Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở đánh giá thực trạng về công tác quản lý thu BHXH, đề tài nghiên cứu đề xuất một số giải pháp có căn cứ khoa học và thực tiễn nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH PHÍ THỊ QUYÊN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH PHÍ THỊ QUYÊN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã Số : 8.34.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THÙY NINH THÁI NGUYÊN, NĂM 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tác giả. Các số liệu và các kết luận trong luận văn là trung thực, không sao chép từ bất kỳ một nguồn nào và dưới bất kỳ hình thức nào.Việc tham khảo các nguồn tài liệu (nếu có) đã được thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham khảo đúng quy định. Tác giả luận văn Phí Thị Quyên
ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Quản lý đào tạo sau đại học trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện đề tài nghiên cứu này. Đặc biệt, xin trân trọng và cảm ơn sâu sắc đến cô giáo TS. Đỗ Thùy Ninh đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thiện luận văn. Xin được cảm ơn Ban lãnh đạo và các cán bộ của Bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng đã cung cấp tài liệu và tạo điều kiện giúp tác giả trong quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài, nhờ đó tác giả mới có điều kiện hoàn thành luận văn của mình. Xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình đã chia sẻ, động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng, song bản luận văn này khó tránh khỏi những hạn chế, khiếm khuyết nhất định; Kính mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp chân thành của các thầy giáo, cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp để đề tài nghiên cứu này được hoàn thiện hơn nữa. Xin trân trọng cám ơn! Tác giả luận văn Phí Thị Quyên
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ………………………………………………………………..ii MỤC LỤC………………….. ......................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ .................................... viii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài ............................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ......................................... 2 5. Nội dung của luận văn................................................................................... 3 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC................................................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH bắt buộc ........................................... 4 1.1.1. Các khái niệm liên quan .......................................................................... 4 1.1.2. Khát quát chung về công tác thu bảo hiểm xã hội .................................. 5 1.2. Cơ sở lý luận về công tác quản lý thu BHXH............................................ 9 1.2.1. Khái niệm, vai trò, mục đích quản lý thu BHXH ................................... 9 1.2.2. Căn cứ pháp lý trong quản lý thu BHXH ............................................. 10 1.2.3. Mô hình và phân cấp quản lý thu bảo hiểm xã hội ............................... 12 1.2.4. Nội dung quản lý thu BHXH bắt buộc .................................................. 13 1.3. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thu BHXH ...................................... 19 1.3.1. Công tác quản lý thu BHXH ở một số địa phương ............................... 20 1.3.2. Bài học kinh nghiệm về công tác quản lý thu BHXH huyện Yên Dũng ......................................................................................................................... 26
iv CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................... 28 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 28 2.2. Nguồn số liệu và phương pháp thu thập .................................................. 28 2.2.1. Nguồn số liệu thứ cấp ........................................................................... 28 2.2.2. Nguồn số liệu sơ cấp ............................................................................. 29 2.3. Phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu ............................................. 31 2.3.1. Phương pháp thống kê........................................................................... 32 2.3.2. Phương pháp phân tích tổng hợp .......................................................... 