Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên trong thời gian tới để tiến tới mục tiêu BHYT toàn dân, đảm bảo an sinh xã hội do Đảng và Nhà nước đặt ra. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––– HOÀNG TUẤN ANH QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––––– HOÀNG TUẤN ANH QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Thị Bắc THÁI NGUYÊN - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các sổ liệu kết quả nêu trong luận văn là trung thực xuất phát từ tình hình thực tế tại đơn vị công tác. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 HỌC VIÊN Hoàng Tuấn Anh
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy, cô giáo, lãnh đạo cơ quan, bạn bè, đồng nghiệp, đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành Luận văn này. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn tới cô giáo PGS.TS Đỗ Thị Bắc đã hướng dẫn đầy trách nhiệm, chỉ bảo, tham gia đóng góp những ý kiến quý báu trong quá trình tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các Thầy giáo, Cô giáo của Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập. Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám đốc, các đồng chí đồng nghiệp cơ quan BHXH trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành khóa học và thực hiện Luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, xong do thời gian có hạn, khả năng, kinh nghiệm thực tiễn của bản thân vẫn chưa nghiên cứu sâu và còn một số hạn chế, nên trong Luận văn không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp tận tình của bạn bè đồng nghiệp và thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng đánh giá luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn !
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu cứu .................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3 4. Những đóng góp của luận văn ......................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH .................................................. 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ................................ 5 1.1.1. Khái quát về bảo hiểm y tế và bảo hiểm y tế hộ gia đình .......................... 5 1.1.2. Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ....................................................... 7 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình ........................... 16 1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại một số địa phương ................................................................................................................ 17 1.2.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình cho BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................. 19 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 21 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 21 2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 21 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................... 21 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu ........................................................................ 23 2.2.3. Phương pháp phân tích ............................................................................. 23
iv 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ...................................................................... 24 2.3.1. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên ............ 24 2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình huyện Bảo Yên ..................................................................................................................... 24 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI .. 27 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............. 27 3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .................................... 27 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................... 29 3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ........................ 31 3.2. Khái quát về BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .................................... 32 3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH huyện Bảo Yên............... 32 3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............ 33 3.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên ............................................. 35 3.2.4. Đặc điểm về nhân lực tại BHXH huyện Bảo Yên ................................... 39 3.2.5. Khái quát về kết quả hoạt động BHYT của BHXH huyện Bảo Yên ....... 41 3.3. Thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................................... 44 3.3.1. Lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình ....................................................... 44 3.3.2. Quản lý tổ chức thu BHYT hộ gia đình ................................................... 49 3.3.3. Kiểm tra thu BHYT hộ gia đình............................................................... 67 3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ........................................................................................ 71 3.4.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 71 3.4.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................. 76 3.5. Đánh giá về công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 83 3.5.1. Các kết quả đạt được ................................................................................ 83 3.5.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 84
v Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI..................................................................................................................... 89 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................. 89 4.1.1. Quan điểm ................................................................................................ 89 4.1.2. Định hướng............................................................................................... 90 4.1.3. Mục tiêu ................................................................................................... 91 4.2. Giải pháp tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 91 4.2.1. Tăng cường lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình .................................... 91 4.2.2. Mở rộng và nâng cao chất lượng hệ thống Đại lý thu.............................. 93 4.2.3. Giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra thu BHYT hộ gia đình............ 95 4.2.4. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHYT hộ gia đình ..................................................................................................................... 96 4.2.5. Kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý thu BHYT hộ gia đình ......................................................................................................... 98 4.2.6. Tích cực phối hợp với các cơ sở khám chữa bệnh BHYT, nâng cao chất lượng và đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân ............................... 99 4.2.7. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình ........................................................................................................ 100 4.3. Kiến nghị ................................................................................................... 101 4.3.1. Đối với Nhà nước và các Bộ ban ngành liên quan................................. 101 4.3.2. Đối với BHXH tỉnh Lào Cai .................................................................. 102 4.3.3. Đối với các cấp chính quyền địa phương ............................................... 102 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 103 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 105 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 108
vi
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BHTN : Bảo hiểm tự nguyện BHTNLĐ : Bảo hiểm tai nạn lao động BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT HGĐ : Bảo hiểm y tế Hộ gia đình BHYT : Bảo hiểm y tế BNN : Bệnh nghề nghiệp BQ : Bình quân CCVC : Cơ sở vật chất CK : Chuyển khoản ĐVT : Đơn vị tính KCB : Khám chữa bệnh KH : Kế hoạch NLĐ : Người lao động NSDLĐ : Người sử dụng lao động NSNN : Ngân sách nhà nước
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Ý nghĩa của điểm số trung bình ...................................................... 23 Bảng 3.1. Đặc điểm cán bộ viên chức BHXH huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 .................................................................................... 39 Bảng 3.2: Tỷ lệ bao phủ BHYT trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 .............................................................................................. 41 Bảng 3.3: Tình hình tham gia BHYT theo từng nhóm đối tượng trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ........................................... 42 Bảng 3.4: Kết quả thu chi KCB BHYT trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ..................................................................................... 43 Bảng 3.5: Mức lương cơ sở qua các thời kỳ.................................................... 44 Bảng 3.6: Tỷ lệ hộ nghèo và hộ cận nghèo hàng năm của huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ............................................................................ 44 Bảng 3.7: Kế hoạch đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình theo từng Đại lý thu giai đoạn 2017 - 2019 ............................................................... 46 Bảng 3.8: Kế hoạch thu BHYT hộ gia đình theo từng Đại lý thu giai đoạn 2017 - 2019 .............................................................................................. 47 Bảng 3.9: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 48 Bảng 3.10: Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên ................................................................................ 50 Bảng 3.11: Tỷ lệ % chi thù lao cho các Đại lý thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019 ........................................... 52 Bảng 3.12: Tổng hợp số người tham gia BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ...................................................... 56 Bảng 3.13: Tổng hợp kết quả thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ..................................................................... 59 Bảng 3.14: Kết quả thực hiện kế hoạch về số người tham gia BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ....................... 61
