Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là tìm ra những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý chi NSNN, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2017 – 2020. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------- NGUYỄN THỊ NGỌC ANH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN THANH CHƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------- NGUYỄN THỊ NGỌC ANH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN THANH CHƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ HỒNG ĐIỆP XÁC NHẬN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào./. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Anh
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám Hiệu trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa kinh tế chính trị; cảm ơn các Thầy, Cô giáo đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Nhân dịp này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới cô giáo TS. Lê Thị Hồng Điệp - người đã dành nhiều thời gian, tạo điều kiện thuận lợi, hướng dẫn về phương pháp khoa học và cách thức thực hiện các nội dung của đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Huyện ủy, lãnh đạo Ủy ban nhân dân huyện Thanh Chương; lãnh đạo các phòng, ban ngành, các cơ quan, đơn vị cấp huyện trên địa bàn huyện Thanh Chương; cùng toàn thể cán bộ công chức hành chính Nhà nước huyện Thanh Chương, những người đã tiếp nhận và nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp các thông tin, số liệu cần thiết phục vụ cho quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài này. Trong quá trình làm nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn, đã tham khảo nhiều tài liệu và đã trao đổi, tiếp thu ý kiến của thầy cô và bạn bè. Song, do điều kiện về thời gian và trình độ nghiên cứu của bản thân còn nhiều hạn chế nên nghiên cứu khó tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................. i DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ ii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN .................................................................................................... 6 1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................. 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý chi NSNN đã được công bố ....... 6 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho đề tài luận văn ........................................................................................................ 8 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện .................... 9 1.2.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 9 1.2.2. Đặc điểm quản lý chi NSNN cấp huyện ............................................... 15 1.2.3. Vai trò của quản lý chi NSNN cấp huyện ............................................. 17 1.2.4. Nội dung quản lý chi NSNN cấp huyện ............................................... 20 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN cấp huyện .................. 24 1.2.6. Các tiêu chí đánh giá quản lý chi NSNN cấp huyện ............................. 27 1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước tại một số huyện hiện nay và bài học kinh nghiệm rút ra ................................................................... 28 1.3.1. Hoạt động quản lý chi NSNN tại huyện Triệu Phong – Quảng Trị...... 28 1.3.2. Hoạt động quản lý chi NSNN tại huyện Nam Đàn – Nghệ An ............ 31 1.3.3. Bài học kinh nghiệm rút ra đối với hoạt động quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An .............................................................. 32 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 35 2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 35
2.1.1.Phương pháp thu thập nguồn tài liệu, số liệu thực tế ............................. 35 2.1.2 Phương pháp thu thập nguồn tài liệu, số liệu khác ................................ 35 2.2. Phương pháp xử lý thông tin .................................................................... 36 2.2.1. Phương pháp thống kê........................................................................... 36 2.2.2. Phương pháp so sánh............................................................................. 37 2.2.3. Phương pháp phân tích, tổng hợp ......................................................... 38 CHƢƠNG 3THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN THANH CHƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN ........ 40 3.1. Khái quát tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 - 2016 ...................................................................... 40 3.2. Khái quát hoạt động chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 .............................................................................................................. 43 3.3. Phân tích thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 ............................................................................................ 49 3.3.1. Bộ máy quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 ................................................................................................................. 49 3.3.2.Quản lý lập dự toán chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 .............................................................................................................. 51 3.3.3. Quản lý chấp hành dự toán chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 ............................................................................................ 54 3.3.4. Quản lý quyết toán chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 .............................................................................................................. 60 3.3.5. Quản lý kiểm tra, giám sát chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 ............................................................................................ 62 3.4. Đánh giá công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 – 2016 ..................................................................................................... 64 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 64
3.4.2. Những hạn chế, tồn tại .......................................................................... 66 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại .............................................. 69 CHƢƠNG 4 QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN THANH CHƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN GIAI ĐOẠN 2017 – 2020 ........... 71 4.1. Quan điểm, mục tiêu hoàn thiện quản lý chi NSNN huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017 – 2020 ............................................... 71 4.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý chi NSNN huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017 - 2020 ...................................................................... 71 4.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi NSNN huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017 - 2020 ...................................................................... 74 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017 – 2020 .............................................................. 75 4.2.1. Hoàn thiện quản lý lập dự toán chi NSNN ........................................... 75 4.2.2. Coi trọng quản lý chấp hành chi NSNN ............................................... 76 4.2.3. Hoàn thiện quản lý quyết toán chi NSNN ............................................ 80 4.2.4. Đẩy mạnh quản lý kiểm tra, giám sát chi NSNN.................................. 80 KẾT LUẬN .................................................................................................... 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 87
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CP Chính phủ 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KT - XH Kinh tế - xã hội 4 KBNN Kho bạc nhà nước 5 NSNN Ngân sách nhà nước 6 NSTW Ngân sách Trung ương 7 NSĐP Ngân sách địa phương 8 QLNN Quản lý nhà nước 9 UBND Ủy ban nhân dân 10 XDCB Xây dựng cơ bản i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Cơ cấu chi ngân sách huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An 31 Tình hình chi NSNN huyện Thanh Chương giai đoạn 2 Bảng 3.1 44 2010 - 2016 Tình hình chi cân đối ngân sách huyện Thanh 3 Bảng 3.2 45 Chương giai đoạn 2010 - 2016 Tình hình chi thường xuyên NSNN huyện Thanh 4 Bảng 3.3 46 Chương giai đoạn 2010 - 2016 Tình hình lập dự toán chi ngân sách huyện Thanh 5 Bảng 3.4 52 Chương giai đoạn 2010 - 2016 Tình hình chi NSNN huyện Thanh Chương giai đoạn 6 Bảng 3.5 55 2010 - 2016 Tổng hợp so sánh tình hình chi NSNN với dự toán chi 7 Bảng 3.6 59 NSNN huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 - 2016 ii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hệ thống tài chính của Quốc gia, ngân sách nhà nước (NSNN) là khâu chủ đạo, là điều kiện vật chất quan trọng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Đồng thời NSNN là công cụ tài chính chủ yếu của Nhà nước để đảm bảo về mặt vật chất cho bộ máy nhà nước và thực hiện các chức năng nhiệm vụ mà Nhà nước đảm nhận. Trong phạm vi địa phương, công tác chi NSNN cấp huyện tồn tại như một tất yếu khách quan, là công cụ tài chính của chính quyền cấp huyện và phục vụ thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền đã được phân công quản lý. Thực tế trong những năm gần đây, việc bố trí nguồn vốn chi NSNN cấp huyện còn dàn trải, tính bao cấp chưa được xoá bỏ triệt để, hiệu quả đầu tư còn thấp; việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản và chi tiêu ngân sách còn nhiều thất thoát, lãng phí; chi tiêu hành chính và chi ngân sách cho một số lĩnh vực như y tế, giáo dục chưa đáp ứng được nhu cầu cần thiết. Vì vậy, việc quản lý chi NSNN như thế nào để đảm bảo đạt được hiệu quả cao nhất, triệt để tiết kiệm, khắc phục tình trạng chi ngoài dự toán, chi vượt dự toán không đúng thẩm quyền, sai quy định của Luật NSNN đang là vấn đề được Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và quan tâm nhằm mục tiêu đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển trong thời kỳ đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước. Yêu cầu chung đó cũng đòi hỏi mỗi địa phương cần phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý chi ngân sách ở địa phương nhằm khắc phục những hạn chế nêu trên để góp phần thúc đẩy sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn nói riêng và sự nghiệp đổi mới của đất nước nói chung. Thanh Chương là một huyện vùng núi thấp của tỉnh Nghệ An. Huyện có 40 đơn vị hành chính gồm có 1 thị trấn và 39 xã. Trong thời gian 2010 – 1
2016 công tác quản lý chi ngân sách huyện đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận như sau: công tác quản lý chi NSNN của huyện Thanh Chương cơ bản đảm bảo đúng trình tự theo quy định của Luật NSNN, bám sát Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, Nghị quyết của HĐND các cấp và trên cơ sở tình hình kinh tế - xã hội của địa phương. Quá trình thực hiện chi ngân sách cơ bản diễn ra trong khuôn khổ dự toán đầu năm kế hoạch, hạn chế việc điều chỉnh bổ sung chi thường xuyên trừ trường hợp thực hiện chính sách chế độ mới của Nhà nước. Công tác quyết toán được thực hiện theo đúng trình tự, quy định. Công tác thanh tra, kiểm tra cũng được huyện Thanh Chương quan tâm sát sao. Tuy nhiên, trong công tác quản lý chi NSNN của huyện trong những năm qua vẫn còn một số bất cập như: công tác xây dựng dự toán chưa sát thực hiện nhiệm vụ, điều chỉnh dự toán trình tự thủ tục còn rườm rà, công tác bổ sung dự toán chưa đáp ứng được yêu cầu. Đồng thời, thực hiện dự toán chưa trọng tâm, trọng điểm, nhiều nhiệm vụ chi không đảm bảo được kịp thời trong khi đó chính sách, chế độ thay đổi và bổ sung nhiều. Công tác kiểm soát chi chưa hiệu quả, công tác thanh kiểm tra còn mang tính hình thức, chưa tạo tính chủ động cho đơn vị sử dụng. Năng lực trình độ cán bộ quản lý chi ngân sách còn nhiều hạn chế... Trước tình hình đó, việc nghiên cứu tìm những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN huyện Thanh Chương có ý nghĩa quan trọng và là yêu cầu cấp thiết, góp phần vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, thắt chặt tài khóa phục vụ mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, thực hành tiết kiệm, chống thất thoát, lãng phí, chủ động dành nguồn đối phó với thiên tai, dịch bệnh và xử lý các nhu cầu cấp thiết về an sinh xã hội, quốc phòng, an ninh và các nhiệm vụ chính trị tại địa phương - thực sự là vấn đề đang nóng bỏng và gay gắt hiện nay. Vậy câu hỏi đặt ra lúc này là: Giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong thời gian tới? 2
Trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu tôi nhận thức được rằng, công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương do Hội đồng nhân dân (HĐND) huyện và Uỷ ban nhân dân (UBND) huyện trực tiếp là các cơ quan quản lý, còn UBND cấp xã, thị trấn vừa chịu sự quản lý của cấp huyện nhưng đồng thời cũng thực hiện công tác quản lý chi NSNN của từng xã, thị trấn trong quá trình thực hiện công vụ. Nhằm góp phần trả lời câu hỏi trên, với kiến thức đã thu nhận được trong quá trình học tập, kết hợp với quá trình tìm hiểu, nghiên cứu hoạt động quản lý chi NSNN tại huyện nhà, tôi quyết định lựa chọn đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Tìm ra những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý chi NSNN, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2017 – 2020. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý chi NSNN cấp huyện. Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương giai đoạn 2010 - 2016, chỉ ra những kết quả đã đạt được, những điểm còn hạn chế, tồn tại. Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2017 - 2020. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu về công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Về không gian Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. 3.2.2. Về thời gian Đề tài tập trung nghiên cứu về vấn đề quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 - 2016. 4. Những đóng góp mới của luận văn Luận văn chỉ ra được những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế của công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 – 2016. Đề xuất một số giải pháp nhằm từng bước hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017-2020. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày làm 4 chương như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 - 2016 Chương 4: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2017 - 2020 4
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý chi NSNN đã được công bố Trong những năm gần đây, vấn đề quản lý chi NSNN cấp huyện được rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Nhiều công trình nghiên cứu về NSNN và chi NSNN đã được công bố ít nhiều liên quan đến công tác quản lý chi NSNN cấp huyện như: Công trình nghiên cứu Vũ Văn Cương (2011) "Đánh giá thực trạng lập, chấp hành, quyết toán NSNN và phương hướng hoàn thiện" Nghiên cứu pháp luật về Tài chính công Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội. Công trình nghiên cứu đã chỉ ra rõ quy trình ngân sách nhà nước Việt Nam trong những năm qua, chỉ ra những mặt được, chưa được, những hạn chế còn tồn tại trong chu trình ngân sách. Từ đó đề ra những giải pháp để khắc phục những hạn chế trong thời gian tới. Luận án Tiến sĩ "Đổi mới quản lý ngân sách địa phương tại thành phố Ninh Bình" của tác giả Trần Quốc Vinh, Trường Đại học Kinh tế Quốc Dân, năm 2012. Luận án đã hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản liên quan đến NSNN, NSĐP, vai trò của NSNN, NSĐP, các căn cứ và nội dung quản lý NSĐP, các nhân tố ảnh hưởng tới NSĐP. Luận án cũng đã phân tích, đánh giá thực trạng quản lý NSĐP tại thành phố Ninh Bình, những kết quả đã đạt được, những vấn đề còn tồn tại, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đã đề xuất những giải pháp cụ thể để đổi mới quản lý ngân sách địa phương. Luận văn Thạc sĩ (2011) “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” của tác giả Huỳnh Thị Cẩm Liên, Đại 6
học Đà Nẵng. Luận văn đã nghiên cứu công tác quản lý chi NSNN tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, bao gồm các khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán chi ngân sách, công tác kiểm tra, kiểm toán chi ngân sách huyện và ảnh hưởng của chi ngân sách huyện đến đời sống kinh tế - xã hội địa phương. Từ đó đánh giá thực trạng, xác định những vấn đề còn tồn tại, khó khăn và đề xuất những giải pháp tăng cường công tác quản lý chi NSNN huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, trong đó chủ yếu tập trung vào nhóm giải pháp về xây dựng đội ngũ cán bộ về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi NSNN. Luận văn Thạc sĩ kinh tế “Quản lý chi thường xuyên ngân sách tại quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội” của tác giả Trần Thị Thúy, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2015. Luận văn đã nghiên cứu một số vấn đề về tổng quan NSNN cấp quận và đi sâu vào nghiên cứu về quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp quận. Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. Trên cơ sở những vấn đề nghiên cứu lý luận, thực tiễn, luận văn đã đưa ra những giải pháp cũng như một số đề xuất kiến nghị để hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội. “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ”, Luận văn Thạc sĩ kinh tế của tác giả Tạ Đức Sơn, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2014. Đề tài đã đi sâu vào nghiên cứu quy trình thực hiện việc chi NSNN cấp huyện. Từ đó đưa ra những mặt còn tồn tại, những vướng mắc trong quy trình cần phải bổ sung, sửa đổi. Luận văn Thạc sĩ kinh tế (2015) “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An”, của tác giả Nguyễn Trường Thi, Đại học Vinh, Nghệ An. Luận văn đã nêu ra những mặt được, mặt còn 7
tồn tại trong công tác quản lý chi NSNN tại huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Từ đó đã kiến nghị các biện pháp khắc phục, sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương nghiên cứu. Bên cạnh các công trình, đề tài nghiên cứu, còn một số ý kiến, bài viết đề cập đến công tác quản lý NSNN như "Phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam và định hướng đổi mới" của Tiến sĩ Vũ Sĩ Cương, khoa Tài chính công, Học viện Tài chính. Bài "Quản lý thu chi ngân sách qua KBNN, thực trạng và giải pháp" của tác giả Vũ Quyền trên tạp chí KBNN năm 2010. Hoặc bài " Một bước tiến khả quan trong thu chi ngân sách ở thành phố Bình Dương" đăng trên tạp chí Tài chính năm 2010 của tác giả Trần Dũng... 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho đề tài luận văn Các công trình, luận văn, bài viết nêu trên đều đi sâu phân tích đầy đủ, toàn diện về các nội dung liên quan đến quản lý NSNN nói chung cũng như chi NSNN cấp huyện nói riêng. Trong các công trình, đề tài khoa học các tác giả cũng đã đề cập đến các khái niệm tổng quát về NSNN, chi NSNN cấp huyện, các đặc điểm, vai trò, nguyên tắc của chi NSNN cấp huyện, thực trạng, những thuận lợi, khó khăn trong từng địa phương, những mặt được, chưa được trong công tác quản lý chi NSNN và những giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý chi NSNN cấp huyện. Các giải pháp đề cập đến công tác hoàn thiện quản lý chi NSNN nói chung và quản lý chi NSNN cấp huyện nói riêng… nhiều giải pháp khá thiết thực, có thể áp dụng vào công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An nhằm đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện nhà. Từ các công trình trên đã giúp tác giả có cái nhìn tổng quan về quản lý NSNN nói chung và quản lý chi NSNN nói riêng, cung cấp một số vấn đề lý luận về NSNN, chi NSNN, đặc điểm, vai trò, các nhân tố ảnh hưởng tới chi NSNN trên địa bàn cấp huyện. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chủ 8
yếu nghiên cứu ở địa bàn các huyện, tỉnh khác nhau...chưa có một công trình nào nghiên cứu sâu về quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Do đó, trong luận văn này, tác giả nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An và đưa ra các giải pháp phù hợp với tình hình thực tế về hoạt động quản lý chi NSNN của huyện nhà. Đến nay, xét riêng trên địa bàn huyện Thanh Chương chưa có công trình nào nghiên cứu đầy đủ và hệ thống về công tác quản lý chi NSNN của huyện. Những vấn đề trọng tâm Luận văn sẽ tiếp tục nghiên cứu: Về lý thuyết: tiếp tục hoàn thiện khung khổ lý thuyết về quản lý chi NSNN cấp huyện. Về thực tiễn: phân tích rõ thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2010 - 2016, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chi NSNN giai đoạn 2017 - 2020. Chính vì vậy, nghiên cứu đề tài này là một vấn đề mới đang đặt ra, thực sự cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, đồng thời góp phần tăng cường hiệu quả quản lý chi NSNN trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 1.2.1. Một số khái niệm 1.2.1.1. Ngân sách nhà nước Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam khóa XI, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002 và Luật NSNN sửa đổi Số: 83/2015/QH13 (ngày 25/06/2015) đã xác định:“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. NSNN có thể hiểu là một kế hoạch tài chính quốc gia bao gồm chủ yếu các khoản thu và chi của Nhà nước được mô tả dưới hình thức 9
cân đối bằng giá trị tiền tệ. Phần thu thể hiện các nguồn tài chính được huy động vào NSNN; phần chi thể hiện chính sách phân phối các nguồn tài chính đã huy động được để thực hiện mục tiêu KT- XH. NSNN được lập và thực hiện cho một thời gian nhất định, thường là một năm và được Quốc hội phê chuẩn thông qua. NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước. Quỹ này thể hiện lượng tiền huy động từ thu nhập quốc dân để đáp ứng cho các khoản chi tiêu của Nhà nước, có hai mặt đó là: mặt tĩnh và mặt động. Mặt tĩnh thể hiện các nguồn tài chính được tập trung vào NSNN mà chúng ta có thể xác định được vào bất kỳ thời điểm nào. Mặt động thể hiện các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị gắn liền với quỹ tiền tệ tập trung vào NSNN và từ NSNN phân bổ các nguồn tài chính cho các ngành, các lĩnh vực, các địa phương của nền kinh tế quốc dân. NSNN là một phạm trù kinh tế tài chính, được coi là một hệ thống quan hệ kinh tế tồn tại khách quan. Hệ thống các quan hệ kinh tế này được đặc trưng bởi quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính và bằng các quan hệ kinh tế đó mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước được tạo lập và sử dụng. Hệ thống các quan hệ kinh tế này bao gồm: - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với khu vực doanh nghiệp. - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các đơn vị hành chính sự nghiệp. - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các tầng lớp dân cư. - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trường tài chính. Như vậy đằng sau hình thức biểu hiện bên ngoài của NSNN là một loại quỹ tiền tệ của Nhà nước với các khoản thu và các khoản chi của nó thì NSNN lại phản ảnh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối, thể hiện các quan hệ phân phối và các quan hệ lợi ích kinh tế gắn với một chủ thể đặc 10
biệt - đó là Nhà nước nhằm tạo lập và sử dụng nguồn tài chính quốc gia để giải quyết các nhiệm vụ về KT-XH. 1.2.1.2. Chi ngân sách nhà nước Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của nhà nước; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật. Khái niệm trên đã chỉ ra những nội dung chi cơ bản, then chốt của NSNN. Về bản chất, chi NSNN chính là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào NSNN theo các mục đích sử dụng thực tế đã được luật định. Do đó, chi ngân sách nhà nước là công việc định vị khoản chi cụ thể cho từng mục tiêu, từng hoạt động, từng công việc thuộc chức năng của Nhà nước. Như vậy, có thể định nghĩa chi NSNN là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN theo dự toán ngân sách đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc luật định. Mục đích của chi NSNN là thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Chi NSNN là nội dung của chấp hành NSNN nên thuộc trách nhiệm và quyền hạn của hệ thống cơ quan chấp hành và hành chính nhà nước các cấp. Căn cứ để thực hiện chi NSNN là dự toán ngân sách hàng năm, quy định của pháp luật và định mức, tiêu chuẩn chi ngân sách. Nếu hoạt động thu NSNN là nhằm thu hút các nguồn vốn tiền tệ để hình thành nên quỹ NSNN thì chi NSNN là chu trình phân phối, sử dụng các nguồn vốn tiền tệ đã được tập trung vào NSNN. Do hoạt động thu NSNN vừa là tiền đề, vừa là cơ sở thực hiện hoạt động chi NSNN nên phạm vi và quy mô của hoạt động chi NSNN phụ thuộc phần lớn vào kết quả của hoạt động thu NSNN. 11
Quá trình của chi NSNN là sự phối hợp giữa hai quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN. Quá trình phân phối là quá trình cấp phát kinh phí từ NSNN để hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. Quá trình sử dụng là quá trình trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ ngân sách không trải qua việc hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. 1.2.1.3. Quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền sử dụng các phương pháp và công cụ chuyên ngành để tác động đến quá trình chi NSNN nhằm đảm bảo các khoản chi NSNN được thực hiện theo đúng chế độ chính sách đã được Nhà nước quy định, phục vụ tốt nhất việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ. Theo cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở nước ta, quản lý chi NSNN được phân quyền cho hai cơ quan quản lý chính là cơ quan tài chính công Bộ Tài chính và Kho bạc nhà nước. Cơ quan tài chính có nhiệm vụ quản lý quá trình phân bổ NSNN theo đúng mục đích và chế độ đã được Nhà nước quy định. Kho bạc nhà nước giám sát quá trình sử dụng thực tế NSNN nhằm đảm bảo việc sử dụng NSNN theo đúng chế độ hiện hành. Quản lý chi NSNN của cơ quan quản lý tài chính công được phân chia theo hai tuyến: Trung ương và địa phương. Ở trung ương, Bộ Tài chính là đầu mối quản lý chi NSTW. Ở địa phương, Sở Tài chính là đầu mối quản lý chi NSĐP có phân cấp ở mức độ nhất định cho các phòng tài chính cấp huyện và ban tài chính xã. Tuy nhiên, do hệ thống NSNN ở Việt Nam được cấu trúc theo nguyên tắc thống nhất nên NSĐP và NSTW đều được Chính phủ phê duyệt (hàng năm hoặc giao ổn định 3-5 năm), được chế định trong một luật duy nhất, được chi tiêu theo chế độ chung. Thực chất của quản lý chi NSNN là giám sát quá trình xác định các nhiệm vụ cần chi NSNN, đảm bảo mối quan hệ hợp lý giữa các khoản chi 12