Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về quản lý tài chính cấp xã; Phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai; từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính ở cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN ĐỨC LUÂN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN ĐỨC LUÂN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Đồng Văn Tuấn THÁI NGUYÊN - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 10 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Đức Luân
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Đồng Văn Tuấn - người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ tôi về mọi mặt để hoàn thành luận văn thạc sĩ của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Đào tạo, tập thể giáo viên và cán bộ nhân viên Khoa Quản lý kinh tế; cùng toàn thể bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi về tinh thần, vật chất và thời gian để tôi hoàn thành quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự tận tình giúp đỡ của UBND huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện giúp tôi thu thập số liệu và những thông tin cần thiết để hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 10 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Đức Luân
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii MỤC LỤC ............................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ vi DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ..................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 2 4. Những đóng góp mới của luận văn .................................................................... 2 5. Bố cục của luận văn ........................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ .................................................................................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính cấp xã ....................................................... 4 1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến quản lý tài chính cấp xã ............................ 4 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm ngân sách xã ........................................................... 4 1.1.3. Quản lý tài chính tại đơn vị HCSN .............................................................. 6 1.1.4 Nội dung cơ bản về quản lý thu chi ngân sách xã ....................................... 11 1.1.5. Nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị hành chính sự nghiệp .......................................................................................... 16 1.2 Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính cấp xã ................................................... 17 1.2.1. Cơ sở chính trị và nội dung ........................................................................ 17 1.2.2 Cơ sở pháp lý và nội dung........................................................................... 17 1.2.3 Kinh nghiệm quản lý tài chính cấp xã và bài học rút ra cho huyện Mường Khương ......................................................................................... 19 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 22 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ................................................................................. 22 2.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ............................................................. 22
iv 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ..................................................................... 22 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ...................................................................... 23 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu ................................................................... 23 2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................................. 24 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ TẠI HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG ........................................................................... 25 3.1. Tình hình cơ bản của huyện Mường Khương ............................................... 25 3.1.1 Điều kiện tự nhiên ....................................................................................... 25 3.1.2 Điều kiện kinh tế xã hội .............................................................................. 26 3.2. Thực trạng quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương ................... 29 3.2.1. Bộ máy quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương ..................... 29 3.2.2. Thực trạng quản lý thu ngân sách xã tại huyện Mường Khương .............. 32 3.2.3. Thực trạng quản lý chi ngân sách xã tại huyện Mường Khương ............... 51 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính cấp xã huyện Mường Khương ........ 68 3.3.1. Yếu tố khách quan ...................................................................................... 68 3.3.2. Yếu tố chủ quan ......................................................................................... 71 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương ..... 72 3.4.1. Đánh giá qua phiếu khảo sát ...................................................................... 72 3.4.2. Những kết quả đạt được ............................................................................. 80 3.4.3. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................ 81 Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG .............. 83 4.1. Quan điểm và định hướng chiến lược, mục tiêu quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương ......................................................................... 83 4.1.1. Quan điểm và định hướng .......................................................................... 83 4.1.2. Mục tiêu...................................................................................................... 84 4.2. Những giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương ......................................................................................... 84 4.2.1. Giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách cấp xã .................... 84
v 4.2.2. Giải pháp hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách cấp xã ...................... 85 4.2.3. Các giải pháp về quản lý thu ngân sách xã ................................................ 88 4.2.4. Các giải pháp về quản lý chi ngân sách xã ................................................ 90 4.2.5. Hoàn thiện xây dựng hệ thống định mức chi ngân sách ............................ 91 4.2.6. Tăng cường tập huấn nâng cao trình độ quản lý, giám sát cho chủ tịch HĐND, UBND, cán bộ tài chính - kế toán các xã trên địa bàn huyện ...... 94 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 101 PHỤ LỤC........................................................................................................... 102
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ATGT : An toàn giao thông CQSDĐ : Chuyển quyền sử dụng đất ĐP : Địa phương DT : Doanh thu GTGT : Giá trị gia tăng HCSN : Hành chính sự nghiệp HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc nhà nước KH : Kế hoạch KT-XH : Kinh tế - Xã hội MTQG : Môi trường quốc gia NS : Ngân sách NSNN : Ngân sách nhà nước NSTW : Ngân sách trung ương NSX : Ngân sách xã QL : Quản lý SDĐNN : Sử dụng đất nông nghiệp TC -KH : Tài chính - kế hoạch TCKH : Tài chính kế hoạch THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TNDN : Thu nhập doanh nghiệp UBMTTQ : Ủy ban mặt trận tổ quốc UBND : Ủy ban nhân dân UBTVQH : Ủy ban thường vụ quốc hội XDCB : Xây dựng cơ bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Dân số trung bình của huyện Mường Khương giai đoạn 2017 - 2019 .... 28 Bảng 3.2. Tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 .............................. 38 Bảng 3.3. Tình hình chấp hành dự toán các khoản thu 100% ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 ..... 42 Bảng 3.4. Tình hình chấp hành dự toán các khoản thu hưởng tỷ lệ của Ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017-2019 ....................................................................................... 44 Bảng 3.5. Quyết toán thu ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 ..................................................... 48 Bảng 3.6. Tình hình kiểm tra, giám sát thu ngân sách xã trên địa bàn xã Mường Khương qua 3 năm 2017 – 2019 ........................................ 50 Bảng 3.7. Tình hình dự toán chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 ..................................................... 54 Bảng 3.8. Tình hình chấp hành dự toán chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 .............................. 60 Bảng 3.9. Quyết toán chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Mường Khương qua 3 năm 2017 - 2019 ..................................................... 61 Bảng 3.10. Tình hình kiểm tra, giám sát chi ngân sách xã trên địa bàn xã Mường Khương qua 3 năm 2017 – 2019 ........................................ 63 Bảng 3.11. Đánh giá của đối tượng điều tra về thực hiện lập dự toán thu chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương .............. 74 Bảng 3.12. Đánh giá của đối tượng điều tra về thực hiện quản lý thu ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương ............................ 77 Bảng 3.13. Đánh giá của đối tượng điều tra về thực hiện quản lý chi ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương ............................ 79
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việc quản lý nguồn tài chính góp phần quản lý chặt chẽ các nguồn thu từ NSNN, từ viện trợ hay từ nguồn thu khác của đơn vị, trên cơ sở đó đánh giá được hiệu quả hoạt động của đơn vị. Bên cạnh đó, công tác này cũng góp phần tạo khuôn khổ chi tiêu phù hợp với tình hình tài chính, làm cơ sở cho việc hạch toán kế toán tại đơn vị; đảm bảo được nguồn tài chính cho hoạt động của đơn vị, từ đó đưa ra những kế hoạch, định hướng phát triển cho phù hợp với từng giai đoạn của sự phát triển. Ngoài ra, việc quản lý cũng giúp cho các khoản chi được thực hiện theo đúng kế hoạch, đạt hiệu quả hoạt động cao đồng thời tiết kiệm chi phí, tạo điều kiện để tăng thu nhập cho cán bộ nhân viên, phát huy tính chủ động, sáng tạo, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Quản lý tài chính tại địa phương là một trong những công cụ của quản lý nhà nước ở một quốc gia, nó giúp kiểm soát các hoạt động thu, chi từ ngân sách nhà nước từ viện trợ hay các nguồn tài chính khác của đơn vị, trên cơ sở đó đánh giá được hiệu quả quản lý của đơn vị. Ủy ban nhân dân huyện Mường Khương là một trong những đơn vị hành chính công của tỉnh Lào Cai. Với đặc điểm là một huyện miền núi địa hình phức tạp, các xã trên địa bàn huyện luôn nhận được sự quan tâm, phân bổ ngân sách dành cho các hoạt động kinh tế xã hội đặc thù. Tuy nhiên, trong những năm gần đây hoạt động quản lý tài chính trên địa bàn huyện vẫn còn tồn tại nhất định đòi hỏi huyện cần có những bước đột phá trong quản lý tài chính ở cấp xã. Do vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện về cả lý luận và thực tiễn, qua đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính cấp xã trên đại bàn Mường Khương, tỉnh Lào Cai, tôi cho rằng vấn đề này là hoàn toàn phù hợp và mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai” làm luận văn Thạc sĩ cho mình.
2 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục tiêu chung Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về quản lý tài chính cấp xã; Phân tích thực “ trạng công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai; từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính ở cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa sở lý luận và thực tiễn quản lý tài chính ở cấp xã. - Phân tích được thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu: Đề án tập trung nghiên cứu quản lý tài chính tại đơn vị hành chính sự nghiệp cấp xã. Phiếu điều tra được gửi cho các trưởng, phó phòng và cán bộ Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục thuế, Kho bạc nhà nước với số phiếu hợp lệ là 30; Cán bộ các xã có liên quan đến công tác quản lý ngân sách cấp xã với số phiếu hợp lệ là 60. b. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu tại địa bàn huyện Mường Khương. - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2017 - 2019. Đề xuất giải pháp đến năm 2022. - Phạm vi về nội dung: Công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 4. Những đóng góp mới của luận văn - Ý nghĩa khoa học: Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản “ về quản lý tài chính cấp xã. Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương trong thời gian qua. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính cấp xã trong thời gian tới.
3 - Ý nghĩa thực tiễn: Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý tài “ chính ở cấp xã nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về quản lý tài chính cấp xã tại huyện Mường Khương. Luận văn là tài liệu tham khảo tốt cho lãnh đạo trong việc xây dựng chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính cấp xã trong thời gian tới. Luận văn cũng là tài liệu tham khảo cho các lĩnh vực giảng dạy, học tập nghiên cứu về quản lý tài chính cấp xã. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính cấp xã. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Chương 4: Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính cấp xã trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CẤP XÃ 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính cấp xã 1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến quản lý tài chính cấp xã - Khái niệm về đơn vị hành chính sự nghiệp Đơn vị HCSN là các đơn vị, cơ quan hoạt động bằng nguồn kinh phí do “ NSNN hoặc cấp trên cấp phát hoặc bằng nguồn kinh phí khác như hội phí, học phí, viện phí, kinh phí được viện trợ, thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ,… Đó là các đơn vị HCSN trực thuộc các Bộ, Tổng cục, các cơ quan đoàn thể, các tổ chức xã hội do trung ương và địa phương quản lý và các đơn vị trực thuộc lực lượng vũ trang. - Khái niệm về tài chính Tài chính là sự vận động của vốn tiền tệ diễn ra ở mọi chủ thể trong xã hội “ phản ánh tổng hợp các mối quan hệ kinh tế nảy sinh trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội. Tài chính công là toàn bộ các hoạt động thu, chi bằng tiền do Nhà nước tiến hành, nó phản ánh hệ thống các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ công nhằm phục vụ và thực hiện các chức năng của Nhà nước đối với việc đáp ứng các nhu cầu, lợi ích chung của toàn xã hội. - Tài chính của các đơn vị HCSN: là hoạt động theo dõi, quản lý, sử dụng “ kinh phí NSNN cấp để thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, tự huy động vốn và tận dụng cơ sở vật chất kỹ thuật, lao động sẵn có của đơn vị để tổ chức sản xuất kinh doanh dịch vụ. 1.1.2. Khái niệm và đặc điểm ngân sách xã * Ngân sách xã Ngân sách xã là một cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống NSNN, là hệ thống “ các quan hệ giữa Nhà nước với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình phân phối nhằm tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ của chính quyền cấp xã hằng năm; là đại diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền xã
5 có thể chủ động khai thác những thế mạnh có sẵn để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn xã. Ngân sách xã trực tiếp gắn với người dân, trực tiếp giải quyết toàn bộ mối quan hệ về lợi ích giữa Nhà nước với dân. Đồng thời, Ngân sách xã cũng là công vụ, phương tiện vật chất bằng tiền để chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng nhiệm vụ của mình, là công cụ kinh tế quan trọng điều tiết, quản lý nền kinh tế xã hội tại địa phương. Trong những năm vừa qua, Ngân sách xã đã được Đảng và Nhà nước quan tâm chú ý cùng với quá trình phát triển và hoàn thiện không ngừng chức năng, nhiệm vụ của chính quyền cấp cơ sở. Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002 có hiệu lực đối với quyết toán ngân sách các năm 2013-2017. Kể từ năm ngân sách 2018, luật ngân sách mới đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 25 tháng 6 năm 2015 đã xác định: NSX là một bộ phận của NSNN, là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa chính quyền nhà nước cấp xã với nhân dân phát sinh trong quá trình huy động và sử dụng các nguồn tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản lý, điều hành nền kinh tế - xã hội trên địa bàn xã. NSX là Ngân sách của chính quyền cấp xã, do Ủy ban nhân dân (UBND) xã xây dựng quản lý, điều hành, được Hội đồng nhân dân (HĐND) xã quyết định và giám sát thực hiện. Như vậy, quá trình hình thành qũy NSX luôn gắn chặt với bộ máy chính quyền cấp xã nhằm duy trì sự tồn tại và phát huy hiệu lực của bộ máy chính quyền xã, thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội mà chính quyền cấp xã đảm nhận trong thời kỳ do HĐND xã giao cho. * Đặc điểm Ngân sách xã Trong điều kiện hiện nay, sự tồn tại và hoạt động của Ngân sách xã được “ xem như là điều hiển nhiên. Cùng với hệ thống NSNN ngày càng được hoàn thiện và nền tài chính quốc gia đã và đang được nâng cao hiệu quả thì NSX cũng đã chứng minh được tầm quan trọng và tính hiệu quả trong hoạt động của mình góp phần và sự nghiệp phát triển kinh tế.
6 Ngân sách xã có một số đặc điểm như sau: + Ngân sách xã là một loại quỹ tiền tệ của 3 cơ quan chính quyền Nhà nước cấp cơ sở. Hoạt động của ngân sách xã luôn gắn chặt với hoạt động chính quyền nhà nước cấp xã. + Ngân sách xã vừa là một cấp ngân sách, lại vừa là một đơn vị dự toán đặc biệt. Nó ảnh hưởng chi phối lớn đến quá trình tổ chức lập, chấp hành và quyết toán NSX. Đòi hỏi phải tuân theo một chu trình quản lý chặt chẽ và khoa học. + Quan hệ thu chi NSX là quan hệ lợi ích phát sinh trong quá trình thu chi NSX giữa chính quyền cấp xã và các chủ thể kinh tế xã hội. Các khoản thu, chi của ngân sách cấp xã được thực hiện theo phương thức phân phối lại và không hoàn trả một cách trực tiếp. 1.1.3. Quản lý tài chính tại đơn vị HCSN 1.1.3.1. Quan niệm quản lý tài chính tại đơn vị HCSN “Quản lý nói chung được quan niệm là một quá trình tổ chức, điều hành mà chủ thể quản lý tiến hành thông qua việc sử dụng các công cụ và phương pháp thích hợp nhằm tác động và điều khiển đối tượng quản lý hoạt động phát triển hợp với quy luật khách quan và đạt tới các mục tiêu đã định. Trong quản lý, các vấn đề về: Chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, công cụ quản lý và phương pháp quản lý, mục tiêu quản lý là những yếu tố trung tâm đòi hỏi phải được xác định đúng đắn. Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN là một bộ phận của quản lý kinh tế - xã hội nói chung, do đó các vấn đề nêu trên phải được nhận thức đầy đủ. - Quản lý tài chính tại đơn vị HCSN là hệ thống các phương pháp, biện pháp, “ các công cụ tác động một cách có ý thức tới đối tượng của quản lý, phù hợp với những điều kiện cụ thể nhất định, với mục đích tăng thu và sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả tài chính của các đơn vị HCSN. Đối tượng quản lý tài chính tại đơn vị HCSN cấp Sở được xác định là quản lý thu, quản lý việc phân bổ chi và sử dụng các nguồn lực tài chính của Sở trong thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước. Quản lý các nguồn lực tài chính của đơn vị HCSN cấp Sở chính là quản lý các nguồn thu bao gồm các nguồn: nguồn NSNN cấp, nguồn thu phí lệ phí của đơn vị và nguồn thu từ các nguồn viện trợ.
