Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích chính của đề tài "Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk" là hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN ĐÌNH THỌ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ ĐẮK LẮK, NĂM 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN ĐÌNH THỌ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8 31 01 10 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG XUÂN HOAN Đắk Lắk, Năm 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Trần Đình Thọ i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ của Ban Quản lý đào tạo Sau đại học - Học viện Hành chính Quốc gia, sự tận tình giảng dạy của các thầy cô trong suốt khóa học và sự giúp đỡ của bạn bè cùng lớp. Tôi xin chân thành cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đặng Xuân Hoan đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo trong suốt thời gian thực hiện luận văn và cung cấp nhiều thông tin khoa học có giá trị để luận văn này được hoàn thành. Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến người thân, bạn bè, lãnh đạo và đồng nghiệp nơi cơ quan công tác BHXH tỉnh Đắk Lắk đã động viên, giúp đỡ tôi trong thời gian qua. Một lần nữa, tôi xin trân trọng cảm ơn! Học viên Trần Đình Thọ ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ASXH An sinh xã hội BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BNN Bệnh nghề nghiệp DSPHSK Dưỡng sức phục hồi sức khỏe KHTC Kế hoạch - Tài chính LĐTBXH Lao động - Thương Binh & Xã hội MSLĐ Mất sức lao động NLĐ Người lao động NSNN Ngân sách Nhà nước SDLĐ Sử dụng lao động TNLĐ Tai nạn lao động iii
MỤC LỤC Mở đầu 1 1 Tính cấp thiết của đề tài 1 2 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn 2 3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 6 4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 7 5 Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7 6 Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 8 7 Kết cấu của luận văn 9 Chƣơng 1: Cơ sở khoa học về quản lý chi bảo hiểm xã hội 10 1.1 Khái quát chung về chi BHXH 10 1.2 Lý luận về quản lý chi BHXH 26 1.3 Kinh nghiệm quản lý chi BHXH ở một số địa phương và 39 bài học rút ra cho tỉnh Đắk Lắk Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn 45 tỉnh Đắk Lắk thời gian từ 2017- 2020 2.1 Khái quát về BHXH tỉnh Đắk Lắk 45 2.2 Tình hình chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 52 2017- 2020 2.3 Thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh 56 Đắk Lắk từ 2017-2020 2.4 Đánh giá công tác quản lý chi BHXH từ 2017- 2020 ở tỉnh 74 Đắk Lắk Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện quản chi BHXH trên địa bàn 85 tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới 3.1 Định hướng hoàn thiện quản lý chi BHXH trên địa bàn 85 tỉnh Đắk Lắk 3.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh 89 Đắk Lắk thời gian tới 3.3 Kiến nghị 103 Kết luận 107 Danh mục tài liệu tham khảo 109 iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Tổng hợp số người và số tiền chi BHXH giai đoạn 2017- 52 2020 Bảng 2.2 Số người được hưởng và số tiền chi BHXH ngắn hạn do 53 nguồn quỹ BHXH bảo đảm giai đoạn 2017-2020 Bảng 2.3 Số người được hưởng và số tiền chi BHXH chế độ trợ 54 cấp BHXH một lần từ 2017-2020 Bảng 2.4 Số người được hưởng và số tiền chi BHXH chế độ hưu 55 trí,trợ cấp BHXH hàng tháng giai đoạn 2017-2020 Bảng 2.5 Tình hình lập dự toán chi BHXH tại BHXH tỉnh Đắk 59 Lắk từ 2017-2020 Bảng 2.6 Số người thụ hưởng BHXH giai đoạn 2017-2020 61 Bảng 2.7 Tình hình chi trả các chế độ BHXH giai đoạn 2017-2020 68 Bảng 2.8 Số tiền thu hồi do chi sai qua các năm 72 v
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1 Tổ chức bộ máy quản lý của Bảo hiểm xã hội tỉnh Đắk 51 Lắk Sơ đồ 2.2 Quy trình chi chế độ trợ cấp BHXH hàng tháng 63 Sơ đồ 2.3 Quy trình chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn 64 Sơ đồ 2.4 Quy trình chi trả chế độ BHXH 1 lần 65 vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách xã hội quan trọng nhất trong hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia. BHXH góp phần ổn định xã hội, đảm bảo cuộc sống an lành, thực hiện công bằng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đây là một trong những nội dung quan trọng trong hệ thống chính sách xã hội mà Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm trong thời gian qua. BHXH gồm nhiều hoạt động: thu BHXH, chi BHXH, giải quyết chế độ chính sách BHXH, tiếp nhận và quản lý hồ sơ, thanh tra - kiểm tra, giám định bảo hiểm y tế... Trong đó chi bảo hiểm xã hội là một công tác cốt yếu và là trọng tâm của ngành BHXH góp phần thực thi chính sách BHXH của Nhà nước đối với người lao động. BHXH là một đơn vị độc lập về tài chính, vì vậy quản lý chi BHXH là công tác cơ bản góp phần quyết định đến sự tồn tại, phát triển của quỹ BHXH và việc giải quyết các chế độ chính sách cho người tham gia BHXH cũng như ổn định cuộc sống cho các cán bộ viên chức trong ngành BHXH. Từ khi thành lập 1995, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, đội ngũ những người làm công tác BHXH đã vượt qua mọi khó khăn, đoàn kết nhất trí, thi đua phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ BHXH Việt Nam và tỉnh giao. Nhiều chỉ tiêu về đối tượng tham gia BHXH tăng nhanh, ổn định, năm sau luôn cao hơn năm trước. Nếu như những năm đầu đi vào hoạt động, số người tham gia BHXH còn rất hạn chế và bó hẹp trong các đối tượng bắt buộc, thì đến hết năm 2019, toàn tỉnh đã có 109.002 người tham gia BHXH (trong đó có 102.023 người tham gia BHXH bắt buộc, 6.979 người tham gia BHXH tự nguyện). Về công tác quản lý chi, BHXH tỉnh Đắk Lắk đã đạt được một số thành quả rõ rệt: tổ chức chi trả các chế độ BHXH cho hàng triệu đối tượng thụ 1
hưởng chế độ BHXH dài hạn và ngắn hạn, đảm bảo chi đúng, chi đủ, chi kịp thời và chi tận tay đối tượng. Giúp cho người lao động an tâm làm việc, phát huy hết năng lực để đóng góp cho nền kinh tế trên địa bàn tỉnh ổn định và phát triển…. Tuy nhiên, quản lý chi BHXH tỉnh Đắk Lắk vẫn còn không ít hạn chế, bất cập như mục tiêu, nguyên tắc quản lý chi chưa thực sự như mong muốn; quản lý giải quyết chế độ chính sách còn chưa kịp thời, hay bị trễ hẹn, thủ tục còn nhiều rườm rà mất nhiều thời gian; cơ sở dữ liệu người hưởng BHXH và phần mềm quản lý chi trả chế độ hàng tháng còn chưa hiện đại, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý Để khắc phục những hạn chế trên, nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài nghiên cứu trong chương trình học thạc sỹ chuyên ngành quản lý kinh tế của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Quản lý chi bảo hiểm xã hội là một đề tài không mới, hiện nay có khá nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, tiêu biểu có thể kể đến các công trình nghiên cứu sau: - Tác giả Đỗ Minh Cương và Mạc Văn Tiến trong công trình “Góp phần đổi mới và hoàn thiện chính sách bảo đảm xã hội ở nước ta hiện nay” (NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996) đã làm rõ một số nội dung của chính sách an sinh xã hội qua việc phân tích: Cơ sở lý luận của bảo đảm xã hội; nhũng quy định của công ước quốc tế về bảo đảm xã hội và kinh nghiệm của một số quốc gia trong việc thực hiện chính sách bảo đảm xã hội; lịch sử hình thành chính sách bảo đảm xã hội ở Việt Nam; vấn đề đổi mới chính sách bảo đảm xã hội nói chung và chính sách an sinh xã hội nói riêng trên các lĩnh vực như BHXH, cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội. Mặc dù vẫn chưa phân định rõ ràng giữa bảo đảm xã hội với an sinh xã hội song có thể nói, công trình đó đã đưa 2
