Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng tình hình phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Thái Nguyên từ đó đề ra các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa, góp phần phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐINH THỊ TƯƠI PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐINH THỊ TƯƠI PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Giảng viên hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ NGỌC VÂN THÁI NGUYÊN, NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017 Tác giả Đinh Thị Tươi
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu và Quý thầy cô trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Quý thầy cô các trường đại học đã tham gia giảng dạy lớp Cao học Quản lý Kinh tế K12. Các thầy cô đã nhiệt tình, tận tụy truyền đạt những kiến thức quý giá, hỗ trợ cho tôi trong suốt thời gian theo học tại Trường, cũng như thời gian thực hiện luận văn này. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô giáo TS. Phạm Thị Ngọc Vân, cô đã ủng hộ và hướng dẫn tôi thực hiện luận văn cao học này. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi về thời gian, vật chất, tinh thần để tôi hoàn thành được luận văn này. Do thời gian và trình độ có hạn nên luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của Quý thầy cô, bạn bè, cùng toàn thể những ai quan tâm đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Em xin chân thành cảm ơn ! Thái Nguyên, tháng 3 năm 2017 Tác giả Đinh Thị Tươi
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấ p thiế t của đề tài ............................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài .......................................................................... 3 5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỀN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................. 4 1.1. Cơ sở lý luâ ̣n phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiê ̣p nhỏ và vừa ................ 4 1.1.1. Mô ̣t số khái niê ̣m doanh nghiêp̣ công nghiê ̣p nhỏ và vừa và phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa ..................................................... 4 1.1.2. Đă ̣c điể m phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa ................... 9 1.1.3. Vai trò phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa ..................... 12 1.1.4. Nô ̣i dung phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa ................. 14 1.1.5. Các yế u tố ảnh hưởng đế n phát triể n DNCNNVV ............................... 14 1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triể n DNCNNVV ............................................... 22 1.2.1. Kinh nghiê ̣m phát triể n DNCNNVV ở 1 số điạ phương ...................... 22 1.2.2. Bài học cho tỉnh Thái Nguyên về phát triển DNNVV .......................... 29 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 31
iv 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 31 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 33 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 34 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa ........................................................................................... 39 2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển doanh nghiệp theo chiều rộng ............. 39 2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển doanh nghiệp theo chiều sâu ............... 42 Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈ NH THÁI NGUYÊN ........................ 44 3.1. Khái quát về tỉnh Thái Nguyên ................................................................ 44 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 44 3.1.2. Tình hình kinh tế xã hội ........................................................................ 48 3.1.3. Đánh giá tình hình chung ...................................................................... 52 3.2. Thực tra ̣ng phát triể n doanh nghiê ̣p công nghiêp̣ nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................... 54 3.2.1. Thực tra ̣ng phát triể n DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên .......................... 54 3.2. Kết quả nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ..................... 61 3.1.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu ............................................ 61 3.1.2. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DNCNNVV..................................................................................... 65 3.1.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................. 71 3.3. Đánh giá chung phát triể n DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ...................... 88 3.3.1. Đánh giá chung ..................................................................................... 88 3.3.2.Những kết quả đã đạt được .................................................................... 90 3.3.3.Những tồ n ta ̣i.......................................................................................... 91 3.3.4.Nguyên nhân của những tồ n ta ̣i ............................................................. 92
