Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu giai đoạn vừa qua, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN LAN OANH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP TỈNH LAI CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế THÁI NGUYÊN - 2016
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN LAN OANH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP TỈNH LAI CHÂU Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Hùng Cƣờng THÁI NGUYÊN - 2016
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu” là trung thực và đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu, số liệu sử dụng trong luận văn do các phòng, khoa trong các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu cung cấp và do cá nhân tôi thu thập từ các báo cáo, các kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài đã được công bố… Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Lan Oanh
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu”, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS Vũ Hùng Cƣờng - Người đã hết lòng tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Sau Đại học, các khoa, phòng, các nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Qua đây, tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các đồng chí , đồng nghiệp tại các phòng, khoa trong các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thu thập tài liệu phục vụ cho luận văn này. Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên và khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Lan Oanh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ..................................................................... viii MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 4 5. Ý nghĩa khoa học của đề tài .......................................................................... 5 6. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC ............................................................... 6 1.1. Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ... 6 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ......................................................................................... 6 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ...................................................................................................... 8 1.2. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ................................................................................................ 9 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ............................................................................... 9 1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ............................................................................. 10 1.2.3 Nội dung quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ............................................................................. 11
iv 1.2.4. Phương pháp quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục .................................................................... 16 1.2.5. Các công cụ quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục .................................................................... 20 1.2.6. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục ............................. 23 1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp ........................................................................................... 27 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp ở Việt Nam ................................................................. 27 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu ................................................................................. 29 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 31 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................... 31 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu, tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh ............ 31 2.2.3. Phương pháp phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức ... 32 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 33 2.3.1. Chỉ tiêu về quản lý các khoản thu ......................................................... 33 2.3.2. Chỉ tiêu về quản lý các khoản chi ......................................................... 34 2.3.3. Chỉ tiêu về chênh lệch thu - chi tài chính.............................................. 34 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP TỈNH LAI CHÂU ................................................................................................ 36 3.1. Khái quát về tỉnh Lai Châu ...................................................................... 36 3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ......................................................... 36 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 38
v 3.2. Công tác đào tạo, quản lý của các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu ................................................................................. 41 3.2.1. Đặc điểm về tổ chức hoạt động của các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu .................................................................... 41 3.2.2. Hoạt động đào tạo của các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu ................................................................................. 46 3.3. Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu giai đoạn 2013-2015.......... 52 3.3.1. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính .................................... 52 3.3.2. Đánh giá về các công cụ quản lý tài chính ............................................ 66 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu thời gian qua ......................... 71 3.4.1. Những thành công ................................................................................. 71 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 72 3.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp Lai Châu thời gian qua. ................ 75 3.5.1. Cơ chế, các văn bản pháp luật quản lý tài chính đối với các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu của Nhà nước, Bộ, ngành, tỉnh Lai Châu ................................................................................. 75 3.5.2. Hệ thống kiểm tra, kiểm soát tài chính ................................................. 76 3.5.3. Trình độ cán bộ quản lý ........................................................................ 77 3.5.4. Trang thiết bị phục vụ công tác quản lý tài chính ................................. 78 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG VÀ TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP TỈNH LAI CHÂU ...................................................................... 79 4.1. Bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Lai Châu và vùng Tây Bắc và yêu cầu về đào tạo nguồn nhân lực ...................................................... 79 4.2. Định hướng phát triển giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực tại tỉnh Lai Châu .... 81
vi 4.3. Định hướng hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu ...................................... 84 4.4. Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu ................................................................................. 85 4.5. Một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu .............. 88 4.5.1. Giải pháp tăng cường khai thác và đa dạng các nguồn thu tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu .................... 88 4.5.2. Giải pháp phát triển nghiên cứu khoa học ............................................ 89 4.5.3. Giải pháp xây dựng hệ thống kế toán quản trị ...................................... 90 4.5.4. Giải pháp hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ........................................ 90 4.5.5. Giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra, kiểm soát quản lý tài chính ... 91 4.6. Một số kiến nghị....................................................................................... 91 4.6.1. Kiến nghị với các Bộ, Ngành Trung ương ............................................ 91 4.6.2. Kiến nghị với tỉnh Lai Châu.................................................................. 92 KẾT LUẬN...................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 95
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCVC Công chức viên chức CĐ Cao đẳng CĐCĐ Cao đẳng Cộng đồng CĐLT Cao đẳng liên thông CTMT Chương trình mục tiêu ĐH Đại học GD&ĐT Giáo dục và đào tạo HĐND Hội đồng nhân dân HSSV Học sinh sinh viên NCNLQL Nâng cao năng lực quản lý NSNN Ngân sách Nhà nước NVYTTB Nghiệp vụ y tế thôn bản SP Sư phạm TCCN Trung cấp chuyên nghiệp TCN Trung cấp nghề THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân VHVL Vừa học vừa làm
viii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 3.1. Thực trạng quy mô đào tạo của trường CĐCĐ Lai Châu giai đoạn 2013 - 2015 .......................................................................... 48 Bảng 3.2. Thực trạng quy mô đào tạo của trường Trung cấp Y tê Lai Châu giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................... 50 Bảng 3.3. Thực trạng quy mô đào tạo của trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu giai đoạn 2013 - 2015 .......................................................... 52 Bảng 3.4: Cơ cấu nguồn thu tại trường CĐCĐ Lai Châu ............................... 53 Bảng 3.5: Cơ cấu nguồn thu tại trường Trung cấp Y tế Lai Châu .................. 55 Bảng 3.6: Cơ cấu nguồn thu tại trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu .......... 57 Bảng 3.7: Các khoản chi tại trường Cao đẳng Cộng đồng Lai Châu .............. 59 Bảng 3.8 : Cân đối thu, chi tại trường Cao đẳng Cộng đồng Lai Châu .......... 60 Bảng 3.9: Các khoản chi tại trường Trung cấp Y tế Lai Châu ....................... 62 Bảng 3.10: Cân đối thu, chi tại trường Trung cấp Y tế Lai Châu ................... 63 Bảng 3.11: Các khoản chi tại trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu ............. 64 Bảng 3.12: Cân đối thu, chi tại trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu .......... 65
