Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai nhằm xác định được những thành tựu, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế của công tác này, từ đó đề xuất đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng từ nguồn vốn ODA của Ngân hàng Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Lào Cai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐỖ THANH TÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN - CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN – 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ĐỖ THANH TÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN - CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Nhung THÁI NGUYÊN - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận văn là hoàn toàn chính xác và có nguồn gốc rõ ràng. Học viên Đỗ Thanh Tùng
ii LỜI CẢM ƠN Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn đến TS. Nguyễn Thị Nhung - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các Khoa của trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo tại ngân hàng phát triển Lào Cai và đồng nghiệp đã giúp đỡ, cung cấp số liệu liên quan đến mục đích nghiên cứu của luận văn. Và cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện Luận văn tốt nghiệp này. Học viên Đỗ Thanh Tùng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ......................................................... ix MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3 4. Ý nghĩa của luận văn ...............................................................................................3 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN ........................................................................................................................5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại ngân hàng phát triển .............................................................................................................5 1.1.1. Khái quát về Ngân hàng phát triển....................................................................5 1.1.2. Khái niệm và phương thức tài trợ, cho vay lại nguồn vốn ODA đối với các tổ chức tín dụng .............................................................................................................10 1.1.3. Quy trình quản lý tín dụng đối với nguồn vốn ODA ......................................23 1.1.4. Các nhân thình quản lý rủi ro là việc lựa chọn cách thức tổ chức quản lý, nhận biết, đo lường, kiểm soátt ..........................................................................................30 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA ..........34 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại một số ngân hàng ..................................................................................................................34 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai.....38 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................40 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................40
iv 2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................40 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................40 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ...........................................................................42 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................42 2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ..........................................................................43 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN LÀO CAI............................................................................................................................49 3.1. Khái quát về Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ...........................49 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ......................................................................................................................49 3.1.2. Cơ cấu tổ chức và quản lý của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ...................................................................................................................................49 3.1.3. Đánh giá tổng quan tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai từ năm 2017 đến 2019 ......................................................52 3.2. Thực trạng Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ..........................................................................58 3.2.1. Thực trạng hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai...................................................................................58 3.2.2. Thực trạng quản lý tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ...........................................................................................63 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ..................................83 3.3.1. Các nhân tố chủ quan ......................................................................................83 3.3.2. Các nhân tố khách quan ..................................................................................85 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tín dụng của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ....................................................................................................86 3.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................86 3.4.2. Những tồn tại hạn chế .....................................................................................89 3.4.3. Nguyên nhân ...................................................................................................90
v CHƯƠNG 4: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN - CHI NHÁNH TỈNH LÀO CAI ........................92 4.1. Định hướng hoàn thiện công tác Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai .........................................92 4.1.1. Định hướng......................................................................................................92 4.1.2. Mục tiêu ..........................................................................................................92 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tín dụng tại Ngân hàng Phát triển – Chi nhánh tỉnh Lào Cai ..........................................................................................92 4.2.1. Xây dựng mô hình quản lý rủi ro hiệu quả đối với hoạt động cho vay lại vốn ODA ..........................................................................................................................93 4.2.2. Đào tạo và phát triển đội ngũ nhân sự đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của ngân hàng ............................................................................................................93 4.2.3. Xây dựng và thực hiện các chương trình tư vấn, hỗ trợ khách hàng ..............94 4.2.4 Đầu tư đổi mới công nghệ theo hướng hiện đại đáp ứng ngày càng cao yêu cầu của ngân hàng và của ngành......................................................................................95 4.2.5. Giải pháp quản lý nhà nước về quản lý rủi ro tín dụng đối với nguồn vốn ODA ..........................................................................................................................95 4.3. Kiến nghị ............................................................................................................96 4.3.1. Kiến nghị với Bộ Tài chính .............................................................................96 4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng phát triển Việt Nam ...............................................96 KẾT LUẬN ..............................................................................................................98 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................100 PHỤ LỤC 01 ..........................................................................................................103
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Diễn giải Từ viết tắt 1 Cán bộ tín dụng CBTD 2 Chi nhánh Ngân hàng phát triển CN NHPT 3 Doanh nghiệp DN 4 Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản JBIC 5 Cơ quan hợp tác và phát triển Nhật Bản JICA 6 Khách hàng KH 7 Ngân hàng chính sách NHCS 8 Ngân hàng nhà nước NHNN 9 Ngân hàng thương mại NHTM 10 Nguồn vốn đầu tư phát triển xã hội ODA 11 Tổ chức tín dụng TCTD 12 Tín dụng TD 13 Tín dụng đầu tư TDĐT 14 Tín dụng xuất khẩu TDXK 15 Rủi ro tín dụng RRTD 16 Xã hội chủ nghĩa XHCN
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Tình hình huy động vốn tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 53 Bảng 3.2. Tình hình thu nợ, cho vay tín dụng đầu tư tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai................................................................. 54 Bảng 3.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai .......................................................................... 57 Bảng 3.4. Danh sách các chương trình, dự án ODA Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019............................... 59 Bảng 3.5: Doanh số cho vay lại vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 ....................................... 60 Bảng 3.6: Doanh số thu nợ và doanh số thu lãi vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 ...................... 