ra nhiều luận cứ quan trọng cho việc đổi mới và hoàn thiện chính sách an sinh xã hội nói riêng và chính sách xã hội nói chung ở Việt Nam trong giai đoạn vừa qua. - Nguyễn Thị Chính với công trình nghiên cứu “Hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội ở Việt Nam” (2010), luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả của luận án đã đi sâu phân tích những vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH; phân tích đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam. Đề xuất định hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ BHXH ở Việt Nam. - Luận văn thạc sĩ “Phân tích và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh Hòa Bình” (2014) của tác giả Ngô Võ Lược, trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về BHXH, BHYT và quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc tại BHXH tỉnh Hòa Bình. Sau khi phân tích thực trạng về công tác quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc, tác giả có đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu, chi quỹ BHXH, BHYT bắt buộc ở BHXH tỉnh Hòa Bình. - Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Đỗ Văn Sinh với tiêu đề “Quản lý tài chính trong BHXH của Việt Nam- thực trạng và giải pháp” (2015), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã lý giải làm rõ những vấn đề lý luận chung về BHXH và quản lý tài chính BHXH như khái niệm, bản chất, chức năng, nguyên tắc hoạt động của BHXH. Tác giả nêu rõ nội dung quản lý tài chính BHXH bao gồm 4 nội dung cơ bản: quản lý thu BHXH, quản lý chi BHXH, quản lý hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ và quản lý cân đối quỹ. Trong đó quản lý chi BHXH tác giả đi sâu vào phân tích 2 nội dung là quản lý 3
hoạt động chi trả cho các chế độ và quản lý chi hoạt động bộ máy. Sau khi phân tích thực trạng về quản lý chi BHXH trên các nội dung: quản lý chi các chế độ BHXH, phân cấp chi trả, phương thức chi trả, quản lý đối tượng được hưởng và số tiền chi trả, tác giả đã đưa ra một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính trong thời gian tới như cần xây dựng một quy trình xét duyệt hồ sơ đơn giản nhanh chóng; tích cực kiểm tra và rà soát lại các hồ sơ đã xét duyệt; lập hệ thống đại lý thực hiện chi trả kịp thời đảm bảo công tác chi được thực hiện một cách nhanh chóng. Tập thể tác giả Nguyễn Ngọc Hoa, Nguyễn Thị Phương Hảo, Phạm Thanh Tùng với công trình nghiên cứu “Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn thánh phố Thái Nguyên”, bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 3/2020 đã tập trung phân tích thực trạng quản lý chi BHXH trên địa bàn thành phố Thái Nguyên với 3 nội dung chính: phân cấp chi trả BHXH, lập và xét duyệt dự toán chi, tổ chức quản lý chi trả. Đánh giá chung về công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn thành phố, nhóm tác giả cho rằng quy trình chi trả hợp lý, áp dụng linh hoạt các phương thức chi trả, phân cấp chi trả rõ ràng,… Tuy nhiên còn một số hạn chế như việc quản lý các đối tượng hưởng chế độ BHXH gặp nhiều khó khăn, khâu dự toán chi còn nhiều bất cập cùng với đó vẫn còn tình trạng làm hồ sơ giả để trục lợi quỹ BHXH. Cuối cùng nhóm tác giả đề xuất 7 giải pháp chính: Củng cố và hoàn thiện các mô hình chi trả đang được thực hiện; Tăng cường công tác quản lý đối tượng chi trả BHXH; Hoàn thiện công tác lập và xét duyệt dự toán chi BHXH; Hoàn thiện công tác tổ chức và thực hiện chi trả BHXH; Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát; Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền; Đầu tư phương tiện tin học, nối mạng để nâng cao chất lượng quản lý các hoạt động BHXH. Đây là một nghiên cứu khá hay, liên quan trực tiếp với đề tài nghiên cứu của tác giả 4
