĩ của tác giả Lê Thị Ngọc Thúy (2012), đã khẳng định “Quản lý nhà trường theo tiếp cận văn hóa tổ chức chính là các nhà quản lý tôn trọng các giá trị của VHNT và xem nó như là những nguyên tắc để thực hiện nó trong công tác quản lý của mình. Để có được điều đó thì BGH phải biết phân định các tiêu chí thể hiện văn hóa quản lý của hiệu trưởng trong 03 lĩnh vực hoạt động: quản lý, giảng dạy và học tập”.[8] Đồng thời luận án cũng đề xuất 3 giải pháp thuộc 4
nhóm giải pháp quản lý nhà trường tiểu học dành cho CBQL cấp trường đó là: Bồi dưỡng, rèn luyện và nâng cao nhận thức cho các lực lượng sư phạm- xã hội về vấn đề VHNT; Lãnh đạo nhà trường cần phải quản lý bằng Bộ tiêu chí đánh giá VHNT tiểu học; Lãnh đạo nhà trường cần phải khai thác và cung ứng các nguồn lực để phát triển nhà trường tiểu học có văn hóa lành mạnh và hiệu quả. Việc xây dựng VHNT tiểu học ở Việt Nam là một quá trình lâu dài và phức tạp đòi hỏi cách tiếp cận tổng thể, hệ thống thông qua toàn bộ các hoạt động dạy học - giáo dục, các mối quan hệ và công tác quản lý điều hành nhà trường. Cũng vậy, tác giả Hoàng Quốc Đạt (2019) trong luận án tiến sĩ “Quản lý xây dựng VHNT trung học cơ sở thành phố Hồ Chí Minh” đã đề ra giải pháp “Tổ chức xây dựng và kế thừa các giá trị văn hóa vật chất của nhà trường” với mục đích tạo ra những giá trị mới về vật chất cần thiết trong xây dựng VHNT, đồng thời bảo lưu và phát huy những giá trị vật chất phù hợp của VHNT. Điều này khẳng định, giải pháp đóng vai trò quan trọng trong xây dựng VHNT nói chung và đảm bảo cho các hoạt động của nhà trường được thực hiện hiệu quả nhất. Luận án cũng đưa ra 6 phương thức cần lưu ý để thực hiện hiệu quả giải pháp này. [6] Trong luận án tiến sĩ “Quản lý xây dựng VHNT tại học viện hành chính quốc gia”, tác giả Nguyễn Thị La (2019) đã viết “Trong nhà trường, văn hóa không chỉ là môi trường bên ngoài tác động tới đời sống tư tưởng, tình cảm của các thành viên mà còn là cơ cấu vận hành, phương pháp, cách thức hoạt động của nhà trường” như vậy ta có thể thấy để xây dựng, phát triển VHNT chúng ta không thể chỉ dừng ở việc đầu tư về cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại, cảnh quan sạch-đẹp, mà yếu tố quan trong và tiên quyết là cần xây dựng một phương thức hoàn hảo và tổ chức vận hành nó một cách hiệu quả nhất.[10] Tại Bình Dương, khi nghiên cứu đề tài “Phát triển VHNT trung học phổ thông trên địa bàn huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương”, tác giả Nguyễn Kiều Điển (2020) đã phân tích 5 nguyên tắc đề xuất biện pháp phát triển VHNT gồm: Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của VHNT; Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, thiết thực; Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển của hệ thống giá trị và nguyên tắc đảm bảo xây dựng và phát triển phải đi đôi với xóa bỏ, ngăn chặn các tiêu cực ảnh hưởng đến nhà trường. Việc tuân thủ các nguyên tắc này sẽ giúp cho việc đề 5
xuất các giải pháp mang tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với đặc trưng của từng nhà trường.[17] Tác giả Nguyễn Thị Lý (2020) trong đề tài “Quản lý phát triển VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” đã khẳng định phát triển VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở các trường tiểu học hướng tới việc thực hiện mục tiêu chung là chỉnh sửa, xây dựng những giá trị văn hóa mới và duy trì, tiếp tục phát triển những giá trị văn hóa phù hợp với mục tiêu phát triển của nhà trường. Tác giả cũng đề xuất 4 biện pháp quản lý VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, NV, HS và các lực lượng xã hội về phát triển VHNT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục; Đổi mới lập kế hoạch; Tổ chức huy động các lực lượng giáo dục cũng tham gia phát triển VHNT; Xây dựng bộ công cụ đánh giá VHNT tiểu học. Các giải pháp có thể áp dụng tại các cơ sở giáo dục theo đặc trưng riêng của từng đơn vị. [11] Tác giả Phạm Thị Thanh Hà (2022) trong bài viết: Phát triển VHNT hướng tới trường học hạnh phúc, đăng trên tạp chí Văn hóa nghệ thuật số 503, tháng 07- 2022 khẳng định tăng cường xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học nhằm tạo chuyển biến căn bản về ứng xử văn hóa của CBQL, GV, nhân viên, HS để phát triển năng lực, hoàn thiện nhân cách, lối sống văn hóa. Để gia tăng hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng văn hóa ứng xử, các nhà trường cần có kế hoạch cụ thể, đồng thời triển khai kế hoạch và bộ quy tắc ứng xử riêng của đơn vị mình tới từng cá nhân trong nhà trường. Hơn nữa, nhà trường cần có giải pháp động viên, khuyến khích cán bộ, GV thực hiện tốt các quy định về đạo đức nhà giáo.[12] Mặc dù có nhiều bài viết và công trình nghiên cứu về phát triển VHNT ở nhiều góc độ khác nhau, tuy nhiên vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập cụ thể công tác phát triển VHNT, công tác quản lý và đề xuất những giải pháp nhằm xây dựng bản sắc riêng về VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Vì vậy, việc nghiên cứu hoạt động phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 6
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. 4.2 Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất các biện pháp phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương dưới sự điều hành của lãnh đạo nhà trường. 4.2.2. Về địa bàn nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu điều tra, khảo sát tại 9 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Những trường này là đại diện cho các nhóm trường trên địa bàn thành phố Thuận An có đặc điểm riêng về điều kiện cơ sở vật chất, yếu tố tinh thần, đội ngũ để phát triển VHNT. Cụ thể: tiểu học Lý Tự Trọng, tiểu học Bình Hòa 2 (trường chuẩn quốc gia); tiểu học An Phú, tiểu học Bình Hòa (trường có tỷ lệ HS nhập cư cao); tiểu học Bình Chuẩn, tiểu học Lái Thiêu, tiểu học Lương Thế Vinh (trường có bề dày truyền thống); tiểu học Thuận Giao 3, tiểu học Bình Chuẩn 3 (trường mới thành lập, còn hạn chế về cơ sở vật chất). 4.2.3. Về thời gian nghiên cứu: Thời gian nghiên cứu từ tháng 12/2022 đến tháng 10/2023. Số liệu sử dụng trong đề tài luận văn được thu thập từ năm học 2021-2022, 2022-2023. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Mục đích: Hệ thống hóa cơ sở lí luận về phát triển VHNT ở các trường TH Nội dung và cách thực hiện: Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh các nguồn tài liệu như sách, tạp chí, các công trình nghiên cứu trong nước và ngoài nước, các bài viết khoa học, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà Nước, Luật Giáo dục, các văn bản, quy chế, thông tư hướng dẫn có liên quan nhằm tìm hiểu sâu sắc bản chất của vấn đề nghiên cứu để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. 7
Từ đó, phân loại và hệ thống hoá những nội dung lý luận làm cơ sở lý luận về phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Mục đích: Thu thập số liệu, dữ liệu để làm rõ thực trạng phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Nội dung: Tập trung khảo sát thực trạng phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Chẳng hạn như: Thực trạng công tác lập kế hoạch phát triển VHNT; nhận thức của CBQL và GV về phát triển VHNT; những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Đề tài cũng sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi để khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Cách thức thực hiện: Xây dựng công cụ gồm phiếu khảo sát các đối tượng là Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và GV. 5.2.2. Phương pháp phỏng vấn Mục đích: Phương pháp này để thu thập thêm thông tin, dữ liệu một cách trực tiếp; đối chiếu và so sánh với kết quả khảo sát thực trạng qua phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. Đồng thời làm rõ thêm thông tin cần thiết từ người được phỏng vấn mà khảo sát qua phiếu hỏi chưa đáp ứng được. Nội dung: Tham gia phỏng vấn trực tiếp dựa theo bảng hỏi phỏng vấn đã soạn sẵn như: Phương thức phát triển VHNT tại đơn vị; ưu điểm, hạn chế của phát triển VHNT; Những hoạt động trọng tâm về phát triển VHNT đã thực hiện; đề xuất những biện pháp phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Cách thức thực hiện: Dùng bảng câu hỏi để đàm thoại, phỏng vấn trực tiếp hoặc qua điện thoại một số Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn. 5.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Mục đích: Tìm hiểu thực tế hoạt động phát triển VHNT ở các trường tiểu học tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. 8