v Chương 4: GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TỈ NH THÁI NGUYÊN ........................ 94 4.1. Các quan điể m, đinh ̣ hướng chủ yế u nhằ m phát triể n DNCNNVV tin̉ h Thái Nguyên............................................................................................. 94 4.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triể n DNCNNVV tin̉ h Thái Nguyên.... 94 4.2.1. Hệ thống các giải pháp liên quan đến các nhân tố bên ngoài tác động đến sự phát triển của các DNCNNVV ................................................... 94 4.2.1.1. Cơ chế, chính sách ưu đãi từ phía Nhà nước ..................................... 95 4.2.1.2. Tin̉ h Thái Nguyên cần đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng ...................... 96 4.2.1.3. Hỗ trợ về nguồn vốn........................................................................... 97 4.2.1.4. Mở cửa các kênh thông tin ................................................................. 98 4.2.1.5. Áp dụng chính sách thuế phù hợp ...................................................... 98 4.2.1.6. Hỗ trợ về đất đai, địa điểm, đầu tư cơ sở hạ tầng .............................. 99 4.2.1.7. Thực hiện các chương trình hỗ trợ đối với các DNCNNVV ............. 99 4.2.2. Các biện pháp từ bản thân doanh nghiệp ............................................ 100 4.2.2.1. Sử dụng lợi thế của doanh nghiệp .................................................... 101 4.2.2.2. Tăng cường hoạt động marketing .................................................... 101 4.2.2.3. Tăng cường công tác nghiên cứu thị trường .................................... 102 4.2.2.4. Đổi mới cơ cấu tổ chức quản lý, hoàn thiện kỹ năng quản lý hiện đại của đội ngũ lãnh đạo quản trị trong doanh nghiệp .................................. 102 4.2.2.5. Đổi mới công nghệ, giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm .... 103 4.2.2.6. Xây dựng và phát triển thương hiệu của doanh nghiệp ................... 105 4.2.2.7. Xây dựng văn hoá doanh nghiệp...................................................... 106 ̣ 4.3. Kiế n nghi ................................................................................................ 107 KẾT LUẬN .................................................................................................. 108 DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO ................................................... 110 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 112
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ Ban QLKKT : Ban Quản lý các khu kinh tế CIEM : Viện Quản lý kinh tế Trung ương CNH-HĐH : Công nghiệp hoá - hiện đại hoá DN : Doanh nghiệp DNCNNVV : Doanh nghiệp công nghiêp̣ nhỏ và vừa HKD : Hộ kinh doanh HTX : Hợp tác xã Bộ KHĐT : Bộ Kế hoạch và Đầu tư KTCK : Kinh tế cửa khẩu NBRS : Hệ thống dữ liệu doanh nghiệp quốc gia PCI : Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh Sở KHĐT : Sở Kế hoạch và Đầu tư UBND : Uỷ ban nhân dân VCCI : Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Chỉ tiêu xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số nước ............. 7 Bảng 1.2. Chỉ tiêu xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam ................. 8 Bảng 2.1. Phân bổ số lượng phần tử mẫu điều tra theo vùng đại diện ........... 32 Bảng 3.1. Tình hình sử du ̣ng đất đai của tỉnh Thái Nguyên năm 2014 .......... 46 Bảng 3.2: Một số chỉ tiêu cơ bản về kinh tế của tỉnh Thái Nguyên................ 49 Bảng 3.3: Một số chỉ tiêu cơ bản về giáo du ̣c tỉnh Thái Nguyên 2015 .......... 50 Bảng 3.4: Số lươ ̣ng các DNCNNVV của tin̉ h Thái Nguyên .......................... 54 Bảng 3.5: Số lươ ̣ng lao đô ̣ng của các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ........... 55 Bảng 3.6: Trình đô ̣ lao đô ̣ng trong các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ......... 57 Bảng 3.7: Doanh thu của các DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ....................... 59 Bảng 3.8: Tổng thu nhập của người lao động trong DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 60 Bảng 3.9. Thống kê thông tin giới tính của đối tượng khảo sát ...................... 61 Bảng 3.10. Thống kê thông tin độ tuổi của đối tượng khảo sát ...................... 62 Bảng 3.11. Thống kê thông tin về trình độ của đối tượng khảo sát ................ 63 Bảng 3.12. Thống kê thông tin thâm niên quản lý của đối tượng khảo sát .... 64 Bảng 3.13. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về yếu tố môi trường ... 65 Bảng 3.14. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về chính sách của Nhà nước ..................................................................................... 66 Bảng 3.15. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về nguồn nhân lực .... 67 Bảng 3.16. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về vốn kinh doanh .... 68 Bảng 3.17. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về yếu tố thị trường ..... 69 Bảng 3.18. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về công nghệ ............ 70 Bảng 3.19. Đánh giá chung của đối tượng nghiên cứu về phát triển DNCNNVV................................................................................. 71 Bảng 3.20. Kiểm định độ tin cậy của biến môi trường ................................... 72
