Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên, từ đó đề xuất biện pháp quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh với đối tượng sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRỊNH TẤN HOÀI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRỊNH TẤN HOÀI QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: NGƯT, PGS.TS MAI VĂN HÓA HÀ NỘI - 2013
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ 13 NƯỚC VỀ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN 1.1 Những quan niệm cơ bản về quản lý giáo dục quốc phòng - 13 an ninh cho sinh viên 1.2 Cơ sở pháp lý về quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - 21 an ninh cho sinh viên 1.3 Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về giáo dục 33 quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC 38 VỀ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 2.1 Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của Thành phố Hồ 38 Chí Minh có liên quan đến giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên hiện nay 2.2 Thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an 42 ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay 2.3 Đánh giá chung kết quả quản lý nhà nước về giáo dục 58 quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm vừa qua Chương 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NUỚC VỀ GIÁO DỤC 61 QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 3.1 Một số dự báo về công tác quản lý giáo dục quốc phòng - 61 an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020 3.2 Các giải pháp quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - 69 an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh
3.3 Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản 82 lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 85 DANH MỤC TÀI LỆU THAM KHẢO 89 PHỤ LỤC 93
3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục quốc phòng - an ninh là bộ phận hợp thành của nền giáo dục quốc gia, là nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nhằm góp phần đào tạo con người phát triển toàn diện, có đạo đức, có sức khỏe và kiến thức quốc phòng - an ninh, kỹ năng quân sự cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân. Giáo dục quốc phòng - an ninh trong hệ thống giáo dục quốc gia phụ thuộc vào nhiều nhân tố, trong đó, sự phụ thuộc của giáo dục quốc phòng - an ninh đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc được xác định như vấn đề có tính trực tiếp, là căn cứ có tính tất yếu để xác định hoạt động và đổi mới giáo dục quốc phòng - an ninh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình hiện nay. Giáo dục quốc phòng - an ninh với mục tiêu tổng quát của chiến lược quốc phòng nước ta là xây dựng nền quốc phòng toàn dân có lực lượng ngày càng vững mạnh, thế trận ngày càng vững chắc, đủ sức ngăn chặn, đẩy lùi, đập tan mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của của kẻ thù, cần thiết phải đổi mới công tác quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh trong tình hình hiện nay. Quản lý giảng dạy giáo dục quốc phòng - an ninh trong nhà trường cần quán triệt sâu sắc nguyên lý giáo dục chung: học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội. Việc nghiên cứu vấn đề quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay góp phần làm rõ hơn và cụ thể hóa lý luận quản lý giáo dục nói chung, quản lý nhà nước về giáo dục nói riêng vào một vấn đề là quản lý công tác giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên ở một địa bàn cụ thể có tính chiến lược - Thành phố Hồ Chí Minh; nhằm thống nhất nhận thức, hiện thực hóa những chủ trương về công tác quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên phù hợp với thực tiễn, mang lại hiệu quả của mặt công tác quan trọng này. Hiện nay chuyển biến về nhận thức ở một số cán bộ quản lý và một bộ phận học sinh, sinh viên còn chậm so với mục tiêu, yêu cầu môn học và nhiệm vụ 3
