Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Trường đại học giáo dục đại học quốc gia Hà Nội

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là làm rõ thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, luận văn đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Trường đại học giáo dục đại học quốc gia Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- TRẦN TRUNG SƠN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- TRẦN TRUNG SƠN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN ĐỨC HIỆP XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS. Trần Đức Hiệp GS.TS. Phan Huy Đƣờng Hà Nội – 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, độc lập của tôi và chƣa đƣợc sử dụng ở bất cứ công trình khoa học nào. Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc ghi nguồn gốc rõ ràng.
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình từ cán bộ Phòng Đào tạo - Trƣờng Đại học Kinh tế - ĐHQGHN; Phòng Kế hoạch Tài chính cùng các phòng ban của Trƣờng Đại học giáo dục - ĐHQGHN. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến các thầy cô giáo trong khoa Kinh tế Chính trị - Trƣờng Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, đặc biệt là PGS.TS. Trần Đức Hiệp đã trực tiếp hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................... iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP .............................................................................................................................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................4 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài về quản lý tài chính trong các trường công lập ........................................................................................................................4 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước về quản lý tài chính trong các trường công lập ........................................................................................................................5 1.1.3. Đánh giá chung ..........................................................................................8 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính của các trƣờng đại học công lập ................8 1.2.1. Các khái niệm chính ..................................................................................8 1.2.2. Nội dung quản lý tài chính của các trường đại học công lập ...................9 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính của các trường đại học công lập .................................................................................................16 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý tài chính của các trường đại học công lập..............................................................................................................22 1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại một số trƣờng ĐHCL và bài học cho Trƣờng Đại học Giáo dục – ĐHQGHN ................................................................24 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại trường Đại học Công Đoàn ..............24 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại trường Đại học Hà Nội .....................25 1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho trường Đại học giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................................................................27 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................28
2.1. Cách tiếp cận ..................................................................................................28 2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu .........................................................................28 2.1.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ............................................................28 2.1.2. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia .......................................................29 2.1.3. Phương pháp hội nghị .............................................................................29 2.3. Phƣơng pháp phân tích, xử lý thông tin .........................................................29 2.3.1. Phương pháp thống kê mô tả ...................................................................29 2.3.2. Phương pháp phân tích............................................................................29 2.3.3. Phương pháp kế thừa ...............................................................................30 2.3.4. Phương pháp so sánh ..............................................................................30 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC - ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ........................................................31 3.1. Khái quát về Trƣờng Đại học Giáo dục .........................................................31 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Trường Đại học Giáo dục ...............31 3.1.2. Cơ cấu tổ chức Trường Đại học Giáo dục ..............................................32 3.2. Thực trạng quản lý tài chính tại Trƣờng Đại học Giáo dục – ĐHQGHN giai đoạn 2013 - 2015 ...................................................................................................36 3.2.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch ...........................................................37 3.2.2. Thực trạng quản lý hoạt động tạo lập nguồn thu ....................................40 3.2.3. Thực trạng quản lý việc sử dụng nguồn tài chính ...................................51 3.2.4. Thực trạng công tác hạch toán quyết toán, kết quả hoạt động và thanh kiểm tra động tài chính ......................................................................................64 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN ..............................................................................................................67 3.3.1. Những kết quả đạt được ...........................................................................68 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân..........................................................................72 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC – ĐHQGHN ...................77 4.1. Bối cảnh mới và định hƣớng phát triển Trƣờng Đại học Giáo dục................77
4.1.1. Xu thế phát triển chung của giáo dục đại học trên thế giới ....................77 4.1.2. Định hướng đổi mới giáo dục ở Việt Nam trong xu thế phát triển của thế giới .....................................................................................................................78 4.1.3. Mục tiêu phát triển của Trường Đại học Giáo – ĐHQGHN.................78 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Trƣờng Đại học Giáo dục – ĐHQGHN ...........................................................................................................80 4.2.1. Giải pháp khai thác nguồn thu và sử dụng nguồn tài chính một cách hợp lý.........................................................................................................................80 Sử dụng nguồn tài chính một cách hợp lý hơn ..................................................82 4.2.2. Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ kế toán - tài chính ....................84 4.2.3. Hoàn thiện quy chế tài chính, qui chế chi tiêu nội bộ hàng năm cho phù hợp .....................................................................................................................85 4.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra kiểm soát tài chính trong đơn vị ............87 4.2.5. Tăng quyền tự chủ tài chính ở nhà trường ..............................................89 KẾT LUẬN ...............................................................................................................90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................91
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ĐHCL Đại học công lập 2 ĐHGD Đại học Giáo dục 3 ĐHQGHN Đại học quốc gia Hà Nội 4 ĐVSN Đơn vị sự nghiệp 5 GDĐT Giáo dục đào tạo 6 GDĐH Giáo dục đại học 7 KBNN Kho bạc nhà nƣớc 8 KTXH Kinh tế xã hội 9 LĐSX Lao động sản xuất 10 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 11 NCKH Nghiên cứu khoa học 12 XDCB Xây dựng cơ bản 13 THPT Trung học phổ thông i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Nguồn thu của Trƣờng ĐHGD giai đoạn 2013 - 1 Bảng 3.1 41 2015 Cơ cấu nguồn thu của Trƣờng ĐHGD giai đoạn 2 Bảng 3.2 42 2013 – 2015 3 Bảng 3.3 Tổng hợp Nguồn NSNN cấp cho Trƣờng ĐHGD 44 4 Bảng 3.4 Nguồn NSNN cấp cho trƣờng ĐHGD 45 5 Bảng 3.5 Cơ cấu nguồn thu từ NSNN cấp cho Trƣờng ĐHGD 46 Tổng hợp nguồn thu sự nghiệp và nguồn thu khác 6 Bảng 3.6 48 của Trƣờng 7 Bảng 3.7 Định mức dùng điện thoại của các đơn vị 55 8 Bảng 3.8 Định mức dùng văn phòng phẩm của các đơn vị 56 9 Bảng 3.9 Các khoản chi ngân sách của trƣờng ĐHGD 58 Chi từ nguồn thu sự nghiệp và thu khác ở trƣờng 10 Bảng 3.10 60 ĐHGD Cơ cấu chi nguồn thu sự nghiệp và thu khác ở 11 Bảng 3.11 61 trƣờng ĐHGD Bảng tổng chi từ các nguồn NSNN, thu sự nghiệp 12 Bảng 3.12 62 và thu khác 13 Bảng 3.13 Bảng tổng chi từ các nguồn 63 14 Bảng 3.14 Chênh lệch thu chi của trƣờng 65 ii