32 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 32 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG .................................................................. 34 3.1. Khái quát chung về bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng ........................... 34 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 34 3.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy .......................................................................... 34 3.1.3. Điều kiện tự nhiên về kinh tế xã hội có ảnh hưởng tới hoạt động thu BHXH.............................................................................................................. 41 3.1.4. Tình hình hoạt động của BHXH huyện Yên Dũng ............................... 42 3.2. Thực trạng công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Yên Dũng .. 43 3.2.1. Lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc . ...................................................... 44 3.2.2. Triển khai kế hoạch thu BHXH bắt buộc . ............................................ 48 3.2.3. Kiếm tra giám sát công tác thu BHXH bắt buộc . ................................ 54 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng. ...................................................................................... 57 3.3.1. Nhân tố chủ quan .................................................................................. 57 Nguồn: Báo cáo BHXH huyện Yên Dũng từ 2016-2018 ............................... 59 3.3.2. Nhân tố khách quan .............................................................................. 59 3.4. Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn huyện Yên Dũng ................................................................................................................ 62
v 3.4.1 Những thành tựu đạt được...................................................................... 62 3.4.2. Những tồn tại hạn chế và nguyên nhân ................................................. 66 CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN DŨNG, TỈNH BẮC GIANG . 75 4.1. Phương hướng, mục tiêu quản lý thu bảo hiểm xã hội giai đoạn 2016-2020 ......................................................................................................................... 75 4.1.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Yên Dũng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 ......................................................................... 75 4.1.2. Định hướng hoạt động chung của BHXH huyện Yên Dũng ................ 76 4.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng.......................................................................... 78 4.2.1. Hoàn thiện quản lý và mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội .. 78 4.2.2. Hoàn thiện quy trình thu bảo hiểm xã hội............................................. 81 4.2.3. Đẩy mạnh công tác thu hồi nợ đọng ..................................................... 83 4.2.4. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền ........................................... 87 4.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát ............................................... 89 4.2.6. Nâng cao trình độ nguồn nhân lực ........................................................ 91 4.2.7. Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ công tác thu .................................. 93 4.3. Khuyến nghị ............................................................................................. 95 4.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nước về BHXH ...................... 95 4.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam............................................................ 97 4.3.3. Kiến nghị với UBND huyện Yên Dũng ................................................ 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................. 102 PHỤ LỤC………….. ................................................................................... 103
