Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:136

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài được thực hiện nhằm góp phần hoàn thiện chức năng quản lý công tác kế hoạch, tài chính, kế toán và đầu tư xây dựng cơ bản theo quy định của pháp luật tại Sở Lao động Thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN MẠNH HOÀN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI SỞ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH - XÃ HỘI TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN MẠNH HOÀN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI SỞ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH - XÃ HỘI TỈNH LÀO CAI NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Lan Anh THÁI NGUYÊN - 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa công bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông tin xác thực. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Tác giả luận văn Nguyễn Mạnh Hoàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Lan Anh, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban lãnh đạo, các bạn bè đồng nghiệp, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Mạnh Hoàn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................. vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .......................................................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu ................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC ..................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước ................................................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm, phân loại cơ quan hành chính nhà nước ............................... 5 1.1.2. Công tác quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước............. 7 1.1.3. Nội dung công tác quản lý tài chính tại cơ quan hành chính nhà nước 19 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nâng cao hoạt động quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước.......................................................................... 38 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước ................................................................................................................. 41 1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước của tỉnh Quảng Bình .............................................................................. 41 1.2.2. Kinh nghiệm về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước của tỉnh Hải Dương ................................................................................ 42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv 1.2.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước tại Sở Lao động TB&XH tỉnh Lào Cai .......................................... 44 Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 47 2.1. Câu hỏi và quy trình thực hiện nghiên cứu .............................................. 47 2.1.1. Các câu hỏi nghiên cứu ......................................................................... 47 2.2.2 Quy trình nghiên cứu ............................................................................. 47 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 49 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 49 2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu............................................................... 51 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 52 2.3. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng và đo lường .................................................... 53 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh thực trạng công tác quản lý tài chính ............ 53 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả của công tác quản lý tài chính........... 53 Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI SỞ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI TỈNH LÀO CAI ................. 56 3.1. Giới thiệu về Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai ........... 56 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 56 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ......................................................................... 59 3.1.3. Tổ chức bộ máy quản lý ........................................................................ 64 3.2. Thực trạng quản lý tài chính tại Sở Lao động Thương binh và Xã hội Tỉnh Lào Cai.................................................................................................... 67 3.2.1 Lập dự toán thu chi tài chính và quản lý các nguồn thu ........................ 67 3.2.2 Quản lý sử dụng, phân bổ dự toán ......................................................... 79 3.2.3. Công tác quyết toán kinh phí ................................................................ 92 3.2.4. Công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ ..................................................... 94 3.2.5. Công tác xây dựng quy chế chi tiêu nôi bộ ........................................... 96 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai ............................................................................ 96 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v 3.3.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 96 3.3.2. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 98 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sở Lao động Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 99 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 99 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế........................... 101 Chương 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI SỞ LAO ĐỘNG THƯƠNG BINH & XÃ HỘI TỈNH LÀO CAI ................. 106 4.1. Định hướng và mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Sở Lao động Thương binh & Xã hội ......................................................................... 106 4.2. Định hướng và mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Sở Lao động Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai .................................................... 107 4.2.1. Định hướng hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Sở Lao động Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai ............................................................. 107 4.2.2. Mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Sở Lao động Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai ............................................................. 108 4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai ....................................................................................... 109 4.3.1. Hoàn thiện lập dự toán, phân bổ dự toán và chấp hành dự toán kinh phí ngân sách Nhà nước cấp................................................................................ 109 4.3.2. Hoàn thiện công tác xét duyệt, quyết toán, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm toán nội bộ...................................................................................... 112 4.3.3. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ ..................................................... 114 4.3.4. Một số giải pháp khác ......................................................................... 115 KẾT LUẬN .................................................................................................. 120 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 121 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 123 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa NSNN Ngân sách Nhà nước HCNN Hành chính Nhà nước TB&XH Thương binh và Xã hội CTMT Chương trình mục tiêu TSCĐ Tài sản cố định CNTT Công nghệ thông tin CBCC Cán bộ công chức XDCB Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Tình hình thực hiện nộp báo cáo dự toán của các đơn vị giai đoạn 2016-2018 ....................................................................................... 69 Bảng 3.2. Tình hình thực hiện nộp báo cáo dự toán đúng với nội dung của các đơn vị giai đoạn 2016-2018 ............................................................ 69 Bảng 3.3: Tình hình dự toán thu tài chính của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2018 ...................................... 70 Bảng 3.4: Nguồn tài chính của Sở Lao động –Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai năm 2016-2018 ......................................................................... 73 Bảng 3.5: Cơ cấu nguồn tài chính của Sở Lao động –Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai năm 2016-2018 .......................................................... 75 Bảng 3.6: Bảng tổng hợp ý kiến về quản lý nguồn thu tại Sở Lao động – TBXH tỉnh Lào Cai..................................................................................... 79 Bảng 3.7: Chi từ các nguồn kinh phí của Sở Lao động –Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai năm 2016-2018: ................................................... 84 Bảng 3.8: Nội dung chi NSNN cấp của Sở Lao động –Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai năm 2016-2018: ......................................................... 86 Bảng 3.9: Cơ cấu nội dung chi NSNN cấp của Sở Lao động –Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai năm 2016-2018 .............................................. 88 Bảng 3.10: Ý kiến về quản lý sử dụng các nguồn lực tài chính tại Sở Lao động – TBXH tỉnh Lào Cai...................................................................... 90 Bảng 3.11. Tổng hợp tình hình tiết kiệm chi kinh phí tự chủ giai đoạn 2017- 2018 ................................................................................................. 91 Bảng 3.12. Tình hình thực hiện quyết toán năm 2018 của các đơn vị.............. 93 Bảng 3.13. Tình hình thực hiện kiểm tra, kiểm toán nội bộ tại đơn vị theo kế hoạch hàng năm giai đoạn 2016-2018 ............................................ 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Quy trình thực hiện nghiên cứu ..................................................... 48 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý Sở Lao động thương binh – Xã hội tỉnh Lào Cai..................................................................................... 