viii Bảng 3.21. Kiểm định độ tin cậy của biến chính sách của Nhà nước ............ 73 Bảng 3.22. Kiểm định độ tin cậy của biến nguồn nhân lực ............................ 74 Bảng 3.23. Kiểm định độ tin cậy của biến vốn kinh doanh ............................ 74 Bảng 3.24. Kiểm định độ tin cậy của biến thị trường ..................................... 75 Bảng 3.25. Kiểm định độ tin cậy của biến công nghệ .................................... 76 Bảng 3.26. Kiểm định độ tin cậy của biến phát triển DNCNNVV................. 77 Bảng 3.27. Phân tích nhân tố biến môi trường ............................................... 78 Bảng 3.28. Phân tích nhân tố biến chính sách của Nhà nước ......................... 79 Bảng 3.29. Phân tích nhân tố biến nguồn nhân lực ........................................ 80 Bảng 3.30. Phân tích nhân tố biến vốn kinh doanh ........................................ 81 Bảng 3.31. Phân tích nhân tố biến thị trường ................................................. 82 Bảng 3.32. Phân tích nhân tố biến công nghệ ................................................. 83 Bảng 3.33. Phân tích nhân tố biến sự phát triển của DNCNNVV .................. 84 Bảng 3.34. Kiểm định tương quan giữa biến phụ thuộc và các biến độc lập ........................................................................................ 85 Bảng 3.35. Phân tích hồi quy về các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên ................................................... 87 Bảng 3.36. Giá trị beta chuyển hóa của các biến ............................................ 88
ix DANH MỤC CÁC HÌNH Sơ đồ 2.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất .......................................................... 38 Biểu đồ 3.1. Số lượng cán bộ quản lý phân theo giới tính .............................. 61 Biểu đồ 3.2. Số lượng cán bộ quản lý phân theo độ tuổi ................................ 62 Biểu đồ 3.3. Số lượng cán bộ quản lý phân theo trình độ ............................... 63 Biểu đồ 3.4. Số lượng cán bộ phân theo thâm niên quản lý ........................... 64
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấ p thiế t của đề tài Trong những năm gần đây, kinh tế tin̉ h Thái Nguyên đã đạt đươ ̣c nhiều thành tựu, tiếp tục phát triển toàn diện, duy trì tốc độ tăng trưởng cao, tiềm lực, quy mô nền kinh tế tăng mạnh. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP theo giá so sánh) bình quân 5 năm ước đạt 15,1%; quy mô kinh tế năm 2015 gấp 2,2 lần so với năm 2010. GDP bình quân đầu người năm 2015 đạt 25,217 ngàn đồng, gấp 2,14 lần so với năm 2010. Tăng trưởng GDP của tỉnh thuô ̣c nhóm tăng trưởng cao so với mặt bằ ng chung của cả nước. Văn hoá - xã hội có bước phát triển mới, đời sống nhân dân được cải thiện, nâng cao rõ rệt; quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, tăng cường; hoạt động đối ngoại phát triển. Những thành công đó có sự đóng góp hết sức quan trọng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong liñ h vực công nghiệp, lực lượng chiếm trên 52% DN, và được đánh giá là năng động, hoạt động hiệu quả, đóng góp 14% trong GDP, và sử dụng khoảng 12% lực lượng lao động của xã hội. Đây là bộ phận có vai trò quan trọng trong quá trình phân phối, lưu thông hàng hoá, cung ứng dịch vụ, và đặc biệt hơn cả là vai trò dẫn dắt các doanh nghiệp tham gia quá trình phát triển kinh tế xã hội. Doanh nghiêp̣ công nghiê ̣p nhỏ và vừa (DNCNNVV) còn là tiền thân của quá trình tích tụ tập trung vốn, trở thành những công ty, tập đoàn kinh tế lớn cho nền kinh tế trong tương lai. Tuy nhiên, sự phát triển còn non nớt, yếu kém của DN nói chung, doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp nói riêng của tỉnh Thái Nguyên là một thực tế. Trong bối cảnh hội nhập và gia tăng cạnh tranh hiện nay, các DN nói chung, doanh nghiệp CNNVV nói riêng của tỉnh Thái Nguyên còn nhiều hạn chế như công nghệ sản xuất lạc hậu, trình độ quản lý yếu, thiếu thông tin, khả năng tiếp cận và thâm nhập vào các thị
2 trường xuất khẩu và mạng sản xuất quốc tế còn hạn chế, năng lực cạnh tranh của các DNCNNVV nói chung còn thấp, còn hạn chế trong việc tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu. Nhằm làm rõ thực trạng và nhận dạng những rào cản của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, đưa ra các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp này để thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và bền vững là một yêu cầu cấp thiết, do vâ ̣y tác giả luận văn này đã chọn đề tài: “Phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng tình hình phát triển của các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh Thái Nguyên từ đó đề ra các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa, góp phần phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa. - Đánh giá thực trạng tình hình phát triển các doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Phân tích các yếu tố tác động đến sự phát triển DNCNNVV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển DNCNNVV tin̉ h Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu các doanh nghiê ̣p công nghiê ̣p nhỏ và vừ a tỉnh Thái Nguyên.