4 giáo dục quốc phòng - an ninh trong tình hình mới. Ở một số trường và một bộ phận học sinh, sinh viên còn xem nhẹ và tìm cách “thanh toán” môn học hoặc có những suy nghĩ đơn giản về môn học, đã dẫn đến tổ chức thực hiện nhiệm vụ giáo dục quốc phòng - an ninh tùy tiện, tính toán hiệu quả kinh tế trong thực hiện, chỉ thấy lợi ích trước mắt chưa thấy lợi ích chung và lâu dài. Vì vậy, có trường không coi giáo dục quốc phòng - an ninh là môn học quan trọng, mà cho rằng đó là nhiệm vụ quốc phòng thuộc Bộ Quốc phòng. Thành phố Hồ Chí Minh là một thành phố đông dân nhất, đồng thời cũng là trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục quan trọng của Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh đóng góp 32% ngân sách quốc gia, có hơn 1/4 các trường đại học, cao đẳng của cả nước đóng trên địa bàn, với gần 190.000 sinh viên/năm, là khu vực phòng thủ chiến lược trên địa bàn Quân khu 7. Giáo dục quốc phòng - an ninh nói chung, với đối tượng sinh viên nói riêng là một vấn đề có tính lâu dài, là nội dung bắt buộc trong chương trình giáo dục bậc đại học, cao đẳng hiện nay. Trong khi đó, giáo trình, tài liệu, cơ sở vật chất như: giảng đường, thao trường, bãi tập, vật chất huấn luyện,… chỉ mới đáp ứng được 54%, có nơi đưa sinh viên ra công viên để dạy cả lý thuyết và thực hành. Đội ngũ giảng viên vừa thiếu về số lượng, vừa chưa đáp ứng chuẩn, có trường thỉnh giảng cả hạ sĩ quan, cán bộ chữ thập đỏ, … Là một cán bộ được phân công trực tiếp quản lý hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, cho nên luôn trăn trở, tìm tòi mô hình, phương thức, cách làm và thường xuyên thử nghiệm, thí điểm, ... sao cho hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh hoàn thiện và hiệu quả hơn. Từ đó đã đặt ra yêu cầu bức thiết là phải có những nghiên cứu độc lập về lĩnh vực quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, nhằm góp phần nâng cao nhận thức về môn học và có phương pháp tổ chức, quản lý, điều hành hiệu quả hơn công tác giáo dục quốc phòng - an ninh theo đúng tinh thần Chỉ thị số 62-CT/TW ngày 12 tháng 02 năm 2001 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII và Chỉ thị số 12-CT/TW 4
5 ngày 03 tháng 5 năm 2007 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX, về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng - an ninh trong tình hình mới. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan Trên thế giới, nhiều nước quan tâm đến công tác tổ chức giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên như: Ở Pháp: Quan niệm quốc phòng theo nghĩa rộng nhất, không chỉ là lĩnh vực của quân đội và chính quyền nhà nước mà liên quan đến mọi công dân và mọi lĩnh vực hoạt động của nhà nước. Vì vậy, hệ thống giáo dục và giáo dục quốc phòng được tổ chức chặt chẽ, toàn diện. Hệ thống giáo dục quốc phòng có một số trường trực thuộc chính phủ, có một số trường thuộc Bộ Giáo dục. Nội dung nghiên cứu rộng, bao quát nhiều lĩnh vực, từ chiến lược quốc phòng, chính sách quốc phòng, kinh tế quân sự đến phát triển công nghiệp quốc phòng. Ở Nga: Một số công trình nghiên cứu như “Các vấn đề giáo dục quân sự” của Đại tá, tiến sỹ E.G. Vapilin và đại tá Q.Đ. Mulinva (2001) và “Những quan điểm phương pháp luận về xây dựng học thuyết giáo dục quân sự ở Nga”, đã cho thấy việc nghiên cứu, quản lý công tác giáo dục ý thức quốc phòng cho cán bộ, viên chức, học sinh, sinh viên được Tổng thống và Chính phủ Nga đặc biệt quan tâm. Công tác quản lý và giáo dục quốc phòng cho thế hệ trẻ được xác định là nhu cầu bức thiết trong bối cảnh nước Nga và tình hình quốc tế hiện nay. Ở Mỹ: Giáo dục quốc phòng trong các trường đại học, cao đẳng do các sĩ quan quân đội cử đến thường trú tại đó đảm nhiệm. Trọng điểm của giáo dục quốc phòng ở Mỹ là: “Yêu nước, biết phục tùng, trọng đoàn thể, chịu cống hiến, …” do ở Mỹ người ta nói nhiều tới tự do, nhưng không lo phục tùng, không chịu cống hiến. Các sĩ quan thường trú tại các trường đại học, cao đẳng có nhiệm vụ dạy cho sinh viên biết, phục tùng và cống hiến là tố chất cần có của một người hoàn chỉnh. Ở Nhật Bản: Nhà nước thành lập các trung tâm giáo dục quốc phòng ở các quân khu để giáo dục quốc phòng cho sinh viên và lực lượng bán vũ trang. 5