61 Bảng 3.7: Hệ số rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay lại vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 ......................................................................................................... 63 Bảng 3.8: Kết quả công tác thẩm định duyệt vay tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 – 2019 .............................. 66 Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về công tác thẩm định duyệt vay đối với nguồn vốn ODA Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ............. 66 Bảng 3.10. Tình hình giải ngân các dự án vay vốn ODA ............................... 74 Bảng 3.11. Công tác kiểm soát chi đối với nguồn vốn ODA giai đoạn 2017- 2019 tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ............... 74 Bảng 3.12: Kết quả khảo sát về công tác kiểm soát chi, quản lý giải ngân tại Chi nhánh NHPT tỉnh Lào Cai ....................................................... 75 Bảng 3.13: Kết quả công tác kiểm tra việc cho vay lại nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 – 2019 ................................................................................................. 77
viii Bảng 3.14: Kết quả khảo sát về công tác kiểm tra việc cho vay lại đối với nguồn vốn ODA Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai .. 77 Bảng 3.15 Doanh số thu nợ và thu nợ lãi, phí vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ........................................................ 78 Bảng 3.16: Một số chỉ tiêu về trích lập dự phòng rủi ro tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 – 2019 ............................................................................ 79 Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về cơ chế và mô hình quản lý RRTD đối với nguồn vốn ODA tại tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ................................................................................................... 83
ix DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Hình Hình 1.1. Các kênh hỗ trợ phát triển chính thức ODA ..................................... 9 Hình 1.2. Quy trình quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại các ngân hàng phát triển ................................................................. 24 Sơ đồ Sơ đồ 3.1. Bộ máy nhân sự Chi nhánh Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai……………………………………………………………49 Sơ đồ 3.2 Quy trình giải ngân theo hình thức kiểm soát chi tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai ........................................................ 67 Biểu đồ Biểu đồ 3.1: Doanh số cho vay lại vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 ....................................... 60 Biểu đồ 3.2: Doanh số thu nợ vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2019 .................................................. 61
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, kinh tế xã hội của Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực và đạt được những thành tựu đáng kể, tăng trưởng kinh tế ổn định và có chiều sâu, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực và các vấn đề xã hội được đảm bảo. ODA, một nguồn vốn đầu tư phát triển xã hội, đã đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Cho vay lại vốn ODA thông qua các tổ chức tín dụng (TCTD) là một kênh cung ứng vốn hữu hiệu cho các chương trình, dự án nhằm đảm bảo cơ chế vay lại và trả nợ, đảm bảo được mục đích sử dụng vốn. Hiệu quả hoạt động cho vay lại vốn ODA tại các TCTD không những giúp các TCTD thực hiện mục tiêu phát triển, khẳng định vai trò và uy tín trong hệ thống tài chính quốc gia cũng như quốc tế, mà còn là cơ sở để Nhà nước cung ứng vốn hiệu quả cho các dự án ODA, góp phần thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế xã hội trong từng thời kỳ. Ngân hàng phát triển Việt Nam là tổ chức đầu mối quản lý tài chính đầu tư phát triển, là công cụ thực thi các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước. NHPT là ngân hàng chính sách, một định chế tài chính quan trọng cung cấp nguồn lực tài chính cho nền kinh tế, đảm bảo cho hoạt động đầu tư phát triển (ĐTPT) được chuyên nghiệp và hiệu quả nhằm phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng XHCN trong bối cảnh hội nhập quốc tế. NHPT thực hiện cho vay lại khoảng 60,4% tổng vốn ODA Chính phủ ký kết với nhà tài trợ nước ngoài. Cho vay lại vốn ODA các chương trình, dự án ĐTPT để nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng KTXH là hoạt động quan trọng của NHPT bên cạnh hoạt động tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu, nhằm góp phần duy trì tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại. Hiện nay, NHPT thực hiện cả hai hình thức cho vay lại vốn ODA là cho vay lại thông thường theo ủy thác của Chính phủ và cho vay lại do NHPT
2 chịu rủi ro tín dụng. Hiệu quả đầu tư bằng vốn ODA cho vay lại tại NHPT giúp các dự án tạo ra giá trị tăng thêm, thu nhập của người lao động và thặng dư xã hội, công tác an sinh, phúc lợi xã hội, đời sống người dân được nâng cao. Nguồn vốn ODA có tầm quan trọng hết sức to lớn đối với sự phát triển kinh tế Việt Nam nói chung và tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói riêng. Do đó, vấn đề đặt ra bây giờ là quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA như thế nào để nó mang lại hiệu quả thực sự cho nền kinh tế. Xuất phát từ yêu cầu thực tế trên, Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai đã ra đời để đáp ứng nhu cầu cấp thiết này. Với nhiệm vụ chủ yếu là huy động, tiếp nhận vốn của các tổ chức trong và ngoài nước để thực hiện chính sách đầu tư phát triển, đồng thời nhận ủy thác quản lý nguồn vốn ODA được Chính phủ cho vay lại với số vốn vay đến từ nhiều nguồn khác nhau trên thế giới. Tuy nhiên, việc quản lý tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển Lào Cai những năm gần đây là chưa cao dẫn đến một số dự án ODA sử dụng vốn sai mục đích, thực hiện không thành công hoặc hoạt động không có hiệu quả, gây ra những tổn thất cho nền kinh tế, giai đoạn 2017 – 2019 vẫn còn 20 trường hợp sai phạm thẩm định duyệt vay trong cho vay lại nguồn vốn ODA. Mặc dù, tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn duy trì ở mức khá thấp nhưng có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Kết quả tài chính đối với hoạt động cho vay lại vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển Lào Cai có xu hướng giảm sút... Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai” nhằm đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại chi nhánh này trong những năm sắp tới. 2. Mục đích nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn
3 ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai nhằm xác định được những thành tựu, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế của công tác này, từ đó đề xuất đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng từ nguồn vốn ODA của Ngân hàng Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Lào Cai. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tín dụng đối với nguồn vốn ODA của Ngân hàng Phát triển. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai, từ đó rút ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân tồn tại của từng nội dung hoạt động. - Đề xuất một số giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, phát huy những ưu điểm nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA cho Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu công tác quản lý hoạt động tín dụng của Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai, chủ yếu là hoạt động cho vay tín dụng đối với nguồn vốn ODA. Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu các báo cáo, tài liệu thứ cấp giai đoạn 2017-2019; nghiên cứu số liệu điều tra tại thời điểm năm 2019. Phạm vi không gian: Nghiên cứu tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai. 4. Ý nghĩa của luận văn Ý nghĩa khoa học Hệ thống những lý luận về quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn
4 vốn ODA của Ngân hàng được tổng kết và đánh giá trong luận văn này là một tài liệu có ý nghĩa cho các nghiên cứu tiếp theo khi thực hiện các đánh giá về quản lý tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại một hay nhiều Ngân hàng chính sách ở Việt Nam. Ý nghĩa thực tiễn: đưa ra giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, phát huy những ưu điểm nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA cho Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 4 chương, cụ thể như sau Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại ngân hàng chính sách Chương2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại Ngân hàng Phát triển - Chi nhánh tỉnh Lào Cai