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ ASXH An sinh xã hội BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CNTT Công nghệ thông tin KT & QTKD Kinh tế và quản trị kinh doanh DN Doanh nghiệp ĐTNN Đầu tư nước ngoài HCSN Hành chính sự nghiệp NLĐ Người lao động NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NSDLD Người sử dụng lao động NSNN Ngân sách nhà nước SXKD Sản xuất kinh doanh TNLĐ-BNN Tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Tình hình đơn vị tham gia BHXH giai đoạn 2016-2018 ................ 20 Bảng 1.2: Tình hình NLĐ người tham gia BHXH giai đoạn 2016-2018 ....... 20 Bảng 1.3: Thực hiện thu BHXH bắt buộc so với kế hoạch trong các năm.... 21 Bảng 1.4: Kết quả công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm giai đoạn .............. 25 Bảng 2.1 : Tổng hợp kết quả chọn mẫu .......................................................... 30 Bảng 2.2 : Thang đánh giá Likert ................................................................... 31 Bảng 3.1. Kết quả hoạt động của BHXH huyện Yên Dũng giai đoạn 2016-2018 ......................................................................................................... 42 Bảng 3.2 : Tổng hợp đơn vị tham gia BHXH bắt buộc theo khối tại huyện Yên Dũng giai đoạn 2016-2018 ............................................................. 43 Bảng 3.3. Bảng tổng hợp đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo khối tại huyện Yên Dũng giai đoạn 2016-2018 ........................................... 45 Bảng 3.4. Số đơn vị, lao động tham gia BHXH giai đoạn 2016-2018 ........... 49 Bảng 3.5. Tình hình thực hiện kế hoạch thu giai đoạn 2016-2018 ................. 55 Bảng 3.6: Kết quả công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm giai đoạn 2016-2018 ......................................................................................................... 57 Bảng 3.7 Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng giai đoạn 2016-2018 ........................................... 59 Bảng 3.8. Tốc độ tăng trưởng nguồn thu BHXH của BHXH huyện Yên Dũng giai đoạn 2016-2018 ....................................................................... 62
viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 1.1: Tình hình kế hoạch thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Phú Bình (2012- 2016).................................................................................... 22 Hình 1.2: Tình hình nợ đọng tiền BHXH giai đoạn 2014-2018 ..................... 24 Sơ đồ 3.1. Mô hình tổ chức BHXH huyện Yên Dũng .................................... 36 Biểu đồ 3.1. Số đơn vị SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc theo khối tại BHXH huyện Yên Dũng năm 2018 ............................................................ 44 Biểu đồ 3.2. Số lao động tham gia BHXH bắt buộc theo khối tại BHXH huyện Yên Dũng năm 2018 ....................................................................... 46
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài BHXH là một trong những chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội của quốc gia. Mặc dù hệ thống pháp luật và chính sách về BHXH đã được hoàn thiện rất nhiều trong thời gian vừa qua, tuy nhiên thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc còn gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt đối với việc thu BHXH từ các DN nhỏ và vừa. Từ khi thành lập đến nay, Bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng đã đạt được nhiều kết quả, góp phần đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn huyện Yên Dũng nói riêng và trên cả nước nói chung. Tuy nhiên, bên cạnh đó công tác thu bảo hiểm xã hội vẫn còn một số hạn chế, yếu kém, nổi bật là một số vấn đề như: tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội nhiều, tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội còn thấp, tình trạng gian lận trong việc đăng ký tham gia, kê khai quỹ lương đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động còn cao. Quản lý thu BHXH là một nội dung quan trọng trong quá trình thực thi chính sách BHXH, có thể nói đây là xương sống của ngành BHXH. Vì vậy, công tác quản lý thu BHXH tốt là cơ sở để đảm bảo cho toàn bộ hệ thống BHXH tồn tại và phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế công tác thu không phải là không có những hạn chế, bất cập. Còn rất nhiều doanh nghiệp chưa tham gia, hoặc tham gia không đầy đủ cho người lao động. Nhiều doanh nghiệp tham gia mang tính đối phó với tổ chức BHXH. Nhận thức của người lao động còn hạn chế về Luật Bảo hiểm xã hội. Xuất phát từ thực tiễn đáp ứng được các yêu cầu đặt ra trong công tác thu BHXH nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH vì vậy tác giả đã lựa chọn đề tài “ Quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang” là luận văn thạc sĩ của mình. Đề tài nghiên cứu này hoàn thiện, những kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng nói riêng và tại Bảo hiểm xã hội cơ sở của các địa phương khác nói chung.
