Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

84
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn về hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học, tác giả luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn của giáo viên tại các trường tiểu học Huyện Ba Chẽ, Tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HẢI VÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN THỊ HẢI VÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trịnh Văn Minh HÀ NỘI – 2016
LỜI CẢM ƠN Với tất cả tình cảm và lòng chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Trịnh Văn Minh. Thầy đã hết lòng chỉ bảo, định hướng, giúp đỡ và động viên tác giả trong quá trình thực hiện luận văn. Thầy đã truyền cho tôi nhiều kiến thức về khoa học quản lý giáo dục và cũng giúp tôi rèn luyện kỹ năng nghiên cứu khoa học. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Trường Đại Học Giáo Dục cùng các Thầy giáo, Cô giáo trong Hội đồng khoa học, các Thầy giáo, Cô giáo trong khoa Quản lý giáo dục đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi, dành nhiều công sức giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Phòng giáo dục và đào tạo Huyện Ba Chẽ; CBQL các trường tiểu học; các tổ chuyên môn cùng cán bộ, giáo viên các trường Tiểu học Huyện Ba Chẽ đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập nghiên cứu cũng như đã hợp tác, chia sẻ và cung cấp số liệu để tác giả hoàn thành luận văn. Mặc dù đã hết sức cố gắng để thực hiện tốt đề tài, song khó tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của Quý Thầy giáo, Cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn. Hà Nội, tháng 11 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hải Vân i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban Giám Hiệu CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa CBQL, GV, NV Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên CSVC Cở sở vật chất CNTT Công nghệ thông tin CSGD Chăm sóc giáo dục GDTH Giáo dục Tiểu học GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GVTH Giáo viên Tiểu học NCKH Nghiên cứu khoa học MTHTTT Môi trường học tập tiên tiến KHCN Khoa học công nghệ HSTH Học sinh tiểu học QLGD Quản lý giáo dục UBND Uỷ ban nhân dân ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ..............................................................................................................i Danh mục chữ viết tắt ........................................................................................... ii Mục lục ................................................................................................................. iii Danh mục bảng.................................................................................................... vii Danh mục sơ đồ.....................................................................................................ix MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC ..................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 6 1.2. Những khái niệm công cụ ............................................................................... 8 1.2.1. Quản lý ......................................................................................................... 8 1.2.2. Quản lý giáo dục ........................................................................................10 1.2.3. Quản lý nhà trường.....................................................................................12 1.2.4. Hoạt động chuyên môn ..............................................................................13 1.2.5. Nghiên cứu bài học ....................................................................................14 1.2.6. Hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................14 1.2.7. Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ................................15 1.2.8. Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ...............16 1.3. Một số vấn đề lý luận về hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở trường tiểu học .....................................................................................................16 1.3.1. Vài trò hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .................................16 1.3.2. Mục tiêu hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ..............................16 1.3.3. Nội dung của hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .......................17 1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH................18 1.3.5. Phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ...................................................................................................................18 1.3.6. Quy trình tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ................23 1.3.7. Các điều kiện đảm bảo cho hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH 26 1.3.8. Đánh giá kết quả hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .................26 iii
