Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nhằm phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi và những kinh nghiệm trong công tác quản lý chi ngân sách xã của một số địa phương. Đồng thời, làm rõ một số vấn đề cơ bản về cơ sở lý luận, thực tiển công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN TẤN ANH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số : 8 34 04 10 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN CHÍN HÀ NỘI, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn tận tình của TS. Nguyễn Chín. Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả Nguyễn Tấn Anh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ........................................................................................................................ 6 1.1. Một số khái niệm............................................................................................................... 6 1.2. Nội dung của quản lý chi ngân sách cấp xã................................................................... 14 1.3. Các yêu cầu đánh giá quản lý chi ngân sách cấp xã: .................................................... 18 1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách cấp xã ...................... 19 1.5. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách cấp xã của một số địa phương ........................... 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM ............................. 30 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam ................................................ 30 2.2. Khái quát về thu- chi ngân sách trên địa bàn huyện Quế Sơn: .................................... 32 2.3. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam .............................................................................................................................. 39 2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam.............................................................................................................. 54 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẾ SƠN, TỈNH QUẢNG NAM ...... 64 3.1. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện Quế Sơn ...... 64 3.2. Quan điểm, định hướng nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn ........................................................................................................................ 66
3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn ................................................................................................................................... .71 3.4. Kiến nghị........................................................................................................................... 80 KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ CBCC Cán bộ công chức CNTT Công nghệ thông tin HĐND Hội đồng nhân dân NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách Nhà nước NSTW Ngân sách Trung ương NTM Nông thôn mới NSX Ngân sách xã MTQG Mục tiêu Quốc gia KTXH Kinh tế xã hội UBND Uỷ ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Quyết toán thu NSNN trên địa bàn huyện Quế Sơn, giai 2.1 32 đoạn 2016-2018. Quyết toán chi NSNN trên địa bàn huyện Quế Sơn, giai 2.2 35 đoạn 2016 - 2018 Lập dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế 2.3 42 Sơn, giai đoạn 2016 - 2018 Chấp hành dự toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn 2.4 45 huyện Quế Sơn, giai đoạn 2016 – 2018 Quyết toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế 2.5 48 Sơn, giai đoạn 2016 - 2018
DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang Mối liên hệ các cơ quan trong quản lý chi ngân sách cấp 1.1 12 xã 2.1 Bản đồ hành chính huyện Quế Sơn - tỉnh Quảng Nam 31
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách xã là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, là đơn vị hành chính Nhà nước cấp cơ sở và là cấp cuối cùng trong 4 cấp chính quyền của nước ta. Chính quyền cấp xã thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước thông qua ngân sách cấp xã đã trực tiếp giải quyết các chế độ, ưu đãi đối với người dân, đồng thời tăng cường hiệu lực hiệu quả các hoạt động thiết thực của chính quyền cấp xã để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và các hoạt động văn hóa - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội của địa phương. Từ nhiệm vụ đặt ra đối với cấp xã trong quản lý chi NSNN cần được quan tâm nhiều, có vai trò vị trí rất quan trọng trong quản lý điều hành NSNN của một cấp ngân sách, góp phần cùng với sự phát triển chung của đất nước, thực hiện đảm bảo đúng quy định của Luật ngân sách Nhà nước hiện hành. Trong những năm qua, việc quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn đã từng bước đi vào ổn định, thực hiện đảm bảo Luật ngân sách và các văn bản hướng dẫn dưới Luật. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số tồn tại, hạn chế nhất định trong việc quản lý chi ngân sách cấp xã như: Chi sai nguyên tắc, chế độ, chứng từ chi không đảm bảo quy định, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương,… Chính vì vậy, việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp xã nói chung, ở huyện Quế Sơn nói riêng là rất cần thiết. Hiện nay, vẫn chưa có nghiên cứu nào về quản lý chi ngân sách cấp xã ở huyện Quế Sơn, vì vậy với những lý do nêu trên tác giả chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam” làm luận văn thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Quản lý chi ngân sách cấp xã có vai trò quan trọng nên có nhiều nghiên cứu trong lý luận và thực tiễn. * Phan Duy Hưng (2017) Hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam, Luận văn thạc sỹ kinh tế phát triển, Đại học kinh tế Đà Nẵng, luận văn đã phân tích những tồn tại và nguyên nhân, từ thực tiễn điều hành 1
NSNN tại huyện Bắc Trà My đã đề xuất các yêu cầu cần phải thực hiện tốt công tác quản lý sử dụng hiệu quả các khoản chi NSNN; Phải hoàn thiện công tác lập dự toán; Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán; Hoàn thiện công tác kiểm soát, thanh toán vốn tại KBNN; Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách hàng năm; Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra việc sử dụng ngân sách, kiên quyết xử lý những sai phạm theo quy định của pháp luật, không vị nể cá nhân; Hoàn thiện cơ chế quản lý điều hành ngân sách tại địa bàn; Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước. * Phùng Thị Bích Thủy (2018) Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, Luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế Huế. Trên cơ sở lý luận cơ bản về quản lý chi NSX và thực trạng công tác quản lý chi NSX trên địa bàn huyện Quảng Ninh, luận văn đã đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường đào tạo, năng cao chất lượng đội ngũ cán bộ thực hiện công tác tài chính, quản lý ngân sách, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan, tiếp tục hoàn thiện quy trình quản lý chi ngân sách xã ở các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra công tác quản lý chi NSX. * Trần Xuân Thanh (2019) Quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Nam Trà My, Luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế, Học viện khoa học xã hội Việt Nam. Tác giả đã đánh giá những hạn chế trong phân tích thực trạng quản lý NSX trên địa bàn huyện Nam Trà My để đưa ra quan điểm hoàn thiện quản lý NSX và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý NSX ở địa bàn huyện Nam Trà My như: Hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách cấp xã; nâng cao chất lượng lập dự toán ngân sách cấp xã; tăng cường hiệu quả việc chấp hành ngân sách cấp xã; nâng cao hiệu quả công tác quyết toán ngân sách cấp xã; tăng cường quản lý giám sát quá trình chấp hành dự toán, quyết toán và minh bạch NSX; bồi dưỡng, nâng cao trình độ, nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ công chức quản lý NSX; hiện đại hoá công nghệ, tăng cường ứng dụng CNTT vào quản lý NSX; hoàn thiện bộ máy quản lý NSX. 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nhằm phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi và những kinh nghiệm trong công tác quản lý chi ngân sách xã của một số địa phương. Đồng thời, làm rõ một số vấn đề cơ bản về cơ sở lý luận, thực tiển công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn. Với những tồn tại, hạn chế của địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách cấp xã tại huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam trong giai đoạn 2020-2025. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, hệ thống hóa những vấn đề về ngân sách cấp xã, quản lý chi ngân sách cấp xã. Thứ hai, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Thứ ba, đề ra định hướng, giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Nội dung nghiên cứu: Đề tài đi sâu phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Đề tài nghiên cứu nội dung quản lý chi NSX trên địa bàn huyện. Trong đó, đặc biệt nội dung quản lý chi đề cập đến việc quản lý lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn địa bàn huyện Quế Sơn. Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã trong 03 năm (từ năm 2016 đến năm 2018) trên địa bàn huyện Quế Sơn. Địa điểm nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã của 3
14 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài này dựa trên nền tảng các cơ sở lý thuyết đã được công bố, Luật NSNN, các văn bản dưới Luật, các vấn đề về kinh tế vĩ mô, vi mô, thị trường tài chính. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu của luận văn là sự kết hợp giữa lý thuyết, tổng hợp số liệu, phân tích để đưa ra nhận định, đánh giá và đề ra giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Phương pháp cụ thể: Phương pháp thống kê: Thống kê mô tả, thu thập và xử lý thông tin từ các nguồn tìm kiếm, từ đó phân tích, đánh giá, diễn giải tình hình quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Tác giả đã sàng lọc và đúc kết từ thực tiễn ưu, khuyết điểm, tồn tại, nguyên nhân trong quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện kết hợp với lý luận để đưa ra các giải pháp phù hợp với thực tiễn công tác quản lý chi ngân sách cấp xã nói chung và địa bàn huyện Quế Sơn nói riêng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn hệ thống hóa những nội dung cơ bản về ngân sách cấp xã, quản lý chi ngân sách cấp xã. Từ đó, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách cấp xã. Đồng thời, luận văn cũng đưa ra được kinh nghiệm quản lý chi ngân sách cấp xã của một số địa phương để từ đó rút kinh nghiệm, so sánh phương thức quản lý chi ngân sách cấp xã khi đi vào phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Tiến hành đánh giá tình hình quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn từ 2016 - 2018 và tìm hiểu về công tác lập, chấp hành dự toán và công tác quyết toán chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện. Từ đó 4
đề xuất giải pháp để nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. 7. Kết cấu luận văn Ngoài lời nói đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý chi ngân sách cấp xã Chương 2: Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. 5
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CẤP XÃ 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Ngân sách Nhà nước a. Khái niệm NSNN Luật NSNN số 83/2015/QH13 đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 25/6/2015 định nghĩa: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” [9] b. Đặc điểm NSNN Hoạt động thu, chi của NSNN luôn gắn chặt với quyền lực kinh tế - chính trị của nhà nước và việc thực hiện các chức năng của nhà nước, được nhà nước tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định; Hoạt động NSNN là hoạt động phân phối lại các nguồn tài chính, nó thể hiện ở hai lãnh vực thu và chi của nhà nước; NSNN luôn gắn chặt với sở hữu nhà nước, luôn chứa đựng những lợi ích chung và lợi ích công cộng; NSNN cũng có những đặc điểm như các quỹ tiền tệ khác. Nét khác biệt của NSNN với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước, nó được chia thành nhiều quỹ nhỏ có tác dụng riêng, sau đó mới được chi dùng cho những mục đích đã định; Hoạt động thu, chi của NSNN được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu. c. Quản lý ngân sách Nhà nước Quản lý ngân sách Nhà nước là hoạt động của các chủ thể quản lý ngân sách Nhà nước thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công 6
cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt động của ngân sách Nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu đã định. 1.1.2. Ngân sách cấp xã a. Khái niệm ngân sách cấp xã Ngân sách xã là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, nó đại diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền cấp xã có thể chủ động khai thác những thế mạnh có sẵn để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách an sinh xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn xã . Xét về hình thức biểu hiện, ngân sách cấp xã là toàn bộ các khoản thu chi trong dự toán đã được HĐND cấp xã quyết định và được thực hiện trong một năm, nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền nhà nước cấp xã trong quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình về quản lý kinh tế - xã hội trên địa bàn. Xét về bản chất, ngân sách cấp xã là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa chính quyền nhà nước cấp xã với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính nhằm tạo lập quỹ ngân sách cấp xã, trên cơ sở đó đáp ứng các nhu cầu chi gắn với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp xã. Theo Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn xác định: “Ngân sách xã do Ủy ban nhân dân xã xây dựng và quản lý, Hội đồng nhân dân xã quyết định và giám sát”. Như vậy, ta có thể hiểu rằng: NSX bao gồm toàn bộ các khoản thu, nhiệm vụ chi được quy định trong dự toán một năm do HĐND xã quyết định và giao cho UBND xã thực hiện nhằm đảm bảo các chức năng nhiệm vụ của chính quyền xã. Ngân sách xã là cấp cuối cùng trong phân cấp quản lý NSNN. b. Vai trò của ngân sách cấp xã. NSX có vai trò rất quan trọng trong đời sống của người dân, đặc biệt đối với người dân nông thôn. Là một đơn vị hành chính Nhà nước cấp cơ sở của Việt Nam, 7
là chính quyền cơ sở trong hệ thống tổ chức chính quyền bốn cấp ở nước ta, chính quyền cấp xã trực tiếp giải quyết các mối quan hệ giữa Nhà nước với nhân dân dựa trên các quy định của pháp luật, đảm bảo sao cho các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống. Do vậy, NSX là công cụ tiên quyết cho chính quyền xã thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Thông qua thu ngân sách, chính quyền cấp xã kiểm tra, kiểm soát và chấn chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh, chống các hành vi hoạt động phi pháp, trốn lậu thuế và các nghĩa vụ đóng góp khác. Thông qua chi ngân sách, cấp xã bố trí các khoản chi nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả các hoạt động của chính quyền cấp xã để giữ vững trật tự trị an; quản lý mọi hoạt động kinh tế, văn hóa; thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội và tăng cường cơ sở vật chất cho xã, vì vậy ngân sách cấp xã có vai trò: Một là, công cụ tài chính chủ yếu để chính quyền cấp xã thực hiện nhiệm vụ KT-XH đã được phân cấp quản lý, bảo đảm các nguồn vốn để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và các hoạt động văn hóa- xã hội, an ninh - quốc phòng của địa phương. Hai là, đảm bảo huy động, quản lý và giám sát một phần vốn của Ngân sách Trung ương hoạt động trên địa bàn xã, thị trấn. c. Nội dung chi ngân sách cấp xã Khi phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách xã, HĐND cấp tỉnh đã xem xét giao cho ngân sách xã thực hiện những nội dung chi gồm: Chi đầu tư phát triển: Chi đầu tư các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội trên địa bàn. Chi Thường xuyên: Chi cho công tác quốc phòng; chi an ninh và trật tự an toàn xã; chi sự nghiệp giáo dục; chi cho nhiệm vụ ứng dụng chuyển giao công nghệ; chi sự nghiệp y tế; chi hoạt động văn hóa, thông tin; chi hoạt động phát thanh, truyền hình; chi hoạt động thể dục, thể thao; chi hoạt động bảo vệ môi trường; chi các hoạt động kinh tế trên địa bàn; chi hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, 8