2 2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài Mục tiêu chung: Trên cơ sở đánh giá thực trạng về công tác quản lý thu BHXH, đề tài nghiên cứu đề xuất một số giải pháp có căn cứ khoa học và thực tiễn nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm tại Bảo hiểm xã hội huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Mục tiêu cụ thể: 2.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc . 2.2. Phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. 2.3. Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện Yên Dũng. b. Phạm vi nghiên cứu Về mặt không gian: Đề tài nghiên cứu tại BHXH huyện Yên Dũng. Về mặt thời gian: Đề tài khảo sát thực trạng thu BHXH bắt buộc trong giai đoạn 2016 - 2018 tại BHXH huyện Yên Dũng để phân tích đánh giá. Các giải pháp được đề xuất cho giai đoạn 2020 - 2025; Về mặt nội dung: Đề tài nghiên cứu công tác quản lý thu BHXH bắt buộc và những nhân tố ảnh hưởng đến kết quả của công tác này. 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài a. Ý nghĩa khoa học Những kết quả nghiên cứu có giá trị tham khảo trong học tập, giảng dạy và nghiên cứu các vấn đề quản lý thu bảo hiểm xã hội. b. Ý nghĩa thực tiễn
3 Những kết quả nghiên cứu là những tham khảo hữu ích có giá trị gợi mở trong công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Yên Dũng nói riêng và tỉnh Bắc Giang nói chung trong giai đoạn hiện nay. 5. Nội dung của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận luận văn được kết cấu với 4 chương nội dung chính: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo hiểm xã hội và quản lý thu bảo hiểm bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang. Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm bắt buộc trên địa bàn huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH bắt buộc 1.1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1.1. Khái niệm Theo Khoản 1, điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 58/2014/QH13: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. 1.1.1.2. Phân loại Có 2 hình thức Bảo hiểm xã hội là BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện: Bảo hiểm xã hội bắt buộc : là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. (Khoản 2, điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 58/2014/QH13). Bảo hiểm xã hội tự nguyện: là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất. (Khoản 3, điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 58/2014/QH13). 1.1.1.3. Vai trò Cùng với BHYT thì BHXH với mục đích thực hiện chính sách nhằm ổn định cuộc sống người lao động, trợ giúp người lao động khi gặp rủi ro. Thực hiện chính sách BHXH, BHYT góp phần ổn định và nâng cao chất lượng lao động. BHXH, BHYT là một công cụ đắc lực của Nhà nước, góp phần vào việc
5 phân phối lại thu nhập quốc dân một cách công bằng, hợp lý. 1.1.1.4. Quỹ bảo hiểm xã hội Theo Luật BHXH số 58: “Quỹ bảo hiểm xã hội là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà nước, được hình thành từ đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và có sự hỗ trợ của Nhà nước”. 1.1.1.5. Các chế độ bảo hiểm xã hội Tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc được hưởng các chế độ sau đây: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. 1.1.1.6. Các nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm xã hội Bảo hiểm xã hội là loại hình bảo hiểm không vì mục tiêu lợi nhuận nên BHXH hoạt động dựa theo nguyên tắc cơ bản sau: - Mức hưởng bảo hiểm xã hội được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng bảo hiểm xã hội và có chia sẻ giữa những người tham gia BHXH - Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính trên cơ sở tiền lương tháng của người lao động. - Bảo hiểm xã hội hoạt động trên nguyên tắc lấy số đông bù số ít. - Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội. - Quỹ bảo hiểm xã hội được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch; được sử dụng đúng mục đích và được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần, các nhóm đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định và chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định. 1.1.2. Khát quát chung về công tác thu bảo hiểm xã hội 1.1.2.1. Khái niệm Thu BHXH là việc Nhà nước thông qua cơ quan BHXH dùng quyền lực của mình bắt buộc các đối tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho phép một số đối tượng được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành
6 một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho hoạt động BHXH. (Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2014). 1.1.2.2. Đặc điểm Số đối tượng phải thu là rất lớn và gia tăng theo thời gian nên công tác quản lý thu BHXH là rất khó khăn và phức tạp. Công tác thu mang tính chất định kỳ, lặp đi lặp lại do đó khối lượng công việc lớn đòi hỏi nguồn nhân lực và cơ sở vật chất phục vụ cho công tác thu cũng phải tương ứng. Đối tượng thu là tiền nên dễ xảy ra sai phạm, vi phạm đạo đức và lạm dụng quỹ vốn tiền thu BHXH. Vai trò Quỹ BHXH hiện đang được thực hiện nhằm đạt mục tiêu là một công quỹ độc lập với ngân sách nhà nước, nhằm đảm bảo về tài chính để chi trả các chế độ BHXH cho NLĐ. Vì thế công tác thu BHXH ngày càng trở thành khâu quan trọng và quyết định đến sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện chính sách BHXH. Công tác thu BHXH là hoạt động thường xuyên và đa dạng của ngành BHXH nhằm đảm bảo nguồn quỹ tài chính BHXH đạt được tập trung thống nhất: Thu đóng góp BHXH là hoạt động của các cơ quan BHXH từ Trung ương đến địa phương cùng với sự phối hợp của các ban ngành chức năng trên cơ sở quy định của pháp luật về thực hiện chính sách BHXH nhằm tạo ra nguồn tài chính tập trung từ việc đóng góp của các bên tham gia BHXH. Đồng thời tránh được tình trạng nợ đọng BHXH từ các cơ quan đơn vị, từ người tham gia BHXH. Qua đó, đảm bảo sự công bằng trong việc thực hiện và triển khai chính sách BHXH nói chung và giữa những người tham gia BHXH nói riêng. Để chính sách BHXH được diễn ra thuận lợi thì công tác thu BHXH có vai trò như một điều kiện cần và đủ trong quá trình tạo lập cùng thực hiện chính sách BHXH: Bởi đây là đầu vào, là nguồn hình thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập quỹ BHXH. Đồng thời, đây là một khâu bắt buộc đối với người
7 tham gia BHXH thực hiện nghĩa vụ của mình. Do vậy, công tác thu BHXH là một công việc đòi hỏi độ chính xác thực hiện thường xuyên, liên tục, kéo dài trong nhiều năm và có sự biến động về mức đóng và số lượng người tham gia. Công tác thu BHXH vừa đảm bảo cho quỹ BHXH được tập trung về một mối, vừa đóng vai trò như một công cụ thanh kiểm tra số lượng người tham gia BHXH biến đổi ở từng khối lao động, cơ quan, đơn vị ở từng địa phương hoặc trên phạm vi toàn quốc. Bởi công tác thu BHXH cũng đòi hỏi phải được tổ chức tập trung thống nhất có sự ràng buộc chặt chẽ từ trên xuống dưới, đảm bảo an toàn tuyệt đối về tài chính, đảm bảo độ chính xác trong ghi chép kết quả đóng BHXH của từng cơ quan đơn vị cũng như của từng người lao động. Hơn nữa, hoạt động thu BHXH là hoạt động liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của cả một đời người và có tính kế thừa, số thu BHXH một phần dựa trên số lượng người tham BHXH để tạo lập lên quỹ BHXH, cho nên nghiệp vụ của công tác thu BHXH có một vai trò hết sức quan trọng và rất cần thiết trong thực hiện chính sách BHXH. Bởi đây là khâu đầu tiên giúp cho chính sách BHXH thực hiện được các chức năng cũng như bản chất của mình. Hoạt động của công tác thu BHXH ở hiện tại ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chi và quá trình thực hiện chính sách BHXH trong tương lai. Do BHXH cũng như các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên cơ sở nguyên tắc có đóng có hưởng BHXH đã đặt ra yêu cầu quy định đối với công tác thu nộp BHXH. Nếu không thu được BHXH thì quỹ BHXH không có nguồn để chi trả cho các chế độ BHXH cho NLĐ. Vậy hoạt động thu BHXH ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chi và quá trình thực hiện chính sách BHXH. Do đó, thực hiện công tác thu BHXH đóng một vai trò quyết định, then chốt trong quá trình đảm bảo ổn định cho cuộc sống của NLĐ cũng như các đơn vị doanh nghiệp được hoạt động bình thường. 1.1.2.3. Quy trình thu bảo hiểm xã hội - Đăng ký tham gia:
8 Người sử dụng lao động (NSDLĐ), cơ quan, doanh nghiệp quản lý các đối tượng tham gia có trách nhiệm đăng kí tham gia BHXH với cơ quan BHXH được phân công quản lý nhằm xác định số lượng người tham gia BHXH để thông báo với cơ quan chức năng có thẩm quyền về BHXH. Đây là khâu đầu tiên trong quá trình thu và quản lý thu quỹ BHXH, tuỳ vào mỗi nước mà có quy định khác nhau trong việc nộp hồ sơ đăng kí tham gia BHXH cho người lao động nhưng nhìn chung hồ sơ đăng kí tham gia BHXH thường bao gồm: + Tờ khai cung cấp và thay đổi thông tin đơn vị tham gia BHXH, BHYT (Mẫu TK3-TS) (Ban hành Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14 tháng 04 năm 2017) + Danh sách