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục và đào tạo có ý nghĩa và vai trò hết sức quan trọng đối với sự thành công và phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Kinh nghiệm một số nước cho thấy rằng phát triển nguồn lực chính là chìa khoá cho sự phát triển bền vững. Nhiều quốc gia trên thế giới đã đạt được những thành tựu to lớn trong quá trình phát triển nhờ sớm coi trọng vai trò của giáo dục và đào tạo như Nhật Bản với quan điểm coi “Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu; cần kết hợp hài hoà giữa bản sắc văn hóa lâu đời phương Đông với những tri thức Phương Tây hiện đại”; hay Singapore với phương châm “Thắng trong cuộc đua về giáo dục sẽ thắng trong cuộc đua về phát triển kinh tế”; một người bạn lớn của Việt Nam là Liên xô trước đây cũng đã khẳng định “Chính sách về con người là điểm bắt đầu và là điểm kết thúc của mọi chính sách kinh tế - xã hội”. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã luôn khẳng định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là những chính sách trọng tâm, có vai trò chính yếu của Nhà nước, được ưu tiên trước nhất, thậm chí đi trước một bước so với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội khác. Tại Nghị quyết trung ương 8, khoá XI: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội”. Quan điểm coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu đã được cụ thể hoá thành các chính sách như: Chính sách đầu tư cho giáo dục. Việt Nam là một trong những quốc gia có sự đầu tư ngân sách cho giáo dục lớn. Cùng với việc đầu tư cho giáo dục và đào tạo đòi hỏi công tác quản lý tài chính cũng được chú trọng. Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế xã hội và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới các quá trình kinh tế xã hội theo các phương hướng phát triển đã được
2 hoạch định. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính ở các đơn vị sự nghiệp có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài chính. Mặc dù vậy, công tác quản lý tài chính ở các đơn vị sự nghiệp nói chung và ở các trường học nói riêng, đặc biệt ở các trường cao đẳng, đại học đến nay vẫn còn nhiều hạn chế. Tỉnh Lai Châu là một vùng cao biên giới của đất nước, kinh tế còn nghèo, khó khăn. Trường Cao đẳng Cộng đồng Lai Châu; Trường Trung cấp Y tế Lai Châu và trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu là ba trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp nằm trên địa bàn tỉnh Lai Châu, đã góp phần quan trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho tỉnh và các địa phương lân cận. Trong quá trình hoạt động, bên cạnh việc chú trọng nâng cao chất lượng đào tạo, các đơn vị cũng chú trọng đến công tác quản lý tài chính. Tuy nhiên, trong thực tế, công tác quản lý tài chính của các đơn vị còn bộc lộ những tồn tại, hạn chế. Với nguồn ngân sách cấp hàng năm còn hạn hẹp và mức thu học phí theo quy định của tỉnh cũng rất thấp nên chi phí chưa đảm bảo để nâng cao chất lượng đào tạo. Trong xu thế tăng cường tự chủ cho các cơ sở giáo dục đào tạo công lập, yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo của trường đáp ứng nhu cầu đào tạo của tỉnh Lai Châu và các tỉnh trong vùng Tây Bắc và từ đó dẫn đến yêu cầu phải nâng cao chất lượng quản lý tài chính. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, cần đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu để nâng cao chất lượng đào tạo phù hợp với xu hướng phát triển của đất nước. Vì vậy, đề tài nghiên cứu: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu” đã được lựa chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ.
3 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Quản lý tài chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của quản lý đơn vị sự nghiệp công lập. Đề tài mang tính thực tiễn cao, phù hợp với yêu cầu của công cuộc cải cách tài chính và định hướng phát triển tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Đã có một số công trình khoa học nghiên cứu về công tác quản lý tài chính trong các trường đại học, cao đẳng như luận văn thạc sĩ: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Cao đẳng kinh tế - kỹ thuật Phú Thọ” của tác giả Trần Thị Lan Anh; “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Tô Kiên Cường; “Hoàn thiện quản lý tài chính tại trường Đại học Thương mại” của tác giả Trần Việt Thảo. Các đề tài nghiên cứu đã nêu ra được những thuận lợi, khó khăn trong quản lý tài chính. Những tác động tích cực của cơ chế tự chủ tài chính đã tạo điều kiện cho các trường chủ động nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài chính gắn với chất lượng hoạt động như đa dạng hoá các nguồn thu, tiết kiệm chi, chống lãng phí, đời sống của cán bộ viên chức được nâng lên. Những tác động tiêu cực, vướng mắc trong quản lý tài chính như các văn bản của Nhà nước không còn phù hợp; không thống nhất giữa quy định của văn bản pháp quy và quyền thực tế; phân bổ ngân sách chưa có tiêu chí… Các đề tài nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp thực hiện có hiệu quả quản lý tài chính như giải pháp về cơ chế, về quản lý. Tuy nhiên, một số điểm mà các đề tài trên chưa đề cấp đến: các đề tài chủ yếu nghiên cứu ở các trường đại học, cao đẳng lớn, tại các thành phố lớn, các trường này có nhiều cơ hội và điều kiện tốt để mở rộng quy mô đào tạo và nâng cao chất lượng đào tạo, đa dạng hoá nguồn thu và có nguồn thu lớn khi được giao tự chủ về tài chính. Những vùng khó khăn như vùng Tây Bắc, trong đó có tỉnh Lai Châu với nguồn thu ngân sách thấp không đủ chi, phải nhận trợ cấp từ ngân sách Trung ương. Các trường Cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu hoàn toàn do NSNN cấp. Các trường chủ yếu thực hiện nhiệm vụ đào