ix Bảng 3.15: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ...................................................... 63 Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về công tác tổ chức thu BHYT hộ gia đình của BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 64 Bảng 3.17: Số liệu về tình hình kiểm tra các Đại lý thu và hộ gia đình tham gia BHYT hộ gia đình của cơ quan BHXH huyện Bảo Yên................. 67 Bảng 3.18: Kết quả khảo sát về hoạt động kiểm tra thu BHYT hộ gia đình của BHXH huyện Bảo Yên ................................................................... 70 Bảng 3.19: Kết quả khảo sát người dân về chính sách BHYT hộ gia đình ....... 72 Bảng 3.20: Kết quả khảo sát về nhận thức của người dân về chính sách BHYT hộ gia đình ....................................................................................... 73 Bảng 3.21: Kết quả khảo sát về chất lượng dịch vụ KCB BHYT tại các cơ sở KCB BHYT trên địa bàn huyện Bảo Yên....................................... 74 Bảng 3.22: Tình hình thông tin, tuyên truyền về chính sách BHYT hộ gia đình ................................................................................................. 76 Bảng 3.23: Kết quả khảo sát về công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHYT hộ gia đình ........................................................................... 79 Bảng 3.24: Kết quả khảo sát về chính sách tạo động lực cho các Đại lý thu BHYT hộ gia đình của BHXH huyện Bảo Yên .......................................... 80
x DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên ................ 36 Hình 3.2: Bộ máy quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên ......... 38
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Chính sách Bảo hiểm y tế (BHYT) đã được Nhà nước ta triển khai thực hiện từ năm 1992 bằng việc ban hành các nghị định của Chính phủ về thực hiện BHYT. Năm 2008, Luật BHYT đã được Quốc hội khóa 12 thông qua. Ngày 16/6/2009, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 823/QĐ-TTg về việc lấy ngày 1/7 hằng năm là “Ngày BHYT Việt Nam”. BHYT toàn dân là chính sách xã hội quan trọng hàng đầu, mang ý nghĩa nhân đạo và có tính chia sẻ cộng đồng sâu sắc được Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng, luôn đề cao trong hệ thống chính sách An sinh xã hội. Đây là một trong những chính sách an sinh xã hội quan trọng thể hiện tính nhân đạo, nhân văn và tinh thần tương thân tương ái, chia sẻ rủi ro giữa người khỏe với người ốm, giữa người trẻ với người già, giữa người có thu nhập cao với người có thu nhập thấp. Đồng thời thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước nhằm hướng tới công bằng trong chăm sóc sức khỏe, góp phần đảm bảo an sinh xã hội cho mọi người dân. Tham gia BHYT theo hộ gia đình lần đầu tiên được luật hóa tại Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT. Quy định về nhóm đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình được xem là một trong những giải pháp quan trọng để đạt được mục tiêu BHYT toàn dân mà Đảng và Nhà nước ta đã xác định. Bên cạnh những lợi ích thiết thực mà người tham gia BHYT theo hộ gia đình có thể được nhận, tham gia BHYT theo hộ gia đình đồng thời thể hiện trách nhiệm của mỗi cá nhân và gia đình đối với xã hội, bảo đảm tính nhân văn, tương trợ cộng đồng, nguyên tắc chia sẻ rủi ro ngay từ trong gia đình. Ngoài ra, hiện nay với việc thực hiện cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp đã được đưa ra và cùng với đó một lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ công đã được thiết lập, việc tăng giá dịch vụ khám, chữa bệnh chắc chắn gây sức ép kinh tế không nhỏ cho cá nhân, các gia đình, đặc biệt với trường hợp bệnh nặng, điều trị dài ngày, điều kiện kinh tế hạn hẹp. Do đó, tham gia BHYT nói chung, BHYT theo hộ gia đình nói riêng, chính là một giải pháp hiệu quả để hạn chế gánh nặng tài chính khi rủi ro ốm đau, bệnh tật. Bảo Yên là một huyện miền núi của tỉnh Lào Cai, đây là huyện có tỷ lệ hộ nghèo
2 và số xã 135 cao, do đó số người thuộc diện được NSNN đóng BHYT tương đối lớn. Thêm vào đó, một bộ phận người dân sau khi thoát nghèo, thuộc diện phải tham gia BHYT hộ gia đình nhưng vẫn có tâm lý trông chờ, ỷ lại vào Nhà nước đóng phí BHYT cho, do đó thời gian qua, mặc dù số lượng người tham gia BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện có sự gia tăng qua các năm nhưng không đáng kể, tốc độ tăng chậm. Thực hiện chủ chương, chính sách của Nhà nước về BHYT hộ gia đình, trong thời gian qua, BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai luôn quan tâm, chú trọng tới việc triển khai BHYT hộ gia đình trên địa bàn huyện và đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: lập kế hoạch thu chưa sát với thực tế, bộ máy tổ chức thu chưa thực sự hiệu quả, chưa đảm bảo về số lượng và chất lượng, các đại lý thu chưa được phân bố hợp lý, công tác quản lý và phát triển đối tượng tham gia chưa thực sự tốt, số lượng người tham gia BHYT hộ gia đình không ổn định qua các năm, chưa đạt 100% kế hoạch giao về số thu BHYT hộ gia đình, công tác kiểm tra, giám sát thu BHYT hộ gia đình đôi khi mang tính hình thức, công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT hộ gia đình chưa được đầu tư đúng mức, hình thức tuyên truyền chưa phù hợp,…. Với những vấn đề nêu trên, cần thiết phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng, đánh giá đúng thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên để có thể tìm ra nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: "Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại Bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai" làm luận văn cao học của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu cứu 2.1. Mục tiêu chung Nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên trong thời gian tới để tiến tới mục tiêu BHYT toàn dân, đảm bảo an sinh xã hội do Đảng và Nhà nước đặt ra. 2.2. Mục tiêu cụ thể
