Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÝ THỊ THANH THÚY QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÝ THỊ THANH THÚY QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số :8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học : PGS.TS. Trần Nhuận Kiên THÁI NGUYÊN 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Học viên Lý Thị Thanh Thúy
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, các thầy cô giáo đã trực tiếp truyền thụ, trang bị cho tôi những kiến thức cơ bản và những định hướng đúng đắn trong học tập và tu dưỡng đạo đức, tạo tiền đề tốt để tôi học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Nhuận Kiên đã dành nhiều thời gian và tâm huyết, tận tình hướng dẫn chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn UBND thành phố Thái Nguyên, Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên đã cung cấp những thông tin cần thiết và giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân và bạn bè đã quan tâm giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho tôi trong học tập, tiến hành nghiên cứu và hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Học viên Lý Thị Thanh Thúy
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN......................................................................................................i LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii MỤC LỤC ............................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT...........................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ .............................................................. vii PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 4 5. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM ...............................................................................4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm ......................... 5 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm ............... 5 1.1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm ..................... 9 1.1.3. Chính sách của Nhà nước về an toàn thực phẩm .................................. 11 1.1.4. Nội dung quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm ............................... 14 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm .... 17 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm .................... 19 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm ở một số địa phương trong nước ....................................................................................................... 19 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.23 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..................................................26 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 26 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 26 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 26
iv 2.2.2. Phương pháp tổng hợp dữ liệu .............................................................. 26 2.2.3. Phương pháp phân tích dữ liệu ............................................................. 27 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 28 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ............................31 3.1. Giới thiệu chung về thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên............. 31 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 31 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 32 3.1.3. Đánh giá chung về thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ........... 38 3.2. Thực trạng quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên .................................................................................................... 40 3.2.1. Tình hình cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm, dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố ............................................................................ 40 3.2.2. Công tác chỉ đạo, điều hành về an toàn thực phẩm .............................. 43 3.2.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm 45 3.2.4. Công tác tuyên truyền, giáo dục về an toàn thực phẩm ........................ 49 3.2.5. Công tác cấp giấy chứng nhận về an toàn thực phẩm ........................... 54 3.2.6. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm.......................................... 56 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................................... 63 3.3.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 63 3.3.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 64 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...................................................................... 67 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 67 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................ 68 Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN.72
