Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Sở Giao dịch Kho bạc Nhà nước Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá và tổng hợp những cơ sở lý thuyết, kinh nghiệm thực tiễn trong công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN, từ đó đánh giá những kết quả đạt được và rút ra những tồn tại, hạn chế trong công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN; Đồng thời đề xuất những giải pháp kiến nghị nhằm hướng tới góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Sở Giao dịch Kho bạc Nhà nước Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRẦN THANH PHƢƠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ GIAO DỊCH KHO BẠC NHÀ NƢỚC VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRẦN THANH PHƢƠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ GIAO DỊCH KHO BẠC NHÀ NƢỚC VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN HỒNG SƠN XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn GS.TS. Phan Huy Đƣờng Hà Nội – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn. Các số liệu, kế t quả nghiên cƣ́u của luâ ̣n văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng , không trùng với bấ t kỳ công trình nào khác đã đƣợc công bố . Hà Nội, tháng 01 năm 2018 Học viên Trần Thanh Phƣơng
LỜI CẢM ƠN Luận văn là kết quả quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trƣờng, kết hợp với kinh nghiệm trong quá trình thực tiễn công tác, với sự cố gắng nỗ lực của bản thân. Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình hƣớng dẫn cho tôi cả chuyên môn và phƣơng pháp nghiên cứu và chỉ bảo cho tôi nhiều kinh nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cám ơn các thầy, cô giáo trong khoa Kinh tế chính trị, trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy trong thời gian học tại trƣờng; cám ơn các đồng nghiệp tại Kho bạc Nhà nƣớc đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Mặc dù với sự nỗ lực cố gắng của bản thân nhƣng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý chân thành của các Thầy Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn Tôi xin chân thành cảm ơn./. Hà Nội, tháng 01 năm 2018 Học viên Trần Thanh Phƣơng
TÓM TẮT Tên luận văn: Kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Sở Giao dịch Kho bạc Nhà nƣớc Việt Nam. Tác giả: Trần Thanh Phƣơng. Chuyên ngành: Quản lý kinh tế. Mã số: 60340410 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn. Cơ quan công tác ngƣời hƣớng dẫn: Đại học Quốc Gia Hà Nội. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của Luận văn là phân tích, đánh giá và tổng hợp những cơ sở lý thuyết, kinh nghiệm thực tiễn trong công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN, từ đó đánh giá những kết quả đạt đƣợc và rút ra những tồn tại, hạn chế trong công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN; Đồng thời đề xuất những giải pháp kiến nghị nhằm hƣớng tới góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về chi ngân sách nhà nƣớc và công tác kiểm soát chi, kiểm soát chi thƣờng xuyên. - Khảo sát thực tế, nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở Giao dịch KBNN để tìm ra những tác động ảnh hƣởng tới công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên. - Đề xuất một số kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN giai đoạn 2017 – 2020. Những đóng góp của luận văn Thứ nhất, đi từ lý luận về chi thƣờng xuyên NSNN, kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN và các loại hình kiểm soát, quản lý chi NSNN để thấy đƣợc vai trò
kiểm soát chi thƣờng xuyên, các nhân tố ảnh hƣởng đến kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN đối với các đơn vị sử dụng ngân sách. Thứ hai, mô tả và phân tích, đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên qua KBNN đối với các đơn vị sử dụng ngân sách do Sở Giao dịch KBNN thực hiện kiểm soát chi. Rút ra những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân. Đây là cơ sở để đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên đối với các đơn vị sử dụng ngân sách tại Sở Giao dịch KBNN. Thứ ba, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên đối với các đơn vị sử dụng ngân sách tại Sở Giao dịch KBNN.