lao động tham gia BHXH bắt buộc (Mẫu D02-TS)(Ban hành Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14 tháng 04 năm 2017) + Bảng kê hồ sơ làm căn cứ hưởng quyền lợi BHYT cao hơn (nếu có) (Phụ lục 03 ban hành Quyết định số 595/QĐ-BHXH ngày 14 tháng 04 năm 2017) Cơ quan BHXH tiếp nhận, thẩm định danh sách tham gia BHXH, tiến hành làm thủ tục cấp sổ cấp thẻ BHYT cho đơn vị. Sau quá trình đăng kí tham gia BHXH cho người lao động: cơ quan BHXH định kì sẽ tiến hành thu BHXH từ người tham gia BHXH hoặc từ các đơn vị, cơ quan sử dụng lao động tham gia BHXH thông qua việc mở tài khoản tại ngân hàng hoặc kho bạc Nhà nước. Hàng tháng nếu có sự biến động so với danh sách đã đăng kí tham gia BHXH, đơn vị quản lý đối tượng lập danh sách điều chỉnh theo mẫu quy định gửi cơ quan BHXH có chức năng để kịp thời điều chỉnh, xử lý. Phương thức thu bảo hiểm xã hội Thu hàng tháng: Hàng tháng chậm nhất đến ngày cuối cùng của tháng, đơn vị trích tiền đóng BHXH bắt buộc trên quỹ tiền lương tháng của những người lao động tham gia BHXH bắt buộc , đồng thời trích từ tiền lương tháng
9 đóng BHXH bắt buộc của từng người lao động theo mức quy định, chuyển cùng một lúc vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nước. Định kỳ 03 tháng hoặc 06 tháng đóng một lần: Đơn vị là doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, doanh nghiệp trả lương theo sản phẩm, theo khoán thì đóng theo phương thức hằng tháng hoặc 03 tháng, 06 tháng một lần. Chậm nhất đến ngày cuối cùng của phương thức đóng, đơn vị phải chuyển đủ tiền vào quỹ BHXH. 1.2. Cơ sở lý luận về công tác quản lý thu BHXH 1.2.1. Khái niệm, vai trò, mục đích quản lý thu BHXH 1.2.1.1. Khái niệm Quản lý thu BHXH là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý để điều chỉnh hoạt động thu BHXH. Sự tác động đó được thực hiện bởi hệ thống các biện pháp hành chính, kinh tế, pháp luật nhằm đạt được mục đích thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và không để thất thu tiền đóng BHXH theo quy định của pháp luật. 1.2.1.2. Vai trò, mục đích Thứ nhất: Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHXH: Hoạt động thu BHXH có tính chất đặc thù khác với các hoạt động khác: Đối tượng thu đa dạng và phức tạp do đối tượng tham gia BHXH gồm ở tất cả các ngành nghề, độ tuổi, thu nhập khác nhau, khác nhau về vị trí địa lý, về vùng miền nên cần có sự thống nhất để hoạt động thu BHXH có hiệu quả và đảm bảo công bằng. Yếu tố quản lý giúp tạo sự thống nhất ý chí trong hệ thống BHXH, giữa các cấp trong quá trình tổ chức thực hiện thu BHXH. Thông qua hoạt động quản lý, những nội dung quan trọng trong hoạt động thu BHXH được thống nhất: thống nhất về đối tượng thu, về hồ sơ, quy trình thu. Thứ hai: Đảm bảo hoạt động thu BHXH bền vững, hiệu quả: BHXH
10 được coi là trụ cột chính trong hệ thống an sinh xã hội. Vì vậy, đảm bảo tính ổn định, bền vững và hiệu quả của hoạt động thu BHXH là mục tiêu mà bất kỳ một quốc gia nào cũng mong muốn đạt được. Muốn vậy, hoạt động thu BHXH phải được định hướng một cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của mỗi quốc gia trong từng thời kỳ; đồng thời, hoạt động thu phải được điều hòa, phối hợp nhịp nhàng. Quá trình quản lý giúp định hướng công tác thu BHXH – cơ sở xác định mục tiêu chung là thu đúng, thu đủ, không để thất thu; từ đó hướng mọi nỗ lực của cá nhân, tổ chức vào mục tiêu chung đó. Việc quản lý thu tốt sẽ huy động được tối đa từ các nguồn thu, đảm bảo cân đối quỹ BHXH. Đồng thời, công tác quản lý thu tốt, quỹ BHXH sẽ tăng và nhờ đó có thể đảm bảo thực hiện tốt các quyền lợi cho người lao động và có điều kiện để mở rộng các chế độ được hưởng. Thứ ba: Quản lý thu giúp Nhà nước có thể kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH: Thu BHXH là một nội dung tài chính BHXH và dễ gây thất thoát, vô ý hoặc cố ý làm sai. Nhờ hoạt động quản lý, kiểm tra, các quy định về thu BHXH được thực hiện nghiêm túc, đồng thời giúp đánh giá hoạt động một cách kịp thời, toàn diện và gắn với thực tiễn thu BHXH. 1.2.2. Căn cứ pháp lý trong quản lý thu BHXH 1.2.2.1. Kiểm tra Hằng năm BHXH tỉnh, thành phố, BHXH quận, huyện tổ chức kiểm tra việc chấp hành pháp luật BHXH bắt buộc đối với các đơn vị tham gia BHXH bắt buộc trên địa bàn như sau: Nội dung kiểm tra Tình hình đóng BHXH bắt buộc : số lao động, tiền lương làm căn cứ đóng, chuyển tiền đóng BHXH bắt buộc ; hồ sơ đăng ký tham gia, đóng BHXH, BHYT của đơn vị, người lao động. Hồ sơ làm căn cứ điều chỉnh thông tin trên sổ BHXH, thẻ BHYT;