v 4.1. Phương hướng, mục tiêu quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................................................ 72 4.1.1. Phương hướng quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................................................................. 72 4.1.2. Mục tiêu quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên .................................................................................................... 73 4.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................................................................... 74 4.2.1. Tăng cường công tác chỉ đạo điều hành, nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm.......................................................... 74 4.2.2. Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền chính sách pháp luật về an toàn thực phẩm ........................................................................................................ 75 4.2.3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về an toàn thực phẩm ............................................................. 77 4.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kinh phí thực hiện chính sách đảm bảo an toàn thực phẩm ........................................................................................... 78 4.2.5. Nâng cao chất lượng công tác tổng kết, đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm .................................................................. 80 KẾT LUẬN .............................................................................................................82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................83
vi DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ 1 ATTP An toàn thực phẩm 2 CP Chính phủ 3 CT Chỉ thị 4 GCN Giấy chứng nhận 5 KH Kế hoạch 6 NĐ Nghị định 7 QH Quốc hội 8 QĐ Quyết định 9 SX Sản xuất 10 SP Sản phẩm 11 TTg Thủ tướng Chính phủ 12 UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, BIỂU ĐỒ Bảng 3.1: Tình hình cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm, dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................. 40 Bảng 3.2: Công tác chỉ đạo, điều hành về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên............................................................................. 44 Bảng 3.3: Đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................................................... 46 Bảng 3.4: Công tác đào tạo, tập huấn cho cán bộ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................. 48 Bảng 3.5: Tổ chức “Tháng hành động” về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên............................................................................. 49 Bảng 3.6: Công tác tuyên truyền về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.................................................................................... 51 Bảng 3.7: Kết quả cấp giấy chứng nhận về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................................................... 55 Bảng 3.8: Kết quả công tác kiểm tra an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.................................................................................... 58 Bảng 3.9: Kết quả xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.................................................................................... 60 Bảng 3.10: Các nội dung vi phạm về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.................................................................................... 61 Biểu đồ 3.1: Cơ cấu cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm, dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ................................. 42 Biểu đồ 3.2: Kết quả công tác kiểm tra an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên............................................................................. 59