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .....................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................2 2.1. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................2 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................3 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................................3 3.2. Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................3 4. Kết cấu của luận văn ...........................................................................................3 CHƢƠNG 1 ................................................................................................................4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC ......................................................................4 1.1. Tổng quan nghiên cứu về kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN .......................4 1.2. Cơ sở lý luận về kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN ..................7 1.2.1. Các khái niệm ...........................................................................................7 1.2.2. Chi thƣờng xuyên NSNN .........................................................................7 1.2.3. Kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN .........................................................9 1.2.4. Công tác quản lý kiểm soát Cam kết chi và xử phạt vi phạm hành chính qua KBNN ........................................................................................................16 1.3. Nội dung quản lý kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN ..................................20 1.3.1. Lập kế hoạch kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN .................................20 1.3.2. Tổ chức thực hiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN ...........20 1.3.3. Kiểm tra, kiểm soát hoạt động thực hiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN ....................................................................................................28 1.4. Các tiêu chí đánh giá công tác kiểm soát chi NSNN .....................................29
1.4.1. Chỉ tiêu về tiến độ và tỷ lệ giải ngân so với dự toán ..............................29 1.4.2. Chỉ tiêu số từ chối thanh toán trong năm ...............................................29 1.4.3. Chỉ tiêu cải cách thủ tục hành chính.......................................................29 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN ...................................................................................................................29 1.5.1. Yếu tố khách quan .................................................................................29 1.5.2. Yếu tố chủ quan ......................................................................................31 1.6. Kinh nghiệm Quốc tế và bài học tại Việt Nam ..............................................32 1.6.1. Kinh nghiệm của Cộng hòa Pháp ...........................................................32 1.6.2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc ...................................................................34 1.6.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam .............................................35 CHƢƠNG 2 ..............................................................................................................37 PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...................................................37 2.1. Nguồn tài liệu.................................................................................................37 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ...............................................................................37 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin thứ cấp ................................................37 2.2.2. Phƣơng pháp thống kê mô tả ..................................................................37 2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp, phân tích, đánh giá ...........................................37 2.2.4. Phƣơng pháp chuyên gia ........................................................................38 2.2.5. Phƣơng pháp xử lý thông tin ..................................................................38 2.3. Các bƣớc thiết kế nghiên cứu ........................................................................38 2.3.1. Bƣớc 1 ....................................................................................................38 2.3.2. Bƣớc 2 ....................................................................................................38 2.3.3. Bƣớc 3 ....................................................................................................38 CHƢƠNG 3 ..............................................................................................................39 THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ GIAO DỊCH KHO BẠC NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ......................39 3.1. Khái quát về KBNN, Sở giao dịch KBNN ...................................................39 3.1.1. Kho bạc Nhà nƣớc ..................................................................................39 3.1.2. Sở Giao dịch KBNN ...............................................................................40
3.2. Phân tích hoạt động kiểm soát chi thƣờng xuyên qua Sở giao dịch KBNN giai đoạn 2014 – 2016 ...........................................................................................44 3.2.1. Tình hình chi thƣờng xuyên tại Sở Giao dịch KBNN giai đoạn 2014 – 2016 ..................................................................................................................45 3.2.2. Hiện trạng kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Sở Giao dịch KBNN ..........................................................................................................................47 3.3. Đánh giá chung về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Sở Giao dịch KBNN ...........................................................................................................69 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc .........................................................................69 3.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân .............................................................72 CHƢƠNG 4 ..............................................................................................................78 ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI SỞ GIAO DỊCH, KHO BẠC NHÀ NƢỚC GIAI ĐOẠN 2017 – 2020 ....................................78 4.1. Mục tiêu, định hƣớng hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên qua Kho bạc nhà nƣớc .................................................................................................78 4.1.1. Mục tiêu ..................................................................................................78 4.1.2. Định hƣớng .............................................................................................80 4.2. Một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở giao dịch Kho bạc nhà nƣớc ............................................................82 4.2.1. Kiến nghị về cơ chế, chính sách .............................................................82 4.2.2. Giải pháp về quy trình thực hiện ............................................................83 4.2.3. Giải pháp về nghiệp vụ ...........................................................................84 4.2.4. Giải pháp về tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ ....................................90 4.2.5. Giải pháp về cơ sở vật chất, hiện đại hóa công nghệ .............................92 4.2.6. Nhóm giải pháp hỗ trợ khác ...................................................................94 KẾT LUẬN ...............................................................................................................98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................100