4 tạo nguồn nhân lực cho địa phương, các đối tượng học chủ yếu là người dân tộc, vùng sâu vùng xa – là đối tượng được Nhà nước bao cấp hoàn toàn hoặc một phần học phí. Thách thức còn lớn hơn khi tại đây không có nhiều khoản đóng góp của cha mẹ học sinh và cộng đồng. Trong khi đó, chưa có đề tài nào nghiên cứu về vấn đề quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu cho nên việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn. 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục tiêu tổng quát Thông qua phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu giai đoạn vừa qua, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu trong thời gian tới. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống được cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. - Đánh giá được thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu, chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: đề tài được thực hiện tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu (bao gồm trường Cao đẳng Cộng
5 đồng Lai Châu; trường Trung cấp Y tế Lai Châu và trường Trung cấp nghề tỉnh Lai Châu). - Phạm vi về thời gian: số liệu của đề tài được thu thập từ năm 2013 đến năm 2015. - Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính về các mặt: quản lý thu - chi các nguồn kinh phí tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu. 5. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Đề tài góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục nhằm quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính đúng mục đích, hiệu quả. - Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu từ năm 2013 đến năm 2015, từ đó đề xuất các phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị những năm tiếp theo. - Đề tài là tài liệu tham khảo có hữu ích cho các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu và các đơn vị, cá nhân quan tâm đến hoạt động quản lý tài chính tại các cơ sở giáo dục đào tạo công lập. 6. Kết cấu của đề tài Kết cấu của luận văn, ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu Chương 4: Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các trường cao đẳng và trung cấp chuyên nghiệp tỉnh Lai Châu.
6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC 1.1. Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục * Khái niệm: Đơn vị sự nghiệp công lập là những đơn vị do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước. Đơn vị sự nghiệp công lập là những đơn vị được Nhà nước thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp trong các lĩnh vực y tế, văn hoá, giáo dục, thể thao,...[6, tr.13]. Đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là một đơn vị sự nghiệp công lập, hoạt động bằng nguồn kinh phí Nhà nước cấp, cấp trên cấp hoặc các nguồn kinh phí khác như: thu sự nghiệp, phí, lệ phí, thu từ kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh, nhận viện trợ, biếu tặng…theo nguyên tắc không bồi hoàn trực tiếp để thực hiện nhiệm vụ của Đảng và Nhà nước giao. Các điều kiện để thành lập một đơn vị sự nghiệp công lập được quy định tại khoản 1 điều 3 của Nghị định 55/2012/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 28 tháng 6 năm 2012 như sau: - Xác định cụ thể mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ. - Phù hợp với quy hoạch mạng lưới tổ chức đơn vị sự nghiệp công lập đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt (nếu có).
7 - Có trụ sở làm việc hoặc đề án quy hoạch cấp đất xây dựng trụ sở đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt (trường hợp xây dựng trụ sở mới); trang thiết bị cần thiết ban đầu; nguồn nhân sự và kinh phí hoạt động theo quy định của pháp luật. * Những đặc điểm cơ bản của đơn vị sự nghiệp công lập: - Chi phí hoạt động lấy từ nguồn kinh phí ngân sách Nhà nước cấp hoặc cấp trên cấp và từ các nguồn kinh phí khác do Nhà nước quy định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ do Đảng và Nhà nước giao. - Hàng năm lập dự toán chi tiêu và phải tuân thủ theo dự toán đã được giao. Bên cạnh đấy, Nhà nước cho phép thu một số loại phí, lệ phí, được tiến hành sản xuất, cung ứng dịch vụ để bù đắp chi phí hoạt động, tăng thu nhập cho cán bộ, viên chức. - Khi kết thúc năm ngân sách, các đơn vị phải lập báo cáo quyết toán. - Các hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện theo nguyên tắc phục xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. Các đơn vị này có trách nhiệm đào tạo và nghiên cứu khoa học, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ tri thức, đội ngũ cán bộ khoa học, kỹ thuật có trình độ chuyên môn giỏi đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. - Các đơn vị này do Nhà nước đầu tư xây dựng, cung cấp trang thiết bị dạy học, bố trí cán bộ quản lý và đội ngũ nhà giáo giảng dạy. Nhà nước thống nhất quản lý về mục tiêu, chương trình, nội dung, kế hoạch giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, quy chế thi cử và hệ thống văn bằng chứng chỉ. - Các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đào tạo được phép chủ động trong công tác đào tạo như: xây dựng đề cương, giáo trình môn học, kế hoạch giảng dạy và học tập đối với những ngành được phép đào tạo, tổ chức tuyển sinh theo chỉ tiêu của Bộ giáo dục và đào tạo, thực hiện tổ chức đào tạo, công nhận tốt nghiệp và cấp bằng theo thẩm quyền. - Có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của Luật kế toán.[6,tr.13]
8 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục Căn cứ theo lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là một đơn vị thuộc đơn vị sự nghiệp công lập. Đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là các đơn vị sự nghiệp do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập (đơn vị dự toán độc lập, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của Luật kế toán). Để thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính, đơn vị sự nghiệp công lập được phân thành ba loại đơn vị sau: - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên (hay còn gọi là đơn vị sự nghiệp tự đảm bảo chi phí hoạt động). - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được Ngân sách Nhà nước cấp (hay còn gọi là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi hoạt động sự nghiệp). - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do Ngân sách Nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động (hay còn gọi là đơn vị sự nghiệp do Ngân sách Nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động). Căn cứ để xác định việc phân loại trên dựa vào mức tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên của đơn vị: Mức tự đảm bảo chi Tổng số nguồn thu sự nghiệp phí hoạt động thường = x 100% xuyên của đơn vị Tổng số chi hoạt động thường xuyên Nếu đơn vị có mức tự đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị bằng hoặc lớn hơn 100%, Nhà nước không cần dùng Ngân sách Nhà nước để cấp kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị thì được gọi là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí hoạt động.
9 Nếu đơn vị có mức tự đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị trên 10% đến dưới 100%, Nhà nước vẫn phải cấp một phần kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị thì được gọi là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động. Nếu đơn vị có mức tự đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị từ 10% trở xuống, Nhà nước phải cấp toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên của đơn vị thì được gọi là đơn vị sự nghiệp do Ngân sách Nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động. [7, Điều 9] 1.2. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục 1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính bằng việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong xã hội. Tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là phản ánh các khoản thu, chi bằng tiền của các quỹ tiền tệ trong các đơn vị. Xét về hình thức nó phản ánh sự vận động và chuyển hóa của các nguồn lực tài chính trong quá trình sử dụng các quỹ bằng tiền. Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính bằng những phương pháp tổng hợp gồm nhiều biện pháp khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về kinh tế - tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế của đất nước. Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị.
10 Quản lý tài chính đòi hỏi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đưa ra các quyết định tài chính và tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được mục tiêu hoạt động quản lý tài chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thể thay đổi theo từng thời kỳ và chính sách chiến lược của từng đơn vị. Tuy nhiên, khác với quản lý doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục tiêu tối ưu hóa lợi nhuận, mục tiêu của quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục không vì mục đích lợi nhuận mà phục vụ cho cộng đồng xã hội là chủ yếu cho nên quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là quản lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hướng các nguồn kinh phí NSNN cấp và các nguồn thu khác theo quy định của pháp luật. Quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục là quá trình sử dụng những số liệu mà bộ phận kế toán cung cấp để giám sát và điều hành quá trình hoạt động, phân tích những vấn đề còn tồn tại trong quá trình hoạt động thường xuyên của đơn vị, qua đó tiến hành phân tích và dự toán tài chính, lựa chọn những phương hướng và thực hiện đúng hướng, từ đó duy trì hoạt động thường xuyên của đơn vị. 1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục Để quản lý tài chính hiệu quả, các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động trong lĩnh vực giáo dục cần thực hiện các nguyên tắc sau: - Chi tiêu tại các đơn vị phải thực hiện theo tiêu chuẩn định mức qui định, chi đúng mục đích, đúng dự toán được duyệt, không được lấy khoản chi này để chi cho các khoản chi khác nếu không được cơ quan tài chính đồng ý. - Triệt để tiết kiệm chống lãng phí, các khoản chi có tính chất không cần thiết, phô trương hình thức thì không được phép chi, các khoản tiết kiệm sẽ được sử dụng để nâng cao chất lượng hoạt động của đơn vị.