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thực hiện lộ trình cải cách hành chính Nhà nước giai đoạn 2010-2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 quy định về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. Thực tế cho thấy, trong hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, thì quản lý hiệu quả nguồn tài chính trở thành một nhiệm vụ trọng tâm và rất cần thiết, ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng cung cấp dịch vụ của đơn vị. Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế xã hội và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới các quá trình kinh tế xã hội theo các phương hướng phát triển đã được hoạch định. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính ở các đơn vị sự nghiệp có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài chính. Công tác này cũng góp phần tạo khuôn khổ chi tiêu phù hợp với tình hình tài chính, làm cơ sở cho việc hạch toán kế toán tại đơn vị, đảm bảo được nguồn tài chính cho hoạt động của đơn vị, từ đó đưa ra những kế hoạch, định hướng phát triển cho phù hợp với từng giai đoạn của sự phát triển. Ngoài ra, việc quản lý cũng giúp cho các khoản chi được thực hiện theo đúng kế hoạch, đạt hiệu quả hoạt động cao, đồng thời tiết kiệm chi phí, tạo điều kiện để tăng thu nhập cho cán bộ nhân viên, phát huy tính chủ động, sáng tạo, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Cũng như nhiều đơn vị sự nghiệp công lập khác trong cả nước, việc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 thực hiện Nghị định số 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ đã tạo được những thay đổi đáng kể trong nhận thức của cán bộ, nhân viên trong Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai. Qua đó tạo tính tự chủ cho đơn vị trong việc ra các quyết định, trong đó có các quyết định tài chính, mang tính chủ động và sát với thực tiễn hơn, thu được hiệu quả cao hơn. Cụ thể, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai đã thực hiện đầy đủ cơ chế quản lý tài chính, quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm; Quản lý, sử dụng hiệu quả tài sản, nguồn nhân lực để phát triển và nâng cao chất lượng hoạt động cung cấp dịch vụ ngày một tốt hơn. Tuy nhiên, cơ chế quản lý tài chính đối với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai, hiện vẫn còn nhiều bất cập, khó khăn trong công tác quản lý tài chính. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý tài chính tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề tài được thực hiện nhằm góp phần hoàn thiện chức năng quản lý công tác kế hoạch, tài chính, kế toán và đầu tư xây dựng cơ bản theo quy định của pháp luật tại Sở Lao động Thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại cơ quan hành chính nhà nước. - Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai, chỉ ra những kết quả đã đạt được, những hạn chế, phân tích nguyên nhân của những hạn chế đó. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai trong thời gian tới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các hoạt động quản lý tài chính tại Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai, bao gồm bộ máy quản lý tài chính, công tác quản lý thu và quản lý chi. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Quản lý tài chính tại Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Lào Cai là lĩnh vực rộng và mỗi một cơ quan hành chính Nhà nước lại có những đặc điểm riêng. Trong khuôn khổ luận văn này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu về quản lý tài chính nguồn kinh phí NSNN cấp cho Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai. - Phạm vi về không gian: Luận văn được nghiên cứu tại Sở Lao động – Thương binh và xã hội tỉnh Lào Cai. - Phạm vi về thời gian: Số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến tháng 6/2019. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu giúp Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai xây dựng kế hoạch nâng quản lý tài chính trong thời gian tới. Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao quản lý tài chính tại Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai, có ý nghĩa thiết thực cho quá trình nâng cao quản lý tài chính tại Sở Lao động thương binh Xã hội tỉnh Lào Cai và đối với các cơ quan hành chính nhà nước có điều kiện tương tự. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo luận văn được chia làm 4 chương. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại cơ quan hành chính nhà nước. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý tài chính tại Sở Lao động - Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai. Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Sở Lao động - Thương binh & Xã hội tỉnh Lào Cai. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước 1.1.1. Khái niệm, phân loại cơ quan hành chính nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm cơ quan hành chính nhà nước Cơ quan hành chính Nhà nước (HCNN) là một cơ quan trong hệ thống các cơ quan Nhà nước, được thành lập theo quy định của pháp luật (hiến pháp, luật, pháp lệnh) có tổ chức và hoạt động theo quyết định của pháp luật; sử dụng quyền lực Nhà nước thực thi chức năng, nhiệm vụ trong phạm vi thẩm quyền do pháp luật quy định; Cơ quan HCNN là một loại cơ quan thuộc quyền lực hành pháp, được lập ra để thực thi pháp luật do cơ quan quyền lực Nhà nước ban hành. Thẩm quyền của chúng chỉ giới hạn trong phạm vi chấp hành, điều hành và chịu sự giám sát của cơ quan quyền lực cùng cấp; Hoạt động của cơ quan HCNN mang tính thường xuyên, liên tục và tương đối ổn định, là cầu nối trực tiếp nhất đưa đường lối, chính sách, pháp luật vào cuộc sống. Tổ chức của cơ quan HCNN có mối quan hệ trực thuộc theo một thứ bậc chặt chẽ (quan hệ mệnh lệnh) tạo thành một hệ thống thống nhất từ trung ương xuống các cấp địa phương. Chức năng quan trọng và chủ yếu của cơ quan HCNN là quản lý, điều hành các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội một cách độc lập tương đối trong phạm vi một quốc gia hay một địa phương nhất định. Cơ quan HCNN là thuật ngữ được sử dụng khi nói về một bộ phận (cơ quan) cấu thành của bộ máy HCNN được sử dụng quyền lực Nhà nước để thực hiện chức năng quản lý, điều hành (chức năng hành pháp) đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
6 1.1.1.2. Phân loại cơ quan hành chính nhà nước Hiện nay, có nhiều cách phân loại cơ quan HCNN trong đó có hai cách phân loại chủ yếu. Đó là phân loại theo tính chất hoạt động và phân loại theo cấp dự toán. - Phân loại theo tính chất hoạt động, cơ quan hành chính Nhà nước bao gồm: Các cơ quan quản lý Nhà nước (các cơ quan lập pháp, cơ quan HCNN và cơ quan tư pháp). + Các đơn vị sự nghiệp có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các dịch vụ công cho xã hội (giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, khoa học công nghệ, kinh tế…); + Các tổ chức xã hội (tổ chức chính trị xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp…) - Phân loại theo cấp dự toán, các cơ quan hành chính trong cùng một ngành theo hệ thống dọc được thống nhất tổ chức thành các đơn vị dự toán các cấp: đơn vị dự toán cấp 1, đơn vị dự toán cấp 2 và đơn vị dự toán cấp 3. + Đơn vị dự toán cấp 1: là đơn vị nhận trực tiếp ngân sách năm do cấp chính quyền tương ứng giao và chịu trách nhiệm phân bổ dự toán ngân sách năm xuống cho đơn vị cấp dưới, quản lý điều hành ngân sách năm của cấp mình và cấp dưới trực thuộc. + Đơn vị dự toán cấp 2: là đơn vị trực thuộc đơn vị dự toán cấp 1, có nhiệm vụ nhận dự toán ngân sách của đơn vị dự toán cấp 1 và phân bổ dự toán cho đơn vị dự toán cấp 3, có trách nhiệm tổ chức điều hành quản lý kinh phí của mình và đơn vị dự toán cấp dưới. + Đơn vị dự toán cấp 3: là đơn vị dự toán trực tiếp sử dụng kinh phí từ đơn vị cấp 2 hoặc đơn vị dự toán cấp 1 nếu không có cấp 2 có trách nhiệm tổ chức thực hiện quản lý kinh phí của đơn vị mình và đơn vị dự toán cấp dưới. Ngoài ra để phân loại cơ quan hành chính Nhà nước còn được thực hiện theo cơ sở pháp lý của việc thành lập gồm: cơ quan hành chính mà việc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7 thành lập do hiến pháp quy định, các cơ quan hành chính Nhà nước được lập trên cơ sở các đạo luật các văn bản dưới luật; phân loại theo địa giới hành chính (cơ quan HCNN Trung ương và cơ quan HCNN địa phương); phân loại theo phạm vi thẩm quyền (cơ quan HCNN có thẩm quyền chung và cơ quan HCNN có thẩm quyền riêng)… 1.1.2. Công tác quản lý tài chính trong cơ quan hành chính nhà nước 1.1.2.1. Khái niệm tài chính, quản lý tài chính Theo giáo trình Kinh tế chính trị của Học viện chính trị quốc gia TP. Hồ Chí Minh “Quản lý là quá trình mà chủ thể quản lý sử dụng các công cụ quản lý và phương pháp quản lý thích hợp nhằm điều khiển đối tượng quản lý hoạt động và phát triển nhằm đạt đến những mục tiêu đã định”. Quản lý được sử dụng khi nói tới các hoạt động và các nhiệm vụ mà nhà quản lý phải thực hiện thường xuyên từ việc lập kế hoạch đến quá trình thực hiện kế hoạch đồng thời của tổ chức kiểm tra, nó còn hàm ý cả mục tiêu, kết quả và hiệu năng hoạt động của tổ chức. Kế thừa những nghiên cứu khác nhau về tài chính, có thể thấy khi mối quan hệ giữa kinh tế, hàng hóa, tiền tệ ngày càng phát triển thì càng có nhiều quan niệm về tài chính. Theo giáo trình Kinh tế chính trị của Học viện chính trị quốc gia TP. Hồ Chí Minh, “Tài chính là một phạm trù kinh tế gắn liền với sản xuất hàng hóa, tiền tệ và Nhà nước. Nó phản ánh phân phối tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân dưới hình thức giá trị để hình thành và sử dụng có kế hoạch các quỹ tiền tệ tập trung và không tập trung nhằm phục vụ quá trình tái sản xuất và đời sống nhân dân”. Bên cạnh đó, theo nghiên cứu của tác giả Dương Thị Bình Minh cho rằng “Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế biểu hiện trong lĩnh vực hình ảnh và phân phối quỹ tiền tệ trong nền kinh tế quốc dân nhằm xây dựng và phát triển xã hội chủ nghĩa”. Theo giáo trình Chính sách Kinh tế - xã hội của Đại học Kinh tế quốc dân định nghĩa: “Tài chính là những quan hệ thu chi tiền tệ, qua đó hình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8 thành nên những quỹ tiền tệ tập trung (như Ngân sách Nhà nước) và không tập trung (vốn của các doanh nghiệp, hộ gia đình…) và sử dụng những quỹ tiền tệ đó để thực hiện những mục tiêu nhất định (mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, tích lũy và tiêu dùng…). Ngoài ra, có thể xem xét tiếp cận phạm trù này dưới hai góc độ sau: Một là về hình thức, “Tài chính là sự vận động của các dòng tiền tệ gắn liền với quyền sở hữu hoặc chiếm dụng của mỗi chủ thể trong những khoảng thời gian nhất định. Sự vận động của các dòng tiền thuộc mỗi chủ thể được nhìn nhận rõ nét nhất thông qua hai mặt hoạt động thu, chi quỹ tiền tệ của chính mỗi chủ thể đó”. Hai là về mặt nội dung, “tài chính là tổng thể các mối quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội trong những không gian, thời gian nhất định”. Tóm lại, tài chính là phương thức phân bổ nguồn lực vốn khan hiếm của các chủ thể trong nền kinh tế để thỏa mãn nhu cầu. “Tài chính trong cơ quan hành chính Nhà nước được hiểu là các hoạt động thu và chi bằng tiền của các cơ quan Nhà nước để đảm bảo hoạt động thường xuyên của cơ quan Nhà nước, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ mà Nhà nước giao phó”. Các cơ quan, đơn vị Nhà nước hoạt động theo dự toán được cấp có thẩm quyền giao, dựa vào nguồn kinh phí do ngân sách Nhà nước cấp toàn bộ hoặc một phần và các nguồn khác dựa trên nguyên tắc không bồi hoàn trực tiếp. “Quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước là quá trình áp dụng các công cụ và phương pháp quản lý nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước để đạt được những mục tiêu đã định”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
9 Như vậy, quản lý tài chính trong các cơ quan hành chính Nhà nước mang những đặc điểm chung về quản lý tài chính đồng thời có những đặc thù riêng, quan trọng nhất vẫn là phải đạt mục tiêu đề ra trong khi nguồn lực về tài chính thì luôn giới hạn, đòi hỏi các cơ quan hành chính Nhà nước vừa phải hoàn thành các chức năng nhiệm vụ đồng thời đảm bảo một phần thu nhập cho cán bộ, công chức và người lao động làm việc trong cơ quan Nhà nước. 1.1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính - Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả Có thể nói tiết kiệm, hiệu quả là một trong những nguyên tắc quan trọng hàng đầu trong quản lý kinh tế, tài chính trong các đơn vị nói chung và tại các cơ quan hành chính Nhà nước nói riêng. Bởi vì nguồn lực thì luôn có giới hạn nhưng nhu cầu thì dường như không có giới hạn. Nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả chỉ có thể được tôn trọng khi quá trình quản lý chi thường xuyên của đơn vị hành chính Nhà nước phải làm tốt và đồng bộ trên các khía cạnh sau: + Phải xây dựng được các định mức, tiêu chuẩn chi tiêu phù hợp với từng đối tượng hay tính chất công việc; đồng thời lại phải có tính thực tiễn cao. + Phải thiết lập được các hình thức cấp phát đa dạng và lựa chọn hình thức cấp phát áp dụng cho mỗi loại hình đơn vị, hay yêu cầu quản lý của từng nhóm mục chi một cách phù hợp. + Có thứ tự ưu tiên cho các loại hoạt động hoặc theo các nhóm chi sao cho với tổng số chi có hạn nhưng khối lượng công việc vẫn đảm bảo hoàn thành và đạt chất lượng tốt. + Hiệu quả của công tác quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính Nhà nước phải được thể hiện thông qua những lợi ích về kinh tế - xã hội mà xã hội được thụ hưởng. Thực hiện nguyên tắc này, tổ chức công tác quản lý tài chính tại đơn vị phải vừa gọn nhẹ, tiết kiệm chi phí vừa bảo đảm thu thập được thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
10 - Nguyên tắc công khai, minh bạch Nguyên tắc công khai, minh bạch trong công tác quản lý tài chính là vô cùng quan trọng. Nguyên tắc này nhằm phát huy quyền làm chủ của cán bộ, công chức nhà nước, tập thể người lao động và nhân dân trong việc thực hiện kiểm tra, giám sát quá trình quản lý và sử dụng vốn, tài sản nhà nước; huy động, quản lý và sử dụng các hoạt động đóng góp của nhân dân theo quy định của pháp luật; phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật bảo đảm sử dụng có hiệu quả ngân sách nhà nước, thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Nội dung công khai bao gồm: số liệu và báo cáo thuyết minh dự toán ngân sách nhà nước trình các cấp có thẩm quyền quyết định, tình hình thực hiện ngân sách nhà nước và quyết toán ngân sách nhà nước; kết quả thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước; trừ số liệu chi tiết, báo cáo thuyết minh thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh, dự trữ quốc gia; Việc công khai ngân sách nhà nước được thực hiện bằng một hoặc một số hình thức: công bố tại kỳ họp, niêm yết tại trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị; phát hành ấn phẩm; thông báo bằng văn bản đến các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan; đưa lên trang thông tin điện tử; thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng. Ngoài ra, việc công khai các nội dung thông tin liên quan đến tuyển dụng lao động trong các cơ quan hành chính Nhà nước cũng là một vấn đề hết sức cần thiết trong quản lý hành chính công. - Nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm Cơ chế quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính Nhà nước phải đảm bảo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính. Thực hiện được điều đó đơn vị phải đảm bảo được việc tạo quyền chủ động, tự quyết, tự chịu trách nhiệm cho đơn vị sự nghiệp đặc biệt là thủ trưởng đơn vị. Từ đó thúc đẩy phát triển họat động sự nghiệp theo hướng đa dạng hóa. Nguyên tắc này thể hiện ở những nội dung sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn