Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các tổ chuyên môn trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường theo hướng đổi mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LƢU THỊ THANH HẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRUNG GIÃ – SÓC SƠN – HÀ NỘI THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LƢU THỊ THANH HẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRUNG GIÃ – SÓC SƠN – HÀ NỘI THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : TS. CẤN THỊ THANH HƢƠNG HÀ NỘI - 2017
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu, các Thầy giáo, Cô giáo, Cán bộ quản lý của trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tác giả xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Cô: TS. Cấn Thị Thanh Hƣơng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo ân cần cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn đồng chí Hiệu trưởng, các đồng chí trong Ban giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo trường Trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội đã tham gia đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin giúp đỡ tác giả trong quá trình điều tra, nghiên cứu. Xin vô cùng cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Do thời gian và khả năng có hạn, luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ bảo của các Thầy Cô trong Hội đồng khoa học, bạn bè và đồng nghiệp. Một lần nữa tác giả xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2016 Tác giả Lƣu Thị Thanh Hảo i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH: Ban giám hiệu CM: Chuyên môn CBQL: Cán bộ quản lý TCM: Tổ chuyên môn NCBH: Nghiên cứu bài học SHCM: Sinh hoạt chuyên môn PPDH: Phương pháp dạy học KTĐG: Kiểm tra đánh giá GV: Giáo viên HS: Học sinh TTCM: Tổ trưởng chuyên môn QL: Quản lý THPT: Trung học phổ thông GD&ĐT: Giáo dục và đào tạo QLTCM: Quản lý tổ chuyên môn SHTCM: Sinh hoạt tổ chuyên môn GD: Giáo dục DH: Dạy học ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục chữ viết tắt ....................................................................................... ii Mục lục............................................................................................................. iii Danh mu ̣c các bảng biể u ................................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC .............................................................. 5 1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 5 1.1.1.Các nghiên cứu ở nước ngoài................................................................... 5 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước : ................................................................ 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................ 8 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường................................................................... 8 1.2.3. Tổ chuyên môn và quản lý tổ chuyên môn trong trường THPT. .......... 11 1.3. Các hoạt động NCBH của tổ chuyên môn ở trường THPT. .................. 20 1.4. Vai trò của Hiệu trưởng và Tổ trưởng chuyên môn trong quản lý tổ chuyên môn tại trường THPT ......................................................................... 23 1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý tổ chuyên môn ....................... 23 1.4.2. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn.............................. 26 1.5. Nội dung quản lý tổ chuyên môn của tổ trưởng chuyên môn trong trường THPT theo hướng NCBH ............................................................................... 28 1.5.1. Lập kế hoạch hoạt động TCM theo hướng NCBH ............................... 28 1.5.2. Tổ chức hoạt động TCM theo hướng NCBH....................................... 30 1.5.3. Chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH ......................... 32 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động TCM theo hướng NCBH .......... 33 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT theo hướng nghiên cứu bài học ............................................................ 34 1.6.1. Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý ........................................... 34 iii
1.6.2. Nhận thức và năng lực của GV ............................................................ 35 1.6.3. Thái độ học tập và năng lực của HS ..................................................... 35 1.6.4. Môi trường quản lý .............................................................................. 35 Kết luận chương 1 ........................................................................................... 36 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG THPT TRUNG GIÃ – SÓC SƠN – HÀ NỘI THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC. ........................................................... 37 2.1. Khái quát về đặc điểm lịch sử, địa lý, kinh tế-xã hội và giáo dục huyện Sóc Sơn ........................................................................................................... 37 2.1.1. Về đặc điểm địa lí, lịch sử, kinh tế- xã hội ........................................... 37 2.1.2. Tình hình giáo dục và đào tạo ............................................................... 38 2.2. Đặc điểm tình hình trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội ....... 40 2.2.1. Quy mô phát triển nhà trường .............................................................. 40 2.2.2. Tình hình đội ngũ của trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. ... ................................................................................................................. 41 2.2.3. Tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Giã .......................................... 42 2.3. Giới thiệu về khảo sát thực trạng hoạt động của TCM và QL hoạt động của TCM ở trường THPT Trung Giã theo hướng NCBH............................... 43 2.3.1. Mục đích khảo sát: ................................................................................ 43 2.3.2. Đối tượng khảo sát : .............................................................................. 43 2.3.3. Cách thu thập và xử lý thông tin : ......................................................... 43 2.4. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học. ............................................... 44 2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH của tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Giã. ............................................................................................ 44 2.4.2. Thực trạng thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy tại tổ chuyên môn theo hướng NCBH tại trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. ............... ................................................................................................................. 45 iv
2.4.3. Thực trạng các cá nhân GV nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Trung Giã ........................ 47 2.4.4. Thực trạng việc thực hiện giờ dạy và dự giờ dạy minh họa trên lớp của giáo viên trường THPT Trung Giã .................................................................. 49 2.4.5 Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở tổ chuyên môn của trường THPT Trung Giã ...................................................... 52 2.4.6. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của giáo viên trường THPT Trung Giã .................................................................. 53 2.4.7.Đánh giá chung về hoạt động NCBH ở trường THPT Trung Giã- Sóc Sơn – Hà Nội ................................................................................................... 55 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động NCBH tại tổ chuyên môn trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội ....................................................................... 58 2.5.1. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của quản lý hoạt động NCBH ở TCM trường THPT Trung Giã ....................................... 58 2.5.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH tại tổ chuyên môn trường THPT Trung Giã ........................................................................................................ 60 2.5.3. Thực trạng tổ chức triển khai hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng NCBH tại trường THPT Trung Giã ................................................................ 62 2.5.4. Thực trạng chỉ đạo TCM triển khai hoạt động theo hướng NCBH tại trường THPT Trung Giã.................................................................................. 64 2.5.5. Thực trạng đánh giá kết quả hoạt động TCM theo hướng NCBH tại trường THPT Trung Giã.................................................................................. 65 2.5.6. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH tại trường THPT Trung Giã. .................................................... 67 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 72 CHƢƠNG 3 : BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRUNG GIÃ – SÓC SƠN – HÀ NỘI THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC .................. 74 v
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động NCBH tại tổ chuyên môn ................................................................................................................. 74 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 74 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ........................................................................... 74 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ............................................................................ 74 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 75 3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả .......................................................................... 75 3.2. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH của TTCM trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn - Hà Nội .............................. 75 3.2.1. Tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về cơ hội phát triển nghề nghiệp khi tham gia hoạt động NCBH ................... 75 3.2.2. Đổi mới công tác lập kế hoạch hoạt động của Tổ chuyên môn theo hướng NCBH .................................................................................................. 77 3.2.3. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện thường xuyên sinh hoạt chuyên môn theo NCBH ...................................................................................................... 81 3.2.4. Xây dựng nhà trường và tổ chuyên môn thành một tổ chức biết học hỏi, một môi trường học tập, tập thể sư phạm đoàn kết ......................................... 87 3.2.5. Xây dựng chính sách động viên, hỗ trợ TCM, GV tích cực triển khai hoạt động NCBH. ............................................................................................ 91 3.5. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. .. ................................................................................................................. 93 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................... 93 3.5.2. Đối tượng khảo nghiệm và cách thức tiến hành khảo nghiệm ............. 94 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 100 1. Kết luận .................................................................................................... 100 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 101 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 103 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 106 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1: So sánh sự khác nhau giữa SHCM truyền thống và SHCM theo NCBH. ............................................................................................................. 16 Bảng 2.1. So sánh quy mô phát triển các trường THPT huyện Sóc sơn ........ 39 giai đoạn 2013 - 2016 ...................................................................................... 39 Bảng 2.2. Thống kê số lượng học sinh trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội giai đoạn 2013-2016 ........................................................................... 40 Bảng 2.3. Số lượng, chất lượng giáo viên trường THPT Trung Giã năm học 42 2015-2016........................................................................................................ 42 Bảng 2.4. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH của tổ chuyên môn theo hướng NCBH ở trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội...................... 44 Bảng 2.5. Thực trạng thảo luận về mục tiêu, nội dung bài dạy tại tổ chuyên môn theo hướng NCBH ở trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội...... 46 Bảng 2.6: Thực trạng các cá nhân GV nghiên cứu bài dạy và soạn bài theo nhiệm vụ phân công ở tổ chuyên môn của trường THPT Trung Giã................. 48 Bảng 2.7 : Thực trạng việc thực hiện giờ dạy minh họa và tổ chuyên môn dự giờ trên lớp của giáo viên ở trường THPT Trung Giã .................................... 50 Bảng 2.8. Thực trạng việc thảo luận, chia sẻ về bài học sau dự giờ mẫu ở .... 52 tổ chuyên môn của trường THPT Trung Giã .................................................. 52 Bảng 2.9. Thực trạng việc áp dụng bài học cho thực tế dạy học hàng ngày của giáo viên trường THPT Trung Giã .................................................................. 54 Bảng 2.10 : Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện hoạt động NCBH ở trường THPT Trung Giã ............................................................................................. 55 Bảng 2.11. Thực trạng nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của quản lý hoạt động NCBH ở TCM trường THPT Trung Giã ................................... 58 Bảng 2.12. Thực trạng xây dựng kế hoạch NCBH tại tổ chuyên môn của TTCM trường THPT trung Giã ....................................................................... 60 vii
Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức cho tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH của Tổ trưởng chuyên môn trường THPT Trung Giã ......................... 62 Bảng 2.14. Thực trạng chỉ đạo tổ chuyên môn triển khai hoạt động NCBH tại tổ chuyên môn của Tổ trưởng chuyên môn trường THPT Trung Giã ............ 64 Bảng 2.15. Thực trạng đánh giá kết quả hoạt tổ chuyên môn theo hướng NCBH của TTCM trường THPT Trung Giã................................................... 65 Bảng 2.16. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH của TTCM trường THPT Trung Giã ....................................... 67 Bảng 2.17. Những yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng quản lý hoạt động NCBH tại tổ chuyên môn của trường THPT Trung Giã. ............................................ 69 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp ............. 94 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................... 