nhưng những đánh giá và giải pháp đưa ra trong bài còn mang tính tổng quát, sơ sài, chưa mang tính cụ thể. Luận văn thạc sĩ “Hoàn thiện quản lý chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội tại thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum” (2017) của tác giả Võ Đức Dũng đã nêu những vấn đề lý luận chung nhất về quản lý chi BHXH rồi đi sâu phân tích thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên các mặt: lập dự toán chi; tổ chức chi; quyết toán chi và kiểm tra, giám sát công tác chi. Sau đánh giá những thành công, hạn chế về công tác này, tác giả đã nêu một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi trả các chế độ BHXH tại thành phố Kon Tum. Ngoài ra, còn một số công trình nghiên cứu khác như “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội” (2017) của Nguyễn Thị Thanh Vân; “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội” (2015) của Đoàn Thị Hà; “Hoàn thiện công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Nam” (2017) của Phạm Huỳnh Vĩnh Uyên; “Hoàn thiện công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” (2016) của Lê Thị Hương; “Quản lý chi bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam” (2014) của Chu Thị Minh Thảo; Đề án “Xử lý vi phạm trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp- Thực trạng và giải pháp” (2019) của Nguyễn Chí Công..Đây là những công trình nghiên cứu công phu, có thể làm tài liệu tham khảo quý báu cho tác giả luận văn. Xuất phát từ những quan điểm nghiên cứu khác nhau về quản lý chi bảo hiểm xã hội mà các tác giả có cái nhìn đa chiều, phạm vi rộng hẹp khác nhau, góc độ nghiên cứu khác nhau về quản lý chi bảo hiểm xã hội. Nhưng nhìn chung lại, các công trình nghiên cứu này tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về BHXH, chi bảo hiểm xã hội ở Việt Nam nói chung, ở một số địa phương nói riêng Tuy nhiên, nghiên cứu hoạt động quản lý chi bảo hiểm 5
xã hội trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk thì chưa có một công trình nào, một đề tài nào đề cập đến. Từ những khoảng trống trong nghiên cứu trên, luận văn “Quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” của tác giả được xây dựng trên cơ sở kế thừa những nghiên cứu trước đó, đồng thời sẽ xây dựng toàn diện hệ thống cơ sở lý luận, đi sâu vào việc nghiên cứu và phân tích các vấn đề liên quan đến việc hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH dựa trên các quy định mới về quản lý chi BHXH và các quy định khác có liên quan đến công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Trên cơ sở lý luận khoa học và thực tiễn luận văn sẽ xây dựng các giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Các giải pháp được đề xuất sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công tác quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Đắk Lắk, đảm bảo tốt nhất quyền lợi cho người hưởng các chế độ BHXH, thực hiện đúng nguyên tắc chi đúng, chi đủ, chi kịp thời cho các đối tượng hưởng. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 . Mục đích nghiên cứu Mục đích chính của đề tài là hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH tại BHXH tỉnh Đắk Lắk. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, cần thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Hệ thống, bổ sung và hoàn thiện khung lý thuyết về quản lý chi BHXH - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk - Đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH trên địa bàn Đắk Lắk 6
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại tỉnh Đắk Lắk 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu quản lý chi BHXH tập trung vào các nội dung chủ yếu sau: Lập dự toán chi BHXH; Tổ chức quản lý chi BHXH; Kiểm tra, kiểm soát quản lý chi BHXH,.. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, chủ thể quản lý là BHXH cấp tỉnh. - Phạm vi về không gian: Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk - Phạm vi về thời gian: nghiên cứu trong khoảng thời gian từ 2017-2020, định hướng nghiên cứu đến năm 2030. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng phương pháp luận Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử, các lý thuyết trong quản lý công để làm rõ thêm và hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi BHXH. Tác giả luận giải các vấn đề về quản lý chi BHXH theo tư duy logic biện chứng mang tính khách quan và trong mối liên hệ với các vấn đề khác có liên quan đến hoạt động quản lý chi BHXH. Luận văn cũng được hoàn thành dựa trên các quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước Việt Nam về quản lý BHXH nói chung và quản lý chi BHXH nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản sau: + Phương pháp thu thập thông tin: Thông qua các nguồn chính: Báo cáo quản lý thu chi BHXH qua các năm, báo cáo tổng kết và nhiệm vụ các 7
năm, niên giám thống kê, sách, báo, internet. Tham vấn chuyên gia, những nhà khoa học trong lĩnh vực nghiên cứu và phỏng vấn các công chức trong ngành và các đơn vị có liên quan. + Phương pháp phân tích, tổng hợp, đánh giá: Thông tin sau khi thu thập được, tác giả tiến hành phân loại, thống kê thông tin theo thứ tự ưu tiên về mức độ quan trọng của thông tin, phân tích, đánh giá xem xét trên các khía cạnh của khoa học về quản lý nhà nước, quản lý công. Đối với các thông tin là số liệu được nhập vào máy tính và tiến hành tổng hợp, phân tích, đánh giá. Công cụ sử dụng cho xử lý và tổng hợp là: Máy tính, phần mềm Microsoft Excel + Phương pháp thống kê, mô tả: Dựa trên các số liệu thống kê để mô tả sự biến động cũng như xu hướng phát triển của một hiện tượng kinh tế xã hội. Mô tả quá trình quản lý chi BHXH thực hiện như thế nào, qua đó xác định được kết quả của từng khâu, sự khó khăn, phức tạp của công tác quản lý chi BHXH dựa vào đó để chỉ ra các hạn chế, nguyên nhân của hạn chế và đề xuất các giải pháp. Phương pháp kế thừa: Sử dụng một số công trình nghiên cứu đã có để làm tài liệu tham khảo cho công trình nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài hệ thống hóa cơ sở lý thuyết, kinh nghiệm thực tế, xây dựng luận cứ cho việc đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH tại tỉnh Đắk Lắk, qua đó góp phần bổ sung, cụ thể hóa khoa học quản lý về chi BHXH. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đánh giá thực trạng quản quản lý chi BHXH tại tỉnh Đắk Lắk, từ đó tìm ra những hạn chế cũng như nguyên nhân của những hạn chế trong công 8
tác quản lý chi BHXH. Trên cơ sở đó đề ra những giải pháp nhằm giúp cho công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ngày càng tốt hơn. Ngoài ra, luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ quản lý ngành bảo hiểm và là tài liệu tham khảo cho những ai muốn quan tâm đến lĩnh vực quản lý chi BHXH. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Mục lục, Danh mục chữ viết tắt, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý chi bảo hiểm xã hội Chương 2: Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 9
Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Khái quát chung về chi Bảo hiểm xã hội 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm xã hội có lịch sử hình thành và phát triển từ rất lâu và sự tồn tại của nó là tất yếu, có nhiều khái niệm về BHXH do có nhiều cách tiếp cận BHXH khác nhau. 1.1.1.1. Khái niệm Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với người lao động khi họ gặp những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động và gia đình. Trước hết phải khẳng định, BHXH là một loại hình bảo hiểm mang tính xã hội rất cao, bởi thế, tổ chức BHXH hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Đối tượng của BHXH là thu nhập của người lao động, còn diện bảo vệ của BHXH lại bao gồm cả NLĐ và gia đình họ. Vì thế, suy cho cùng BHXH đã, đang và sẽ bảo vệ cho mỗi thành viên trong cộng đồng xã hội. Tham gia đóng góp để hình thành quỹ BHXH bao gồm cả người lao động và sử dụng lao động. Quỹ được hình thành và sử dụng luôn có sự hỗ trợ và bảo hộ của Nhà nước. Rủi ro và sự kiện trong BHXH đều liên quan đến thu nhập của người lao động. Đó là các rủi ro như: ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, tàn phế… và các sự kiện như: tuổi già về hưu, sinh đẻ của lao động nữ… Mục đích của BHXH là góp phần ổn định cuộc sống cho người lao động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an sinh xã hội. 10