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGUỒN VỐN ODA TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tín dụng đối với nguồn vốn ODA tại ngân hàng phát triển 1.1.1. Khái quát về Ngân hàng phát triển 1.1.1.1. Khái niệm về Ngân hàng phát triển Theo Akrani (2002), ngân hàng phát triển được khái niệm như sau: - Ngân hàng phát triển là tổ chức tài chính cung cấp các khoản vay tài chính trung – dài hạn trong lĩnh vực công nghiệp và nông nghiệp cho cả khu vực tư nhân và tổ chức công. - Ngân hàng phát triển là các tổ chức tài chính đa năng với các hoạt động cho vay trung – dài hạn, đầu tư vào chứng khoán và các hoạt động khác. Ngoài ra, NHPT còn khuyến khích tiết kiệm và thói quen đầu tư của cộng đồng. Mục đích của NHPT là để đưa đất nước đến một mức độ phát triển cao hơn. NHPT giúp bổ sung vốn dài hạn cho thị trường vốn chưa thực sự phát triển mà trong đó NHTM không cung cấp nguồn vốn dài hạn. Ngân hàng phát triển thường thuộc sở hữu nhà nước, với vốn góp chính và quan trọng nhất của Chính phủ mỗi quốc gia. Hình thức góp vốn có thể là vốn chủ sở hữu, cổ phần hoặc vốn vay. Ở Châu Á và Thái Bình Dương, khoảng 9/10 NHPT được sở hữu bởi Chính phủ. Từ những năm 1950 được khuyến khích bởi Ngân hàng Quốc tế tái thiết và phát triển (thường được gọi là Ngân hàng Thế giới), số lượng NHPT của các nước đã tăng lên nhanh chóng. Trong giai đoạn này, ở nhiều nước trên thế giới, các tổ chức phát triển tài chính cũng được thành lập và cũng được gọi là Ngân hàng phát triển. Một số NHPT lớn trong khu vực bao gồm: NHPT Liên bang Mỹ được thành lập năm 1959; NHPT Châu Á bắt đầu hoạt động vào năm 1966 và NHPT Châu Phi được thành lập năm 1964, Ngân hàng
6 Quốc tế về hợp tác kinh tế được thành lập vào năm 1963 với Liên Xô, Bulgaria, Tiệp Khắc, Đông Đức, Hungary, Mông Cổ, Ba Lan, Romania là thành viên. Cuba và Việt Nam cũng gia nhập sau đó. Mục đích nhằm tài trợ cho hoạt động thương mại giữa các thành viên. Các quốc gia này cũng là thành viên của Ngân hàng đầu tư quốc tế, được thành lập vào năm 1970 với mục đích cho vay phát triển kinh tế. 1.1.1.2. Đặc điểm khác biệt giữa NHPT và ngân hàng thương mại Theo ADFIAP (2009) sự khác biệt giữa phát triển và ngân hàng thương mại thể hiện trong các đặc điểm sau: - Động lực thúc đẩy sự hình thành: Ngân hàng phát triển được hình thành nhu một công cụ phát triển kinh tế trong khi một ngân hàng thương mại được hình thành từ các cơ hội kinh doanh. - Các loại dự án đuợc hỗ trợ: Đối với một ngân hàng phát triển, mục tiêu chủ yếu nhằm hỗ trợ các dự án để phát triển kinh tế với các mong muốn các dự án sau khi hoàn thành sẽ đạt được các kết quả như: thay thế hàng nhập khẩu; tăng xuất khẩu; nhu cầu trong nước tăng; phát triển khu vực (ví dụ như du lịch, nông nghiệp,..); và tăng hiệu quả công nghiệp thông qua đổi mới công nghệ sản xuất. Đối với một ngân hàng thuơng mại, các mục tiêu nêu trên không phải là điểm khởi đầu cho việc cho vay các dự án. Thay vào đó, các ngân hàng này chú trọng những dự án có khả năng mang lại lợi nhuận. - Mục tiêu chiến lược: Ngân hàng phát triển có mục tiêu chiến luợc khó khăn hơn bởi vì nó có liên quan với những mối quan tâm của đất nước, đặc biệt là phát triển kinh tế. Ngoài ra, sau khi cung cấp tài chính cho các dự án, các ngân hàng này còn quan tâm tới phát triển doanh nghiệp. Trong khi mối quan tâm chính của ngân hàng thuơng mại là để tạo ra lợi nhuận, rất ít khi các ngân hàng này quan tâm tới các mục tiêu khác. - Tiêu chuẩn tài chính: Ngân hàng phát triển tự nhận lấy rủi ro của dự án và không yêu cầu quá nhiều tài sản thế chấp, nó sẽ cung cấp vốn miễn là
7 các tiêu chí khác đuợc đáp ứng. Ngân hàng thuơng mại khá chú ý đến yêu cầu thế chấp tài sản. - Đánh giá đề xuất cho vay: Ngân hàng phát triển sử dụng thẩm định dự án nhu một phương tiện để xác định tính khả thi của các dự án. Thẩm định dự án xem xét các yếu tố kỹ thuật, tài chính, tiếp thị, quản lý, các khía cạnh môi trường và kinh tế của dự án. Khả năng trả nợ được dựa trên chính dòng tiền mà dự án tạo ra. Một ngân hàng thuơng mại sử dụng việc quản lý tài sản có rủi ro như một công cụ để đánh giá khách hàng vay. Nó tập trung vào 5 yếu tố: người đi vay, năng lực, vốn, tài sản thế chấp và điều kiện, việc căn cứ trả nợ dựa vào khả năng của người vay (thậm chí từ các nguồn khác ) hơn từ chính dự án đó. - Thời hạn của khoản vay: Một ngân hàng phát triển cung cấp chủ yếu là khoản vay trung - dài hạn (kỳ hạn trên một năm). Nguợc lại, ngân hàng thuơng mại cung cấp các khoản vay chủ yếu là ngắn hạn (kỳ hạn dưới một năm) . - Các nguồn quỹ cho vay: Ngân hàng phát triển phụ thuộc vào vốn ưu đãi của Chính phủ, nguồn vốn dài hạn, ví dụ như quỹ hưu trí, vốn ODA từ nước ngoài (song phương) hoặc từ các tổ chức tài chính đa phương như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển Châu Á..... - Phạm vi tổ chức: Ngân hàng phát triển về cơ bản là một tổ chức chuyên ngành nên việc phân nhánh và sản phẩm đuợc giới hạn, trong khi các ngân hàng thuơng mại có thể cung nhiều sản phẩm đa dạng và có thể mở thêm nhiều chi nhánh. 1.1.1.3. Vai trò chính của ngân hàng phát triển Ngân hàng phát triển có ít nhất sáu vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế của một đất nuớc (ADFIAP, 2009): Thứ nhất, vai trò là nhà cung cấp vốn đầu tiên cho những lĩnh vực quan trọng trong tương lai nhu chuyển giao công nghệ, các ngành công nghiệp chiến luợc, các vấn đề môi trường.
8 Thứ hai, như một tổ chức tiên phong phát triển các phương pháp và các mô hình mới nhằm gia tăng nguồn vốn mở rộng đầu tu thông qua các dự án tài chính có cách thực hiện đặc trưng như các dự án xây dựng – vận hành và chuyển giao/cho thuê/sở hữu tài chính, trái phiếu, tài chính vi mô,.. Thứ ba, như là một chất xúc tác, tham gia một vai chính trong việc tạo ra các gói tài chính mới với sự tham gia của các ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính khác như cho vay hợp vốn đối với các dự án lớn, bảo lãnh tín dụng cho ngành công nghiệp mới thành lập. Thứ tư, Ngân hàng phát triển đóng vai trò tổ chức trung gian tài chính trong việc quản lý cho vay vốn ưu đãi của chính phủ, vốn ODA từ khu vực nước ngoài (song phương hoặc đa phương) và các tổ chức phi chính phủ khác đến các khu vực công trong xã hội. Thứ năm, như một người ủng hộ phát triển, coi chiến lược phát triển như là sứ mạng của mình, ngân hàng phát triển huy động nguồn lực trong nuớc, phát triển nông thôn, đổi mới đô thị. Thứ sáu, là ngân hàng cuối cùng trong các ngân hàng, tức là nhà cung cấp tài chính cho các dự án mà không có tài chính khác tổ chức sẽ tài trợ, do đó thúc đẩy hoạt động kinh tế mới và sáng tạo, ví dụ như, tài trợ cho các nhà phát minh, hợp tác xã và các khoản đầu tư rủi ro cao. 1.1.1.4. Vai trò của NHPT trong việc quản lý nguồn vốn tín dụng ODA Như đã đề cập trên đây nhiệm vụ quản lý nguồn vốn tín dụng ODA là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngân hàng phát triển. Trong phần trình bày này sẽ làm rõ thêm vai trò của ngân hàng phát triển trong việc quản lý nguồn vốn tín dụng uu đãi này. Hình dưới đây cho thấy vai trò của các tổ chức liên quan trong quá trình quản lý nguồn vốn tín dụng ODA:
9 Hình 1.1. Các kênh hỗ trợ phát triển chính thức ODA (Nguồn: Mekong Institute,2016) Hình 1.1 mô tả các kênh mà qua đó vốn ODA từ nhà tài trợ các nước đến người nhận tiếp nhận nguồn tài trợ. Phần lớn các luồng viện trợ được tài trợ từ các nguồn lực công, tức là tiền của chính phủ huy động từ việc nộp thuế bởi các công dân trong nước nhà tài trợ. Chính phủ chịu trách nhiệm đối với những cử tri này trong việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn ODA. Vốn ODA được tài trợ cho cả khu vực tư và khu vực công. Đối với khu vực công, nguồn vốn ODA được chuyển cho chính phủ các nước tiếp nhận thông qua các cơ quan chuyên quản như Ngân hàng Phát triển, Quỹ Liên hiệp quốc/ Chương trình/ Cơ quan chuyên ngành; các Tổ chức phi chính phủ. Trong khi đối với khu vực tư nhân, vốn ODA cũng được chuyển qua các kênh như Quỹ Liên hiệp quốc/ Chương trình/ Cơ quan chuyên ngành; các Tổ chức phi chính phủ; ngoài ra còn có Tổ chức do khu vực tư góp vốn. Như vậy Ngân hàng phát triển các nước đóng vai trò trung gian tài chính từ trong việc quản lý nguồn vốn Tín dụng ODA tài trợ cho khu vực công là những chương trình dự án của các cơ quan, đơn vị có vốn góp của nhà nước làm chủ đầu tư (Mekong Institute, 2016).