6 Ở Trung Quốc: Đảng Cộng sản và Nhà nước Trung Quốc thường xuyên quan tâm, chú trọng quản lý công tác giáo dục ý thức quốc phòng, bảo vệ đất nước cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là cho các thế hệ học sinh, sinh viên. Có một số tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới giáo dục quốc phòng cho cán bộ, học sinh, sinh viên trước yêu cầu chống “Tây hóa” của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch; đề xuất những giải pháp đổi mới, nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục quốc phòng cho cán bộ, học sinh, sinh viên đáp ứng yêu cầu bảo vệ Đảng cộng sản, chế độ xã hội chủ nghĩa, thành quả cách mạng và xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Các tác giả Lý Xương Giang, Tiểu Kính Dân, Vương Bảo Tôn còn đi sâu nghiên cứu chiến lược phát triển giáo dục quốc phòng của Trung Quốc trước sự vận động, biến đổi phức tạp của tình hình khu vực và thế giới. Ở Hàn Quốc: Chính phủ qui định nam giới trong độ tuổi từ 18 đến 25 buộc phải thực hiện nghĩa vụ quân sự tại các đơn vị bộ đội, tại đây sinh viên sẽ được trang bị kiến thức phần thực hành và luyện tập về quân sự thời gian 3 tháng. Trong chương trình của các trường đại học, quân sự là các môn lựa chọn và trường chỉ dạy phần lý thuyết. Ở Thái Lan: Quan niệm quốc phòng là “Quốc gia bền vững, nhân dân phồn thịnh”. Sự hợp tác giữa nhà nước và tư nhân là nhân tố cốt lõi trong chiến lược quốc phòng, quốc phòng gắn chặt với an ninh quốc gia trên nhiều lĩnh vực khác nhau… Nội dung quốc phòng - an ninh được thể hiện rất sâu sắc. Ở Malaysia: Nhà nước đầu tư xây dựng 41 trung tâm giáo dục quốc phòng cho học sinh, sinh viên, tư nhân đứng ra quản lý. Theo kế hoạch năm của nhà nước, thanh niên từ 18 tuổi đến 25 tuổi được tập trung tại các trung tâm giáo dục quốc phòng để học giáo dục quốc phòng với thời gian 3 tháng; các học phần lý thuyết do giảng viên các trường đại học giảng dạy, các học phần thực hành do sĩ quan quân đội giảng dạy. Ở Indonesia: Quan niệm quốc phòng gồm những vấn đề rộng lớn trong nước và quốc tế; được nghiên cứu một cách tổng hợp, bao quát nhiều lĩnh vực đời sống và xã hội như: con người, dân tộc, tôn giáo, kinh tế, chính trị, ngoại 6
7 giao,… trong đó tập trung làm rõ 3 nội dung cơ bản: tiềm lực quốc gia, đặc điểm địa lý, tự lực, tự cường dân tộc. Ở Singapore: Nhà nước đầu tư xây dựng và giao cho Bộ Quốc phòng quản lý các trung tâm giáo dục quốc phòng. Theo kế hoạch năm, thanh niên từ 18 đến 25 tuổi được tập trung tại các trung tâm giáo dục quốc phòng để học các nội dung giáo dục với thời gian 3 tháng. Nhìn chung, các nước trên thế giới đều quan tâm đến công tác giáo dục quốc phòng cho học sinh, sinh viên và thanh niên; đây là lực lượng trẻ, có trình độ khoa học và kĩ thuật, huy động vào quân đội sẽ phát huy được sức mạnh. Do đó trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc, hầu hết các quốc gia đều coi trọng nâng cao ý thức quốc phòng cho thế hệ trẻ ngay khi họ còn trên ghế nhà trường. Ở Việt Nam, trải qua lịch sử dựng nước và giữ nước đã luôn quan tâm tới việc giáo dục quân sự, quốc phòng cho nhân dân và sinh viên, nhằm tăng cường sức mạnh tinh thần, biến thành sức mạnh quân sự để chiến thắng kẻ thù xâm lược. Trên phương diện nghiên cứu, đã có nhiều đề tài các cấp, luận văn thạc sỹ, luận án tiến sỹ, sách tham khảo, bài báo khoa học nghiên cứu về vấn đề này. Một số bài viết trên các tạp chí, đề tài nghiên cứu khoa học trong nước có liên quan tới vấn đề nghiên cứu: Tác giả Nguyễn Văn Vọng: Giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên trong giai đoạn mới”, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp, số 2/2001. Nghiên cứu đã khái quát bối cảnh mới của đất nước, vị trí của công tác giáo dục quốc phòng - an ninh, thực trạng giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên thời gian qua và đề xuất các giải pháp về giáo dục nâng cao nhận thức, đổi mới chương trình, giáo trình tài liệu, đào tạo, về bồi dưỡng giáo viên, về củng cố mở rộng các trung tâm giáo dục quốc phòng, về nghiên cứu khoa học và tăng cường đầu tư cho nhiệm vụ giáo dục quốc phòng - an ninh. Tác giả Nguyễn Nghĩa: Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng trong các trường phổ thông ở Hà nội hiện nay, Tạp chí Giáo dục, số 27/2002. Bài viết này tập trung nghiên cứu đề xuất các giải pháp như đổi mới tăng cường sự lãnh đạo, đổi mới nội dung chương trình, hình thức phương pháp, tăng cường đội 7