1.4. Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở trường tiểu học ......27 1.4.1. Hiệu trưởng nhà trường trong quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở các trường tiểu học. ...............................................................................27 1.4.2. Nội dung quản lý ........................................................................................28 1.4.3. Phương pháp quản lý..................................................................................32 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn theo nghiên cứu bài học. ..........................................................................................................33 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC TẠI TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ - QUẢNG NINH ......37 2.1. Giáo dục tiểu học Huyện Ba Chẽ, Tỉnh Quảng Ninh ...................................37 2.1.1. Mạng lưới, cơ cấu trường lớp ....................................................................37 2.1.2. Cơ sở vật chất .............................................................................................38 2.1.3. Đội ngũ giáo viên trường có cấp tiểu học ..................................................38 2.1.4. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý.............................................................41 2.1.5 Chất lượng giáo dục cấp tiểu học ................................................................42 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng hoạt động chuyên môn và quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH tại trường tiểu học huyện Ba Chẽ. .................42 2.2.1. Mục tiêu khảo sát .......................................................................................42 2.2.2. Nội dung khảo sát.......................................................................................43 2.2.3. Hình thức khảo sát......................................................................................43 2.2.4. Mẫu khảo sát ..............................................................................................43 2.2.5. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu.......................................................43 2.3. Thực trạng nhận thức về hoạt động hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH và quản lý hoạt động hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ..............................................................................45 2.3.1. Nhận thức về hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .......................45 2.3.2. Nhận thức về quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ..........53 2.4. Thực trạng hoạt động hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh .................................................55 2.4.1. Mục tiêu, nội dung hoạt động ....................................................................55 iv
2.4.2. Thực hiện quy trình hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH............57 2.4.3. Phương pháp, kĩ thuật tổ chức....................................................................58 2.4.4. Hình thức tổ chức .......................................................................................61 2.4.5. Điều kiện đảm bảo cho hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .......63 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh .................................................64 2.5.1. Thực trạng quản lý .....................................................................................64 2.5.2. Quản lý Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trong hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................................................................66 2.5.3. Quản lý quy trình tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ..............................................................................................................................69 2.5.4. Quản lý phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ............................................................................................................70 2.5.5. Quản lý hình thức tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ...72 2.5.6. Quản lý đánh giá kết quả hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ....73 2.5.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ............................75 2.6. Đánh giá chung về kết quả khảo sát thực trạng ............................................77 2.6.1. Ưu điểm ......................................................................................................77 2.6.2. Những hạn chế ...........................................................................................78 2.6.3 Nguyên nhân ...............................................................................................78 Tiểu kết chương 2.................................................................................................80 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC HUYỆN BA CHẼ, TỈNH QUẢNG NINH .......................................................81 3.1. Những nguyên tắc chỉ đạo đề xuất biện pháp ...............................................81 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.............................................................81 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, hệ thống ............................................81 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .............................................................82 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa...............................................................82 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...............................................................83 v