tổ chức chính trị và các tổ chức chính trị - xã hội,…; các khoản chi thường xuyên khác ở xã theo quy định của pháp luật. d. Đặc điểm của ngân sách cấp xã Có thể hiểu Ngân sách cấp xã là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, do vậy nó cũng mang đầy đủ những đặc điểm chung của NSNN, đó là: Mọi hoạt động của ngân sách xã luôn gắn chặt với hoạt động của chính quyền nhà nước cấp xã; Công tác quản lý ngân sách xã bắt buộc phải tuân theo một chu trình luật định và khoa học; Hầu như các khoản thu, chi của ngân sách xã được thực hiện theo phương thức phân phối lại và không hoàn trả trực tiếp. Bên cạnh những đặc điểm chung của NSNN thì ngân sách cấp xã còn có những đặc điểm riêng tạo nên sự khác biệt căn bản với các cấp ngân sách khác, gồm các đặc điểm sau: Ngân sách cấp xã vừa là một cấp ngân sách cơ sở, là cấp cuối cùng trong hệ thống các cấp ngân sách nhà nước; vừa là đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách của mình (dưới nó không có đơn vị dự toán trực thuộc). Từ tính chất đặc biệt của ngân sách cấp xã, yêu cầu phải xây dựng các tiêu chí nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã ngày càng vững mạnh, phù hợp với yêu cầu công cuộc đổi mới đất nước ta. 1.1.3. Quản lý chi ngân sách cấp xã a. Khái niệm quản lý chi ngân sách cấp xã Quản lý chi ngân sách cấp xã là việc vận dụng các chủ trương của Đảng, Nhà nước để xây dựng, quyết định, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát việc sử dụng các khoản chi của ngân sách có hiệu quả và tiết kiệm nhằm đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng - an ninh được giao trên địa bàn cấp xã. Các chế độ, chính sách áp dụng trong quản lý chi ngân sách cấp xã như: Chế độ kế toán và tài chính cấp xã đóng vai trò tích cực trong quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động tài chính tại cấp xã; Chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức cấp xã; Các chính sách đặc thù của trung ương và địa phương áp dụng cho chính 9
quyền cấp xã và các hoạt động tại xã; Cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phân chia nguồn thu cho cấp xã do HĐND cấp tỉnh quyết định; Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách cấp xã do các cấp có thẩm quyền quyết định. b. Vai trò quản lý chi ngân sách cấp xã Quản lý ngân sách xã giúp giải quyết hài hoà quan hệ các lợi ích: Lợi ích nhà nước, lợi ích của nhân dân theo hướng chú trọng lợi ích của nhân dân trên cơ sở đáp ứng được các mục tiêu của nhà nước. Quản lý NSX thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá, rút ngắn dần khoảng cách giữa thành thị với nông thôn, giữa miền xuôi với miền ngược, trên cơ sở dành tỷ lệ tài chính thoả đáng cho đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng; đảm bảo đầy đủ nguồn tài chính để giải quyết những nhiệm vụ trọng yếu của chính quyền cấp xã trong từng thời kỳ, bảo đảm cân đối tích cực trên cơ sở trong khả năng nguồn thu phân cấp không được bội chi ngân sách. Quản lý chi ngân sách cấp xã thể hiện bản chất pháp luật của nhà nước. Các khoản chi NSX phải đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu theo quy định của nhà nước. Quản lý NSX phải dựa trên cơ sở luật NSNN và phải thực hiện theo đúng các quy định của luật NSNN. c. Mục tiêu quản lý chi ngân sách cấp xã Làm sao để quản lý chi ngân sách cấp xã phải đảm bảo đạt được các mục tiêu ổn định kinh tế, chính trị khu vực nông thôn, thực hiện công nghiệp hoá nông nghiệp nông thôn, xoá dần khoảng cách giữa thành thị và nông thôn theo đường lối, chủ trương của Đảng. Cụ thể: Xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách phù hợp với điều kiện cụ thể của từng vùng, miền tạo điều kiện cho NSX ngày càng đủ mạnh để thể hiện tốt vai trò của mình trong quản lý kinh tế, chính trị xã hội ở chính quyền cấp xã. Việc sử dụng các nguồn vốn NSX tiết kiệm hiệu quả, đảm bảo cơ cấu trong chi đầu tư phát triển nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế nông thôn và quá trình 10
xây dựng nông thôn mới. Đảm bảo chi thường xuyên, duy trì tốt các hoạt động của chính quyền cấp xã. Xây dựng ngân sách cấp xã nhằm đảm bảo các chính sách xã hội của nhà nước đối với cấp xã. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, giám sát chặc chẽ, đảm bảo chính sách, kỷ luật tài chính, đảm bảo công bằng xã hội trong việc sử dụng hiệu quả tiền vốn của nhà nước, của nhân dân. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chế độ, triển khai áp dụng thống nhất các quy định về công tác hạch toán kế toán ngân sách cấp xã. Đảm bảo hệ thống sổ sách báo cáo kế toán phục vụ tốt cho yêu cầu quản lý, yêu cầu giám sát, thực hiện tốt chế độ công khai tài chính ngân sách hằng năm. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp xã đồng bộ đủ mạnh để thực hiện nhiệm vụ quản lý, hướng dẫn, xây dựng ngân sách cấp xã đáp ứng được các yêu cầu trong từng thời kỳ, từng giai đoạn đề ra. d. Đặc điểm quản lý chi ngân sách cấp xã Quản lý chi ngân sách cấp xã là sự tác động của bộ máy nhà nước cấp xã vào quá trình hoạt động của ngân sách cấp xã. Mô hình quản lý này cần có sự thay đổi linh hoạt thích ứng với từng tình hình trong các giai đoạn phát triển khác nhau. Quản lý chi ngân sách cấp xã có những đặc điểm cơ bản như sau: Quản lý chi ngân sách cấp xã là sự quản lý kết hợp giữa 2 yếu tố: Yếu tố tài chính và yếu tố con người. Yếu tố đầu tiên là việc quản lý con người trong tổ chức, hoạt động quản lý NSNN. Khi quản lý tốt yếu tố con người thì việc quản lý nguồn thu, chi được hiệu quả, đúng theo Luật NSNN. Quản lý chi ngân sách cấp xã là sự tổng hòa các biện pháp hành chính, tổ chức, kinh tế và pháp luật. Trong hoạt động quản lý luôn luôn có sự kết hợp đồng bộ giữa các biện pháp nêu trên, tùy thuộc từng trường hợp cụ thể mà nó nhấn mạnh đến biện pháp này hoặc biện pháp khác. Quản lý chi ngân sách cấp xã là quản lý hoạt động và những cơ quan thụ hưởng các nguồn lực tài chính. Vì vậy, để hoạt động quản lý sao cho đạt hiệu quả cao thì không thể áp dụng riêng một biện pháp cụ 11
thể mà cần có sự phối hợp qua lại giữa các biện pháp trên. e. Tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách cấp xã Bộ máy quản lý ngân sách cấp xã. Bộ máy quản lý chi ngân sách cấp xã nằm trong hệ thống các cơ quan quản lý hành chính ngành Tài chính: Ở cấp huyện: Phòng Tài chính - Kế hoạch là cơ quan quản lý ngân sách các xã, thị trấn (Bộ phận quản lý ngân sách cấp xã). Ở cấp xã: Nằm trong UBND xã (Gồm Bộ phận tài chính - kế toán và thủ quỹ). Hình 1.1. Sơ đồ Mối liên hệ các cơ quan trong quản lý chi ngân sách cấp xã HĐND, UBND HUYỆN QUẾ SƠN KHO BẠC PHÒNG TÀI CHÍNH CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC HUYỆN KẾ HOẠCH HUYỆN HĐND, UBND CÁC XÃ TÀI CHÍNH – KẾ TOÁN CÁC CƠ QUAN CHUYÊN MÔN NGÂN SÁCH XÃ XÃ NGÂN SÁCH XÃ THANH TRA GIÁM SÁT NHÂN DÂN CỘNG ĐỒNG - Quan hệ chỉ đạo, giám sát: - Quan hệ phối hợp: ------- 12
Chức năng, nhiệm vụ của bộ máy quản lý ngân sách cấp xã. Bộ máy quản lý ngân sách cấp xã có nhiệm vụ tham mưu giúp UBND và HĐND cấp mình quản lý tài chính, ngân sách cấp xã trên các mặt chủ yếu sau: HĐND cấp xã: Quyết định dự toán thu, chi ngân sách xã và quyết định phân bổ dự toán ngân sách xã; phê chuẩn quyết toán NSX; các chủ trương, biện pháp để triển khai thực hiện ngân sách xã và điều chỉnh dự toán NSX theo quy định của pháp luật; giám sát việc thực hiện ngân sách đã được HĐND xã quyết định. UBND cấp xã: Lập dự toán thu, chi NSX và phương án phân bổ dự toán NSX; dự toán điều chính NSX trong trường hợp cần thiết và lập quyết toán NSX trình HĐND cấp xã quyết định và báo cáo UBND, cơ quan tài chính cấp huyện; tổ chức thực hiện NSX, phối hợp với các cơ quan nhà nước cấp trên trong việc quản lý NSNN trên địa bàn xã, thị trấn và báo cáo về NSNN theo quy định của pháp luật; quản lý và sử dụng hợp lý, có hiệu quả quỹ đất được để lại phục vụ các nhu cầu công ích của địa phương; xây dựng và quản lý các công trình công cộng, điện – đường - trường – trạm, trụ sở theo quy định của pháp luật; huy động sự đóng góp của các tổ chức, cá nhân để đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng tại địa phương trên nguyên tắc dân chủ, tự nguyện. Việc quản lý các khoản thu đóng góp này phải công khai, có kiểm tra, kiểm soát và sử dụng đúng mục đích, đúng chế độ theo quy định của pháp luật. Bộ phận tài chính – kế toán xã: Tham mưu giúp UBND cùng cấp xây dựng kế hoạch dài hạn, trung hạn và việc phát triển ngân sách cấp xã trên địa phương mình; hướng dẫn các đơn vị thuộc cấp mình xây dựng dự toán thu, chi ngân sách cấp xã hằng năm để báo cáo UBND và trình cho HĐND cùng cấp quyết định; Tham mưu, đề xuất những biện pháp nhằm triển khai thực hiện hiệu quả dự toán thu, chi ngân sách cấp xã hằng năm đề ra; Tham mưu giúp UBND xã biện pháp khai thác nguồn thu, tiết kiệm hiệu quả trong chi tiêu. Quản lý tài sản công, đảm bảo cho các hoạt động tài chính NSX trên địa bàn lành mạnh theo đúng quy định của nhà nước; tổ chức công tác kế toán và quyết toán ngân sách cấp xã bảo đảm đúng các quy định của luật NSNN, số liệu rõ ràng, chính xác; thường xuyên tự thực hiện công tác kiểm 13