97 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài : Đất nước đang trên đường phát triển và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Nhu cầu đào tạo được nguồn nhân lực để phát triển kinh tế - xã hội đã đặt ra cho ngành giáo dục nhiều khó khăn và thách thức. Trước thực tế đó đòi hỏi ngành giáo dục cần phải có những đổi mới để đáp ứng được sự phát triển của đất nước. Nghị quyết 29 của Đảng nêu rõ : " Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết,từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện đảm bảo thực hiện, đổi mới từ lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục- đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học ". Trong những năm qua, ngành GD&ĐT luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn thể xã hội. Ngành GD&ĐT đã có những chiến lược và các giải pháp để tăng cường hiệu quả công tác quản lý dạy - học; nâng cao chất lượng đội ngũ GV, cán bộ quản lý GD. Đối với nhà trường THPT thì TCM là đơn vị quản lý trực tiếp triển khai các hoạt động CM. Hoạt động TCM luôn có một vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ, chất lượng DH trong nhà trường. Đối với GV, TCM là nơi mà họ có thể thực hiện học tập, trao đổi CM một cách gần gũi và thiết thực nhất. Hoạt động của TCM hiệu quả thì chất lượng dạy và học trong nhà trường được nâng cao. Thực tế công tác quản lý các hoạt động của TCM ở trường THPT Trung Giã đã được lãnh đạo nhà trường quan tâm, các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn đã được thực thi song còn thiên về thủ tục hành chính, nặng về phổ biến, thiếu kiểm tra giám sát dẫn đến năng lực dạy học 1
của giáo viên còn hạn chế, phương pháp dạy học chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới trong giáo dục, thiếu sự đồng thuận, ngại chia sẻ kiến thức chuyên môn với đồng nghiệp. Để khắc phục những yếu tố đó nhà quản lý giáo dục phải đóng vai trò chủ đạo, đi đầu trong các phong trào đổi mới, có kế hoạch hướng dẫn cho giáo viên trong các TCM thực hiện theo hướng đổi mới, tạo điều kiện cho tất cả giáo viên trong nhà trường nâng cao năng lực chuyên môn, phát huy năng lực tiềm ẩn của mỗi cá nhân để nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên tôi chọn đề tài nghiên cứu : " Quản lý tổ hoạt động chuyên môn ở trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học ". Góp phần cùng tập thể nhà trường hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu : Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn của các tổ chuyên môn trường THPT Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường theo hướng đổi mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu : 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông theo hướng nghiên cứu bài học. 3.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. 3.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động của tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông . 2
4.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học. 5. Câu hỏi nghiên cứu : - Hoạt động tổ chuyên ở trường THPT theo hướng nghiên cứu bài học hiện nay đang đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề gì ? - Cần có những biện pháp nào để giải quyết các vấn đề đó ? 6. Giả thuyết khoa học Tổ chuyên môn có vai trò quan trọng trong dạy học và quản lý dạy học ở trường THPT. Tuy nhiên trong bối cảnh đổi mới giáo dục thì quản lý tổ chuyên môn còn bộc lộ nhiều hạn chế. Nếu nghiên cứu và thực hiện các biện pháp quản lý tổ chuyên môn đề xuất trong đề tài này một cách đồng bộ, có hệ thống và áp dụng phương pháp quản lý khoa học thì có thể nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn đáp ứng yêu cầu đổi mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. 7. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. - Thời gian khảo sát trong 3 năm từ năm 2013 đến 2016. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn kết hợp sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu sau: 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Đọc và phân tích sách báo, tài liệu nghiên cứu, tạp chí liên quan đến quản lý tổ chuyên môn. - Phân loại, hệ thống hoá, khái quát hoá các nội dung về lý luận giáo dục, thực tiễn giáo dục .... 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 3
- Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội: Kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học, các báo cáo tổng kết năm học. - Phương pháp quan sát, phỏng vấn, làm phiếu điều tra, trưng cầu ý kiến của Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên về thực trạng quản lý tổ chuyên môn . 8.3. Phương pháp nghiên cứu bổ trợ Phương pháp thống kê toán học và một số phần mềm tin học nhằm xử lý các dữ liệu, số liệu trong quá trình nghiên cứu 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận: - Đề tài khái quát cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT theo hướng nghiên cứ bài học. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được cấu trúc gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông theo hướng nghiên cứu bài học. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Trung Giã – Sóc Sơn – Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học. 4