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh .................................................83 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ............................................................................................................83 3.2.2. Xây dựng và ban hành văn bản quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ............................................................................................................85 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn về dạy học theo tiếp cận NCBH cho TTCM, GV ...........................................................................................................88 3.2.4. Tăng cường CSVC để nâng cao chất lượng dạy học theo tiếp cận NCBH93 3.2.6. Đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá GV và HS trong nhà trường ..........94 3.2.6. Xây dựng và thực hiện cơ chế tạo động lực cho giáo viên phát triển chuyên môn liên tục .............................................................................................98 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi các biện pháp. ................................101 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .............................................................................101 3.3.2. Nội dung, cách thức khảo nghiệm............................................................101 3.3.3. Kết quả khảo nghiệm ...............................................................................101 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................105 1. Kết luận ..........................................................................................................105 2. Khuyến nghị ...................................................................................................106 TÀI LIỆU THAM KHẢO. ..............................................................................108 PHỤ LỤC ..........................................................................................................111 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Mạng lưới trường lớp các trường tiểu học Huyện Ba Chẽ ............. 37 Bảng 2.2. Phân bổ số lượng giáo viên tiểu học, năm học 2014 - 2015 ......... 38 Bảng 2.3. Trình độ chuyên môn giáo viên tiểu học ........................................ 38 Bảng 2.4. Trình độ năng lực chuyên môn giáo viên tiểu học, năm học 2014- 2015 ................................................................................................................. 39 Bảng 2.5. Thâm niên công tác......................................................................... 40 Bảng 2.6: Nghiệp vụ quản lý........................................................................... 41 Bảng 2.7. Bảng thống kê chất lượng giáo dục cấp tiểu học đánh giá theo Thông tư 30/2014 (Phụ lục 2 và 3 đính kèm cuối chương 2) ......................... 42 Bảng 2.8. Kết quả các cuộc thi cấp huyện của HS năm 2014 - 2015 ............. 42 Bảng 2.9. Số lượng khách thể khảo sát ........................................................... 43 Bảng 2.10. Nhận thức của CBQL, GV về các khái niệm ............................... 46 Bảng 2.11. Nhận thức của CBQL và GV về mục tiêu hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ở trường tiểu học ........................................................... 47 Bảng 2.12. Nhận thức của CBQL và GV về sự cần thiết của việc thực hiện các nội dung hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ............................. 49 Bảng 2.13.Nhận thức của CBQL và GV về quy trình tổ chức hoạt động chuyên môn theo NCBH ................................................................................. 51 Bảng 2.14. Nhận thức của CBQL, và GV về nhiệm vụ của TTCM trong hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH tại các trường tiểu học ..................... 52 Bảng 2.15: Nhận thức của CBQL, GV về nội dung quản lý .......................... 53 Bảng 2.16: Nhận thức của CBQL, GV về phương pháp quản lý ................... 54 Bảng 2.17. Mục tiêu, nội dung hoạt động ....................................................... 55 Bảng 2.18. Thực trạng thực hiện quy trình hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ....................................................................................................... 57 Bảng 2.19: Phương pháp, kĩ thuật tổ chức ...................................................... 59 Bảng 2.20.Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................................................................................. 62 vii
Bảng 2.21. Thực trạng điều kiện đảm bảo cho hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ................................................................................................ 63 Bảng 2.22. Thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH tại trường tiểu học.................................................................. 65 Bảng 2.23: Quản lý TTCM và GV trong hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................................................................................. 66 Bảng 2.24: Quản lý quy trình tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................................................................................. 69 Bảng 2.25. Quản lý phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ........................................................................................ 70 Bảng 2.26: Quản lý hình thức tổ chức hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH .............................................................................................................. 72 Bảng 2.27. Thực trạng quản lý đánh giá kết quả hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH ................................................................................................ 73 Bảng 2.28.Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ................ 75 Bảng 3.1. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp NCBH trường Tiểu học. .............. 101 Bảng 3.2. Đánh giá của CBQL, GV về mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp NCBH trường Tiểu học. ....................... 102 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp103 viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý [3] ......................................................................... 9 Sơ đồ 2.1: Các chức năng quản lý ................................................................... 10 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nhân loại đang đi vào thế kỷ mới với sự tiến bộ vượt bậc ở mọi lĩnh vực. Trong đó, chính sách giáo dục được coi là chính sách ưu tiên Quốc gia. Nó là chìa khoá để đất nước phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học, chính trị một cách hài hoà, đồng bộ, cân đối. Bài học thành công của các cuộc cải cách giáo dục ở nhiều quốc gia là có được một quan điểm đúng đắn và hiện thực hóa thành các chính sách năng động khi xác định được giáo dục vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh của quá trình phát triển. Hiện nay, mục tiêu cơ bản của GD&ĐT là hình thành và phát triển nhân cách học sinh một cách toàn diện. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ Tám BCH Trung ương Đảng khóa XI về "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế". Giáo dục phổ thông đang có nhiều đổi mới, đặc biệt ở bậc tiểu học. Sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học là một trong những hoạt động trọng tâm, bức thiết được Bộ GD&ĐT chỉ đạo triển khai nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh tại bậc học này. Hoạt động chuyên môn hiện nay được duy trì thực hiện tại các tổ chuyên môn - bộ phận nòng cốt trong các nhà trường. Hoạt động chuyên môn (HĐCM) có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Vì vậy thông qua quản lý hoạt động chuyên môn hiệu trưởng nắm bắt, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên và quản lý được các mặt hoạt động khác trong trường. Trên thực tế, quản lý hoạt động chuyên môn ở các trường phổ thông nói chung, trường tiểu học nói riêng vẫn còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục. Phần lớn hoạt động chuyên môn được thực hiện theo lối truyền thống, nặng về hình thức. Một số buổi hoạt động chuyên môn tại các trường lồng ghép tổ chức chuyên đề, dự giờ và chia sẻ tiết dạy mẫu, thảo luận về những vấn đề còn vướng mắc trong chuyên môn. Tổ chức hoạt động chuyên môn theo hướng truyền thống có ưu điểm là giúp giáo viên được học hỏi, chia sẻ nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và chất lượng giảng dạy. Nhưng nó 1
không thể khắc phục được hạn chế: chú trọng đánh giá xếp loại giáo viên thông qua dự giờ, kiểm tra hồ sơ sổ sách. Do đó giáo viên phải quan tâm đến việc dạy mà không chú trọng đến việc học của học sinh, chưa quan tâm đến việc kết nối giữa hoạt động của thầy đối với từng học sinh. Ba Chẽ là một Huyện miền núi, vùng sâu, vùng xa và khó khăn nhất của tỉnh Quảng Ninh. Từ năm học 2011-2012 đến năm 2014-2015, Phòng GD&ĐT Ba Chẽ đã được thụ hưởng nguồn tài trợ từ dự án “Tăng cường tiếp cận giáo dục có chất lượng cho trẻ em vùng khó tại Việt Nam nhằm giảm bớt khoảng cách phát triển và hội nhập” của Tổ chức Cứu trợ Trẻ em tại Việt Nam- Save The Children. Dự án đã góp phần nâng cao chất lượng trong các trường tiểu học. Tính bền vững của dự án được thể hiện thông qua các hoạt động triển khai trong đó có hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học (NCBH). hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH giúp cho tất cả giáo viên được cùng nhau học tập từ thực tế việc học của học sinh. Giáo viên cùng nhau thiết kế bài học, cùng dự giờ, quan sát, suy ngẫm và chia sẻ việc học của người học. Từ đó bản thân mỗi giáo viên tự rút kinh nghiệm và tự mình thấy cần thiết phải thay đổi nội dung, phương pháp dạy học hàng ngày một cách hiệu quả. Khi dự án kết thúc, Phòng GD&ĐT triển khai đại trà hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH. Để đảm bảo duy trì chất lượng các trường thí điểm, khẳng định hiệu quả bền vững và sức lan tỏa của những hoạt động dự án đối với chất lượng giáo dục tiểu học, ngành giáo dục Ba Chẽ cần nghiên cứu một cách có hệ thống, đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động hoạt động chuyên môn theo tiếp cận NCBH. Là cán bộ quản lý trong một trường tiểu học vùng cao của Huyện Ba Chẽ, mong muốn góp phần đóng góp thực tiễn cho về vấn đề này, có thể áp dụng rộng rãi trong công tác quản lý góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bậc tiểu học, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại các trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Từ việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn về hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học, tác giả luận văn đề xuất một số biện pháp nhằm 2
nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn của giáo viên tại các trường tiểu học Huyện Ba Chẽ, Tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại trường Tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh. 4. Phạm vi nghiên cứu 4.1. Nội dung Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại trường tiểu học huyện Ba Chẽ, Quảng Ninh, năm học 2015-2016. Luận văn tập trung nghiên cứu các hoạt động của chuyên môn trong và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học của hiệu trưởng trường tiểu học. 4.2. Đối tượng và địa bàn khảo sát Đề tài nghiên cứu ở phạm vi cấp phòng giáo dục và đào tạo Huyện Ba Chẽ, Tỉnh Quảng Ninh. Đề tài khảo sát, phỏng vấn ý kiến tại 03 trường tiểu học cuả Huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, cụ thể : + 03 hiệu trưởng, 6 phó hiệu trưởng, 3 tổ trưởng chuyên môn. + 80 giáo viên và 593 học sinh tiểu học. 5. Câu hỏi nghiên cứu 1- Hoạt động chuyên môn và quản lý hoạt động chuyên môn tại trường tiểu học Huyện Ba Chẽ, Tỉnh Quảng Ninh đang diễn ra như thế nào? Có những điểm mạnh, hạn chế gì ? 2- Hoạt động chuyên môn dựa trên tiếp cận nghiên cứu bài học đã được thực hiện như thế nào? Cần có những biện pháp quản lý như thế nào để những hoạt động đó có hiệu quả cao? 6. Giả thuyết nghiên cứu 3
Hiện nay, công tác hoạt động chuyên môn ở trường tiểu học huyện Ba chẽ, tỉnh Quảng Ninh theo tiếp cận nghiên cứu bài học đã và đang được thực hiện, nhưng còn thiếu sự đồng bộ, vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế, chưa nâng cao được yêu cầu thực tế, chưa nâng cao chất lượng giáo dục và chưa nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên. Nếu đề xuất được biện pháp quản lý phù hợp góp phần nâng cao chất lượng dạy học và khẳng định được tính bền vững của dự án về giáo dục cho trẻ em vùng khó tại Việt Nam. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu 7.1. Xác định cơ sở lý luận về hoạt động và quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại trường tiểu học 7.2. Đưa ra được thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh. 7.3. Đề xuất, khảo nghiệm một số biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, phân loại lý thuyết để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học ở trường tiểu học. 8.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Đề tài sử dụng các phương pháp: điều tra viết, phỏng vấn, quan sát, phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm, phương pháp phân tích số liệu để nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại huyện Ba Chẽ và những nguyên nhân của thực trạng. 8.3. Các phương pháp khác - Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để tổng hợp kết quả điều tra và xử lý dữ liệu. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, Luận văn có 3 chương: 4
Chương 1: Cơ sở lí luận về hoạt động chuyên môn và quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học ở trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng về hoạt động chuyên môn và quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học ở trường tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh. 5
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN THEO TIẾP CẬN NGHIÊN CỨU BÀI HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học cho đến nay vẫn phổ biến ở nhiều trường tại Nhật Bản. Thuật ngữ “Nghiên cứu bài học” có nguồn gốc trong lịch sử giáo dục Nhật Bản, từ thời Meiji (1868-1912) như một biện pháp để nâng cao năng lực nghề nghiệp của giáo viên thông qua nghiên cứu cải tiến các hoạt động dạy học ở từng bài học cụ thể. V.A.Xukhomlinki và Xvecxlenrơ nhấn mạnh tầm quan trọng của biện pháp dự giờ, phân tích bài học. Xvecxlenrơ cho rằng việc dự giờ và phân tích bài học là đòn bẩy quan trọng nhất trong công tác quản lý quá trình dạy học của giáo viên. Việc phân tích bài học trước hết phải nêu cho giáo viên biết cách khắc phục thiếu sót, phát huy các mặt mạnh để nâng cao chất lượng bài giảng. Tác giả đã đề ra các yêu cầu và quy trình phân tích một giờ dạy để giúp cho hiệu trưởng thực hiện có hiệu quả biện pháp quản lý này. Hình thức này cũng đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng như: Mỹ, Đức, Úc, Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Indonesia… và đây là một trong những chủ đề giáo dục được quan tâm trên thế giới. Trong nhà trường tiểu học, đội ngũ giáo viên được sắp xếp theo từng tổ chuyên môn nên Hiệu trưởng quản lý hoạt động của giáo viên thông qua quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Mục đích quản lý hoạt động của giáo viên nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Điều này đã được khẳng định trong Luật Giáo dục năm 2005: "Tuy không trực tiếp tham gia vào hoạt động dạy và học, nhưng cán bộ quản lý giáo dục bằng những hoạt động quản lý của mình tác động vào quá trình giáo dục nhằm hướng cho hoạt động dạy và học đạt được những mục tiêu yêu cầu của giáo dục và bảo đảm chất lượng giáo dục". [21, tr.2] 6
