Luận văn Thạc sĩ Quản trị An ninh phi truyền thống: Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là góp phần bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai; đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình thuộc thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị An ninh phi truyền thống: Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH ********* ĐẶNG THÀNH CÔNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG (MNS) Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA QUẢN TRỊ VÀ KINH DOANH *** *** *** ĐẶNG THÀNH CÔNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA ĐÌNH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản trị An ninh phi truyền thống Mã số: 8900201.05QTD LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ AN NINH PHI TRUYỀN THỐNG (MNS) NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. NGUYỄN NGỌC THẮNG Hà Nội - 2020
CAM KẾT Tác giả cam kết rằng kết quả nghiên cứu của luận văn là do chính tác giả đã lao động và không trùng lặp với nghiên cứu của những tác giả khác. Việc tham khảo tài liệu của ngƣời khác (trích dẫn, bảng, biểu, công thức, đồ thị cùng những tài liệu khác) đƣợc sử dụng trong luận văn này đã đƣợc các tác giả đồng ý hoặc công khai và trích dẫn cụ thể. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trƣớc Hội đồng bảo vệ luận văn, Khoa Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội và pháp luật về những cam kết nói trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Đặng Thành Công i
LỜI CẢM ƠN Sau hơn 2 năm học tập và rèn luyện tại Khoa Quản trị và Kinh doanh - Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội, em đã đƣợc các thầy cô giáo trong Khoa dạy dỗ tận tình. Em xin chân thành cảm ơn Ban chủ nhiệm, các thầy cô giảng dạy chƣơng trình Thạc sĩ Quản trị An ninh Phi truyền thống, phòng Đào tạo của khoa Quản trị Kinh doanh. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn, lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS Hoàng Đình Phi, Chủ nhiệm Khoa Quản trị và Kinh doanh - Đại học Quốc gia Hà Nội, thầy là ngƣời đã truyền cảm hứng cho chúng em trong suốt quá trình học tập tại nhà trƣờng. Em cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Phó Giáo sƣ, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Thắng, giảng viên khoa Quản trị và Kinh doanh - Đại học Quốc gia Hà Nội. Thầy đã hƣớng dẫn tận tụy, động viên em hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã cố gắng rất nhiều, học hỏi thầy cô và các nhà nghiên cứu khác, song do trình độ của bản thân còn hạn chế nên kết quả nghiên cứu của luận văn không tránh khỏi những thiếu xót. Em rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của thầy cô, bạn bè để hoàn thiện luận văn hơn. ii
MỤC LỤC CAM KẾT .............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI ........................................................................ 7 1.1. Khái niệm và phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai .................... 7 1.1.1. Khái niệm rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ................................... 7 1.1.2. Phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ..................................... 9 1.2. Khái niệm và các chủ thể tham gia quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ............................................................................................................... 11 1.2.1 Khái niệm quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai .................... 11 1.2.2. Các chủ thể tham gia quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai .. 11 1.3. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ............... 13 1.4. Phƣơng thức, phƣơng trình và nội dung quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ...................................................................................................... 15 1.4.1. Phƣơng thức quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ................ 15 1.4.2. Nội dung quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ..................... 16 1.4.3. Phƣơng trình quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ............... 21 1.5. Những yếu tố tác động tới hiệu quả quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ............................................................................................................... 23 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ...................................................................................... 27 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA ĐÌNH..................................... 29 2.1. Bối cảnh chung cả nƣớc về quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai và những đặc thù trên địa bàn quận Ba Đình. .................................................. 29 2.1.1. Bối cảnh chung cả nƣớc về quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai 29 iii