7 - Mục tiêu quản lý tài chính tại đơn vụ HCSN: Thứ nhất, quản lý tài chính nhằm tăng hiệu quả sử dụng kinh phí, tránh thất thoát. Thứ hai, quản lý tài chính nhằm sử dụng kinh phí đúng mục đích + Vai trò của quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN có những vai trò cụ thể như sau: - Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN nhằm tạo sự thống nhất các hoạt “ động tài chính trong toàn bộ máy quản lý hành chính nhà nước, bao gồm các cá nhân, cơ quan, đơn vị trong tổ chức các cấp, giữa người bị quản lý với nhau và giữa những người quản lý và người bị quản lý. Chỉ có sự thống nhất trong đa dạng thì quản lý tài chính mới có kết quả và mới giảm được chi phí tiền của và công sức cho quản lý. - Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN nhằm định hướng các hoạt động “ tài chính trên cơ sở xác định mục tiêu tài chính và hướng mọi nỗ lực của các cá nhân, của tổ chức vào việc thực hiện mục tiêu chung đó. - Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN nhằm tổ chức, điều hoà, phối hợp “ và hướng dẫn hoạt động tài chính của các cá nhân, cơ quan, đơn vị trong bộ máy quản lý các cấp; đồng thời giảm thiểu được sự bất ổn nhằm đạt mục tiêu chính trị đã đề ra với hiệu quả tốt nhất. - Quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN Tạo động lực cho mọi cá nhân “ trong tổ chức bằng cách kích thích, đánh giá, khen thưởng những người có công; uốn nắn những lệch lạc, sai sót của cá nhân trong tổ chức nhằm giảm bớt những thất thoát, sai lệch trong quá trình quản lý. - Tăng năng lực của các đơn vị sự nghiệp. Để đơn vị HCSN hàn thanh tốt “ được các nhiệm vụ của quản lý nhà nước cũng như nhiệm vụ sự nghiệp. vv… 1.1.3.2 Nội dung quản lý tài chính trong các đơn vị HCSN Thứ nhất, xây dựng kế hoạch tài chính của đơn vị Các hoạt động tài chính của đơn vị cần được dự kiến trước thông qua việc “ lập kế hoạch tài chính. Có kế hoạch tài chính tốt thì đơn vị mới có thể đưa ra các quyết định tài chính thích hợp nhằm đạt tới các mục tiêu của đơn vị. Kế hoạch tài chính là một bộ phận quan trọng của kế hoạch hoạt động nhằm trình bày có hệ
8 thống các dự kiến về nhu cầu kinh phí, tổ chức nguồn kinh phí để thực hiện các hoạt động chuyên môn nhằm đạt được những kết quả trong tương lai. Kế hoạch tài chính là một công cụ bảo đảm cho sự hoạt động thành công của đơn vị. Việc lập kế hoạch tài chính giúp cho người quản lý xác định rõ mục tiêu cần đạt tới; từ đó cân nhắc, xem xét tính khả thi, tính hiệu quả của các quyết định. Kế hoạch tài chính là công cụ giúp cho người quản lý thực hiện tốt việc điều hành hoạt động chung của đơn vị, hoạt động tài chính và hơn thế nữa là chủ động ứng phó với những biến động thực tế so với dự kiến; từ đó điều chỉnh kịp thời các hoạt động để đạt mục tiêu đề ra. Thứ hai, thực hiện kế hoạch tài chính của đơn vị HCSN Thực chất kế hoạch tài chính của đơn vị là xác định nhu cầu kinh phí và huy động đầy đủ kinh phí cho các hoạt động trong từng thời kỳ cụ thể. Do vậy, việc quản lý và sử dụng các nguồn kinh phí hiện có, quản lý chặt chẽ các khoản thu chi và bảo đảm khả năng thanh toán của đơn vị có vai trò quyết định đối với sự thành công của đơn vị đó. Thứ ba, quyết toán tài chính của đơn vị HCSN Đơn vị lập báo cáo quý, báo cáo quyết toán năm gửi cơ quan quản lý cấp trên theo quy định hiện hành thông qua báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính của đơn vi phản ánh việc thu và chi tài chính trong niên độ tài chính. Nếu khâu lập kế hoạch tài chính là khâu đầu của hoạt động tài chính thì lập báo cáo quyết toán và phê duyệt quyết toán là khâu cuối cùng của hoạt động tài chính. Quyết toán thu chi là công việc cuối cùng của chu trình quản lý tài chính. Là quá trình kiểm tra tổng hợp toàn bộ số liệu về việc chấp hành kế hoạch tài chính trong niên độ tài chính, đây là cơ sở để đánh giá, phân tích kết quả chấp hành kế hoạch tài chính, đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý tài chính của đơn vi, đồng thời rút ra những ưu, khuyết điểm của từng bộ phận, những bài học kinh nghiệm, là cơ sở cho việc lập kế hoạch tài chính cho các kỳ tiếp theo. Để quyết toán cần phải thực hiện các nội dung sau: Đảm bảo tính chính xác của số liệu quyết toán: Căn cứ vào số liệu trên sổ kế toán, các kế toán đơn vị phải tiến hành rà soát, kiểm tra, đối chiếu số liệu trước khi lập báo cáo tài chính; thực
9 hiện các biểu mẫu bắt buộc theo quy định hiện hành của luật kế toán, luật ngân sách, luật thuế và các chính sách quản lý của Nhà nước gửi các cơ quan có thẩm quyền, cơ quan chủ quản đúng thời hạn đã được quy định; phải xác định được thẩm quyền xét duyệt quyết toán: đối với đơn vị dự toán thì đơn vị dự toán cấp trên xét duyệt quyết toán của đơn vị cấp dưới, đơn vị cấp 1 có nhiệm vụ tổng hợp và lập báo cáo quyết toán gửi các cơ quan tài chính đồng cấp. Thực hiện tốt nguyên tắc: Dân chủ, công khai, minh bạch trong quản lý tài chính và góp phần tiết kiệm chi ngân sách, tăng thu nhập cho cán bộ công chức. Cơ cấu chi thường xuyên ngân sách đã từng bước đổi mới, chú ý mục tiêu phục vụ các chương trình kinh tế - xã hội của địa phương, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương. 1.1.3.3. Sự cần thiết phải quản lý tài chính và phân cấp quản lý tài chính Việc xây dựng và hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với đơn vị hành chính sự nghiệp trong điều kiện hiện nay là rất cần thiết. Một cơ chế quản lý tài chính thích hợp sẽ tạo ra động lực thúc đẩy quá trình phát triển của đơn vị hành chính sự nghiệp, từ đó cho thấy cơ chế quản lý tài chính có vai trò quan trọng trong quá trình tăng trưởng và phát triển của các đơn vị hành chính sự nghiệp. Thứ nhất, cơ chế quản lý tài chính tạo ra hành lang pháp lý cho các thành viên và các chủ thể có liên quan tuân thủ, tạo ra cơ sở cho việc thực thi công tác kiểm soát các hoạt động của các thành viên trong đơn vị hành chính sự nghiệp. Cơ chế quản lý tài chính đơn vị hành chính sự nghiệp được xây dựng và áp dụng bao gồm những nội dung cụ thể, rõ ràng, chi tiết như: Cơ chế tạo lập và sử dụng vốn của đơn vị hành chính sự nghiệp; Cơ chế quản lý tài sản và sử dụng vốn của đơn vị hành chính sự nghiệp; Cơ chế quản lý thu, chi của đơn vị hành chính sự nghiệp; Cơ chế kiểm soát và giám sát tài chính của đơn vị hành chính sự nghiệp. Đó chính là những quy định, quy chế quản lý có liên quan đến tất cả các hoạt động tài chính của một đơn vị hành chính sự nghiệp. Cơ chế quản lý tài chính với những nội dung cụ thể đó được biểu hiện cụ thể đó là những văn bản của các cơ quan có thẩm quyền như Nghị định của Chính phủ, Quyết định của Thủ tướng, Thông tư hướng dẫn thực hiện và các bộ quy chế của Đơn vị hành chính sự nghiệp. Những nội dung chi tiết này đi vào thực tế và trở thành một hành lang pháp lý để đơn vị
10 hành chính sự nghiệp và các thành viên thực hiện. Trong quá trình hoạt động, tất cả các đơn vị thành viên thuộc mọi cấp bậc và cả đơn vị hành chính sự nghiệp phải tuân thủ theo một cơ chế thống nhất, đảm bảo tính đồng bộ. Bên cạnh đó, cơ chế quản lý tài chính đã được ban hành thực hiện được coi như những căn cứ, chuẩn mực để phục vụ cho việc thực thi kiểm soát các hoạt động tài chính trong đơn vị hành chính sự nghiệp. Khi tiến hành công tác kiểm soát có nghĩa là thực hiện việc đối chiếu so sánh giữa việc thực hiện công tác quản lý tài chính thực tế ở các đơn vị thành viên với nội dung đã quy định trong cơ chế quản lý tài chính đã ban hành. Thứ hai, cơ chế quản lý tài chính tác động tới việc lựa chọn định hướng cho chiến lược phát triển của từng đơn vị thành viên và cả đơn vị hành chính sự nghiệp trong thời điểm hiện tại và tương lai. Định hướng phát triển của mỗi đơn vị thành viên và cả đơn vị hành chính sự nghiệp được xác định và xây dựng dựa trên như cơ hội và thách thức từ bên ngoài và những điểm mạnh, điểm yếu nội tại của các đơn vị và đơn vị hành chính sự nghiệp. Trong những yếu tố nội tại, tài chính và năng lực quản lý tài chính luôn là những nội dung quan trọng hàng đầu. Năng lực tài chính thể hiện qua lượng vốn chủ sở hữu của các chủ sở hữu trong các đơn vị và cơ cấu tổng tài sản hoạt động của các đơn vị. Năng lực quản lý tài chính thể hiện qua cơ chế quản lý tài chính của các đơn vị và đơn vị hành chính sự nghiệp. Nếu đơn vị hành chính sự nghiệp có năng lực tài chính và quản lý tài chính tốt sẽ tạo thành nền tảng động lực để xây dựng và thực thi các chiến lược. Một cách chi tiết hơn, tại một thời điểm xác định, những nội dung cụ thể của cơ chế quản lý tài chính được thiết kế phù hợp sẽ thúc đẩy việc xây dựng và thực thi các chiến lược một cách hiệu quả. Thứ ba, cơ chế quản lý tài chính làm cơ sở để thực hiện việc kiểm tra giám sát, đánh giá tình hình thực hiện việc tuân thủ và tính hiệu quả trong hoạt động của đơn vị hành chính sự nghiệp. Trong hoạt động kiểm tra, giám sát các hoạt động thuộc các tổ chức, chủ thể kiểm tra giám sát luôn phải dựa vào những cơ sở, những căn cứ cụ thể. Đối với hoạt động quản lý tài chính trong các đơn vị thành viên và đơn vị hành chính sự
11 nghiệp, các nhà quản lý căn cứ vào cơ sở để thực hiện việc kiểm tra giám chính là những nội dung cụ thể quy định trong cơ chế quản lý tài chính của đơn vị. Việc kiểm tra giám sát tính tuân thủ hoạt động quản lý tài chính là việc so sánh quá trình thực hiện các nghiệp vụ tài chính với những nội dung chi tiết đã quy định trong cơ chế quản lý tài chính. Kiểm tra giám sát tài chính trong các đơn vị ngoài việc ngăn ngừa những sai lệch, vi phạm quy định trong cơ chế quản lý tài chính đã quy định còn có thể phát hiện những sáng kiến, cải tiến trong việc thực thi cơ chế quản lý tài chính, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính của đơn vị hành chính sự nghiệp. Bên cạnh đó, nội dung của cơ chế quản lý tài chính được thực hiện đúng cũng sẽ trở thành công cụ đo lường tính hiệu quả của quản lý tài chính trong các đơn vị. Cụ thể, các cơ chế có liên quan được thực hiện hầu hết đều phản ánh mối quan hệ kết quả và chi phí trong quản lý, do vậy mặt hiệu quả thể hiện khá rõ ràng. 1.1.4 Nội dung cơ bản về quản lý thu chi ngân sách xã 1.1.4.1. Lập dự toán ngân sách cấp xã Hàng năm trên cơ sở hướng dẫn của uỷ ban nhân dân cấp trên, uỷ ban nhân dân xã lập dự toán ngân sách năm sau trình HĐND xã quyết định. - Căn cứ lập dự toán ngân sách xã: Các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh - quốc phòng, trật tự an toàn xã hội của xã. Chính sách, chế độ thu NSNN, cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách xã và tỷ lệ phân chia nguồn thu do HĐND tỉnh quy định. Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do chính phủ, thủ tướng chính phủ, Bộ Tài chính và HĐND cấp tỉnh quy định. Số kiểm tra về dự toán ngân sách xã do UBND huyện thông báo. Tình hình thực hiên dự toán ngân sách xã năm hiện hành và các năm trước đó. - Trình tự lập dự toán ngân sách xã Ban Tài chính và ngân sách xã kết hợp với cơ quan thuế hoặc đội thu thuế (nếu có) tính toán các khoản thu ngân sách nhà nước trên địa bàn (trong phạm vi phân cấp do xã quản lý).