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC 1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề Việc nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường nói chung và trường THPT nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề được qua tâm hàng đầu đối với các nhà quản lý giáo dục trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Việc tìm ra biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển GD- ĐT của xã hội là hết sức quan trọng. Vấn đề này thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà quản lý cả trong và ngoài nước. Hoạt động của tổ chuyên môn là một trong những hoạt động quan trọng nhất trong nhà trường. Do đó nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Vì vậy các nhà quản lý luôn nghiên cứu thực tiễn các nhà trường để tìm ra biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn sao cho có hiệu quả nhất và quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học đã và đang được xem như là một trong những hoạt động góp phần nâng cao hoạt động SHCM một cách hữu hiệu. 1.1.1.Các nghiên cứu ở nước ngoài NCBH là một hoạt động phát triển chuyên môn có nguồn gốc ở Nhật Bản vào thế kỉ 19. Nó được mô tả là một quá trình gồm 6 bước sau : 1. Hợp tác lập kế hoạch bài học 2. Quan sát việc thực hiện bài học 3. Thảo luận về bài học 4. Sửa đổi kế hoạch bài học 5. Dạy các phiên bản sửa đổi của bài học 6. Chia sẻ ý kiến và quan điểm về các phiên bản sửa đổi của bài học ( Theo Fermandez và Yoshida, 2014 ) 5
Tại Nhật Bản, cuối những năm 1990 cùng với sự suy thoái về kinh tế, nhiều vấn nạn trong học tập đã xảy ra như : trẻ em mất niềm yêu thích với học tập, giáo viên độc đoán, bài giảng của giáo viên dựa trên những bài giảng một chiều ( Sato 2000 ). Để thay đổi hoàn cảnh đó, Sato và những đồng nghiệp đã giới thiệu NCBH cho các nhóm học. Trong NCBH cho nhóm học tất cả các giáo viên cần tham gia và họ cần tập trung vào việc quan sát và phản ánh. Đến năm 2009, có khoảng 2000 trường tiểu học và gần 1000 trường cấp 2 của Nhật Bản đang áp dụng phương pháp đó. Từ những năm cuối thế kỷ trước (1990 ) NCBH đã được du nhập vào Mỹ một cách nhanh chóng. Theo Lewis (2006) ở Mỹ đã có 24 trường đại học có các nhóm NCBH.Gần đây, NCBH cũng được giới thiệu ở nhiều nước và là một chủ đề được nhiều nhà giáo dục và học giả trên thế giới quan tâm như : Hoa Kỳ ( Fermandez và Yoshida, 2004; Lewis và cộng sự, 2004; Stigler và Hiebert, 1999 ), Vương quốc Anh ( Dudley, 2007; Ruthven, 2005 ) và Úc ( White và Southwell, 2003 ). AFT (American Federation of Teachers - Hội giáo chức Hoa Kỳ) đã khẳng định NCBH là một hình thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên rất có hiệu quả. NCBH đã xuất hiện ở nhiều nước Châu Á như : Brunei ( Wood và Mohd Tuah, 2008 ), Malayxia ( Lim et al, 2005 ), Thái Lan ( Inprasitha, 2008 ), Việt Nam ( Saito et al, 2010 ) 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước : Ở Việt Nam, NCBH đã được vận dụng từ đầu năm 2000 nhưng còn ít và rải rác. Dự án hợp tác giữa Bộ GD-ĐT và JICA (Tổ chức phát triển hợp tác quốc tế của Nhật Bản) về “Tăng cường bồi dưỡng giáo viên theo cụm trường và quản lý nhà trường ở Việt Nam” trong thời gian 2006 - 2007 là một trong những nghiên cứu vận dụng NCBH. Tháng 3 năm 2013, Vụ GD Trung học – Bộ GD&ĐT đã mời các chuyên gia của tổ chức JICA Nhật Bản, các giảng viên một số trường đại học, các chuyên viên của Vụ tham dự hội nghị về đổi mới SHCM theo NCBH. 6
Tháng 8 năm 2013 Bộ GD&ĐT tiến hành tập huấn cho các cán bộ quản lý, các tổ trưởng, nhóm trưởng chuyên môn của các Sở GD&ĐT về hướng dẫn SHCM theo NCBH. Một số tác giả đã có những công trình NCBH như : Vũ Thị Sơn, Nguyễn Duân, 2010 “ Nghiên cứu bài học ” – một cách tiếp cận năng lực nghề nghiệp của giáo viên ( Tạp chí Khoa học giáo dục số 52 tháng 1/ 2010 ); Bài viết SHCM theo NCBH ( 3/12/2014 – website Sở GD&ĐT tỉnh Lạng Sơn ); Hội nghị tập huấn Đổi mới phương pháp sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng NCBH ( 12/9/2013 – Sở GD&ĐT Hải Phòng ); Nguyễn Mậu Đức, Lê Huy Hoàng, ĐHSP Thái Nguyên, 2012, Phương pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho GV, SV sư phạm thông qua mô hình NCBH. SHCM theo hướng NCBH nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp của GV, tạo điều kiện và cơ hội học tập cho học sinh. Hoạt động NCBH là hoạt động chủ đạo trong các buổi SHCM ở các tổ chuyên môn, qua hoạt động này góp phần phát triển nhà trường một cách bền vững. Vì vậy quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH của tổ trưởng chuyên môn trong các trường THPT đã được các nhà nghiên cứu giáo dục trong và ngoài nước quan tâm. Trong những năm gần đây đã có nhiều đề tài luận văn thạc sỹ, nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn : - " Biện pháp chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Thạch Thất - Hà Nội " của Nguyễn Thu Thủy ( năm 2013 ) - " Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Đồng Bành tỉnh Lạng Sơn " của Hoàng Mạnh Hùng ( năm 2013 ) - " Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở trường THPT Nam Khoái Châu tỉnh Hưng Yên " của Nguyễn Thị Khuyên ( năm 2014 ) Các nghiên cứu của các tác giả nhìn chung đã đề cập đến nội dung quản lý hoạt động dạy và học ở trường THPT và một số các biện pháp quản lý trên cơ 7