2.1.2. Những đặc thù trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội ........... 32 2.2. Tình hình quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.............................................................................. 33 2.2.1. An toàn (S1) ........................................................................................ 33 2.2.2. Ổn định (S2) ........................................................................................ 41 2.2.3. Phát triển bền vững (S3) ..................................................................... 43 2.2.4. Quản trị rủi ro (C1) ............................................................................. 44 2.2.5. Khủng hoảng (C2)............................................................................... 45 2.2.6. Khắc phục khủng hoảng (C3) ............................................................. 48 2.2.4. Tổng hợp những hạn chế quản trị rủi ro trong quản lý sử dụng đất đai trên địa bản quận Ba Đình, thành phố Hà Nội và nguyên nhân. .................. 49 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ...................................................................................... 52 Chƣơng 3: NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA ĐÌNH .............................. 54 3.1. Định hƣớng nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ..................................................................................................................... 54 3.2. Giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình. ................................................ 56 3.2.1. Một số giải pháp: ................................................................................ 56 3.2.2. Một số kiến nghị: ................................................................................ 59 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ...................................................................................... 65 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 66 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC LIÊN QUAN TỚI LUẬN VĂN ................................................................................................ 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 69 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 73 iv
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ở nƣớc ta, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nƣớc thống nhất quản lý. Nhà nƣớc quản lý đất đai bằng quy hoạch và pháp luật. Đất đai là nguồn tài nguyên, đồng thời là tài sản quan trọng, có giá trị của mỗi tổ chức, cá nhân. Nếu việc xây dựng, ban hành và quản trị việc thực thi các quy định, chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai hiệu quả sẽ mang lại nhiều lợi ích cho các chủ thể khác nhau trong xã hội. Ngƣợc lại, nếu việc quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai không đƣợc kiểm soát, hạn chế sẽ tạo ra hậu quả gây thiệt hại cho nhà nƣớc, cho tổ chức, cá nhân, thậm chí gây mất ổn định kinh tế, xã hội ở diện rộng. Chúng ta có thể kể tới những rủi ro cơ bản trong quản lý và sử dụng đất đai ở nƣớc ta gồm: (1) Rủi ro khi việc lập và thực hiện quy hoạch, kế hoạch chƣa hiệu quả. Nhiều quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai đƣợc lập ra nhƣng quá trình triển khai kéo dài hoặc không đạt hiệu quả, không phù hợp sự phát triển xã hội. Nhiều tổ chức, cá nhân sử dụng đất chịu thiệt hại về kinh tế, chất lƣợng cuộc sống khi quy hoạch đất đai “treo”; (2) Rủi ro từ việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất khi việc cấp đó keod dsig, không đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục và điều kiện theo quy định của pháp luật; (3) Rủi ro từ hoạt động nhận chuyển nhƣợng quyền sử dụng đất khi đất đai phát sinh tranh chấp hoặc đã đƣơc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất không đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục, điều kiện theo quy định của pháp luật; (4) Rủi ro từ quản lý đất công, đất chƣa sử dụng; ( 5 ) Rủi ro từ sử dụng, đầu tƣ khai thác lợi ích từ đất… Những rủi ro này chƣa đƣợc quản trị hiệu quả. Quận Ba Đình là một trong những quận tung tâm hành chính, trính trị của thành phố Hà Nội và cả nƣớc. Vì vậy, những rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai ở đây đƣợc cá cơ quan quản lý, các tổ chức, cá nhân rất đặc biệt quan tâm. Cũng nhƣ nhiều quận, huyện khác trong cả nƣớc, việc quản trị rủi ro trong quản 1