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CBCC Cán bộ công chức 2 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 3 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 4 QLNQ Quản lý ngân quỹ 5 TABMIS Hệ thống thông tin quản lý Ngân sách và Kho bạc 6 TSCĐ Tài sản cố định i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Cơ cấu chi thƣờng xuyên NSNN theo lĩnh vực 46 2 Bảng 3.2 Cơ cấu chi thƣờng xuyên NSNN theo nội 47 dung chi 3 Bảng 3.3 Số liệu cán bộ kiểm soát chi thƣờng xuyên tại 49 Sở Giao dịch, KBNN giai đoạn 2014 – 2016. 4 Bảng 3.4 Tình hình chi thanh toán cho cá nhân giai 60 đoạn 2014 – 2016 5 Bảng 3.5 Tình hình chi hoạt động nghiệp vụ chuyên 63 môn giai đoạn 2014 – 2016. 6 Bảng 3.6 Tình hình chi mua sắm, sửa chữa tài sản giai 66 đoạn 2014 – 2016 7 Bảng 3.7 Số liệu từ chối thanh toán chi NSNN tại Sở 72 Giao dịch KBNN ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Sơ đồ Nội dung Trang 1 Sơ đồ 3.1 Tổ chức bộ máy Sở giao dịch KBNN 42 2 Sơ đồ 3.2 Quy trình giao dịch thanh toán theo dự toán tại 50 Sở Giao dịch KBNN 3 Sơ đồ 3.3 Quy trình cấp phát NSNN bằng lệnh chi tiền 55 trực tiếp 4 Sơ đồ 3.4 Quy trình cấp phát NSNN bằng lệnh chi tiền 55 gián tiếp iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống Kho bạc Nhà nƣớc (KBNN) là đơn vị trực thuộc Bộ Tài chính, thực hiện chức năng quản lý nhà nƣớc về quỹ ngân sách nhà nƣớc (NSNN), các quỹ tài chính nhà nƣớc và các quỹ khác của Nhà nƣớc đƣợc giao theo quy định của pháp luật, thực hiện việc huy động vốn cho ngân sách nhà nƣớc và cho đầu tƣ phát triển. Trong những năm qua, cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế của đất nƣớc, một trong những công cụ quản lý quỹ ngân sách nhà nƣớc là công tác kiểm soát chi qua KBNN đã có những bƣớc chuyển biến cơ bản, góp phần thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển kinh tế. Kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN có vai trò quan trọng trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính quốc gia, chống thất thoát lãng phí NSNN, tạo điều kiện giải quyết mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu dùng; tăng cƣờng kỷ luật tài chính; nâng cao uy tín của Nhà nƣớc trong quản lý và điều hành NSNN. Chính vì vậy, tăng cƣờng kiểm soát hoạt động chi ngân sách nhà nƣớc luôn là vấn đề quan trọng của mỗi một quốc gia. Sở giao dịch KBNN với vai trò đƣợc giao là đơn vị thực hiện theo dõi, kiểm soát và hạch toán đầy đủ, chính xác, kịp thời các khoản thu NSNN theo quy định, kiểm soát các khoản chi NSNN, trong đó có các khoản chi thƣờng xuyên,… Với doanh số hoạt động lớn, trong những năm qua, Sở Giao dịch KBNN ngày càng khẳng định vị trí, vai trò của mình trong công tác kiểm soát chi. Mặc dù đã đạt đƣợc nhiều thành thành tựu trong những năm qua, tuy nhiên kiểm soát chi thƣờng xuyên đối với các đơn vị sử dụng ngân sách tại Sở Giao dịch KBNN còn phải đối mặt với một số vấn đề bất cập nhƣ: Sử dụng ngân sách còn kém hiệu quả, lãng phí; một số chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu của Nhà nƣớc còn lạc hậu làm ảnh hƣởng đến công tác xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị; Công tác quản lý Ngân sách còn hạn chế, ý thức trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách chƣa cao; trình độ nghiệp vụ của một số cán bộ làm nhiệm vụ chi ngân sách tại các đơn vị 1
sử dụng ngân sách còn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu trong thời kỳ mới…. Do vậy, việc nghiên cứu để hoàn thiện tổ chức và hoạt động kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN là hết sức cần thiết. Xuất phát từ các vấn đề mới đặt ra trong điều kiện hội nhập hiện nay và yêu cầu thực tiễn, để góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở giao dịch KBNN trong thời gian tới đạt hiệu quả tốt hơn, học viên chọn đề tài “Kiểm soát chi thƣờng xuyên Ngân sách nhà nƣớc tại Sở giao dịch Kho bạc Nhà nƣớc Việt Nam” với câu hỏi nghiên cứu: - Thực trạng hoạt động kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở Giao dịch KBNN giai đoạn 2014 - 2016 nhƣ thế nào? - Để hoàn thiện công tác Kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Sở Giao dịch Kho bạc Nhà nƣớc giai đoạn 2017 – 2020 cần phải có thêm những giải pháp gì? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của Luận văn là phân tích, đánh giá và tổng hợp cơ sở lý thuyết, kinh nghiệm thực tiễn trong công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN, từ đó đánh giá những kết quả đạt đƣợc và rút ra những tồn tại, hạn chế trong công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN; Đồng thời đề xuất những giải pháp kiến nghị nhằm hƣớng tới góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về chi ngân sách nhà nƣớc và công tác kiểm soát chi, kiểm soát chi thƣờng xuyên. - Khảo sát thực tế, nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở Giao dịch KBNN để tìm ra những tác động ảnh hƣởng tới công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên. - Đề xuất một số kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN giai đoạn 2017 – 2020. 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên đối với các đơn vị sử dụng ngân sách Nhà nƣớc do Sở Giao dịch KBNN thực hiện kiểm soát, thanh toán; Những tác động ảnh hƣởng tới công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên nhằm đƣa ra các kiến nghị góp phần hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở Giao dịch KBNN giai đoạn 2017 – 2020. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Không gian nghiên cứu: Công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên đối với các đơn vị sử dụng NSNN do Sở Giao dịch KBNN thực hiện kiểm soát, thanh toán. - Vấn đề nghiên cứu: Trong khuôn khổ của một luận văn cao học, phạm vi nghiên cứu đƣợc giới hạn trong việc khảo sát công tác kiểm soát các khoản chi thƣờng xuyên NSNN do Sở Giao dịch KBNN thực hiện kiểm soát chi. - Thời gian nghiên cứu: Công tác Kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại Sở giao dịch Kho bạc Nhà nƣớc giai đoạn 2014 - 2016. 4. Kết cấu của luận văn Phần mở đầu. Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận, thực tiễn về công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN. Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Sở Giao dịch KBNN Việt Nam. Chƣơng 4: Định hƣớng và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Sở Giao dịch, Kho bạc Nhà nƣớc giai đoạn 2017 – 2020. Kết luận. Tài liệu tham khảo. 3
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC QUA KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.1. Tổng quan nghiên cứu về kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN Trong điều kiện nền kinh tế nƣớc ta hiện nay, khi nguồn thu ngân sách còn nhiều hạn chế mà nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội ngày càng tăng thì việc kiểm soát chặt chẽ các khoản chi NSNN thực sự là mối quan tâm hàng đầu của Nhà nƣớc, các ngành, các cấp. Kiểm soát chi NSNN trong tình hình Việt Nam hiện nay góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định tiền tệ và lành mạnh hóa nền tài chính quốc gia đồng thời góp phần nâng cao trách nhiệm cũng nhƣ phát huy đƣợc vai trò của các ngành, các cấp, các cơ quan, đơn vị có liên quan đến công tác quản lý và điều hành NSNN. Đặc biệt, hệ thống KBNN sẽ thực hiện kiểm soát, thanh toán trực tiếp từng khoản chi NSNN cho các đối tƣợng sử dụng đúng chức năng, nhiệm vụ đã đƣợc Nhà nƣớc giao, góp phần giữ vững kỷ cƣơng, kỳ luật tài chính. Với vai trò quan trọng nhƣ vậy, cho đến thời điểm hiện tại, đã có nhiều nghiên cứu, bài viết trao đổi liên quan đến công tác kiểm soát chi NSNN nói chung và kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN với nhiều góc độ khác nhau nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN. Một trong số các đề tài nghiên cứu liên quan có thể kể đến đó là các luận văn của các tác giả sau: - Luận văn thạc sĩ “Giải pháp hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên ngân sách Nhà nước đối với các đơn vị sự nghiệp công lập qua Kho bạc Nhà nước Hà Nội” của Đặng Thị Thúy Hằng, năm 2014. Luận văn đã đƣa ra lý luận chung về kiểm soát chi thƣờng xuyên qua KBNN đối với các đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, qua đó nghiên cứu thực trạng công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN đối với các đơn vị sự nghiệp công lập qua Kho bạc Nhà nƣớc Hà Nội giai đoạn 2010-2012. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN đối với các đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện cơ chế tự chủ tài chính qua KBNN Hà Nội. 4
- Luận văn thạc sĩ “Kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội” của Phan Thị Tuyết, năm 2015. Luận văn tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về kiểm soát chi NSNN qua KBNN cấp huyện, trên cơ sở đó nghiên cứu, phân tích đánh giá tình hình kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội trong thời gian từ năm 2012 đến năm 2014. Luận văn đã có những số liệu đánh giá kết quả chi thƣờng xuyên từ các nguồn ngân sách (nguồn ngân sách trung ƣơng, ngân sách địa phƣơng, ngân sách huyện, ngân sách xã, thị trấn); số liệu về cơ cấu chi thƣờng xuyên cho cá nhân, cho nghiệp vụ chuyên môn,...; tình hình dự toán.... Từ đó đƣa ra các giải pháp hoàn thiện kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN Ba Vì, thành phố Hà Nội. - Luận văn thạc sĩ “Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước qua Kho bạc nhà nước Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương” của Phạm Thị Hƣơng, năm 2015. Luận văn cũng nêu ra đƣợc cơ sở lý luận về NSNN và kiểm soát chi NSNN (khái niệm, đặc điểm, mục tiêu,...). Luận văn đã phân tích, đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN Tứ Kỳ, Hải Dƣơng, từ đó tìm kiếm những giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại đơn vị. - Luận văn thạc sĩ “Kiểm soát chi NSNN qua KBNN Nghệ An” của Trần Thị Hồng, năm 2015. Luận văn nghiên cứu và đƣa ra cơ sở lý luận về NSNN và kiểm soát chi NSNN qua KBNN nói chung. Qua phân tích và đánh giá thực trạng kiểm soát chi NSNN qua KBNN Nghệ An giai đoạn 2010 – 2014, luận văn đã chỉ ra những hạn chế, tồn tại trong công tác kiểm soát chi NSNN tại KBNN Nghệ An: về dữ liệu kiểm soát, về cơ cấu tổ chức và năng lực kiểm soát, về thực hiện quy trình kiểm soát. Qua đó, tác giả xác định nguyên nhân và đƣa ra một số giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN Nghệ An. Bên cạnh đó còn có rất nhiều bài viết nghiên cứu, trao đổi về công tác kiểm soát chi NSNN trên tạp chí ngành nhƣ: - Bài viết “Một số vấn đề về kiểm soát thanh toán mua sắm tài sản” của 5
Trƣơng Công Lý trên Tạp chí Quản lý Ngân quỹ quốc gia, số 142 (4/2014). Xuất phát từ thực tiễn công tác tại KBNN cơ sở, tác giả nêu một số vấn đề liên quan đến KBNN khi kiểm soát thanh toán mà quá trình thực hiện tại địa phƣơng còn chƣa thống nhất nhƣ: Đối tƣợng kiểm soát thanh toán việc mua sắm tài sản, hồ sơ kiểm soát chi và trách nhiệm của KBNN. Qua đó tác giả mong muốn nhận đƣợc các ý kiến trao đổi để ngành có sự quy định bổ sung cho phù hợp, đồng bộ và thống nhất. - Bài viết “Công tác kiểm soát chi NSNN năm 2014 – Những nội dung cần quan tâm” của Vũ Đức Hiệp trên Tạp chí Quản lý Ngân quỹ quốc gia, số 143 (5/2014). Qua thực tế triển khai công việc, tác giả đã nêu ra một số nội dung cơ bản về kiểm soát chi NSNN cần chú trọng để hoàn thành tốt các chủ trƣơng, nhiệm vụ của Chính phủ, Bộ Tài chính giao trong việc thực hiện dự toán NSNN năm 2014. - “Một số giải pháp hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi đối với lĩnh vực khoa học công nghệ” của Trần Mạnh Hà, Tạp chí Quản lý Ngân quỹ quốc gia, số 156 (6/2015). Bài viết tập trung phân tích những bất cập trong cơ chế quản lý và sử dụng tài chính của các đề tài, dự án khoa học và công tác kiểm soát chi của KBNN đối với các đề tài, dự án khoa học, đồng thời đƣa ra các đề xuất, giải pháp khắc phục và đổi mới cơ chế kiểm soát chi NSNN đối với khoa học công nghệ. - “Triển khai hiệu quả các giải pháp kiểm soát chi NSNN” của Vũ Đức Hiệp – Nguyễn Thị Cẩm Bình, Tạp chí Quản lý Ngân quỹ quốc gia, số 175 (1/2017). Bài viết đã tổng hợp những thay đổi, điều chỉnh về cơ chế chính sách liên quan đến quản lý tài chính nói chung, quản lý kiểm soát chi thƣờng xuyên và chi đầu tƣ XDCB nói riêng; đánh giá công tác triển khai của KBNN thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính; nêu ra, những kết quả đạt đƣợc, một số khó khăn vƣớng mắc và kiến nghị giải pháp thực hiện trong thời gian tới. Nhận xét chung cho thấy, các công trình nghiên cứu, bài viết có liên quan đến công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên qua KBNN với không gian và thời gian cụ thể, nhƣng chƣa có luận văn, luận án hoặc bài viết cụ thể nào nghiên cứu về công tác Kiểm soát chi thường xuyên Ngân sách nhà nước tại Sở giao dịch Kho bạc nhà nước giai đoạn 2014-2016, điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề tài này là vấn đề 6