Khái niệm BHXH được khái quát một cách đầy đủ nhất trong Luật BHXH Theo khoản 1 điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định như sau: Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. Như vậy, có thể thấy BHXH là một vấn đề kinh tế xã hội tổng hợp có thể tiếp cận, nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. 1.1.1.2. Đặc điểm Bảo hiểm xã hội BHXH là quá trình phân phối lại thu nhập xã hội. Thực chất BHXH là một tổ chức đền bù hậu quả những rủi ro xã hội. Sự đền bù này được thực hiện thông qua quá trình tạo lập và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung hình thành do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH và các nguồn thu hợp pháp khác của BHXH. Phân phối trong BHXH là phân phối không đều, nghĩa là không phải ai tham gia BHXH cũng được phân phối với số tiền giống nhau. Phân phối trong BHXH vừa mang tính bồi hoàn vừa không mang tính bồi hoàn. Những biến cố xảy ra mang tính tất nhiên đối với con người như thai sản (đối với lao động nữ), tuổi già và chết, trong trường hợp này, BHXH phân phối mang tính bồi hoàn vì người lao động BHXH chắc chắn được hưởng khoản trợ cấp đó. Còn trợ cấp do những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm, những rủi ro ngoài dự tính như ốm đau, TNLĐ - BNN, là sự phân phối mang tính không bồi hoàn, có nghĩa là chỉ khi nào người lao động gặp phải những tổn thất do trên thì mới được hưởng khoản trợ cấp đó. BHXH hoạt động theo nguyên tắc “cộng đồng – lấy số đông bù số ít” tức là dùng số tiền đóng góp nhỏ của số đông người tham gia BHXH để bù 11
đắp, chia sẻ cho một số ít người với số tiền lớn hơn so với số đóng góp của từng người, khi họ gặp phải những biến cố rủi ro gây tổn thất. BHXH là hệ thống những chính sách, chế độ do Nhà nước quy định để đảm bảo quyền lợi vật chất cho người tham gia BHXH, BHXH là một loại dịch vụ công, lấy hiệu quả xã hội làm mục tiêu hoạt động. BHXH hoạt động theo nguyên tắc lấy số đông bù số ít, chia sẻ rủi ro, là quá trình phân phối lại thu nhập giữa những người tham gia BHXH theo xu hướng có lợi cho đối tượng gặp phải những rủi ro trong lao động và đời sống xã hội. Vai trò, chức năng của BHXH trong đời sống kinh tế xã hội - Đối với người lao động: BHXH có vai trò ổn định thu nhập cho NLĐ và gia đình họ khi NLĐ chẳng may gặp những khó khăn, mất hoặc giảm thu nhập. Ngoài việc đảm bảo đời sống kinh tế, BHXH tạo được tâm lý an tâm, tin tưởng, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho NLĐ đem lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc, góp phần nâng cao năng suất lao động cho xã hội. - Đối với người sử dụng lao động: BHXH là tấm lá chắn giúp họ trong sản xuất kinh doanh, mở rộng sản xuất và thu hút được lao động, vì BHXH giúp người SDLĐ đỡ phải bỏ ra khoản tiền lớn để thực hiện trách nhiệm của mình với NLĐ khi NLĐ không may gặp những rủi ro hoặc khi về già hết tuổi lao động. Do đó không ảnh hưởng đến tài chính của đơn vị, mà còn góp phần ổn định môi trường lao động, ổn định xã hội, nâng cao trách nhiệm của NLĐ, nâng cao năng suất lao động. - Đối với Nhà nước và xã hội: BHXH là công cụ quan trọng giúp Nhà nước thực hiện chức năng xã hội được tốt hơn nhằm đạt tới mục tiêu công bằng và tiến bộ xã hội. BHXH góp phần ổn định cuộc sống cho NLĐ, nên về lâu dài nó góp phần nâng cao năng suất lao động vì cuộc sống của NLĐ được đảm bảo ổn định, do đó họ quan tâm hơn trong lao động sản xuất và cảm thấy 12