lý, sử dụng đất đai tại quận Ba Đình đã có nhiều kết quả đáng ghi nhận và góp phần ổn định, phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh đó, hoạt động này cũng vẫn tồn tại nhiều nhƣợc điểm cần khắc phục bằng nhiều giải pháp đồng bộ. Vì tất cả những lý do kể trên, tác giả xin chọn đề tài: “Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, Hà Nội” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Cuốn sách chuyên khảo “Đổi mới quan hệ sở hữu đất đai. Lý luận và thực tiễn” PGS.TS. Trần Quốc Toản là chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội – 2013. Cuốn sách này đã phân tích cơ sở khoa học và thực tiễn của việc đổi mới quan hệ sở hữu đất đai trong nền kinh tế thị trƣờng, phân tích đặc điểm, bản chất của sự đổi mới trong quan hệ sở hữu đất đai gắn với sự phát triển nông nghiệp hóa, công nghiệp hóa, đô thị hóa…Đồng thời, lý giải sự thay đổi, vận động của các quyền trong quan hệ sở hữu đất đai, dẫn đến pháp luật đất đai cũng phải bổ sung, mở rộng các quyền năng của ngƣời sử dụng đất. Cuốn sách cũng nhấn mạnh việc bổ sung các quyền của ngƣời sử dụng đất phải tuân thủ nguyên tắc “Đất đai là sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu”. Những kết quả nghiên cứu của cuốn sách giúp tác giả có định hƣớng rõ ràng trong việc xác định nguyên tắc cơ bản cho quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất cũng buộc phải tuân thủ nguyên tắc “Đất đai là sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu”. Bài viết: “Bàn về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất” của hai tác giả TS. Nguyễn Quang Tuyến và Nguyễn Xuân Trọng - tham luận tại Hội thảo khoa học “65 năm xây dựng và phát triển của ngành quản lý đất đai” do Tổng cục Quản lý đất đai - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng tổ chức tại Hà Nội, tháng 08/2010 chỉ ra nguồn gốc phát sinh quyền và nghĩa vụ của ngƣời sử dụng đất. Quyền sử dụng đất đƣợc phát sinh trên cơ sở quyền sở hữu toàn dân về đất đai. 2
Tuy nhiên, quyền sử dụng đất lại có thể tham gia thị trƣờng giao dịch và mang lại những giá trị lớn về tài chính cho nhiều chủ thể khác nhau trong xã hội. Nội dung này đƣợc tác giả tiếp thu khi đánh giá về rủi ro trong sử dụng đất đai của các chủ thể khác nhau trong xã hội. Cuốn sách tham khảo do PGS.TS Vũ Văn Phúc chủ biên: “Những vấn đề về sở hữu, quản lý và sử dụng đất đai trong giai đoạn hiện nay” tập hợp các bài viết về quyền sở hữu đất đai ở nƣớc ta. Những bài viết đó gồm: “Quan điềm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vấn đề sở hữu, quản lý, sử dụng ruộng đất và ý nghĩa đối với công cuộc đổi mới hiện nay” của TS. Lý Việt Quang - Học viện Chính trị - Hành chính khu vực IV; “Những vấn đề về sở hữu, quản lý và sử dụng đất đai trong giai đoạn hiện nay” của PGS.TS.Vũ Văn Phúc - Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; “ Sở hữu toàn dân về đất đai: tất yếu lịch sử trong điều kiện nước ta hiện nay” của PGS.TS. Vũ Văn Phúc - Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản & PGS.TS. Trần Thị Minh Châu - Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; “Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai và cơ chế thực hiện” của TS. Nguyễn Minh Tuấn - Trƣởng khoa Lý luận chính trị - Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh; “ Tiếp tục khẳng định quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân là phù hợp với điều kiện kinh tế xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của TS. Nguyễn Quốc Dũng Giám đốc Học viện Chính trị - Hành chính khu vực IV; “Kiên định thực hiện chế độ sở hữu toàn dân về đất đai ở Việt Nam” của GS.TS Nguyễn Đình Kháng nguyên Viện trƣởng Viện Kinh tế chính trị - Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia thành phố Hồ Chí Minh… Những bài viết này cũng là những tài liệu bổ ích giúp tác giả có cái nhìn toàn diện về ảnh hƣởng của chế độ sở hữu toàn dân về đất đai đối với quản lý, sử dụng đất ở Việt Nam. Hơn nữa, việc quản lý, sử dụng đất đai còn gặp nhiều khó khăn cần phải có các giải pháp toàn diện để khắc phục. Những khó khăn đó đƣợc tác giả đánh giá là những rủi ro trong quản lý, sử dụng đất. Việc khắc phục 3