sở quản lý các hoạt động dạy học và quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT. Tuy nhiên, việc nghiên cứu một cách hệ thống về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT theo hướng nghiên cứu bài học trên địa bàn TP Hà Nội chưa có tác giả nào nghiên cứu. Do đó để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động TCM ở trường THPT Trung Giã - Sóc Sơn - Hà Nội nên tôi chọn đề tài " Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Trung Giã - Sóc Sơn - Hà Nội theo hướng nghiên cứu bài học " nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường và của huyện nhà. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường 1.2.1.1. Quản lý : Nhà sử gia Daniel A. Wren đã nhận xét : " Quản lý cũng xưa cũ như chính con người vậy ". Nhận xét này đã minh chứng cho sự xuất hiện từ rất lâu đời của hoạt đông quản lý. Từ hàng nghìn năm tr.C.N đã xuất hiện những tư liệu liên quan đến sự xuất hiện của hoạt động quản lý. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử phát triển hoạt động quản lý cũng đã có sự phát triển và trở thành bộ môn khoa học quản lý. Có rất nhiều khái niệm về " Quản lý " như : Tác giả F.W. Taylor cho rằng “Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”.[16, tr.327] Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng : " Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động ( chức năng ) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo ( lãnh đạo ) và kiểm tra”.[10, tr.9] Ở định nghĩa của F.W. Taylor đề cập đến chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Định nghĩa của tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc 8
đề cập đến 4 chức năng của quản lý nhưng ẩn đằng sau đó là chủ thể quản lý tác động đến đối tượng quản lý thông qua 4 chức năng. Cả 2 định nghĩa đều đề cập đến việc đạt được mục tiêu của tổ chức hay của nhà quản lý. Mặc dù có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý nhưng tuy nhiên trong khuôn khổ luận văn này theo tác giả thì " Quản lý " có thể được hiểu như sau : " Quản lý là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng việc vận dụng các chức năng quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng và cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra ".  Chức năng của quản lý : Kế hoạch hóa : kế hoạch hóa có nghĩa là xác định, hình thành mục tiêu đối với tổ chức, xác định các nguồn lực của tổ chức và quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt được những mục tiêu đó. Tổ chức : Là quá trình hình thành nên cấu trúc, các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. Thành tựu của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của người quản lý, sử dụng các nguồn lực này sao cho có hiệu quả và có kết quả. Lãnh đạo - chỉ đạo : Khi kế hoạch đã được lập, bộ máy tổ chức đã được hình thành thì phải có sự dẫn dắt, điều khiển hoạt động của tổ chức để hướng tới và đạt được mụ tiêu. Vậy lãnh đạo - chỉ đạo có thể được hiểu là sự liên kết, liên hệ với người khác và động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục tiêu của tổ chức. Kiểm tra : Là quá trình theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động và tiến hành các hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Quá trình đánh giá cũng là quá trình tự điều chỉnh có chu kỳ như sau : Người quản lý đặt ra những chuẩn mực thành đạt của hoạt động Người quản lý đối chiếu, đo lường kết quả sự thành đạt so với chuẩn mực đã đặt ra. 9
Người quản lý tiến hành điều chỉnh những sai lệch Người quản lý chỉnh sửa, hiệu chỉnh lại chuẩn mực nếu cần. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường : Bản chất của quá tình giáo dục là quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người. Đã có nhiều các nhà lý luận, các nhà quản lý đưa ra những định nghĩa về quản lý giáo dục dưới những góc độ khác nhau như : - Tác giả Phạm Minh Hạc : " QLGD là quản lý hoạt động dạy và học nhằm đưa nhà trường từ trạng thái này sang trạng thái khác và dẫn đạt tới mục tiêu dạy học đã xác định ". [ 17, tr 16 ] - Trong cuốn " Quản lý giáo dục một số vấn đề về lý luận và thực tiễn ", GS- TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc cùng nhóm tác giả đã định nghĩa : " QLGD là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan QLGD các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học - giáo dục nhằm làm cho hệ thống giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục mà nhà nước đề ra ".[ 20,tr. 16 ] Những khái niệm trên về QLGD tuy có những cách diễn đạt khác nhau nhưng tựu chung lại có thể hiểu là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý ở các cấp lên đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt động GD của từng cơ sở và toàn bộ hệ thống GD đạt tới mục tiêu. Trong QLGD, chủ thể quản lý ở các cấp chính là bộ máy QLGD từ trung ương đến cơ sở. Còn đối tượng quản lý chính là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và hoạt động thực hiện chức năng của giáo dục đào tạo. Trong phạm vi nhà trường, QLGD có thể được hiểu một cách cụ thể như sau: QLGD hay quản lý nhà trường là sự tác động lên tập thể GV, HS và các lực lượng GD trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối hợp, tác động tham gia các hoạt động GD của nhà trường để đạt mục đích đã định. 1.2.2. Trường THPT và quản lý trường THPT. 10