Đã có nhiều tác giả tiếp cận, nghiên cứu về quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn như sau: Nguyễn Khai Tâm (2000), Một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng nhằm góp phần nâng cao kết quả học tập cho các học sinh THPT thị xã Sơn La, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. Luận văn đã đề cập đến biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng về mục tiêu, nội dung, hình thức quản lý chuyên môn trong trường THPT. Từ đó nghiên cứu thực trạng sinh hoạt chuyên môn và quản lý sinh hoạt chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THPT. Tuy nhiên đề tài chưa đưa ra những nguyên nhân hạn chế của thực trạng nên các biện pháp đưa ra chưa giải quyết triệt để hạn chế. Tại Việt Nam, nói đến nghiên cứu bài học có một số bài viết trên tạp chí giáo dục và tạp chí khoa học giáo dục, có thể kể đến một số bài viết sau: Vũ Thị Sơn (2011), Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng xây dựng văn hóa học tập ở nhà trường thông qua "Nghiên cứu bài học", Tạp chí Giáo dục Số 269. [32,tr.20-23] Các bài viết này đã đề cập đến cơ sở lý luận của nghiên cứu bài học, tuy nhiên các giải pháp đưa ra đối với từng cấp học chưa có sự đồng bộ và toàn diện. Năm học 2014-2015, Bộ GD&ĐT chỉ đạo triển khai đại trà hoạt động sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại tất cả các trường tiểu học trong toàn quốc, đến nay chưa đề tài nào nghiên cứu, đánh giá về thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học. Đề tài này đã góp phần hệ thống hóa lý luận và nghiên cứu thực trạng để đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học trong trường tiểu học. Hầu hết các công trình nghiên cứu đều khẳng định hoạt động chuyên môn và sinh hoạt chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học có một ý nghĩa và vai trò rất quan trọng đối với chất lượng dạy học bậc Tiểu học, là nhân tố trọng yếu nâng cao chất lượng dạy và học, là yếu tố cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học. Đến nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện và sâu sắc về quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu 7
bài học. Vì vậy, việc thực hiện đề tài này sẽ không trùng lắp, đảm bảo tính độc lập và có ý nghĩa lý luận và thực tiễn lớn đối với việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn theo tiếp cận nghiên cứu bài học tại các trường Tiểu học nói chung và các trường Tiểu học huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh nói riêng. 1.2. Những khái niệm công cụ 1.2.1. Quản lý Theo quan điểm điều khiển học: “Quản lý là chức năng của những hệ có tổ chức, với bản chất khác nhau: sinh học, xã hội học, kỹ thuật,... nó bảo toàn cấu trúc các hệ, duy trì chế độ hoạt động. Quản lý là một tác động hợp quy luật khách quan, làm cho hệ vận động, vận hành và phát triển” Tác giả Trần Kiểm (1997): “Quản lý một hệ thống xã hội là tác động có mục đích đến tập thể người - thành viên của hệ - nhằm làm cho hệ vận hành thuận lợi và đạt tới mục đích dự kiến”. [17tr.28] Theo Nguyễn Ngọc Quang: (1998) “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của những người lao động (nói chung là khách thể quản lý ) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”. [28, tr.55] Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: (1997) “Công tác quản lý lãnh đạo một tổ chức xét cho cùng là thực hiện hai quá trình liên hệ chặt chẽ với nhau: Quản và Lý. Quá trình “Quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ ở trạng thái ổn định, quá trình “Lý” gồm việc sửa sang sắp xếp, đổi mới đưa vào thế “phát triển”.[4, tr.78] Tóm lại: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động”. Khái niệm quản lý bao hàm một ý nghĩa chung: là những tác động có tính hướng đích; hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội; quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm đảm bảo hoàn thành công việc qua những nỗ lực của mọi người trong tổ chức; quản lý là một hoạt động thiết yếu, đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm; quản lý là phương thức tốt nhất để đạt được mục tiêu chung của một 8
nhóm người, một tổ chức, một cơ quan hay nói rộng hơn là một Quốc gia; quản lý là quá trình tác động có định hướng, có tổ chức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý, thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động để hệ thống ổn định, phát triển, đạt được những mục tiêu đã định. Khái quát những phân tích trên, có thể xây dựng mô hình quản lý như sau: Chủ thể quản lý Mục tiêu Khách thể quản lý Đối tƣợng quản lý Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý [3] + Chức năng quản lý Chức năng quản lý là hình thức biểu hiện sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý. Quản lý có các chức năng cơ bản, chức năng cụ thể với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Hiện nay, đa số các nhà khoa học và các nhà quản lý cho rằng quản lý có 4 chức năng cơ bản, đó là: - Chức năng lập kế hoạch: Đây là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình quản lý. Từ trạng thái xuất phát của hệ thống, căn cứ vào mọi tiềm năng đã có và sẽ có, dự báo trạng thái kết thúc của hệ, vạch rõ mục tiêu, nội dung hoạt động và các biện pháp lớn nhỏ nhằm đưa hệ thống đến trạng thái mong muốn vào cuối năm học. - Chức năng tổ chức: Là giai đoạn tổ chức thực hiện kế hoạch đã được xây dựng. Tổ chức là sắp đặt một cách khoa học những yếu tố, bộ phận nhằm đạt được mục tiêu của kế hoạch. Nếu người quản lý biết cách tổ chức có hiệu quả, có khoa học thì sẽ phát huy được sức mạnh của tập thể. - Chức năng chỉ đạo: Là huy động lực lượng vào việc thực hiện kế hoạch, 9