3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu sự phát triể n về chiề u rô ̣ng và chiề u sâu DNCNNVV của tỉnh Thái Nguyên - Về không gian: Nghiên cứu được tiến hành tại tỉnh Thái Nguyên. - Về thời gian: Số liệu nghiên cứu được thu thập từ năm 2013-2015. 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài - Về mặt khoa học: hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về doanh nghiê ̣p CNNVV, sự cầ n thiết và vai trò của DNCNNVV, các hoa ̣t đô ̣ng phát triể n DNCNNVV và các yếu tố ảnh hưởng đế n phát triể n DNCNNVV. - Về thực tiễn: Thực tra ̣ng phát triển DNCNNVV của tỉnh Thái Nguyên. Đánh giá về những mặt được và những mặt chưa được trong quá triǹ h phát triể n của DNCNNVV của tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất giải pháp nhằ m phát triển DNCNNVV tỉnh Thái Nguyên. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiê ̣p nhỏ và vừa. Chương 2. Phương pháp nghiên cứu. Chương 3. Thực trạng phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên. Chương 4. Các giải pháp nhằ m phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa tỉnh Thái Nguyên.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỀN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP CÔNG NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA 1.1. Cơ sở lý luâ ̣n phát triể n doanh nghiêp̣ công nghiêp̣ nhỏ và vừa 1.1.1. Một số khái niê ̣m doanh nghiê ̣p công nghiê ̣p nhỏ và vừa và phát triể n doanh nghiê ̣p công nghiê ̣p nhỏ và vừa 1.1.1.1. Khái niê ̣m doanh nghiê ̣p công nghiệp Trước hết phải khẳng đinh ̣ rằ ng có rất nhiề u cách hiể u về doanh nghiêp̣ khác nhau, theo quy đinh ̣ của luâ ̣t thì doanh nghiêp̣ đươ ̣c hiể u như sau: Doanh nghiệp hay đúng ra là doanh thương là một tổ chức kinh tế, có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh. Cũng theo Luật doanh nghiệp 2014 giải thích, Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi. Như vậy doanh nghiệp là tổ chức kinh tế vị lợi, mặc dù thực tế một số tổ chức doanh nghiệp có các hoạt động không hoàn toàn nhằm mục tiêu lợi nhuận. [2, tr12] Theo bản chất kinh tế của chủ sở hữu chia các tổ chức doanh nghiệp ra làm 3 loại hình chính dựa trên hình thức và giới hạn trách nhiệm của chủ sở hữu: Doanh nghiệp tư nhân (Proprietorship). Doanh nghiệp hợp danh (Partnership). Doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn (Corporation). Thông thường doanh nghiệp tư nhân chiếm tỷ trọng khá cao trong tổng số các doanh nghiệp, nhưng doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn lại chiếm tỷ trọng lớn nhất về doanh thu, đặc biệt trong các lĩnh vực đòi hỏi vốn lớn như sản xuất hàng hóa, tài chính,…
5 Căn cứ vào hình thức pháp lý doanh nghiệp Căn cứ vào Luật Doanh nghiệp 2014 thì hình thức pháp lý của các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam bao gồm: Công ty trách nhiệm hữu hạn (bao gồm công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên) là doanh nghiệp mà các thành viên trong công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty. Công ty cổ phần là doanh nghiệp mà vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Cá nhân hay tổ chức sở hữu cổ phần của doanh nghiệp được gọi là cổ đông và chịu trách nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp. Công ty hợp danh là doanh nghiệp trong đó có ít nhất hai thành viên là chủ sở hữu của công ty, cùng kinh doanh dưới một cái tên chung (gọi là thành viên hợp danh). Thành viên hợp doanh phải là cá nhân và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty. Ngoài ra trong công ty hợp danh còn có các thành viên góp vốn. Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập theo Luật đầu tư nước ngoài 2014 chưa đăng kí lại hay chuyển đổi theo quy định. Căn cứ vào linh ̃ vư ̣c hoa ̣t động của doanh nghiệp Theo tiêu thức này doanh nghiệp chia thành các loa ̣i - Doanh nghiệp nông nghiệp: là những doanh nghiê ̣p hoạt đô ̣ng trong ̣ hướng vào viê ̣c sản xuấ t ra những sản phẩ m là cây, liñ h vự nông nghiêp, con,... Hoa ̣t đô ̣ng snr xuấ t kinh doanh của những doanh nghiêp̣ này phu ̣ thuô ̣c rấ t nhiề u vào điề u kiêṇ tự nhiên.
