Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

70
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nướctại huyện Đồng Hỷ. Từ đó tìm ra những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nướchuyện Đồng Hỷ. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGỌC THỊ THU HÀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGỌC THỊ THU HÀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn: PGS.TS. ĐINH TRỌNG HANH THÁI NGUYÊN - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn được thực hiện nghiêm túc và mọi số liệu trong này được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Ngọc Thị Thu Hà
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, toàn thể các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức trong suốt quá trình theo học tại trường và tạo điều kiện thuận lợi nhất trong thời gian học tập và nghiên cứu nhằm hoàn thành chương trình Cao học. Với tình cảm trân trọng nhất, tôi xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành, sâu sắc tới PGS.TS. Đinh Trọng Hanh đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các cơ quan nơi tôi công tác và nghiên cứu luận văn, cùng toàn thể các đồng nghiệp, gia đình bạn bè đã tạo điều kiện, cung cấp tài liệu cho tôi hoàn thành chương trình học của mình và góp phần thực hiện tốt hơn cho công tác thực tế sau này. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Ngọc Thị Thu Hà
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... vi DANH MỤC BẢNG .................................................................................................vii DANH MỤC SƠ ĐỒ .............................................................................................. viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Đóng góp mới của luận văn .................................................................................... 2 5. Kết cấu nội dung luận văn ....................................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ................ 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ......... 4 1.1.1. Khái niệm, hệ thống và phân cấp ngân sách nhà nước .................................... 4 1.1.2. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ........................................... 7 1.1.3. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............................ 11 1.1.4. Nhân tố tác động đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ....................................................................................................... 18 1.2. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ....... 21 1.2.1. Bài học từ huyện Tam Đường tỉnh Lai Châu ................................................. 21 1.2.2. Bài học từ huyện Tuyên Hóa tỉnh Quảng Bình .............................................. 22 1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. ............................................................... 23 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 24 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 24 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ......................................................................... 24
iv 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu .............................................................................. 27 2.2.3. Phương pháp so sánh, phân tích và tổng hợp ................................................. 27 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................................... 28 Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN ................................................................................ 30 3.1. Đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế xã hội huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên .... 30 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên .......................................................................................... 30 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hôi ................................................................................. 31 3.2. Thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Đồng Hỷ ........ 35 3.2.1. Tình hình thu -chi ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ ............................... 35 3.2.2. Thực hiện quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ ....... 37 3.3. Nhân tố ảnh hưởng tới công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Đồng Hỷ .............................................................................................. 55 3.3.1. Nhân tố chủ quan............................................................................................ 55 3.3.2. Nhân tố khách quan ........................................................................................ 58 3.4. Đánh giá công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ ......................................................................................................... 61 3.4.1. Đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN của Huyện Đồng Hỷ ........ 61 3.4.2. Kết quả đạt được ............................................................................................ 63 3.4.3. Nhược điểm ..................................................................................................... 64 3.4.4. Nguyên nhân hạn chế ...................................................................................... 65 Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CHO HUYỆN ĐỒNG HỶ, TỈNH THÁI NGUYÊN .......... 68 4.1. Mục tiêu, phương hướng quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng hỷ, tỉnh Thái Nguyên ................................................................. 68 4.1.1. Mục tiêu về quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước ......................... 68 4.1.2. Phương hướng về quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước................ 69
v 4.2. Những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Đồng Hỷ ........................................................ 69 4.2.1. Giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý chi thường xuyên NSNN ................... 69 4.2.2. Giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý chi thường xuyên NSNN ................. 70 4.2.3. Giải pháp khác ................................................................................................ 74 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 80 BẢNG HỎI .............................................................................................................. 83
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CBVC : Cán bộ viên chức DN : Doanh nghiệp ĐV : Đơn vị HĐND : Hội đồng nhân dân NSNN : Ngân sách nhà nước PTCKH : Phòng tài chính kế hoạch UBND : Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả chọn mẫu .................................................................. 26 Bảng 3.1: Giá trị sản xuất ngành nông - lâm - thủy sản Đồng Hỷ ......................... 32 Bảng 3.2: Giá trị sản xuất của ngành công nghiệp - xây dựng .............................. 32 Bảng 3.3: Dân số, lao động việc làm ..................................................................... 34 Bảng 3.4: Cân đối thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn Huyện Đồng Hỷ ...... 36 Bảng 3.5: Các khoản thu theo quy định trên địa bàn Huyện Đồng Hỷ ................. 36 Bảng 3.6: Tổng hợp dự toán các khoản chi thường xuyên .................................... 38 Bảng 3.7: Chuẩn bị ngân sách cho chi thường xuyên NSNN ................................ 39 Bảng 3.8: Phê duyệt dự toán chi thường xuyên của HĐND .................................. 40 Bảng 3.9: Đánh giá về lập dự toán chi thường xuyên ............................................ 41 Bảng 3.10: Giao ngân sách cho chi thường xuyên .................................................. 43 Bảng 3.11: Đánh giá thực hiện dự toán chi thường xuyên NSNN .......................... 45 Bảng 3.12: Thực hiện chi tạm ứng đối với các khoản chi thường xuyên ................ 46 Bảng 3.13: Số tiền từ chối thanh toán ...................................................................... 47 Bảng 3.14: So sánh vốn quyết toán với dự toán ban đầu ......................................... 50 Bảng 3.15: Đánh giá về kiểm soát và quyết toán chi thường xuyên........................ 51 Bảng 3.16: Số lần thanh tra và kiểm tra dự án ......................................................... 52 Bảng 3.17: Các hình thức xử lý sai phạm ................................................................ 53 Bảng 3.18: Đánh giá về thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên NSNN .................... 54 Bảng 3.19: Đánh giá về trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý chi NSNN......... 55 Bảng 3.20: Đánh giá về bộ máy quản lý chi NSNN ................................................ 56 Bảng 3.21: Đánh giá về công nghệ quản lý NSNN ................................................. 57 Bảng 3.22: Đánh giá về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................................... 58 Bảng 3.23: Đánh giá về cơ chế chính sách và các quy định về quản lý NSNN ...... 59 Bảng 3.24: Đánh giá về nguồn lực tài chính công ................................................... 60 Bảng 3.25: Tỷ lệ tiết kiệm chi thường xuyên NSNN ............................................... 61 Bảng 3.26: Thực trạng vi phạm chi thường xuyên NSNN ...................................... 62 Bảng 3.27: Đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN .................................... 63 Bảng 3.28: Đánh giá về sự kết hợp, phân cấp trách nhiệm và các thủ tục hành chính .. 66 Bảng 3.29: Đánh giá về quy trình quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện ..... 67
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Lập dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện .......... 13 Sơ đồ 1.2: Sơ đồ chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............................................................................................. 14 Sơ đồ 1.3: Quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............ 16 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu ................................................................. 24 Sơ đồ 3.1: Quy trình lập dự toán chi thường xuyên NSNN Huyện Đồng Hỷ ........... 37 Sơ đồ 3.2: Quy trình thực hiện dự toán chi thường xuyên NSNN huyện Đồng Hỷ .............................................................................................. 42 Sơ đồ 3.3: Quy trình quyết toán chi thường xuyên NSNN tại Huyện Đồng Hỷ ...... 49
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết chọn đề tài Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội. Ở Việt Nam, luật NSNN từ khi ban hành và qua các lần sửa đổi, bổ sung đều thừa nhận rằng ngân sách huyện (gọi chung là cấp huyện) là ngân sách của chính quyền Nhà nước cấp huyện và là một bộ phận cấu thành NSNN, là cấp ngân sách thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của NSNN. Việc tổ chức, quản lý thu chi ngân sách cấp huyện hiệu quả sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết được những vấn đề bức thiết trên địa bàn huyện. Trong những năm qua, tình hình kinh tế của huyện Đồng Hỷ đã có nhiều thay đổi đáng kể như tỷ trọng công nghiệp dịch vụ chiếm ngày càng cao, thu nhập người dân được nâng lên, số hộ nghèo cũng giảm đi… Để đạt được kết quả này, đây là sự đóng góp không nhỏ của chi thường xuyên ngân sách nhà nước của huyện Đồng hỷ. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện chi thường xuyên đã bộc lộ một số những khuyết điểm cần phải khắc phục ngay như: tỷ lệ các khoản chi cần cấp bổ sung còn nhiều, số trường hợp vi phạm tuy đã giảm nhưng vẫn ở mức cao với 22 trường hợp và số tiền thu hồi là 1463 triệu đồng, tỷ lệ chi thường xuyên đúng quy định mới đạt 87%, nhiều món chi chưa được thực hiện tốt… Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài "Quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên" để làm luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ ngành quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Đồng Hỷ. Từ đó tìm ra những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về NSNN cấp huyện và công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện.
2 - Phân tích đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên hiện nay để đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và tìm ra nguyên nhân. - Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho huyện Đồng Hỷ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Thực trạng công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đồng Hỷ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về ngân sách huyện và quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện; Thực trạng hoạt động quản lý, những hạn chế trong công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện và đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. - Về không gian: đề tài nghiên cứu công tác quản lý chi thường xuyên thuộc ngân sách Huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. - Về thời gian: Số liệu điều tra thực trạng về Chi thường xuyên ngân sách nhà nước Huyện Đồng Hỷ chủ yếu từ năm 2015 đến năm 2017. 4. Đóng góp mới của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu khoa học, hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn, luận văn có những đóng góp sau: 4.1. Về lý luận Luận văn hệ thống hóa và góp phần hoàn thiện những vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. 4.2. Về thực tiễn Luận văn đã phân tích được thực trạng công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. Trên cơ sở đó đánh giá những tồn tại và khó khăn trong việc quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. Đề tài cũng đã chỉ ra được những ưu - khuyết điểm trong nghiên cứu công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện và cụ thể hóa vấn đề quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện nhằm hạn chế những biểu hiện tham ô, lãng phí gây thất thoát ngân sách nhà nước.
3 4.3. Về giải pháp Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. 5. Kết cấu nội dung luận văn Ngoài phần mục lục, danh mục viết tắt, bảng, hình, mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn chia thành 4 chương với các nội dung cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu đề tài. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. Chương 4: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện 1.1.1. Khái niệm, hệ thống và phân cấp ngân sách nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước Dương Thị Bình Minh (2015) “Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế trong hệ thống tài chính quốc gia. Thuật ngữ Ngân sách nhà nước được sử dụng rộng rãi trong kinh tế của mỗi quốc gia”. Nhưng bên cạnh đó, chưa có định nghĩa thống nhất về ngân sách quốc gia. Nguyễn Ngọc Hải (2008) “Ngân sách nhà nước là bao gồm các khoản thu và các khoản chi của nhà nước được phát sinh trong năm tài chính”. Nguyễn Thị Minh (2008) “Ngân sách nhà nước là việc dự trù các khoản thu chi của đất nước trong một giải đoạn nhất định và thường được tính là một năm”. Nguyễn Văn Lâm (2009) “Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước và bao gồm các kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nước đề ra”. Nguyễn Văn Huy (2010) “Ngân sách nhà nước là những hoạt động kinh tế được diễn ra trong quá trình huy động và sử dụng các nguồn lực về tài chính của đất nước đó”. Theo Luật ngân sách nhà nước đã được Quốc hội thông qua ngày 16 tháng 12 năm 2002 định nghĩa về ngân sách nhà nước như sau “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà nước”. Theo luật ngân sách năm 2015: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Từ các khái niệm đưa trên, chúng ta có thể hiểu Ngân sách nhà nước bao gồm các khoản thu chi của một đất nước trong một giai đoạn“nhất định với biểu hiện là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước và nhà nước sử dụng quỹ tiền tệ đó để”chi tiêu cho các khoản cần thiết cho sự tồn tại của một quốc gia.
5 1.1.1.2. Hệ thống ngân sách nhà nước Hệ thống NSNN được hiểu là tổng thể các cấp ngân sách có mối quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp ngân sách. Tổ chức hệ thống NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức bộ máy nhà nước và vai trò, vị trí của bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước theo hiến pháp. mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách riêng cung cấp phương tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trên vùng lãnh thổ. việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nước các cấp là một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trên mọi vùng lãnh thổ của đất nước. chính sự ra đời của hệ thống chính quyền nhà nước nhiều cấp đó. tổ chức hệ thống ngân sách nhà nước gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức bộ máy nhà nước và vai trò, vị trí của bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hệ thống ngân sách nhà nước gồm: ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân. Phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền Nhà nước ta hiện nay. Ngân sách địa phương bao gồm: - Ngân sách cấp thành phố, thành phố trực thuộc trung ương (gọi chung là ngân sách cấp thành phố). - Ngân sách cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc thành phố (gọi chung là ngân sách cấp huyện). - Ngân sách cấp xã, phường (gọi chung là ngân sách cấp xã). 1.1.1.3. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là việc xử lý các mối quan hệ giữa các cấp chính quyền nhà nước từ trung ương đến địa phương trong hoạt động của ngân sách nhà nước, từ đó cho phép hình thành một cơ chế phân chia ranh giới quyền lực về quản lý ngân sách nhà nước giữa các cấp chính quyền. Một là, về quyền lực: Phân cấp ban hành chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức: Trong quản lý ngân sách nhà nước, chế độ, chính sách, tiêu chuẩn, định mức có vai trò và vị trí hết sức quan trọng. Đó không chỉ là một trong những căn cứ quan trọng để xây dựng dự toán, phân bổ ngân sách và kiểm soát chi tiêu, mà còn là một
6 trong những tiêu chuẩn đánh giá chất lượng quản lý và điều hành ngân sách của các cấp chính quyền. Thông qua việc phân cấp nhằm làm rõ vấn đề cơ quan nhà nước nào có thẩm quyền ban hành ra các chế độ, chính sách, định mức, tiêu chuẩn, phạm vi, mức độ của mỗi cấp chính quyền. Cơ sở pháp lý này được xây dựng dựa trên hiến pháp hoặc các đạo luật tổ chức hành chính, từ đó định ra hành lang pháp lý cho việc chuyển giao các thẩm quyền gắn với các trách nhiệm tương ứng với quyền lực đã được phân cấp, đảm bảo tính ổn định, tính pháp lý, không gây sự rối loạn trong quản lý ngân sách nhà nước. Hội đồng nhân dân cấp thành phố quyết định một số chế độ thu phí gắn với quản lý đất đai, tài nguyên thiên nhiên, gắn với chức năng quản lý hành chính nhà nước của chính quyền địa phương và các khoản đóng góp của nhân dân theo quy định của pháp luật; việc huy động vốn để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng thuộc phạm vi ngân sách cấp thành phố. Được quyết định chế độ chi ngân sách phù hợp với đặc điểm thực tế ở địa phương. Riêng chế độ chi có tính chất tiền lương, tiền công, phụ cấp, trước khi quyết định phải có ý kiến của các Bộ quản lý ngành, lĩnh vực. Hai là, Phân cấp về mặt vật chất: tức là phân cấp về nguồn thu và nhiệm vụ chi: Có thể nói đây luôn là vấn đề phức tạp nhất, khó khăn nhất, gây nhiều bất đồng nhất trong quá trình xây dựng và triển khai các đề án phân cấp quản lý ngân sách. Sự khó khăn này bắt nguồn từ sự phát triển không đồng đều giữa các địa phương, sự khác biệt về các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội giữa các vùng miền trong cả nước. Ngân sách trung ương hưởng các khoản thu tập trung quan trọng không gắn trực tiếp với công tác quản lý của địa phương như: Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thu từ dầu thô… hoặc không đủ căn cứ chính xác để phân chia như: thuế thu nhập doanh nghiệp của các đơn vị hạch toán toàn ngành, đồng thời đảm bảo nhiệm vụ chi cho các hoạt động có tính chất đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, quan trọng của quốc gia như: Chi đầu tư cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, chi quốc phòng, an ninh, chi giáo dục, y tế, chi đảm bảo xã hội do Trung ương quản lý… và hỗ trợ các địa phương chưa cân đối được thu, chi ngân sách
7 Ngân sách địa phương được phân cấp nguồn thu để đảm bảo chủ động thực hiện những nhiệm vụ được giao, gắn trực tiếp với công tác quản lý tại địa phương như: Thuế nhà đất, thuế môn bài, thuế chuyển quyền sử dụng đất, thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao… Nhiệm vụ chi ngân sách địa phương gắn liền với nhiệm vụ quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh do địa phương trực tiếp quản lý. Việc đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách trong điều kiện tự nhiên, xã hội và trình độ quản lý ở các vùng, miền khác nhau là động lực quan trọng để khơi dậy các khả năng của địa phương, xử lý kịp thời các nhiệm vụ của Nhà nước trên phạm vi từng địa phương. Ngân sách cấp trên thực hiện nhiệm vụ bổ sung ngân sách cho ngân sách cấp dưới dưới hai hình thức: Bổ sung cân đối và bổ sung có mục tiêu. Ba là, phân cấp về quản lý chu trình ngân sách, tức là phân công, phân định trách nhiệm, quyền hạn trong lập, chấp hành và quyết toán NSNN: Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước thể hiện mối quan hệ giữa các cấp chính quyền nhà nước trong một chu trình ngân sách nhà nước gồm tất cả các khâu: lập ngân sách, duyệt, thông qua tới chấp hành, quyết toán, thanh tra, kiểm tra ngân sách. Yêu cầu của nội dung này đặt ra là giải quyết mối quan hệ về mức độ tham gia, điều hành và kiểm soát của các cơ quan quyền lực, cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan chuyện môn trong từng khâu quản lý chu trình ngân sách. Hội đồng nhân dân các cấp có quyền hạn, trách nhiệm trong việc quyết định dự toán ngân sách địa phương; phân bổ ngân sách địa phương; phân bổ dự toán chi cho các sở, ban, ngành theo từng lĩnh vực cụ thể, quyết định số bổ sung từ ngân sách cấp mình cho ngân sách cấp dưới, phê chuẩn quyết toán ngân sách. 1.1.2. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện 1.1.2.1. Khái niệm chi thường xuyên ngân sách cấp huyện Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước Nguyễn Thị Minh (2008) “Chi thường xuyên NSNN là một phạm trù kinh tế tồn tại khách quan gắn liền với sự tồn tại của Nhà nước. Chi thường xuyên NSNN là việc nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm điều kiện vật chất để duy trì sự hoạt động và thực hiện các chức năng đáp ứng nhu cầu đời sống kinh tế xã hội dựa trên các nguyên tắc nhất định”.
8 Nguyễn Ngọc Hải (2008) “Chi thường xuyên ngân sách nhà nước bao gồm nhiều lĩnh vực trong đời sống, nó liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến từng đối tượng trong một đất nước. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước có các cơ quan có thẩm quyền quyết định như: Quốc hội, Chính phủ và cơ quan chính quyền được ủy quyền thực hiện chi”. Nguyễn Văn Huy (2010) “Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là hoạt động kinh tế không vì lợi nhuận, đây là hoạt động vì lợi ích của công đồng, vì lợi ích chung của cả đất nước”. Như vậy ta có thể hiểu: Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là các khoản chi từ Ngân sách nhà nước nhằm đạt các mục tiêu về Kinh tế, chính trị xã hội của một đất nước. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách huyện nhằm đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trên địa bàn cấp huyện. Đó là toàn bộ các khoản chi thường xuyên của ngân sách cấp huyện có trong dự toán, được cơ quan có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm vụ thường xuyên của chính quyền địa phương cấp huyện về quản lý kinh tế, xã hội. 1.1.2.2. Vai trò Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Chi thường xuyên có vai trò trong nhiệm vụ chi của NSNN, chi thường xuyên đã giúp cho bộ máy nhà nước nói chung và bộ máy cấp huyện duy trì hoạt động bình thường để thực hiện tốt chức năng QLNN, đảm bảo an ninh, an toàn xã hội, đảm bảo sự toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Một phần của chi thường xuyên được dùng để trả lương và các khoản thu nhập khác cho cán bộ, công chức, viên chức… đang làm việc tại các đơn vị sự nghiệp hành chính của nhà nước trên địa bàn huyện. Điều này góp phần giải quyết một phần lao động trong xã hội. Thêm vào đó là nâng cao điều kiện về đời sống vật chất và tinh thần cho các cán bộ công chức viên chức… đang làm tại các cơ quan đó. Các khoản chi được sử dụng một phần để mua sắm máy móc trang thiết bị phục vụ quá trình làm việc của công chức, viên chức. Điều này giúp quá trình quản lý hành chính được chuyển dần sang tư duy phục vụ người dân của cơ quan nhà nước.
9 Thực hiện tốt nhiệm vụ chi thường xuyên còn có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính của đất nước, tạo điều kiện giải quyết tốt mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu dùng.Chi thường xuyên hiệu quả và tiết kiệm sẽ tăng tích lũy vốn NSNN để chi cho đầu tư phát triển, húc đẩy kinh tế phát triển, nâng cao niềm tin của nhân dân vào vai trò quản lý điều hành của nhà nước. 1.1.2.3. Đặc điểm của Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện - Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện nhằm phục vụ lợi ích của một quốc gia nói chung và cấp huyện nói riêng. Điều này có nghĩa, thông qua ngân sách nhà nước, nhà nước cung cấp một lượng lớn hàng hóa công cộng cho nền kinh tế nước đó. Qua đó, nó thể hiện chức năng quản lý của nhà nước thông qua việc chi thường xuyên NSNN - Các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước đảm bảo theo những quy định nhà nước ban hành như phân cấp quản lý, điều này có nghĩa các cấp chính quyền đều có quyền hạn và chức năng riêng trong quá trình thực hiện chi thường xuyên ngân sách nhà nước. Các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước gắn liền với các nhiệm vụ về kinh tế, chính trị xã hội của nước đó. Và nhà nước là chủ thể duy nhất có khả năng quyết định về cơ cấu, nội dung và mức độ của các khoản chi từ ngân sách nhà nước. - Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là cung cấp các hàng hóa và dịch vụ công công như: xây dựng cơ sở vật chất, đảm bảo an ninh quốc phòng... Chi thường xuyên ngân sách nhà nước còn là các khoản chi cần thiết nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước như: trả lương cho cán bộ nhà nước, chi dịch vụ công cộng, chi y tế, nâng cao đời sống người dân. - Cac khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước là các khoản chi không mang tính chất lợi nhuận. Điều này thể hiện ở sự phát triển của nền kinh tế, chất lượng cuộc sống người dân được đảm bảo... Tóm lại, chi thường xuyên NSNN thực hiện vai trò của nhà nước, là công cụ để nhà nước điều hành nền kinh tế theo mục đích của mình, góp phần thúc đẩy kinh tế, giải quyết những vấn đề xã hội và khắc phục các khiếm khuyết của thị trường.
10 1.1.2.4. Nội dung chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Các khoản chi thường xuyên thường được tập hợp theo từng lĩnh vực và nội dung chi, bao gồm 4 khoản chi cơ bản sau: - Chi quản lý hành chính Nhà nước: Với chức năng quản lý toàn diện nền KT- XH, nên bộ máy hành chính Nhà nước được thiết lập từ Trung ương đến địa phương và toàn bộ các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân. Chi quản lý hành chính Nhà nước nhằm đảm bảo sự hoạt động của hệ thống các cơ quan hành chính Nhà nước. Theo nghĩa rộng, các khoản chi này bao quát 5 lĩnh vực cơ bản: + Chi về hoạt động của các cơ quan quyền lực Nhà nước. + Chi về hoạt động của hệ thống cơ quan pháp luật. + Chi về hoạt động quản lý vĩ mô nền KT-XH cho hệ thống các cơ quan quản lý KT-XH và chính quyền các cấp. + Chi về hoạt động của các cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở các cấp. + Chi về hoạt động của các tổ chức chính trị xã hội. - Chi quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội: Chi quốc phòng, an ninh được tính vào khoản chi thường xuyên đặc biệt quan trọng, vì đây là lĩnh vực mà hoạt động của nó đảm bảo sự tồn tại của Nhà nước, ổn định trật tự xã hội và sự toàn vẹn lãnh thổ. Khoản chi này được chia làm 2 bộ phận cơ bản: + Các khoản chi cho quốc phòng để phòng thủ và bảo vệ Nhà nước, chống lại sự xâm lược và đe dọa của nước ngoài. + Các khoản chi nhằm bảo vệ, giữ gìn chế độ xã hội, an ninh của dân cư trong nước. - Chi sự nghiệp văn hóa xã hội: Là các khoản chi mang tính chất tiêu dùng xã hội, liên quan đến sự phát triển đời sống tinh thần của các tầng lớp dân cư. Chi văn hóa xã hội gắn liền với quá trình phát triển nhân tố con người. Chi văn hóa xã hội bao gồm các khoản chi cho các hoạt động sự nghiệp: sự nghiệp khoa học công nghệ, sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao, thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình và các hoạt động khác... - Chi sự nghiệp kinh tế của Nhà nước: Việc thành lập các đơn vị sự nghiệp kinh tế để phục vụ cho hoạt động của mỗi ngành và phục vụ chung cho toàn bộ nền