DANH MỤC CÁC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Nguồn tài chính cho giáo dục – đào tạo 10 2 Hình 3.1 Tổ chức bộ máy trƣờng ĐHGD 34 iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tài chính là một nguồn lực rất quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của giáo dục, trong đó có giáo dục đại học. Quản lý tài chính trong các trƣờng đại học có vai trò quan trọng, ảnh hƣởng tới chất lƣợng đào tạo sinh viên ra trƣờng - nguồn nhân lực phục vụ công hiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Quản lý tài chính trong các trƣờng đại học còn ảnh hƣởng trực tiếp đến đời sống cán bộ giảng viên, những ngƣời phục vụ trong nhà trƣờng, cũng nhƣ ảnh hƣởng đến đầu tƣ trang thiết bị cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy. Công tác quản lý tài chính tại Trƣờng Đại học Giáo dục – Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội trong những năm vừa qua đã đƣợc hoàn thiện, tăng tính chủ động linh hoạt đáp ứng nhu cầu đào tạo chất lƣợng của nhà Trƣờng. Nhà Trƣờng đã làm tốt khâu: Lập kế hoạch; Phân bổ chỉ tiêu cho công tác đào tạo nghiên cứu; Phân cấp quản lý. Qua đó nhà trƣờng đã mở rộng đƣợc quy mô đào tạo và đầu tƣ mua sắm trang thiết bị phục vụ giảng dạy và nghiên cứu. Tuy nhiên, giống nhƣ tình trạng chung của nhiều trƣờng ĐHCL quản lý tài chính của Trƣờng Đại học Giáo dục còn nhiều hạn chế về nguồn kinh phí thƣờng xuyên, chi trả cho đề tài, lƣơng phụ cấp cán bộ giảng viên, đầu tƣ cho trang thiết bị giảng dạy, nguồn thu từ đào tạo. Hạn chế trong việc chậm thay đổi định mức cho cán bộ giảng dạy nghiên cứu nhƣ: Nghiên cứu khoa học giải tập thể cấp trƣờng định mức thấp (500.000đ/giải) không khuyến khích đƣợc cán bộ tham gia nghiên cứu. Phụ cấp vƣợt giờ chuẩn đối với giáo sƣ là 105.000đ/ giờ tín chỉ, phó giáo sƣ 95.000đ/ giờ tín chỉ, giảng viên chính là tiến sĩ 90.000đ/ giờ tín chỉ. Định mức chi vƣợt này là tƣơng đối thấp so với mặt bằng các trƣờng đại học hiện nay. Cách tính thù lao cho cán bộ tham gia giảng dạy cũng nhƣ NCKH nhƣ vậy khó có thể giữ đƣợc ngƣời giỏi hay thu 1
hút đƣợc nhân tài. Nhà trƣờng không khắc phục nhanh những bất cập thì sẽ xảy ra vòng luẩn quẩn trong công tác quản lý tài chính: Lƣơng cán bộ giảng dạy thấp dẫn tới chất lƣợng giảng viên thấp, chất lƣợng giảng viên thấp dẫn tới chất lƣợng sinh viên ra trƣờng thấp, nhà trƣờng yếu thế cạnh tranh dẫn tới các nguồn sự nghiệp thấp. Từ thực trạng trên cùng với những kiến thức lý luận đƣợc tào tạo và kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác, với mong muốn đóng góp những đề xuất để hoàn thiện công tác quản lý tài chính ở nhà trƣờng, tác giả lựa chọn đề tài: „„Quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội” để làm luận văn thạc sỹ của mình. Luận văn của tác giả tập trung trả lời câu hỏi: Việc quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN diễn ra nhƣ thế nào và cần làm gì để hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại nhà trƣờng trong thời gian tới? 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu: Từ việc làm rõ thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN, luận văn đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của nhà trƣờng. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận văn cần thực hiện các nhiệm vụ: - Tổng quan cơ sở lý luận về quản lý tài chính gắn với chất lƣợng đào tạo đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập nói chung; - Khảo cứu kinh nghiệm quản lý tài chính của một số trƣờng đại học công lập ở nƣớc ta, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm quản lý tài chính cho trƣờng Đại học Giáo dục – ĐHQGHN; 2
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính của của Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN, rút ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế để từ đó làm rõ vấn đề tài chính cần đƣợc giải quyết; - Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN; 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn tập trung đi sâu nghiên cứu công tác quản lý tài chính của các trƣờng đại học công lập nói chung. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. + Về thời gian: Công tác quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội giai đoạn từ 2013 đến 2015. + Về nội dung: Luận văn tập trung phân tích về hoạt động quản lý thu chi, kiểm tra kiểm soát tài chính của trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội trên góc độ quản lý kinh tế. 5. Kết cấu của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận đƣợc bố cục gồm bốn chƣơng, cụ thể nhƣ sau : Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính của các trƣờng đại học công lập. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. Chƣơng 4: Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trƣờng Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. 3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài về quản lý tài chính trong các trường công lập Các công trình nghiên cứu nƣớc ngoài về quản lý tài chính của các trƣờng đại học theo hai hƣớng rất rõ ràng là: học thuật và tác nghiệp. Nghiên cứu theo hƣớng học thuật thì chủ yếu nghiên cứu tài chính công, các nghiên cứu theo hƣớng tác nghiệp thƣờng nghiên cứu về quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu tài chính đối với một đơn vị. Những nghiên cứu về tài chính công đƣợc khởi nguồn từ nƣớc ngoài và nó đƣợc nhiều học giả công bố. Alan (1979), năm 1979 đã tái bản lần thứ sáu cuốn sách của mình về tài chính công “Tài chính công – Lý thuyết và thực tiễn”. Những nội dung cơ bản nhất về tài chính công đƣợc tác giả nghiên cứu chi tiết. Trong cuốn sách này tác giả cũng đã nêu một số vấn đề thực tiễn tài chính công ở nƣớc Anh lồng ghép vào nội dung lý thuyết. Cuốn sách của tác giả Holley (2007) cũng mang tên “Tài chính công - Lý thuyết và thực tiễn” đƣợc tái bản lần thứ hai, tác giả đã đƣa ra những vấn đề thực tiễn mới về tài chính công ở Mỹ. Trong những nghiên cứu về tài chính công, khi đƣa ra vấn đề thực tiễn vào phân tích các tác giả cũng đƣa vấn đề GDCL và tài chính cho GDCL. Tuy nhiên việc phân tích nhƣ vậy chỉ mang tính chất minh họa cho lý thuyết về tài chính công. Hƣớng nghiên cứu tác nghiệp hơn - quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục. Các công trình nghiên cứu nƣớc ngoài khá rộng và sâu theo hƣớng này, tác giả của những công trình nghiên cứu này bao gồm những tổ chức và cá nhân. Các nƣớc Mỹ, Anh, Úc, Canada có mô hình giáo dục công khá độc lập 4
giữa các bang hay các vùng. Một số công trình nghiên cứu về quản lý và kiểm soát tài chính đối với giáo dục đại học của Molcolm Prowle và Eric Morgan (2005). Sách nghiên cứu những điểm tƣơng đồng và khác biệt về các điều kiện chính trị, văn hóa, kinh tế - xã hội, môi trƣờng gắn với vấn đề quản lý tài chính tại cơ sở giáo dục. Các nƣớc nghiên cứu bao gồm: Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Philipin, Singapore, Thái Lan, Việt Nam. Công trình nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hỗ trợ của nhà nƣớc trong việc gia tăng năng lực cạnh tranh của giáo dục đại học quốc gia trong bối cảnh mới. Đồng tác giả Marianne, C. và Lesley, A (2000) tập trung phân tích một số nội dung chủ yếu sau: quan niệm về nguồn lực giáo dục, các phƣơng thức quản lý nguồn lực. Bài báo cũng đi sâu phân tích thực trạng quản lý các nguồn lực giáo dục đại học, nhấn mạnh tầm quan trọng của nguồn lực tài chính, các loại hình hợp tác quốc tế về giáo dục đại học, những yếu tố cản trở việc mở các khu trƣờng học (campus) nƣớc ngoài tại nƣớc sở tại, nghiên cứu so sánh các chính sách hiện hành và các chính sách khuyến nghị cũng nhƣ những điều cần làm để cải thiện tình hình quản lý tài chính trong giáo dục đại học. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước về quản lý tài chính trong các trường công lập Cải cách GDĐH đang rất là cấp bách, cải cách đại học đƣợc Đảng, Nhà nƣớc có chủ trƣơng rõ ràng, nhất quán. Tuy nhiên, cho tới nay những cải cách thực sự, đặc biệt là các cải cách về cơ chế tài chính vẫn còn nhiều hạn chế trong việc triển khai: Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 49/2010/NĐ-CP ngày 15/5/2010 về việc cải cách thu học phí đại học cho giai đoạn 2010 - 2015, nhƣng việc cải cách này còn rất hạn chế và bất cập: Các ngành đào tạo bậc đại học chỉ đƣợc phân loại thành 3 nhóm ngành và áp dụng cùng một mức trần học phí cho tất cả các ngành trong cùng một nhóm ngành. 5