6 - Doanh nghiệp công nghiệp: là một loại hình doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp mà tập thể người lao động sử dụng máy móc, nguyên vật liệu và những tư liệu sản xuất khác để khai thác, chế tạo sản phẩm công nghiệp. Trong công nghiệp có thể chia ra: công nghiê ̣p xây dựng, công nghiê ̣p chế ta ̣o, công nghiê ̣p điê ̣n tử…. - Doanh nghiệp thương mại: là những doanh nghiê ̣p hoa ̣t động trong liñ h vực thương ma ̣i, hướng vào việc khai thác các dich ̣ vụ trong khâu phân phối hàng hóa cho người tiêu dùng tức là thực hiêṇ những dich ̣ vu ̣ mua vào, bán ra để kiế m lời. Doanh nghiê ̣p thương ma ̣i có thể tổ chức buôn bán sỉ, hoă ̣c buôn bán lẻ và hoa ̣t đô ̣ng của nó có thể hướng vào xuấ t nhâ ̣p khẩ u. ̣ vu ̣ - Doanh nghiệp dịch vụ: cùng với sự phát triể n kinh tế , liñ h vực dich ngày càng đươ ̣c phát triể n đa da ̣ng, những doanh nghiêp̣ trong ngành dịch vu ̣ đã không ngừng phát triể n nhanh chóng về mă ̣t số lươ ̣ng và doanh thu mà còn ở tiń h đa dạng và phong phú của liñ h vực này như ngân hàng, tài chính, bảo hiể m, bưu chính viễn thông… 1.1.1.2. Khái niê ̣m doanh nghiê ̣p công nghiê ̣p nhỏ và vừa Theo Nghị định 92/2014/NĐ-CP ngày 23/01/2014 của Chính phủ thì DNNVV Việt Nam được hiểu là cơ sở sản xuất kinh doanh độc lập, được đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng, hoặc sử dụng lao động trung bình hàng năm không quá 30 người. Khái niệm doanh nghiệp vẫn còn những điểm khác biệt nhất định giữa các nước nhưng có thể hiểu doanh nghiệp là một đơn vị kinh tế được thành lập hợp pháp, có tên riêng, có địa điểm sản xuất kinh doanh ổn định, hoạt động kinh doanh trên thị trường nhằm mục tiêu lợi nhuận. Để thuận tiện cho việc quản lý, hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển, người ta thường sử dụng tiêu chí quy mô để phân loại doanh nghiệp. Theo tiêu chí này các doanh nghiệp được chia làm ba loại: doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp vừa và doanh nghiệp nhỏ. Tuy nhiên, do có nhiều đặc điểm giống nhau giữa doanh nghiệp vừa và
7 doanh nghiệp nhỏ nên để đơn giản hoá, nhiều nước trên thế giới (trong đó có Việt Nam) thường gộp chung hai loại hình doanh nghiệp này thành doanh nghiệp nhỏ và vừa (tại Việt Nam, các văn bản chính thức của Chính phủ và các cơ quan nhà nước thống nhất cách gọi là doanh nghiệp nhỏ và vừa). Các tiêu chí được sử dụng nhiều nhất để xác định DNNVV là vốn (hoặc tài sản), lao động và doanh thu. Tuy nhiên, mỗi quốc gia tuỳ theo điều kiện, trình độ phát triển cũng như các chính sách đối với DNNVV của mình mà có thể chỉ dùng một, hai hoặc cả ba tiêu chí trên. Ngoài ra, tuỳ từng lĩnh vực kinh doanh mà một số nước còn có những quy định khác nhau cho các tiêu chí. Chúng ta có thể tham khảo tiêu chí phân loại DNNVV ở một số nước trong Bảng 1.1. Bảng 1.1. Chỉ tiêu xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở một số nước Tiêu chí phân loại Nước Số lao động (người) Doanh Tổng giá trị tài sản Bình quân thu/năm < 100 triệu JPY < 300 người đối với ngành sản xuất (883.180USD) < 100 người đối với ngành bán buôn < 30 triệu JPY Nhật Bản < 50 người đối với ngành bán lẻ và (264.909 USD) dịch vụ < 10 triệu JPY (88.318 USD) Mỹ < 500 < 20 triệu CAD Canada < 500 (19.828.000 USD) < 2 tỷ Rupi < 0,6 tỷ Rupi Indonesia < 100 (213.020 (63.906 USD) USD) Mexico < 250 < 7 triệu USD < 20 triệu Baht Thái Lan < 100 (654.599 USD) < 300 (ngành chế tạo, khai khoáng) Hàn < 200 (ngành xây dựng) Quốc < 20 (ngành dịch vụ) (Nguồn:Bộ Kế hoạch và Đầu tư)
8 DNNVV ở Việt Nam là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiếu chí ưu tiên). Nghị định 27/2014/NĐ-CP ngày 30/4/2014 của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV đã nêu định nghĩa DNNVV là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân. Bảng 1.2. Chỉ tiêu xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam [7, tr23] Doanh nghiệp Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa siêu nhỏ Quy mô Tổng Tổng Khu vực Số lao Số lao Số lao động nguồn nguồn động động vốn vốn Từ trên 20 Từ trên I. Nông, lâm Từ trên 10 10 người 20 tỷ đồng tỷ đồng 200 người nghiệp và thuỷ người đến trở xuống trở xuống đến 100 tỷ đến 300 sản 200 người đồng người Từ trên 20 Từ trên II. Công Từ trên 10 10 người 20 tỷ đồng tỷ đồng 200 người nghiệp và xây người đến trở xuống trở xuống đến 100 tỷ đến 300 dựng 200 người đồng người Từ trên 10 Từ trên 10 Từ trên 50 III. Thương 10 người 10 tỷ đồng tỷ đồng người đến người đến mại và dịch vụ trở xuống trở xuống đến 50 tỷ 50 người 100 người đồng (Nguồn:Bộ Kế hoạch và Đầu tư)
9 Cụ thể như sau: - Doanh nghiệp siêu nhỏ có số lao động từ 10 người trở xuống. - Doanh nghiệp nhỏ có tổng nguồn vốn từ 20 tỷ đồng trở xuống hoặc có số lao động từ trên 10 người đến 200 người. Đối với doanh nghiệp hoạt động thương mại và dịch vụ thì tiêu chí tổng nguồn vốn được xác định là từ 10 tỷ đồng trở xụống, hoặc có số lao động từ trên 10 người đến 50 người. - Doanh nghiệp vừa có tổng nguồn vốn từ trên 20 tỷ đồng đến 100 tỷ đồng, hoặc có số lao động từ trên 200 người đến 300 người. Đối với doanh nghiệp hoạt động thương mại và dịch vụ thì tiêu chí tổng nguồn vốn được xác định là từ trên 10 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng, hoặc có số lao động từ trên 50 người đến 100 người. Tùy theo phạm vi hoạt động mà người ta chia ra: Doanh nghiệp nông nghiệp, doanh nghiệp công nghiệp, doanh nghiệp xây dựng, vv… Như vậy, doanh nghiệp công nghiệp là một loại hình doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp mà tập thể người lao động sử dụng máy móc, nguyên vật liệu và những tư liệu sản xuất khác để khai thác, chế tạo sản phẩm công nghiệp. Vâ ̣y, doanh nghiệp công nghiệp nhỏ và vừa được hiểu là các cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp có số vốn đăng ký không quá 100 tỷ đồng và số lao động trung bình hàng năm không quá 300 người. 1.1.1.3. Khái niê ̣m phát triển doanh nghiê ̣p công nghiệp nhỏ và vừa Phát triển DNCNNVV được hiểu là tổng hợp các chính sách, biện pháp của cơ quan quản lý nhà nước nhằm hỗ trợ giúp đỡ DNCNNVV phát triển theo chiều rộng và chiều sâu đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của một quốc gia. 1.1.2. Đă ̣c điểm phát triể n doanh nghiê ̣p công nghiê ̣p nhỏ và vừa So với các loại hình doanh nghiệp sản xuất, các doanh nghiệp công nghiệp có các đặc trưng sau: