Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách chi Nhà nước trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước thành phố Điện Biên Phủ, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ trong thời gian tới nhằm sử dụng tiết kiệm hơn, hiệu quả hơn NSNN, tạo tiền đề để tăng thu NSNN đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, của tỉnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách chi Nhà nước trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI HOÀNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐIỆN BIÊN PHỦ, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI HOÀNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐIỆN BIÊN PHỦ, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ THÚY PHƯƠNG THÁI NGUYÊN - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan kết quả và số liệu nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ học hàm, học vị nào. Tôi xin cam đoan: Mọi sự giúp đỡ trong luận văn này đều đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc, được tìm hiểu và phân tích một cách trung thực, phù hợp với tình hình thực tế. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả Bùi Hoàng
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan, các tổ chức và các cá nhân. Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu luận văn này. Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Phòng Đào tạo của nhà trường cùng các thầy cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Đỗ Thị Thúy Phương, người đã trực tiếp chỉ bảo, hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp, những người đã hỗ trợ thầm lặng, giúp đỡ tôi rất nhiệt tình trong việc thu thập các thông tin, số liệu, tài liệu nghiên cứu cũng như đóng góp các ý kiến quý báu trong suốt quá trình thực hiện đề tài của mình để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả Bùi Hoàng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ........................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ...................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn .................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ............................................................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý chi NSNN ..................... 5 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 5 1.1.2. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước ........................................... 7 1.1.3. Nội dung quản lý chi ngân sách Nhà nước ............................................. 9 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cấp thành phố ......... 14 1.2. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại một số địa phương ..... 16 1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước ................................. 16 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho thành phố Điện Biên Phủ ............................. 23 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 25 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ............................................................................ 25 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 25 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 25
iv 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 28 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 28 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 29 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá tình hình phát triển kinh tế xã hội .................. 29 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước của thành phố .................................................................................................. 29 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở THÀNH PHỐ ĐIỆN BIÊN PHỦ ................................................ 31 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 31 3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên thành phố Điện Biên Phủ ........................ 31 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội thành phố Điện Biên Phủ ............................ 32 3.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước thành phố Điện Biên Phủ ...... 35 3.2.1. Công tác lập dự toán chi ngân sách thành phố Điện Biên Phủ ............. 35 3.2.2. Công tác chấp hành dự toán chi ngân sách TP Điện Biên Phủ ............. 39 3.2.3. Công tác quyết toán Ngân sách Nhà nước ............................................ 45 3.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước ................................. 47 3.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách Nhà nước thành phố Điện Biên Phủ ................................................................................ 50 3.3.1. Yếu tố điều kiện kinh tế xã hội ............................................................. 50 3.3.2. Chính sách và thể chế kinh tế................................................................ 51 3.3.3. Cơ chế quản lý chi ngân sách của Thành phố ....................................... 53 3.3.4. Chính sách khuyến khích khai thác các nguồn lực tài chính ................ 53 3.3.5. Nhận thức của các đối tượng tham gia về công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước tại Thành phố Điện Biên Phủ ................................................. 56 3.3.6. Tổ chức bộ máy và trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý chi ngân sách cấp Thành phố ......................................................................................... 60 3.3.7. Hệ thống thông tin, phương tiện quản lý chi ngân sách nhà nước thành phố ......................................................................................................... 62
v 3.4. Đánh giá công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước thành phố Điện Biên Phủ qua kết quả điều tra ......................................................................... 63 3.4.1. Đánh giá về phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước ........................ 63 3.4.2. Đánh giá về thực hiện quy trình ngân sách nhà nước ........................... 64 3.4.3. Đánh giá một số điều kiện trong quản lý chi ngân sách nhà nước ....... 65 3.4.4. Đánh giá về kết quả quản lý chi ngân sách nhà nước ........................... 66 3.5. Đánh giá chung công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước thành phố Điện Biên Phủ ................................................................................................. 67 3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 67 3.5.2. Những tồn tại hạn chế ........................................................................... 68 3.5.3. Nguyên nhân của tồn tại hạn chế .......................................................... 69 Chương 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TP ĐIỆN BIÊN PHỦ ..................... 71 4.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ ........................................................... 71 4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 71 4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 71 4.1.3. Những định hướng tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước thành phố Điện Biên Phủ ................................................................................ 73 4.2. Các giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ ................................................... 73 4.2.1. Tăng cường quản lý, điều hành Ngân sách Nhà nước theo đúng Luật Ngân sách Nhà nước ....................................................................................... 74 4.2.2. Quản lý và sử dụng có hiệu quả các khoản chi ngân sách Nhà nước ... 76 4.2.3. Hoàn thiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp .................................................. 78 4.2.4. Hoàn thiện, đổi mới cơ chế phân cấp quản lý và điều hành ngân sách .... 79 4.2.5. Nâng cao chất lượng xây dựng và lập dự toán chi ngân sách TP ......... 80
vi 4.2.6. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, khen thưởng và xử lý kịp thời vi phạm trong quản lý chi ngân sách Nhà nước .................................................. 80 4.2.7. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý chi ngân sách................................... 81 4.3. Một số kiến nghị....................................................................................... 82 4.3.1. Đối với Chính phủ, Bộ Tài chính .......................................................... 82 4.3.2. Đối với Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh Điện Biên ............................. 83 KẾT LUẬN .................................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 88 PHẦN PHỤ LỤC........................................................................................... 90
vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa KBNN Kho bạc Nhà nước KTXH Kinh tế xã hội NĐCP Nghị định Chính phủ NSNN Ngân sách Nhà nước QLNN Quản lý Nhà nước TT-BTC Thông tư Bộ Tài chính UBND Ủy ban Nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản XHCB Xã hội chủ nghĩa
viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp mẫu điều tra .............................................................................. 27 Bảng 3.1. Dự toán thu, chi ngân sách Thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016- 2018 ......................................................................................................... 38 Bảng 3.2: Tổng hợp chi ngân sách theo từng lĩnh vực trên địa bàn Thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016 - 2018...................................................... 41 Bảng 3.3: So sánh chi ngân sách theo từng lĩnh vực trên địa bàn Thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016 - 2018 .............................................................. 43 Bảng 3.4: Chi thường xuyên của TP Điện Biên Phủ giai đoạn 2016 - 2018 ............ 44 Bảng 3.5: Tổng hợp quyết toán chi sự nghiệp Giáo dục và Đào tạo tại thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016-2018........................................................ 46 Bảng 3.6. Kết quả thanh tra, kiểm tra thuế giai đoạn 2016-2018 ............................. 49 Bảng 3.7: Kết quả điều tra nhóm các nhà quản lý .................................................... 57 Bảng 3.8: Kết quả điều tra nhóm nhân viên thực hiện .............................................. 58 Bảng 3.9: Kết quả điều tra nhóm các doanh nghiệp và đơn vị thụ hưởng ................ 59 Bảng 3.10: Tổng hợp giới tính và trình độ cán bộ trực tiếp công tác trong công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước của Thành phố Điện Biên Phủ ....... 61 Bảng 3.11: Đánh giá hệ thống thông tin được sử dụng trong hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước Thành phố Điện Biên Phủ ................................. 62 Bảng 3.12. Ý kiến đánh giá của các cán bộ được điều tra về phân cấp quản lý chi ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ (n=95) ................... 64 Bảng 3.13. Ý kiến đánh giá của các cán bộ được điều tra về thực hiện quy trình ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ (n=95) ......................... 64 Bảng 3.14. Ý kiến đánh giá của các cán bộ được điều tra về một số điều kiện trong quản lý chi ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ (n=95) ...................................................................................................... 65 Bảng 3.15. Ý kiến đánh giá của các cán bộ được điều tra về kết quả quản lý chi ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ (n=95) ......................... 66
ix DANH MỤC CÁC HÌNH Biểu đồ 3.1: Cơ cấu các nguồn chi ngân sách Thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016 - 2018 ................................................................. 43 Biểu đồ 3.2: Đánh giá hệ thống thông tin được sử dụng trong hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước Thành phố Điện Biên Phủ ....... 63
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất, là kế hoạch tài chính cơ bản, tổng hợp của Nhà nước, có vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính và có vai trò quyết định sự phát triển của nền kinh tế xã hội. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước có vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội.” Ngân sách nhà nước là công cụ chính sách quan trọng bậc nhất của quốc gia, là khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Để thực hiện tốt chính sách tài chính, tiền tệ, đặc biệt là công tác quản lý chi ngân sách nhà nước góp phần khắc phục khuyết tật của cơ chế thị trường thông qua việc sử dụng bàn tay hữu hình, chủ yếu là chính sách tài chính nhằm điều tiết nền kinh tế có hiệu quả. Đồng thời thông qua sử dụng công cụ này mới có thể quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, động viên toàn bộ nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước.” Hoạt động quản lý chi ngân sách nhà nước, đổi mới quản lý chi ngân sách là cơ sở tạo điều kiện tăng thu ngân sách và sử dụng ngân sách tiết kiệm,có hiệu quả hơn. Việc sử dụng ngân sách có hiệu quả, giúp nước ta sớm đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.” Tại thành phố Điện Biên Phủ công tác quản lý chi NSNN trong những năm qua đã có nhiều đổi mới, cơ bản đáp ứng thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh - quốc phòng, thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo. Năm 2019, dự toán chi ngân sách địa phương thực hiện 570 tỷ 458 triệu đồng, đạt 96,56% dự toán HĐND thành phố giao. Tuy nhiên, công tác quản lý chi NSNN của thành phố còn một số tồn tại: Trình độ xây dựng dự toán của các đơn vị sử dụng ngân sách (NS) còn yếu; việc phân
2 bổ dự toán của một số đơn vị sử dụng NS chưa thực hiện tốt; báo cáo quyết toán của các đơn vị sử dụng NS thường chưa đảm bảo đúng tiêu chuẩn, quy định, chất lượng công tác thẩm định, xét duyệt báo cáo quyết toán chưa cao; công tác thanh tra, kiểm tra chưa mang lại hiệu quả cao, năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn còn chưa đồng đều cần được được khắc phục, sửa đổi để vừa phù hợp với tình hình phát triển địa phương, phù hợp với qui định của Nhà nước. Như vậy, việc hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ là một nhiệm vụ luôn được quan tâm cả về thực tiễn và lý luận, là yêu cầu cần thiết và khách quan trong giai đoạn hiện nay nhằm quản lý chi NSNN được tốt hơn. Xuất phát từ những lý do đã nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách chi Nhà nước trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ" làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế.” 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Từ việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước thành phố Điện Biên Phủ, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ trong thời gian tới nhằm sử dụng tiết kiệm hơn, hiệu quả hơn NSNN, tạo tiền đề để tăng thu NSNN đáp ứng yêu cuầ phát triển kinh tế - xã hội của thành phố, của tỉnh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn cơ bản về ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước. - Phân tích, đánh giá thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ từ năm 2016 đến năm 2018. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách tại thành phố Điện Biên Phủ trong những năm tiếp theo.
3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu “Đối tượng nghiên cứu là Công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước thành phố Điện Biên Phủ.” 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Nội dung Luận văn được nghiên cứu tại thành phố Điện Biên Phủ. - Phạm vi thời gian: Nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý chi ngân sách thành phố Điện Biên Phủ giai đoạn 2016 - 2018. Các giải pháp đề xuất cho giai đoạn 2020 - 2025. - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến công tác quản lý chi ngân sách nhà nước ở thành phố Điện Biên Phủ như: thực trạng công tác chi ngân sách nhà nước; đánh giá tình hình quản lý chi ngân sách nhà nước; đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016- 2018. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm, đề xuất một số giải pháp chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách tại thành phố Điện Biên Phủ. 4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn Với những kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan và cá nhân quan tâm, là tài liệu dùng trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong nhà trường.” Luận văn góp phần hệ thống hoá được những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước nói chung. Đồng thời đánh giá được thực trạng công tác quản lý chi ngân sách của thành phố Điện Biên Phủ trong giai 2016-2018; chỉ ra những mặt mạnh, những tồn tại và nguyên nhân làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp.” “Đề xuất được những định hướng cơ bản và giải pháp chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ, góp phần khai thác các nguồn thu ngân sách và sử dụng có hiệu quả ngân sách nhà nước tại
4 thành phố Điện Biên Phủ. Mặt khác, các giải pháp ở khía cạnh nào đó là tài liệu giúp cho các lãnh đạo, các nhà quản lý của địa phương trong việc xây dựng chính sách về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước.” 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ. Chương 4: Giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm chung về ngân sách Nhà nước Ngân sách nhà nước có thể hiểu là một kế hoạch tài chính quốc gia bao gồm chủ yếu các khoản thu và chi của Nhà nước được mô tả dưới hình thức cân đối bằng giá trị tiền tệ. Phần thu thể hiện các nguồn tài chính được huy động vào ngân sách nhà nước; phần chi thể hiện chính sách phân phối các nguồn tài chính đã huy động được để thực hiện mục tiêu kinh tế - xã hội. Ngân sách nhà nước được lập và thực hiện cho một thời gian nhất định, thường là một năm và được Quốc hội phê chuẩn thông qua.” Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, khóa XIII, kỳ họp thứ chín, thông qua ngày 25/6/2015, có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017, đã nêu: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Đây có thể coi là khái niệm cơ bản được thống nhất khi nghiên cứu về NSNN. [7]” 1.1.1.2. Khái niệm về quản lý “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động.” 1.1.1.3. Khái niệm về quản lý ngân sách nhà nước Quản lý ngân sách nhà nước là quá trình tác động của chủ thể quản lý chi ngân sách nhà nước thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp
6 quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt động của ngân sách nhà nước nhằm đạt được mục tiêu nhất định.” 1.1.1.4. Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước a. Khái niệm chi ngân sách nhà nước Chi ngân sách nhà nước thể hiện các quan hệ tiền tệ hình thành trong quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm trang trải cho các chi phí của bộ máy quản lý nhà nước và thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội mà Nhà nước đảm nhận theo những nguyên tắc nhất định.” Chi ngân sách nhà nước là sự phối hợp giữa hai quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước. Quá trình phân phối quỹ ngân sách nhà nước là quá trình cấp phát kinh phí từ ngân sách nhà nước hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. Quá trình sử dụng quỹ ngân sách nhà nước là quá trình trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ ngân sách không trải qua việc hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. [7]”” Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của Nhà nước; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.” b. Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi ngân sách là việc tổ chức quản lý giám sát quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới chỉ thể hiện ở khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.” Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Thực chất quản lý chi ngân
7 sách nhà nước là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế - xã hội.” 1.1.2. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước 1.1.2.1. Vai trò của ngân sách nhà nước - Huy động các nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của nhà nước, đảm bảo cho hoạt động của nhà nước trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội đòi hỏi phải có những nguồn tài chính nhất định. Những nguồn tài chính này được hình thành từ các khoản thu thuế và các khoản thu ngoài thuế. - Điều tiết thị trường, bình ổn giá cả và chống lạm phát. Sự mất cân đối giữa cung và cầu sẽ làm cho giá cả tăng lên hoặc giảm đột biến và gây ra biến động trên thị trường, dẫn đến sự dịch chuyển vốn của các doanh nghiệp từ ngành này sang ngành khác, từ địa phương này sang địa phương khác. Do đó, để đảm bảo lợi ích cho nhà sản xuất cũng như người tiêu dùng nhà nước phải sử dụng ngân sách để can thiệp vào thị trường nhằm bình ổn giá cả thông qua công cụ thuế và các khoản chi từ ngân sách nhà nước dưới các hình thức tài trợ vốn, trợ giá và sử dụng các quỹ dự trữ hàng hoá và dự trữ tài chính. - NSNN là công cụ định hướng phát triển sản xuất, tăng trưởng kinh tế. Nhà nước sử dụng công cụ thuế tạo nguồn thu cho ngân sách, mặt khác nhà nước sử dụng thuế với các loại thuế, các mức thuế suất khác nhau sẽ góp phần kích thích sản xuất phát triển và hướng dẫn các nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư vào những vùng những lĩnh vực cần thiết để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý. NSNN là công cụ để giải quyết các vấn đề xã hội. Nhà nước thực hiện chính sách phân phối lại thu nhập hợp lý nhằm giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu nhập trong dân cư và sử dụng ngân sách nhà nước để điều tiết thu nhập và giải quyết các vấn đề xã hội.
8 1.1.2.2. Vai trò quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN có vai trò rất to lớn, bao trùm mọi lĩnh vực đời sống, liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến mọi đối tượng, thể hiện: Thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng các khoản chi NSNN nhằm tăng hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiết kiệm, có hiệu quả. Thông qua quản lý các khoản cấp phát của chi NSNN sẽ có tác động khác nhau đến đời sống KT-XH, giữ vững ổn định, đặc biệt là giải quyết các vấn đề bức xúc của xã hội như: xoá đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, các hoạt động mang tính cộng đồng. Quản lý chi tiêu của NSNN có hiệu quả sẽ tác động vào kích cầu khi nền kinh tế bị giảm sút hoặc cắt giảm chi tiêu Chính phủ để bình ổn giá cả thúc đẩy sản xuất phát triển, hình thành quỹ dự phòng trong NSNN để ứng phó với những biến động của thị trường. Thông qua quản lý các dự án đầu tư phát triển nhằm phục vụ chuyển dịch cơ cấu kinh tế có hiệu quả. Quản lý chi ngân sách góp phần điều tiết thu nhập dân cư thực hiện công bằng xã hội. Trong tình hình phân hoá giàu nghèo ngày càng gia tăng chính sách chi NSNN và quản lý chi NSNN sẽ giảm bớt khoảng cách phân hoá giàu nghèo giữa các vùng, các khu vực, các tầng lớp dân cư, góp phần khắc phục những khiếm khuyết của kinh tế thị trường. Vai trò của quản lý chi ngân sách trong việc phục vụ cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở tầm vĩ mô được thể hiện rất rõ. Đồng thời vai trò của nó còn thể hiện ở chỗ thông qua đầu tư và quản lý vốn đầu tư sẽ tạo ra điều kiện rút ngắn khoảng cách nông thôn và thành thị, giữa đồng bằng và miền núi, vùng sâu, vùng xa. Có thể nói quản lý chi ngân sách có hiệu quả là yếu tố góp phần thúc đẩy phát triển bền vững. Quản lý chi ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết giá cả, chống suy thoái và chống lạm phát. Khi nền kinh tế lạm phát và suy thoái nhà nước phải sử dụng công cụ chi ngân sách để khắc phục tình trạng này. Sự mất cân đối giữa cung - cầu sẽ tác động đến giá cả, giá cả tăng hoặc giảm. Để đảm bảo lợi
9 ích của người tiêu dùng, nhà nước sử dụng công cụ chi ngân sách để điều tiết, can thiệp vào thị trường dưới hình thức cắt giảm chi tiêu, cắt giảm đầu tư hoặc tăng đầu tư, tăng chi tiêu cho bộ máy QLNN, cũng như trợ vốn, trợ giá và sử dụng quỹ dự trữ của nhà nước. Trong quá trình điều tiết thị trường việc quản lý chi ngân sách có vai trò rất lớn đến trong viêc chống lạm phát và suy thoái, kích cầu nền kinh tế. Khi nền kinh tế lạm phát nhà nước cắt giảm chi tiêu, thắt chặt chính sách tiền tệ để hạn chế tổng cung tổng cầu, hạn chế đầu tư của xã hội làm cho giá cả dần dần ổn định, chống lạm phát. Khi nền kinh suy thoái, sức mua giảm sút nhà nước tăng chi đầu tư để tăng cung, tăng cầu, tạo việc làm, kích cầu chống suy thoái nền kinh tế. Để duy trì sự ổn định của môi trường kinh tế, Nhà nước sử dụng công cụ chi ngân sách. Thông qua quản lý các khoản chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, Nhà nước sẽ điều chỉnh phù hợp với đặc điểm của từng đối tượng cụ thể, tạo ra sự kích thích tăng trưởng nền kinh tế thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng, đầu tư vào các ngành kinh tế mũi nhọn, đầu tư vào các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế mở để nhằm thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. 1.1.3. Nội dung quản lý chi ngân sách Nhà nước 1.1.3.1. Nguyên tắc cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nước - Nguyên tắc đầy đủ trong quản lý chi ngân sách Nhà nước: Đây là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của quản lý chi ngân sách Nhà nước. Nội dung của nguyên tắc này là: Mọi khoản thu, chi phải được ghi đầy đủ vào kế hoạch ngân sách Nhà nước, phải được ghi vào sổ và quyết toán rành mạch. Chỉ có kế hoạch ngân sách đầy đủ, trọn vẹn mới phản ánh đúng mục đích chính sách và đảm bảo tính minh bạch của các khoản thu, chi. - Nguyên tắc thống nhất trong quản lý chi ngân sách Nhà nước: Nguyên tắc này bắt nguồn từ yêu cầu tăng cường sức mạnh vật chất của Nhà nước thong qua hoạt động thu, chi của ngân sách Nhà nước. Nguyên tắc này được thể hiện: - Mọi khoản thu, chi của ngân sách Nhà nước phải tuân thủ theo quy định