Trong những năm gần đây mỗi năm Việt Nam đầu tƣ gần 20% ngân sách cho giáo dục, nhƣng việc phân bổ ngân sách giáo dục nói chung và ngân sách giáo dục đại học nói riêng còn rất bất hợp lý, dẫn tới hiệu quả thấp: Phân bổ ngân sách hàng năm cho các cơ sở đào tạo đại học dựa trên dữ liệu về phân bổ ngân sách của năm trƣớc, thƣờng tăng hàng năm từ 5% - 10%. Cách phân bổ đồng đều này không tạo động lực cho các trƣờng trong việc nâng cao chất lƣợng đào tạo, hoặc đào tạo các ngành nghề xã hội cần nhƣng chi phí đào tạo cao. Nhƣ vậy rất cần phải nghiên cứu một chính sách phân bổ ngân sách nhà nƣớc một cách hợp lý và khoa học hơn, nhằm nâng cao tối đa hiệu quả đầu tƣ ngân sách nhà nƣớc cho giáo dục nói chung và GDĐH nói riêng. Hiện nay các nhà quản lý giáo dục, xây dựng chính sách cho GDĐH rất nhấn mạnh việc tăng cƣờng tự chủ đại học, đặc biệt là tăng cƣờng tự chủ tài chính cho GDĐH để khắc phục những yếu kém của hệ thống giáo dục đại học hiện nay. Các công trình nghiên cứu trong nƣớc về tài chính trong trƣờng ĐHCL là tài chính công, hẹp hơn đó là tài chính của đơn vị sự nghiệp có thu. Xét trên diện ngành là tài chính cho giáo dục và xét theo đơn vị thụ hƣởng là tài chính cho một đơn vị cụ thể. Trong đó có có nhiều nghiên cứu đề cập đến tài chính cho giáo dục khá phong phú, đa dạng. Tác giả Vĩnh Sang (2005) đã phân tích thực trạng về tính bị động và đề xuất các giải pháp tăng tính tự chủ động cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Nhóm tác giả Trần Minh Tá và Bạch Thị Minh Huyền (1996) phân tích khá đầy đủ, đề cập từ những quan điểm, cơ chế, chính sách đến các giải pháp tài chính quốc gia phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Tác giả Nguyễn Duy Tạo (2000) đã nghiên cứu khá hệ thống nội dung cơ chế quản lý tài chính đối với các trƣờng đào tạo công lập, từ quy trình lập dự toán đến phân bổ chi tiêu, cơ chế giám sát. Đặng Văn Du (2004) phân tích khá sâu sắc về đầu tƣ tài chính cho đào tạo đại học. Tác giả đã xây dựng các 6
tiêu chí phục vụ cho việc đánh giá hiệu quả đầu tƣ tài chính cho đào tạo đại học ở Việt Nam, qua đó phân tích thực trạng đầu tƣ tài chính và đánh giá hiệu quả của chúng qua các tiêu chí đƣợc xây dựng. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2005) cũng đã soạn một đề án về đổi mới giáo dục đại học giai đoạn 2006- 2010, trong đó có đổi mới về cơ chế quản lý tài chính. Nhƣng những đổi mới đó mới chỉ dừng lại ở tính chung chung cho các trƣờng, không đi sâu cụ thể từng trƣờng. Nhƣ vậy, các công trình nghiên cứu về tài chính cho giáo dục khá đồ sộ, tuy nhiên phạm vi nghiên cứu vẫn mang tính bao quát cho một cấp giáo dục nhất định, chƣa đi sâu phân tích cụ thể từng đơn vị giáo dục. Nghiên cứu tài chính cho một đơn vị giáo dục ít thu hút đƣợc sự quan tâm nhất. Do phạm vi nghiên cứu nhỏ, mang tính đặc thù, có tính chất tác nghiệp tài chính của một đơn vị và do đối tƣợng độc giả của các công trình nghiên cứu này ít nên không khuyến khích các tác giả tập trung nghiên cứu. Trong số ít các nghiên cứu loại này, Phan Thanh Vụ (2004) đánh giá tổng quan thực trạng để từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính ở Đại học Thái Nguyên. Phạm Văn Ngọc (2006), “Đổi mới cơ chế quản lý tài chính của Đại học Quốc gia Hà Nội đáp ứng yêu cầu phát triển đến năm 2015 và tầm nhìn 2025”. Nghiên cứu của tác giả Phạm Văn Ngọc đã chỉ ra những cơ hội và thách thức trong quá trình đổi mới cơ chế quản lý tài chính của Đại học Quốc gia Hà Nội. Song, cơ chế đó là của Đại học Quốc gia Hà Nội, cơ quan quản lý các đơn vị đào tạo thành viên và trực thuộc, còn các trƣờng thành viên vẫn cần phải có những nghiên cứu đặc thù của mình. Ở Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN quản lý tài chính chỉ đƣợc nêu ở một số báo cáo tại các hội nghị tổng kết, hội thảo về công tác quản lý cơ sở vật chất và đổi mới cơ chế tài chính ở cấp trƣờng, nhƣng vẫn chƣa có những báo cáo mang tính chất của một đề tài nghiên cứu, hoặc đƣa ra đƣợc những 7
giải pháp quản lý tài chính nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo mang tính khoa học và duy trì bền vững chất lƣợng đào tạo của Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN. 1.1.3. Đánh giá chung Các công trình nghiên cứu nƣớc ngoài đã cung cấp một khuôn khổ lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn khá phong phú về hoạt động quản lý tài chính của các trƣờng đại học trên thế giới. Tuy nhiên, đây là những mô hình của các nƣớc có nền kinh tế phát triển, lại đƣợc áp dụng ở những trƣờng đại học không giống với các trƣờng đại học của Việt Nam, vì vậy luận văn này sẽ đánh giá khả năng phù hợp với hoàn cảnh của Việt Nam và với điều kiện của Trƣờng ĐHGD - ĐHQGHN. Qua tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc, có thể thấy nghiên cứu về tài chính cho giáo dục là một chủ đề thu hút đƣợc sự chú ý của giới nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách. Tuy nhiên, nghiên cứu về quản lý tài chính với tính đặc thù của Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN thì chƣa có một nghiên cứu nào đƣợc tiến hành một cách bài bản. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính của các trƣờng đại học công lập 1.2.1. Các khái niệm chính Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Quản lý tài chính trong các trƣờng đại học hƣớng vào quản lý thu, chi của các quỹ tài chính trong đơn vị, quản lý thu chi của các chƣơng trình, dự án đào tạo, quản lý thực hiện dự toán ngân sách của trƣờng. Quản lý tài chính trƣờng đại học công lập là quá trình tác động của nhà nƣớc tới hệ thống quản trị đại học công thông qua hệ thống các công cụ của 8
Nhà nƣớc để thực hiện các chức năng cơ bản từ việc lập kế hoạch tài chính, tổ chức tạo nguồn và sử dụng nguồn tài chính đến kiểm tra, giám sát nhằm đạt đƣợc những mục tiêu đề ra. 1.2.2. Nội dung quản lý tài chính của các trường đại học công lập 1.2.2.1. Công tác lập kế hoạch Xây dựng chiến lƣợc tài chính cho đơn vị gắn với nhu cầu đào tạo và phát triển của nhà trƣờng phù hợp với quy định của Nhà nƣớc, tùy tình hình thực tế của đơn vị ngƣời làm công tác tài chính và ban giám hiệu sẽ xây dựng chiến lƣợc ngắn hạn, trung hạn hoặc dài hạn. Từ chiến lƣợc tài chính này ta nắm đƣợc kế hoạch nguồn thu, nguyên tắc chi, đến việc triển khai thực hiện và kiểm tra kiểm soát. Trƣờng ĐHCL làm tốt công tác lập kế hoạch thu chi trong năm tài chính thƣờng đạt ở mức 98% - 99%. Còn các trƣờng lập kế hoạch không tốt sẽ dẫn tới mất cân đối tài chính, trƣờng xây dựng kế hoạch kém chỉ đạt mức độ trên dƣới 90% mức thực hiện. Công tác lập kế hoạch có vai trò rất quan trọng trong quản lý tài chính, nó bảo đảm cho các khoản thu chi tài chính của nhà trƣờng đƣợc đảm bảo. Căn cứ vào quy mô đào tạo, cơ sở vật chất, hoạt động sự nghiệp và hoạt động khác năm báo cáo để có cơ sở dự kiến năm kế hoạch cho trƣờng. Dựa vào số liệu chi cho con ngƣời, chi quản lý hành chính, chi nghiệp vụ chuyên môn và chi mua sắm, sửa chữa, xây dựng cơ bản của năm báo cáo làm cơ sở dự kiến năm kế hoạch. Cơ sở đào tạo ĐHCL lập kế hoạch thu, chi hàng năm: Xác định phân loại đơn vị sự nghiệp; Số kinh phí đề nghị NSNN bảo đảm hoạt động thƣờng xuyên; dự toán kinh phí NSNN cấp chi không thƣờng xuyên. Lập kế hoạch thu, chi thƣờng xuyên: - Kế hoạch thu phí và lệ phí căn cứ vào đối tƣợng thu, mức thu và tỷ lệ đƣợc để lại chi theo quy định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền. 9
- Dự toán các khoản thu sự nghiệp căn cứ vào kế hoạch hoạt động dịch vụ và mức thu do đơn vị quyết định hoặc theo hợp đồng kinh tế cơ sở đào tạo ĐHCL đã ký kết. - Kế hoạch chi, lập chi tiết cho từng loại nhiệm vụ nhƣ: Chi thƣờng xuyên thực hiện chức năng, nhiệm vụ nhà nƣớc giao; Chi phục vụ cho công tác thu phí và lệ phí; Chi hoạt động dịch vụ. Kế hoạch chi không thƣờng xuyên, cơ sở đào tạo ĐHCL lập dự toán của từng nhiệm vụ chi. Dự toán thu, chi của cơ sở đào tạo ĐHCL phải có thuyết minh cơ sở tính toán, chi tiết theo từng nội dung thu, chi gửi cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp. 1.2.2.2. Quản lý thu của trường đại học công lập Quản lý các nguồn lực tài chính của các trƣờng ĐHCL hay còn gọi là quản lý các nguồn thu bao gồm các nguồn thu chủ yếu sau: nguồn NSNN cấp, nguồn thu sự nghiệp của đơn vị và nguồn thu khác. Nguồn tài chính cho giáo dục – đào tạo Nguồn NSNN Nguồn ngoài NSNN Hoạt Sự nghiệp Chƣơng Đóng góp Đa dạng hóa động Tài GDĐT- XDCB trình mục tài chính - loại hình đào NCKH- trợ KHCN tiêu KTXH tạo LĐSX 10