8 ngũ giáo viên, bảo đảm chế độ chính sách, đổi mới cơ chế quản lý điều hành nhằm nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng ở các trường trung học phổ thông. Tác giả Nguyễn Nhứt: Nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng toàn dân trong giai đoạn hiện nay, Đề tài khoa học cấp cơ sở, Phòng Chính trị Quân khu 7, năm 2004. Tác giả Đào Duy Hứa: Giáo dục quốc phòng - an ninh trên làn sóng Tiếng nói Việt Nam, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, tháng 10, năm 2008, số 13 (57). Tác giả Lê Văn Nghệ: Nghiên cứu, đề xuất giải pháp đồng bộ hóa công tác quốc phòng, an ninh ở các trường đại học, cao đẳng và trung tâm Giáo dục quốc phòng - an ninh sinh viên, Đề tài khoa học cấp Bộ, Mã số B2009-18- 16NV, tháng 9 năm 2011. Tác giả Nguyễn Thành Công: Thực trạng, giải pháp nâng cao chất lượng môn học giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng - an ninh Đà Nẵng, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, quý II, năm 2012. Tác giả Bùi Văn Ga: Kết quả, kinh nghiệm đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng - an ninh (2002-2012), giải pháp phát triển giáo dục quốc phòng - an ninh những năm tiếp theo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, số 58 (102), tháng 7/2012. Tác giả Nguyễn Thiện Minh: Những vấn đề cơ bản cần tập trung chỉ đạo nâng cao chất lượng dạy, học giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên năm học 2012-2013 và những năm tiếp theo, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, tháng 8, năm 2012, số 59 (103). Tóm lại, các công trình nghiên cứu về giáo dục quốc phòng - an ninh của các tác giả, đã thể hiện các hướng và nội dung nghiên cứu chính sau: Một số tác giả tập trung nghiên cứu lĩnh vực nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng - an ninh về nội dung, chương trình, phương pháp…; Một số tác giả nghiên cứu vấn đề quản lý mà chủ yếu là đồng bộ hóa phục vụ cho việc nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng - an ninh. Đây cũng là một trong những gợi ý để luận văn này nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh; 8
9 Một số tác giả nghiên cứu giáo dục quốc phòng với phạm vi rộng và trong mối quan hệ với chiến lược quân sự, quốc phòng của quốc gia; Một số tác giả nghiên cứu việc tổ chức, quản lý công tác giáo dục quốc phòng - an ninh nói chung và tổ chức các trung tâm giáo dục quốc phòng. Đến nay chưa tìm thấy một nghiên cứu cơ bản nào về lĩnh vực quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu *Mục đích nghiên cứu Làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên, từ đó đề xuất biện pháp quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh với đối tượng sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. * Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu một số vấn đề lý luận quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên; phân tích mục tiêu, đặc điểm, nhiệm vụ, tính chất quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh ở Thành phố Hồ Chí Minh; Khảo sát, đánh giá thực trạng, nguyên nhân của hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay; Đề xuất các biện pháp quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu Quá trình quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh của các trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. * Đối tượng nghiên cứu Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu 9
10 Nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng – an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, chủ yếu ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Các số liệu minh chứng, tính toán, sử dụng trong luận văn trong 5 năm trở lại đây (từ năm 2008 đến năm 2012). 5. Giả thuyết khoa học Hiệu quả hoạt động và quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay phụ thuộc vào sự tác động tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó, công tác quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên giữ vai trò rất quan trọng. Nếu các chủ thể thực hiện giáo dục quốc phòng - an ninh tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo sát với địa bàn; phát triển hoàn thiện các yếu tố dạy học, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ giảng dạy và quản lý, xây dựng, phát triển và xã hội hóa các Trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh sinh viên thì chất lượng giáo dục và hiệu quả quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay sẽ có những chuyển biến tích cực. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu *Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của các cấp về giáo dục đào tạo, quản lý giáo dục đào tạo, giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên. Đồng thời đề tài nghiên cứu dựa trên quan điểm hệ thống - cấu trúc; lôgíc - lịch sử và quan điểm thực tiễn để xem xét, phân tích những vấn đề liên quan. * Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý luận Thực hiện việc đọc tài liệu, thu thập thông tin, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, mô hình hóa, khái quát hóa. Các tài liệu liên quan phục vụ cho mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu gồm: Một số tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các văn kiện, nghị quyết của Đảng; chỉ thị, nghị định, nghị quyết của Chính phủ; 10
11 thông tư, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Quốc phòng về giáo dục quốc phòng - an ninh; Luật Giáo dục, Chiến lược phát triển giáo dục. Các giáo trình, sách tham khảo, tài liệu về khoa học quản lý và quản lý giáo dục; các công trình nghiên cứu, báo cáo khoa học có liên quan đến đề tài đã được công bố và đăng tải trên các tạp chí, kỷ yếu khoa học, hội thảo… Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Điều tra bằng phiếu câu hỏi đối với sinh viên 300 phiếu, trong đó 50% sinh viên khối khoa học xã hội và nhân văn, 50% sinh viên khối khoa học tự nhiên để làm cơ sở đánh giá thực trạng, tìm ra nguyên nhân và đề xuất các biện pháp hiệu quả trong quản lý hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên. Quan sát thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh trên địa bàn Thành phố trong năm năm qua, tổ chức thực hiện giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay; hoạt động quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý; hoạt động dạy học của giảng viên; hoạt động học tập, rèn luyện và việc tự quản lý hoạt động học tập của sinh viên để rút ra những kết luận về nội dung nghiên cứu. Tọa đàm, trao đổi với một số cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về những nội dung nghiên cứu, từ đó rút ra những kết luận cho nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn. Nghiên cứu hệ thống các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, kế hoạch tổ chức thực hiện, các báo cáo sơ kết, tổng kết, chương trình, quy trình, nội dung đào tạo, kế hoạch quản lý, hệ thống sổ sách của cán bộ quản lý sinh viên và kế hoạch học tập, công tác của sinh viên. Nghiên cứu tổng kết thực tiễn từ những vấn đề đã và đang diễn ra nhằm đúc rút thành những kinh nghiệm về quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh và ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Xin ý kiến 49 chuyên gia, các nhà khoa học, cán bộ quản lý giáo dục, quản lý sinh viên, giảng viên trong lĩnh vực quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng 11
12 - an ninh về một số vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan trong quá trình nghiên cứu đề tài. Phương pháp hỗ trợ Sử dụng toán thống kê để tổng hợp kết quả điều tra, xử lý số liệu phần thực trạng và số liệu khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đã được đề xuất. 7. Ý nghĩa của đề tài Đề tài góp phần xây dựng và hoàn thiện các khái niệm về quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên; quản lý hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên; Làm rõ đặc điểm, nhiệm vụ, tính chất, yêu cầu, yếu tố tác động quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên; Đề xuất một số biện pháp quản lý nhà nước về hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn cấu trúc gồm: phần mở đầu, phần nội dung (3 chương), phần kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 12
13 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH CHO SINH VIÊN 1.1. Những quan niệm cơ bản về quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên 1.1.1. Quan niệm Quản lý nhà nước về giáo dục * Quản lý nhà nước Quản lý là một tất yếu khách quan do lịch sử quy định, là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người, để quản lý phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra và đúng ý chí của người quản lý. Hiện nay, có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý như: “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức làm cho tổ chức đó vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”; “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”… Thực chất của hoạt động quản lý là việc giải quyết mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Bản chất của hoạt động quản lý là việc phát huy được nhân tố con người trong tổ chức. Mục đích quản lý là hoạch định, tổ chức, bố trí nhân sự, lãnh đạo, kiểm soát công việc và những nỗ lực của con người nhằm đạt được những mục tiêu nhất định. Những khái niệm nêu trên cho thấy mặc dù các khái niệm về quản lý được đề cập ở nhiều góc độ khác nhau, nhưng ở các mức độ khác nhau đã đề cập đến những nhân tố cơ bản, như: chủ thể quản lý, đối tượng và mục tiêu quản lý. Tuy nhiên từ những khái niệm này, những học viên cao học và nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý giáo dục gặp phải trở ngại, lúng túng trong việc xác định những nội dung cụ thể trong thực tiễn quản lý ở cơ quan quản lý nhà nước các cấp và các trường. Một số trường hợp còn có sự nhầm lẫn cho rằng đối tượng của quản lý chỉ là con người trong các tổ chức, bỏ qua nhiều yếu tố không phải là con người nhưng rất quan trọng trong công tác quản lý như: tuyển sinh; cơ sở vật chất - kỹ thuật dạy học; tài chính; hệ thống thông tin quản lý giáo dục; quá trình dạy học, …. (các điều kiện đảm bảo quy mô và chất lượng giáo dục). 13
14 Từ những phân tích trên có thể hiểu là: Quản lý nhà nước vừa là khoa học lý luận chính trị vừa là khoa học thực tiễn. Quản lý nhà nước ở nước ta là sự khẳng định quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. * Quản lý nhà nước về giáo dục Quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các hoạt động giáo dục và đào tạo, do các cơ quan quản lý giáo dục của nhà nước từ trung ương đến cơ sở tiến hành để thực hiện chức năng, nhiệm vụ do nhà nước ủy quyền nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo, duy trì trật tự, kỷ cương, thỏa mãn nhu cầu giáo dục và đào tạo của nhân dân, thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo của nhà nước. Quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo chính là việc nhà nước thực hiện quyền lực công để điều hành, điều chỉnh toàn bộ các hoạt động giáo dục và đào tạo trong phạm vi toàn xã hội để thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà nước. Trong khái niệm quản lý nhà nước về giáo dục có 3 yếu tố cơ bản là: chủ thể, đối tượng và mục tiêu quản lý nhà nước về giáo dục. Chủ thể quản lý nhà nước về giáo dục là các cơ quan quyền lực nhà nước (cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp), chủ thể trực tiếp là bộ máy quản lý giáo dục từ trung ương đến cơ sở (các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục được quy định cụ thể trong Điều 87 của Luật Giáo dục). Đối tượng quản lý nhà nước về giáo dục là hệ thống giáo dục quốc dân, là mọi hoạt động giáo dục và đào tạo trong phạm vi cả nước. Mục tiêu quản lý nhà nước về giáo dục, về tổng thể đó là bảo đảm trật tự, kỷ cương trong các hoạt động giáo dục và đào tạo, để thực hiện được mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài và phát triển nhân cách của công dân. Mỗi cấp học, ngành học có những mục tiêu cụ thể được quy định trong Luật Giáo dục và điều lệ nhà trường. Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục bao gồm: Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển giáo dục; ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục; ban hành điều lệ nhà 14
15 trường; ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục khác; quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục; tiêu chuẩn nhà giáo; tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị trường học; việc biên soạn, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa, giáo trình; quy chế thi cử và cấp văn bằng, chứng chỉ; tổ chức, quản lý việc bảo đảm chất lượng giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục; thực hiện công tác thống kê, thông tin về tổ chức và hoạt động giáo dục; tổ chức bộ máy quản lý giáo dục; tổ chức, chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng, quản lý nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực để phát triển sự nghiệp giáo dục; tổ chức, quản lý công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ trong lĩnh vực giáo dục; tổ chức, quản lý công tác hợp tác quốc tế về giáo dục; quy định việc tặng danh hiệu vinh dự cho người có nhiều công lao đối với sự nghiệp giáo dục; thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục; giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về giáo dục. Từ những phân tích trên có thể quan niệm: Quản lý nhà nước về giáo dục là sự quản lý của các cơ quan quyền lực nhà nước, của bộ máy quản lý giáo dục từ trung ương đến cơ sở, bảo đảm sự thống nhất về các nội dung quản lý hệ thống giáo dục quốc dân nhằm nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước và hoàn thiện nhân cách công dân. 1.1.2. Quan niệm Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên * Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh Giáo dục quốc phòng - an ninh là dạy, học về quốc phòng - an ninh trong nhà trường, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh cho các đối tượng và phổ biến kiến thức quốc phòng - an ninh toàn dân, nhằm góp phần thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là bộ phận hợp thành của nền giáo dục quốc gia, là nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nhằm góp phần đào tạo con người phát triển toàn diện, có đạo đức, có sức khỏe và kiến thức quốc phòng - an ninh, kỹ năng quân sự cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân. 15
16 Giáo dục quốc phòng - an ninh trong nhà trường là hoạt động nhằm tác động có hệ thống đến sự phát triển ý thức của công dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; trang bị kiến thức về quốc phòng - an ninh; kỹ năng quân sự cho học sinh, sinh viên từ trung học phổ thông đến đại học và học viên các trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh là hoạt động nhằm trang bị, nâng cao kiến thức về quốc phòng - an ninh, kỹ năng quân sự cho các đối tượng trong các cơ quan, tổ chức; trang bị một số kiến thức về quốc phòng - an ninh cho chức sắc, nhà tu hành các tôn giáo. Phổ biến kiến thức quốc phòng - an ninh toàn dân là hoạt động nhằm tuyên truyền, phổ biến kiến thức cơ bản về quốc phòng - an ninh cho toàn dân và một số đối tượng đặc thù. * Quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên Mục tiêu quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh sinh viên: Giáo dục cho sinh viên về kiến thức quốc phòng và an ninh để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống dựng nước và giữ nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, nâng cao ý thức, trách nhiệm, tự giác thực hiện nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; trang bị kiến thức về quốc phòng - an ninh, kỹ năng cho sinh viên và học viên các trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; góp phần đạt hiệu quả cao trong việc phát triển và hoàn thiện phẩm chất, nhân cách, năng lực, tư duy quốc phòng - an ninh của sinh viên, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Chủ thể quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên: Chính phủ thống nhất quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh trong phạm vi cả nước. Bộ Quốc phòng thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh. Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh tại địa phương. Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên gồm: 16
17 Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh. Tuyên truyền, phổ biến văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh. Quy định chương trình, nội dung; biên soạn, xuất bản, in, phát hành giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu; tiêu chuẩn giáo viên, giảng viên, tuyên truyền viên; tiêu chuẩn cơ sở vật chất, thiết bị dạy học giáo dục quốc phòng - an ninh, cấp chứng nhận bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh. Quản lý nguồn lực phát triển giáo dục quốc phòng - an ninh. Tổ chức, chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng, quản lý giáo viên, giảng viên, tuyên truyền viên giáo dục quốc phòng - an ninh. Nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ trong lĩnh vực giáo dục quốc phòng - an ninh. Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực giáo dục quốc phòng - an ninh. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo; sơ kết, tổng kết, khen thưởng, xử lý vi phạm việc chấp hành pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh. Phương thức quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên: Phương thức quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh được thể hiện chủ yếu trên hai phương diện: Một là, nhà nước xây dựng và ngày càng hoàn thiện hệ thống luật pháp nói chung và hệ thống luật pháp về giáo dục quốc phòng - an ninh nói riêng bao gồm luật, văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý hành chính nhà nước, các văn bản khác về giáo dục quốc phòng - an ninh. Hai là, lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác giáo dục quốc phòng - an ninh trên phạm vi cả nước và từng tổ chức theo chức năng cụ thể: Nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Quốc phòng về giáo dục quốc phòng - an ninh Trình Chính phủ ban hành và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh theo thẩm quyền. Chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan lập quy hoạch hệ thống trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh và câu lạc bộ hướng nghiệp quốc phòng - an 17
18 ninh trên phạm vi cả nước, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định; thực hiện bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh cho các đối tượng theo quy định của pháp luật; quy định nhiệm vụ, quyền hạn cho các cơ quan, đơn vị thuộc quyền, ban chỉ huy quân sự các bộ, ngành về giáo dục quốc phòng - an ninh. Bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật, mô hình học cụ, quân dụng chuyên dùng phục vụ dạy và học môn học giáo dục quốc phòng - an ninh cho các cơ sở giáo dục trong phạm vi cả nước ... Thực hiện hợp tác quốc tế về giáo dục quốc phòng - an ninh. Phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành liên quan xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn giáo viên, giảng viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên, cán bộ chuyên trách, cán bộ kiêm nhiệm giáo dục quốc phòng - an ninh. Tổ chức, hướng dẫn thanh tra, kiểm tra, sơ kết, tổng kết, thực hiện khen thưởng; giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh theo thẩm quyền. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác về giáo dục quốc phòng - an ninh theo quy định của pháp luật. Nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ, ngành về giáo dục quốc phòng - an ninh Bộ Công an: Phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành liên quan thực hiện giáo dục quốc phòng - an ninh theo quy định của pháp luật. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Chủ trì và tham gia soạn thảo, trình Chính phủ ban hành và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục quốc phòng - an ninh theo thẩm quyền; chịu trách nhiệm trước Chính phủ chủ trì, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, các bộ, ngành liên quan thực hiện giáo dục quốc phòng - an ninh ở các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Bộ Nội vụ: Chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan quy định về chế độ, chính sách đội ngũ cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm, giáo viên, giảng viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên giáo dục quốc phòng - an ninh; thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác về giáo dục quốc phòng - an ninh theo quy định của pháp luật. Các bộ, ngành khác: Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và các bộ, ngành có liên quan thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng - an ninh ... 18