mới đặt ra, luận văn này sẽ chắt lọc, kế thừa các lý luận cơ bản về công tác kiểm soát chi, từ đó đƣa ra giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên tại Sở giao dịch KBNN trong thời gian tới đạt hiệu quả tốt hơn. 1.2. Cơ sở lý luận về kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN 1.2.1. Các khái niệm - Ngân sách nhà nƣớc: “là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc” (Điều 1 Luật NSNN năm 2002). - Chi thƣờng xuyên là nhiệm vụ chi của NSNN nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nƣớc, các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; hỗ trợ hoạt động của các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thƣờng xuyên của Nhà nƣớc về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng... - Kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN là việc KBNN tiến hành xem xét, kiểm tra các khoản chi thƣờng xuyên NSNN phù hợp với các chính sách, chế độ, định mức chi tiêu do Nhà nƣớc quy định theo những nguyên tắc, hình thức và phƣơng pháp quản lý tài chính trong quá trình cấp phát và thanh toán các khoản chi của NSNN. Chủ thể tham gia vào quy trình kiểm soát chi NSNN gồm nhiều cơ quan cùng tham gia trong đó có 2 cơ quan quản lý chủ yếu là Cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nƣớc. - Cam kết chi là việc các đơn vị cam kết sử dụng dự toán chi ngân sách thƣờng xuyên để thanh toán cho hợp đồng đã đƣợc ký giữa đơn vị với nhà cung cấp. 1.2.2. Chi thường xuyên NSNN 1.2.2.1. Đặc điểm của chi thường xuyên Thứ nhất, đại bộ phận các khoản chi thƣờng xuyên mang tính ổn định khá rõ nét, bắt nguồn từ những hoạt động cụ thể mà mỗi bộ phận thuộc guồng máy của Nhà nƣớc phải thực hiện đó là công việc thuộc về quản lý Nhà nƣớc tại mỗi cơ quan chính quyền luôn phải duy trì đều đặn và đầy đủ. Việc thực hiện các chức năng, 7
nhiệm vụ kinh tế - xã hội và hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc làm nảy sinh các khoản chi thƣờng xuyên và đòi hỏi phải có tạo lập nguồn lực tài chính thƣờng xuyên để trang trải, do đó tất yếu phải cung cấp nguồn vốn từ NSNN cho nó. Thứ hai, khi nghiên cứu cơ cấu chi NSNN theo mục đích sử dụng ngƣời ta phân loại các khoản chi thành hai nhóm: Chi tiêu dùng và chi tích lũy. Các khoản chi thƣờng xuyên NSNN thƣờng có tác động trong khoảng thời gian ngắn, mang tính tiêu dùng xã hội. Theo tiêu thức này, phần lớn các khoản chi thƣờng xuyên là chi tiêu dùng do chủ yếu trang trải cho các nhu cầu về quản lý hành chính Nhà nƣớc, an ninh, quốc phòng, hoạt động sự nghiệp, các hoạt động xã hội khác mà Nhà nƣớc đứng ra tổ chức. Tuy nhiên, vẫn có một số khoản chi thƣờng xuyên có thể coi nhƣ là những khoản chi có tính chất tích lũy đặc biệt. Thứ ba, phạm vi chi thƣờng xuyên của NSNN gắn với cơ cấu tổ chức và sự lựa chọn của Nhà nƣớc trong cung ứng các hàng hóa, dịch vụ công. Chi thƣờng xuyên đáp ứng các nhu cầu chi nhằm thực hiện các nhiệm vụ về quản lý kinh tế, xã hội trong năm ngân sách. Bộ máy quản lý Nhà nƣớc tinh gọn, hoạt động có hiệu quả thì số chi thƣờng xuyên giảm bớt và ngƣợc lại. Bên cạnh đó, việc lựa chọn phạm vi, mức độ cung ứng hàng hóa công cũng ảnh hƣởng đến phạm vi và mức độ chi thƣờng xuyên của NSNN. Nhƣ vậy, theo nhƣ phân tích ở trên, đặc điểm chi thƣờng xuyên có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng chế độ, chính sách tiêu chuẩn của chi thƣờng xuyên để đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm tránh rủi ro trong chi tiêu công. 1.2.2.2. Vai trò của chi thường xuyên Với các đặc điểm của chi thƣờng xuyên NSNN nhƣ trên, ta có thể thấy chi thƣờng xuyên NSNN có vai trò rất quan trọng, cụ thể nhƣ sau: “Thứ nhất, chi thƣờng xuyên có tác động trực tiếp đến việc thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc về quản lý kinh tế, xã hội, là một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định đến chất lƣợng, hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nƣớc. Thứ hai, chi thƣờng xuyên là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện mục tiêu ổn định và điều chỉnh thu nhập, hỗ trợ ngƣời nghèo, gia đình chính sách, thực hiện các 8