3 - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ gia đình. - Phân tích thực trạng quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai trong giai đoạn từ năm 2017 - 2019, từ đó chỉ rõ những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. * Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai theo 04 nội dung, gồm: lập kế hoạch thu, tổ chức thực hiện thu, quyết toán thu và thanh tra, kiểm tra thực hiện thu BHYT hộ gia đình. - Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại BHXH huyện Bảo Yên. - Phạm vi về thời gian: Dữ liệu được thu thập cho giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2019 và đề xuất giải pháp đến năm 2025. Luận văn còn sử dụng số liệu điều tra, khảo sát năm 2020. 4. Những đóng góp của luận văn - Về lý luận: Đề tài làm phong phú hơn lý luận về về BHYT hộ gia đình và quản lý thu BHYT hộ gia đình tại cơ quan bảo hiểm. Tác giả đã đưa ra những vấn đề chung về BHYT, BHYT hộ gia đình: quá trình hình thành và phát triển của BHYT ở Việt Nam, khái niệm, nguyên tắc. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý thu BHYT hộ gia đình: khái niệm,vai trò, nội dung của quản lý thu BHYT hộ gia đình và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHYT hộ gia đình. Các lý luận này có thể là tài liệu dùng cho nghiên cứu, tham khảo trong công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình. - Về thực tiễn: Đề tài cung cấp vấn đề thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Đề tài cũng đóng góp một số giải pháp để tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào
4 Cai. Đồng thời, đây cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên cao học và cho các công trình nghiên cứu liên quan. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 4 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu BHYT hộ gia đình. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Chương 4: Giải pháp tăng cường quản lý thu BHYT hộ gia đình tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ HỘ GIA ĐÌNH 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình 1.1.1. Khái quát về bảo hiểm y tế và bảo hiểm y tế hộ gia đình 1.1.1.1. Khái niệm Bảo hiểm y tế Trên thế giới có nhiều khái niệm khác nhau về BHYT, nhưng mục đích chung của BHYT đều giống nhau là huy động nguồn tài chính để chi trả chi phí KCB cho người tham gia BHYT khi bị ốm đau bệnh tật, nội dung các khái niệm bao hàm như sau: “BHYT là sự đóng góp theo chu kỳ đều đặn tạo nên một quỹ chung để cùng nhau chia sẽ những rủi ro thông qua hình thức thanh toán chi trả chi phí KCB bằng quỹ bảo hiểm”. BHYT được trình bày trong cuốn “Từ điển Bách khoa Việt Nam I xuất bản năm 1995” - Nhà xuất bản từ điển Bách khoa - trang 151 như sau: “BHYT là loại bảo hiểm do nhà nước tổ chức, quản lý nhằm huy động sự đóng góp của cá nhân, tập thể và cộng đồng xã hội để chăm lo sức khỏe, khám bệnh và chữa bệnh cho nhân dân”(Từ điển bách khoa Việt Nam tập 1, 1995). Mặt khác BHYT là một trong 9 nội dung của BHXH được quy định tại Công ước 102 ngày 28/6/1952 của tổ chức lao động quốc tế (ILO) về các tiêu chuẩn tối thiểu cho các loại trợ 7 cấp BHXH. Ở Việt Nam, BHYT là một đổi mới trong lĩnh vực y tế góp phần giảm bớt dần sự phân biệt giàu nghèo trong KCB, phát huy tính nhân đạo cộng đồng trong đời sống xã hội, đảm bảo thực hiện công bằng văn minh xã hội. Quỹ BHYT là nguồn kinh phí quan trọng cấu thành ngân sách của ngành y tế. Theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT do Quốc hội ban hành ngày 13/06/2014 thì “BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng đối với các đối tượng theo quy định của Luật này để chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích
6 lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện.” (Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT, 2014). 1.1.1.2. Nguyên tắc bảo hiểm y tế Theo Luật BHYT (2008) và Luật sửa đổi, bổ sung Luật BHYT (2014), nguyên tắc bảo hiểm y tế gồm: - Bảo đảm chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia bảo hiểm y tế. - Mức đóng bảo hiểm y tế được xác định theo tỷ lệ phần trăm của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật bảo hiểm xã hội (sau đây gọi chung là tiền lương tháng), tiền lương hưu, tiền trợ cấp hoặc mức lương cơ sở. - Mức hưởng bảo hiểm y tế theo mức độ bệnh tật, nhóm đối tượng trong phạm vi quyền lợi và thời gian tham gia bảo hiểm y tế.” - Chi phí khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế do quỹ bảo hiểm y tế và người tham gia bảo hiểm y tế cùng chi trả. - Quỹ bảo hiểm y tế được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch, bảo đảm cân đối thu, chi và được Nhà nước bảo hộ (Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT, 2014). 1.1.1.3. Bảo hiểm y tế hộ gia đình Theo luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật BHYT năm 2014 thì “BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng đối với các đối tượng theo quy định của Luật này để chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện” (Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT, 2014). Đối tượng tham gia BHYT được sắp xếp lại theo 5 nhóm dựa vào chủ thể phải trả tiền mua BHYT, trong đó bổ sung thêm đối tượng tham gia BHYT là hộ gia đình. Cũng theo quy định này thì hộ gia đình được định nghĩa là “bao gồm toàn bộ người có tên trong sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú”. Điều này cũng có nghĩa là tất cả các thành viên trong gia đình đều phải mua BHYT, nói cách khác là 1 thành viên trong gia đình chỉ có thể có thể BHYT nếu tất cả những thành viên khác trong gia đình cùng mua.