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thời gian qua, an toàn thực phẩm đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng xã hội, người tiêu dùng. Chính vì vậy, công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong thời gian qua đã huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương. Hệ thống văn bản pháp luật về an toàn thực phẩm được ban hành tương đối đầy đủ, toàn diện; công tác chỉ đạo điều hành của Chính phủ, các Bộ, ngành, Uỷ ban nhân dân các cấp đã được tăng cường; hệ thống tổ chức quản lý, điều kiện làm việc của các cơ quan quản lý về an toàn thực phẩm từng bước được kiện toàn và tăng cường từ trung ương đến địa phương; số lượng cơ sở đủ điều kiện sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn tăng đáng kể; một số doanh nghiệp lớn đã đầu tư vào sản xuất, kinh doanh thực phẩm với công nghệ cao theo chuỗi khép kín; việc kiểm soát các nguy cơ mất an toàn thực phẩm có tiến bộ; xuất khẩu nông sản, thực phẩm đã tăng nhanh về kim ngạch và có mặt ở nhiều thị trường uy tín trên thế giới; công tác thông tin, truyền thông, giáo dục phổ biến pháp luật về an toàn thực phẩm được đẩy mạnh; việc kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm được triển khai tương đối đồng bộ, quyết liệt và nghiêm minh hơn. Tuy nhiên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về an toàn thực phẩm chưa được hệ thống hóa, một số quy định còn chưa rõ ràng, còn thiếu cụ thể về phân công trách nhiệm giữa các bộ, ngành và địa phương; tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật còn thiếu; công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện và cơ chế phối hợp của các cấp, các ngành chưa theo kịp tình hình thực tế, hiệu quả hoạt động của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước chưa cao; đầu tư nguồn lực, điều kiện làm việc chưa đáp ứng yêu cầu; chưa kiểm soát được theo chuỗi cung cấp thực phẩm; việc phân tích, đánh giá nguy cơ ô nhiễm thực phẩm, quản lý sản xuất, kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ, thủ công, thực phẩm tươi sống vẫn là khâu yếu, chưa có biện pháp quản lý hữu hiệu. Vì vậy, trong thời gian tới, cần tiếp tục
2 đẩy mạnh công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Thực hiện chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 09/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; Kế hoạch số 67/KH-UBND ngày 30 tháng 5 năm 2016 của UBND Thành phố Thái Nguyên về việc thực hiện chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 09/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, UBND Thành phố Thái Nguyên đã chú trọng quan tâm đến công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn. Ban Chỉ đạo công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm từ thành phố tới xã, phường được củng cố, kiện toàn hoạt động; công tác truyền thông giáo dục, tuyên truyền về an toàn thực phẩm được đẩy mạnh; công tác kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm được tăng cường; công tác vệ sinh an toàn thực phẩm đã có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành đoàn thể từ thành phố tới các xã, phường; công tác phát thanh, tuyên truyền, tập huấn kiến thức về an toàn thực phẩm được tăng cường và phát huy có hiệu quả;nhận thức của nhân dân và các hộ sản xuất kinh doanh thực phẩm được nâng lên. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: lực lượng làm công tác kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu vào lĩnh vực quản lý công tác vệ sinh an toàn thực phẩm; một số cơ sở kinh doanh thực phẩm chưa thực hiện tốt các quy định về an toàn thực phẩm; hành vi vi phạm trong sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm vẫn còn tồn tại; nhận thức của người sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm đã được nâng lên nhưng vẫn còn một số cơ sở kinh doanh chạy theo lợi nhuận bất chấp sự nguy hại trong việc sử dụng thực phẩm không đảm bảo chất lượng gây không ít khó khăn cho nhà quản lý. Xuất phát từ tình hình thực tế nói trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên” làm luận văn
3 nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyêntrong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: đề tài được nghiên cứu trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Phạm vi về thời gian: các số liệu thứ cấp được thu thập và phân tích trong luận văn được lấy trong 3 năm từ năm 2017 đến năm 2019. - Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, gồm các nội dung: tình hình cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm, dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố; công tác chỉ đạo, điều hành về an toàn thực phẩm; nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; công tác
4 tuyên truyền, giáo dục về an toàn thực phẩm; công tác cấp giấy chứng nhận về an toàn thực phẩm; công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm. 4. Đóng góp của luận văn - Về mặt lý luận: Luận văn góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, luận giải những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. - Về mặt thực tiễn: Luận văn là công trình nghiên cứu chuyên sâu về công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Luận văn là tài liệu tham khảo để UBND thành phố Thái Nguyên, Trung tâm Y tế Thành phố Thái Nguyên đề xuất các giải pháp để đẩy mạnh công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Chương 4: Một số giải pháp đẩy mạnh quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ
5 NHÀ NƯỚC VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm 1.1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm - Khái niệm về Thực phẩm Theo Điều 2, Luật An toàn thực phẩm năm 2010 thì: “Thực phẩm là sản phẩm mà con người ăn, uống ở dạng tươi sống hoặc đã qua sơ chế, chế biến, bảo quản. Thực phẩm không bao gồm mỹ phẩm, thuốc lá và các chất sử dụng như dược phẩm” (Luật An toàn thực phẩm, 2010). Tại Điều 2, Luật An toàn thực phẩm năm 2010, ngoài khái niệm thực phẩm còn đưa ra một số khái niệm cụ thể khác liên quan đến thực phẩm, như: + Thực phẩm tươi sống: là thực phẩm chưa qua chế biến bao gồm thịt, trứng, cá, thuỷ hải sản, rau, củ, quả tươi và các thực phẩm khác chưa qua chế biến. + Thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng: là thực phẩm được bổ sung vitamin, chất khoáng, chất vi lượng nhằm phòng ngừa, khắc phục sự thiếu hụt các chất đó đối với sức khỏe cộng đồng hay nhóm đối tượng cụ thể trong cộng đồng. + Thực phẩm chức năng: là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm dinh dưỡng y học. + Thực phẩm biến đổi gen: là thực phẩm có một hoặc nhiều thành phần nguyên liệu có gen bị biến đổi bằng công nghệ gen. + Thực phẩm đã qua chiếu xạ: là thực phẩm đã được chiếu xạ bằng nguồn phóng xạ để xử lý, ngăn ngừa sự biến chất của thực phẩm. + Thức ăn đường phố: là thực phẩm được chế biến dùng để ăn, uống
6 ngay, trong thực tế được thực hiện thông qua hình thức bán rong, bày bán trên đường phố, nơi công cộng hoặc những nơi tương tự. + Thực phẩm bao gói sẵn: là thực phẩm được bao gói và ghi nhãn hoàn chỉnh, sẵn sàng để bán trực tiếp cho mục đích chế biến tiếp hoặc sử dụng để ăn ngay. - Khái niệm về An toàn thực phẩm Theo Điều 2, Luật An toàn thực phẩm năm 2010 thì: “An toàn thực phẩm là việc bảo đảm để thực phẩm không gây hại đến sức khỏe, tính mạng con người” (Luật An toàn thực phẩm, 2010). Trước đây, theo Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm năm 2003 thì sử dụng thuật ngữ “vệ sinh an toàn thực phẩm”. Theo đó, “Vệ sinh an toàn thực phẩm là các điều kiện và biện pháp cần thiết để bảo đảm thực phẩm không gây hại cho sức khỏe, tính mạng của con người”. Tóm lại, với hai cách gọi khác nhau là “An toàn thực phẩm” hay “Vệ sinh an toàn thực phẩm” đều được hiểu là một quá trình bao gồm việc xử lý, chế biến, bảo quản và lưu trữ thực phẩm bằng những phương pháp phòng ngừa, phòng chống bệnh tật do thực phẩm gây ra. Phân biệt giữa an toàn thực phẩm và chất lượng thực phẩm cho thấy: an toàn thực phẩm là một phần của chất lượng thực phẩm hay chất lượng thực phẩm là khái niệm rộng hơn, nó bao gồm cả an toàn thực phẩm. Bên cạnh an toàn thực phẩm, chất lượng thực phẩm còn bao hàm các tiêu chí khác như giá trị dinh dưỡng, mùi vị, kích thước của sản phẩm thực phẩm… Hiện nay, trên các phương tiện thông tin truyền thông thường hay được tiếp cận hai khái niệm “thực phẩm bẩn” và “thực phẩm không an toàn” để nói lên tình trạng không bảo đảm an toàn của thực phẩm. Tuy nhiên, theo phương diện khoa học nghĩa hai cụm từ này là khác nhau. Thực phẩm bẩn chủ yếu được sử dụng để nói đến quá trình sản xuất, chế biến và phân phối không bảo đảm vệ sinh vì vậy, để giải quyết thực phẩm bẩn chỉ cần khắc phục được yếu tố điều kiện vệ sinh trong quá trình sản xuất thực phẩm trước khi đưa vào tiêu thụ.
7 Thực phẩm không an toàn là một khái niệm rộng hơn, ngoài yếu tố trên còn việc xuất hiện các chất, vi sinh vật gây hại trong thực phẩm với một hàm lượng đủ để gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Không thể giải quyết thực phẩm không an toàn bằng việc nâng cao vệ sinh như thực phẩm bẩn, vì các yếu tố không an toàn nằm ngay bên trong của nguyên vật liệu được sử dụng đầu vào của quá trình sản xuất. Qua các khái niệm trên có thể khái quát nội dung của an toàn thực phẩm không chỉ nêu lên các điều kiện vệ sinh của thực phẩm, các dụng cụ, vật liệu bao gói, chứa đựng thực phẩm mà còn là các biện pháp cần thiết để bảo đảm thực phẩm không xảy ra các vấn đề do vi khuẩn, hóa chất, tình trạng vật lý hay các nguy cơ nhiễm bệnh gây ra trong suốt quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản và sử dụng thực phẩm nhằm bảo đảm sức khỏe, tính mạng con người. - Khái niệm Quản lý nhà nước Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực Nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội và trật tự pháp luật nhằm thực hiện những chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa (Đỗ Thị Hải Hà, 2010). Bản chất của quản lý nhà nước là quyền lực nhà nước. Quyền lực nhà nước được ghi nhận, củng cố bằng pháp luật và được thực hiện bởi bộ máy nhà nước với cơ sở vật chất – tài chính to lớn, bằng phương pháp thuyết phục và cưỡng chế. - Khái niệm Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm Thông qua những khái niệm đã nêu, có thể hiểu: Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là việc các cơ quan quản lý nhà nước tác động bằng nhiều biện pháp lên các đối tượng quản lý nhằm mục đích bảo đảm xã hội được tiếp cận, sử dụng thực phẩm an toàn, chất lượng. Nhà nước sử dụng quyền lực được nhân dân giao cho để trực tiếp điều hành, tác động lên các chủ thể quản lý mà ở đây
8 cụ thể là các đối tượng sản xuất, kinh doanh thực phẩm và người tiêu dùng thông qua các công cụ chính sách, pháp luật, kế hoạch và các quy định khác của pháp luật về an toàn thực phẩm. Quyền lực nhà nước được bảo đảm bằng khả năng áp dụng, cưỡng chế thông qua chủ yếu ở các văn bản cụ thể cá biệt. Bên cạnh đó, trong hoạt động quản lý của mình, nhà nước còn là chủ thể chấp hành, thực hiện trên thực tế các luật và các văn bản dưới luật đã được ban hành. Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm từ góc độ xã hội chính là việc phân loại thực phẩm giữa an toàn và không an toàn bằng công cụ pháp lý. Mục đích của việc phân loại là giúp loại bỏ thực phẩm nguy hiểm khỏi thị trường trước khi chúng được tiêu thụ. Việc phân loại này do Nhà nước đảm nhiệm và được cơ quan chuyên trách tiến hành. 1.1.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm - Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là một bộ phận của quản lý nhà nước về y tế với mục tiêu là bảo đảm, chăm sóc sức khỏe nhân dân. Trong quản lý nhà nước có thể thấy mỗi lĩnh vực, mỗi ngành đều có sự tác động nhất định đến các đối tượng quản lý của mình thì quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm tác động lên các đối tượng sản xuất, kinh doanh thực phẩm và người tiêu dùng, hướng các đối tượng này đi đến mục tiêu chung là bảo đảm chất lượng thực phẩm, bảo đảm sức khoẻ nhân dân. - Xét về đối tượng quản lý, quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm chủ yếu tập trung vào các đối tượng có liên quan đến quá trình sản xuất, kinh doanh thực phẩm và người dân. Trong nền kinh tế - xã hội ngày nay, công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là một bộ phận cần thiết không những góp phần vào sự phát triển chung của toàn xã hội mà còn tác động đến các lĩnh vực khác như: việc con người được bảo đảm về sức khỏe làm nâng cao năng suất lao động từ đó có đóng góp nhất định đến kết quả hoạt động của các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo dục. Ngoài ra trong công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm còn định hướng các nhà sản xuất, kinh doanh thực phẩm phát triển bền
9 vững trên cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm chất lượng, an toàn qua đó góp phần vào phát triển kinh tế của xã hội. - Công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm hiện nay ở nước ta là quản lý theo ngành do nhiều cơ quan thực hiện. Việc bảo đảm an toàn thực phẩm là trách nhiệm của toàn xã hội nhưng trên hết vẫn là trách nhiệm quản lý của các cơ quan nhà nước đã được quy định tại Luật An toàn thực phẩm năm 2010. Theo quy định tại Điều 61, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; Bộ Y tế chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; Các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ Y tế thực hiện quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm; Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong phạm vi địa phương. - Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm phải trên cơ sở quy chuẩn kỹ thuật tương ứng, quy định do cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ban hành và tiêu chuẩn do tổ chức, cá nhân sản xuất công bố áp dụng; phải được thực hiện trong suốt quá trình sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên cơ sở phân tích các mối nguy đối với an toàn thực phẩm; phải bảo đảm phân công, phân cấp rõ ràng và phối hợp liên ngành; phải đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và tính trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm do mình sản xuất, kinh doanh. 1.1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm - Có thể nói, sức khỏe là vốn quý nhất của xã hội, vì vậy, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân là hoạt động được nhà nước ưu tiên hàng đầu. Hiến pháp năm 2013 quy định “mọi người được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe”. Để thực hiện quyền này, công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là rất cần thiết nhằm bảo đảm người dân được sử dụng các thực phẩm an toàn, được chăm sóc sức khỏe từ chính những bữa ăn an toàn, chất lượng. - Trong một xã hội không có thương mại, con người tự sản xuất và tự
10 tiêu dùng sản phẩm mình làm ra thì sẽ không cần đến những quy định về an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, một khi thực phẩm được sản xuất và trở thành hàng hóa đưa ra thị trường nhằm mục đích trao đổi, mua bán thì đòi hỏi về an toàn thực phẩm là cần thiết. Trong nền kinh tế thị trường, để tăng lợi nhuận các đối tượng sản xuất, kinh doanh thực phẩm sẽ sử dụng các loại phụ gia, hóa chất…nhằm tăng năng suất, giúp sản phẩm của họ được bảo quản lâu hơn, đẹp mắt hơn, thu hút người tiêu dùng. Một khi sản phẩm thực phẩm có chứa các chất phụ gia, hóa chất không được phép sử dụng hoặc sử dụng vượt quá giới hạn cho phép thì người tiêu dùng là đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp. Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn ảnh hưởng xấu đến các hoạt động về thương mại, nền an ninh chính trị và sự trường tồn của giống nòi. Vì vậy cần có quản lý nhà nước nhằm định hướng các cơ sở sản xuất, kinh doanh có môi trường kinh doanh lành mạnh, bình đẳng giữa các chủ thể kinh doanh thực phẩm trong một nền kinh tế thị trường hiện nay dựa trên hệ thống pháp luật về an toàn thực phẩm. Đây là lý do cho thấy sự cần thiết phải có quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. - Nhằm quản lý xã hội trong nền kinh tế thị trường, nhà nước cần làm tròn nghĩa vụ của mình. Trong lĩnh vực an toàn thực phẩm phải đảm bảo một hệ thống pháp luật chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn, kịp thời điều chỉnh các quy định lạc hậu, gỡ bỏ những rào cản, khó khăn cho các doanh nghiệp hoạt động. Nhận thấy sự cần thiết trên, nhà nước đã ban hành Luật An toàn thực phẩm nhằm tạo một hành lang pháp lý quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong bảo đảm an toàn thực phẩm; điều kiện bảo đảm an toàn đối với thực phẩm, sản xuất, kinh doanh thực phẩm và nhập khẩu, xuất khẩu thực phẩm; quảng cáo, ghi nhãn thực phẩm; kiểm nghiệm thực phẩm; phân tích nguy cơ đối với an toàn thực phẩm; phòng ngừa, ngăn chặn và khắc phục sự cố về an toàn thực phẩm; thông tin, giáo dục, truyền thông về an toàn thực phẩm; trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm.
11 - Qua hoạt động quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm các cơ quan quản lý định hướng phát triển, nâng cao khả năng kiểm soát chất lượng thực phẩm nhằm đáp ứng được các mục tiêu quốc gia về kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ nhất định, phù hợp với các điều ước, công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia thành viên hoặc ký kết. Bên cạnh đó, hoạt động quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm góp phần hỗ trợ cho người dân được tiếp cận thực phẩm an toàn, được chăm sóc và bảo vệ sức sức khỏe, từ đó người dân cảm thấy yên tâm hơn khi sử dụng sản phẩm thực phẩm trên thị trường, gián tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Xuất phát từ những hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong thời gian qua. Mặc dù có nhiều nỗ lực trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm, tuy nhiên, công tác quản lý, kiểm soát chất lượng an toàn thực phẩm vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, bộ máy quản lý, nguồn lực kiểm soát tại một số địa phương còn hoạt động chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Ý thức chấp hành pháp luật về an toàn thực phẩm của một bộ phận người dân còn thấp. Việc quản lý hoạt động an toàn thực phẩm ở các địa phương còn nhiều đầu mối nên công tác phối hợp một số hoạt động quản lý, thanh tra, kiểm tra còn nhiều bất cập; các địa phương chưa có cán bộ chuyên trách, chủ yếu kiêm nhiệm, chưa đủ năng lực để giám sát chất lượng an toàn thực phẩm. 1.1.3. Chính sách của Nhà nước về an toàn thực phẩm Bất kỳ một xã hội nào cũng có trật tự riêng của nó, trật tự đó phải được giữ vững bằng pháp luật, không thể chỉ bằng tập tục hoặc chỉ bằng những quy tắc có tính chất xã hội. Trong xã hội có nhiều vấn đề nhưng không phải vấn đề nào cũng đòi hỏi phải được điều chỉnh bằng pháp luật nhưng có một số vấn đề xã hội nhất thiết phải được điều chỉnh bằng pháp luật, trong đó có vấn đề về an toàn thực phẩm bởi tính chất phức tạp của nó. Để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng quản lý nhà nước, các chủ thể quản lý sử dụng nhiều hình thức hoạt