7 Như vậy có thể nói, BHYT hộ gia đình là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng cho những người có tên trong cùng một sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú để chăm sóc sức khỏe không vì mục đích lợi nhuận do nhà nước tổ chức thực hiện. 1.1.2. Quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình 1.1.2.1. Khái niệm quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình * Thu BHYT hộ gia đình Để hình thành quỹ tài chính BHYT thì phải có hoạt động tạo lập quỹ, đó là hoạt động thu BHYT, trong đó có thu BHYT HGĐ. Cơ quan BHXH thực hiện thu BHYT HGĐ thông qua các đại lý thu. Thu BHYT HGĐ là một hình thức huy động tài chính cho quỹ BHYT, góp phần hình thành nguồn tài chính quan trọng cho sự hoạt động của các cơ sở y tế trong cơ chế thị trường đang ngày càng hoàn chỉnh. Quan hệ thu BHYT HGĐ, một bên chủ thể là Nhà nước mà cơ quan được Nhà nước giao nhiệm vụ là cơ quan BHXH, một bên là Hộ gia đình với các thành viên của nó. Thu BHYT HGĐ là quan hệ tài chính giữa Nhà nước với Hộ gia đình. Như vậy, xét theo góc độ tài chính của nhà nước: Thu BHYT HGĐ là hoạt động tài chính của Nhà nước; nhằm thực hiện thu nguồn đóng BHYT của các hộ gia đình để hình thành quỹ tài chính BHYT thống nhất do Nhà nước quản lý. * Quản lý thu BHYT hộ gia đình Theo Khoa Khoa học quản lý (2012), "Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, kiểm soát các nguồn lực và hệ thống xã hội nhằm đạt được mục đích của hệ thống với hiệu lực và hiệu quả cao một cách bền vững trong điều kiện môi trường luôn biến động". (Giáo trình Quản lý học, 2012). Luận văn này xem xét quản lý theo cách tiếp cận trên, có thể hiểu: Quản lý thu BHYT là hoạt động có tổ chức dựa trên cơ sở hệ thống pháp luật của nhà nước sử dụng biện pháp hành chính tổ chức kinh tế quản lý hoạt động thu nộp BHYT, xác định việc thực hiện nghĩa vụ của đối tượng tham gia BHYT và đồng thời việc xác nhận đó là căn cứ để thực hiện chính sách, chế độ BHYT, đảm bảo quyền lợi đối với đối tượng tham gia BHYT đúng, đủ, kịp thời đáp ứng mọi yêu cầu, quy định của pháp luật. 1.1.2.2. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình
8 a) Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHYT hộ gia đình. Hoạt động thu BHYT hộ gia đình có tính chất đặc thù khác với các hoạt động khác, đó là: Đối tượng thu BHYT hộ gia đình rất đa dạng và phức tạp do đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình bao gồm ở tất cả các ngành nghề khác với nhiều độ tuổi khác, mức thu nhập khác... thêm nữa họ rất khác về địa lý, vùng miền cho nên nếu không có sự chỉ đạo thống nhất thì hoạt động thu BHYT hộ gia đình sẽ không đạt kết quả cao. Chính nhờ có yếu tố quản lý đã tạo sự thống nhất ý chí trong hệ thống BHXH bao gồm các cấp trong quá trình tổ chức thực hiện thu BHYT hộ gia đình. Sự thống nhất trong những người bị quản lý với nhau và trong những người bị quản lý và người quản lý. Chỉ có tạo nên sự thống nhất đa dạng thì quản lý mới có kết quả và mới giảm chi phí tiền của và công sức. Quản lý thu BHYT hộ gia đình thông qua công tác lập kế hoạch cũng đã quy định rõ sự phân công trách nhiệm thu BHYT hộ gia đình cho các cấp trong hệ thống BHXH, tuy nhiên, để hoạt động thu được thống nhất, rất cần có sự hợp tác trong các bộ phận tài chính, bộ phận tuyên truyền, hệ thống ngân hàng. Như vậy, chính thống qua hoạt động quản lý đã thống nhất được các nội dung quan trọng của hoạt động thu BHYT hộ gia đình đó là: Thống nhất về đối tượng thu, thống nhất về biểu mẫu, hồ sơ thu, quy trình thu, nộp BHYT hộ gia đình. b) Đảm bảo hoạt động thu BHYT hộ gia đình bền vững, hiệu quả. Tính ổn định, bền vững, hiệu quả của hoạt động thu BHYT hộ gia đình là những mục tiêu mà bất kỳ một hệ thống BHXH của quốc gia nào cũng mong muốn đạt được. Bởi vì, khi mục tiêu này đạt được cũng có nghĩa hệ thống an sinh xã hội được đảm bảo đây là điều kiện tiền đề cho phát triển kinh tế. Song những mục tiêu này chỉ đạt được khi: - Hoạt động thu BHYT hộ gia đình được định hướng một cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của mỗi quốc gia trong mỗi thời kỳ. - Thông qua quá trình quản lý đã định hướng công tác thu BHYT hộ gia đình - cơ sở xác định mục tiêu chung ở hoạt động thu BHYT hộ gia đình, đó là thu đúng, thu đủ, không để thất thu, từ đó hướng mọi nỗ lực của cá nhân, tổ chức vào mục tiêu