khó khăn cũng là nội dung quản trị rủi ro mà tác giả sẽ trình bày trong luận văn thạc sĩ của mình. Giáo trình Quản lý và sử dụng đất đai do TS. Đinh Văn Hải & TS. Vũ Sỹ Cƣờng đồng chủ biên - Học viện Hành chính, năm 2014 đã phân tích đầy đủ về quản lý, sử dụng đất ở Việt Nam hiện nay. Tác giả sẽ học tập tài liệu này về nội dung quản lý và sử dụng đất đai để xây dựng và hoàn thiện kết cấu luận văn. Giáo trình Luật đất đai - Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội – 2016 đã phân tích những vấn đề lý luận và thực trạng các quy định pháp luật đất đai ở Việt Nam hiện nay. Trong đó vấn đề quản lý và sử dụng đất là hai chế định quan trọng nhất, bao trùm lên toàn bộ nội dung của pháp luật về đất đai. Cuốn sách tuy không trực tiếp chỉ ra những rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai và cũng không phân tích nội dung quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai. Tuy nhiên, cuốn sách giúp tác giả có thể định hình đƣợc rủi ro trong lĩnh vực đất đai thƣờng bao gồm những loại nào và từ đó tìm ra cách thức quản trị những rủi ro đó. Đánh giá tổng quát tình hình nghiên cứu, tác giả nhận thấy, vấn đề quản lý, sử dụng đất đai và rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai đã đƣợc nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Tuy nhiên, chƣa có một công trình nào nghiên cứu một cách sâu sắc, toàn diện vấn đề quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai đặc biệt là trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Đây là lý do mà tác giả đã lựa chọn đề tài này làm luận văn thạc sĩ của mình. 3. Mục tiêu nghiên cứu Với đề tài “Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội” , luận văn đƣợc thực hiện nhằm hƣớng đến các mục tiêu cơ bản sau đây: - Góp phần bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai. 4
- Đƣa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình thuộc thành phố Hà Nội. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Với đề tài “Quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội” , luận văn xác định đối tƣợng nghiên cứu bao gồm: - Quan điểm, đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nƣớc về quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai. - Thực trạng quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai tại Việt Nam nói chung và trên địa bàn quận Ba Đình nói riêng. 5. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai tại Việt Nam Đề tài nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình thuộc phố Hà Nội. - Phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu thực trạng công tác quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai từ khi Đổi mới (tháng 12/1986) đến nay. Tuy nhiên, khoảng thời gian mà tác giả tập trung nghiên cứu từ năm 2009 đến năm 2019. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu, luận văn sử dựng các phƣơng pháp nghiên cứu cơ bản sau đây: - Luận án sử dụng phƣơng pháp luận nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê nin. - Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát, quy nạp, diễn giải, bình luận, lập luận, đánh giá, suy luận logic... Tác giả sử dụng các phƣơng pháp này trong suốt quá 5
trình viết luận văn. Nhƣng ở mỗi chƣơng, mục khác nhau, tác giả tập trung sử dụng các phƣơng pháp khác nhau phù hợp với nội dung nghiên cứu. Cụ thể: + Trong Chƣơng 1 của luận văn, tác giả chủ yếu sử dụng phƣơng pháp phân tích, so sánh, đánh giá, tổng hợp, khái quát, diễn giải... để tìm hiểu, phân tích những vấn đề lý luận đặt ra. + Trong Chƣơng 2 của luận văn, tác giả chủ yếu sử dụng phƣơng pháp phân tích các báo cáo, phỏng vấn các nhà quản lý có liên quan, bình luận, lập luận, diễn giải, đánh giá, so sánh, tổng hợp để đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình thuộc thành phố Hà Nội. + Trong Chƣơng 3, tác giả chủ yếu sử dụng phƣơng pháp bình luận, tổng hợp, suy luận logic, lập luận để xác định định hƣớng và kiến nghị các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành ba chƣơng nhƣ sau: - Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai. - Chƣơng 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình thuộc thành phố Hà Nội. - Chƣơng 3: Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. 6
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI 1.1. Khái niệm và phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai 1.1.1. Khái niệm rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai Trƣớc tiên, khái niệm quản lý đất đai là ” một lĩnh vực quản lý nhà nƣớc, là hoạt động của cơ quan quản lý nhà nƣớc có thẩm quyền, ngƣời có thẩm quyền trong việc sử dụng các phƣơng pháp, các công cụ quản lý thích hợp tác động đến hành vi, hoạt động của ngƣời sử dụng đất đạt mục tiêu sử dụng”; Sử dụng đất là” tác động vào đất đai nhằm đạt hiệu quả mong muốn” Hiểu một cách khái quát, rủi ro là một danh từ chỉ những điều không lành, không tốt bất ngờ xảy ra1. Rủi ro là những hậu quả bất lợi xảy ra nằm ngoài mong đợi của con ngƣời. Con ngƣời với khả năng của mình hoàn toàn có thể tính toán đƣợc các rủi ro xảy ra và đƣa ra các phƣơng án phòng ngừa. Tuy nhiên, có những trƣờng hợp rủi ro xảy ra ngoài tầm kiểm soát của con ngƣời. Mọi hoạt động trong đời sống xã hội đều có thể gặp phải rủi ro. Vì vậy, việc phòng, chống rủi ro là điều tất yếu nhằm hạn chế những thiệt hại. Hoạt động quản lý, sử dụng đất đai đƣợc thực hiện bởi nhiều chủ thể khác nhau trong xã hội (cơ quan nhà nƣớc, tổ chức, cá nhân). Trong quá trình thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình về quản lý, sử dụng đất đai, các chủ thể này luôn cố gắng để hạn chế rủi ro nhƣng có nhiều trƣờng hợp họ không thể kiểm soát đƣợc hết. Từ sự phân tích nói trên, tác giả mạnh dạn đƣa ra khái niệm rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai nhƣ sau: Rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai là những hậu quả bất lợi bất ngờ xảy ra trong quá trình các chủ thế có quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm quản lý, sử dụng đất đai. Từ khái niệm trên, chúng ta có thể có thể khái quát đặc điểm của rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai nhƣ sau: 1 Viện Ngôn ngữ học (2004), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, tr.836 7
Thứ nhất, rủi ro trong hoạt động quản lý, sử dụng đất đai là những thiệt hại về tài sản. Đất đai là tài sản có giá trị và là tƣ liệu sản xuất quan trọng nhất trong xã hội. Mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội muốn sinh sống, sản xuất, kinh doanh đều phải sử dụng. Để đƣợc sử dụng đất đai phục vụ cho sinh sống, sản xuất, các chủ thể phải chi trả một khoản tài chính nhất định. Khi gặp rủi ro về đất đai tức là các chủ thể đã bị thiệt hại về tài sản. Thứ hai, rủi ro trong hoạt động quản lý, sử dụng đất đai thƣờng lớn và khó kiểm soát. Đất đai là nguồn tài nguyên quý giá, là tƣ liệu sản xuất quan trọng nhất trong xã hội mà không có tƣ liệu sản xuất nào có thể thay thế vị trí của nó. Vì thế giá trị, giá trị sử dụng của đất đai lớn và nhƣ vậy rủi ro xảy ra với đất đai cũng thƣờng lớn. Bên cạnh đó, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai thƣờng xảy ra trên diện rộng, liên quan tới lợi ích của nhiều cá nhân, tổ chức, cơ quan khác nhau trong xã hội. Vì vậy, việc kiểm soát rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai thƣờng khó khăn và cần đƣợc thực hiện bằng nhiều giải pháp mang tính đồng bộ. Thứ ba, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai tác động rất lớn tới trật tự an toàn xã hội. Bởi quản lý, sử dụng đất đai đƣợc thực hiện bởi rất nhiều cơ quan nhà nƣớc, cá nhân, tổ chức trong xã hội. Vì vậy, khi có rủi ro xảy ra đối với hoạt động này sẽ ảnh hƣởng tiêu cực tới công bằng, chất lƣợng cuộc sống của nhiều ngƣời trong xã hội, tạo nên sự xáo trộn lớn cho phát triển kinh tế - xã hội. Ví dụ: Khi giá nhận chuyển nhƣợng đất tại các thành phố lớn tăng lên đột ngột thì nhiều ngƣời lao động không có khả năng mua đƣợc một căn nhà riêng, họ phải đi thuê nhà với giá cao, chất lƣợng nhà ở không tốt. Vì thế cuộc sống của họ vốn khó khăn nay sẽ càng khó khăn hơn. Thứ tư, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai rất đa dạng. Điều này xuất phát từ nguồn tạo ra rủi ro cũng đa dạng, có thể là do tự nhiên mang lại (nƣớc biển dâng làm cho diện tích đất trồng lúa bị nhiễm mặn và không thể trồng lúa đƣợc nữa), có thể là từ các hoạt động kinh tế - xã hội mang lại (khi quy hoạch 8
xây dựng một con đƣờng không đƣợc triển khai đúng tiến độ dự kiến, cuộc sống của ngƣời dân ở khu vực này gặp nhiều khó khăn nhƣ họ phải đi lại trên con đƣờng mấp mô, trời mƣa thì đƣờng ngập và ô nhiễm môi trƣờng xảy ra, những hộ gia đình thuộc quy hoạch không chƣa đƣợc bồi thƣờng và cũng không đƣợc phép xây nhà hoặc họ không dám xây nhà nên họ phải sống trong những căn nhà xuống cấp). Thứ năm, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai có thể đƣợc quản trị bởi nhiều biện pháp khác nhau. Thực tế đã chứng minh, con ngƣời hoàn toàn có thể phòng ngừa, khắc phục các rủi ro trong quản lý đất đai. Đặc biệt ngày nay khi khoa học công nghệ đã có nhiều bƣớc phát triển vƣợt bậc thì việc quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai sẽ ngày càng hiệu quả hơn. Ví dụ: Trƣớc đây khi hệ thống quản lý đất đai chủ yếu bằng giấy tờ thì việc kiểm tra đất có đủ điều kiện để chuyển nhƣợng - nhận chuyển nhƣợng hay không rất khó khăn. Nhƣng hiên nay, việc quản lý những nội dung đó bằng khoa học công nghệ, việc kiểm tra thông tin của thửa đất trở nên dễ dàng hơn và điều đó góp phần giảm thiểu rủi ro cho ngƣời nhận chuyển nhƣợng đất. 1.1.2. Phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai Việc phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai cần thiết. Bởi phân loại giúp tìm ra các giải pháp phù hợp nhằm quản trị rủi ro phù hợp nhất. Việc phân loại cần dựa vào các tiêu chí cụ thể. Thứ nhất, dựa vào tiêu chí nguồn gây ra rủi ro, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai gồm: - Rủi ro do điều kiện tự nhiên mang lại. Sự thay đổi về địa hình, khí hậu và các hiện tƣợng tự nhiên cực đoan nhƣ bão, lũ lụt ảnh hƣởng rất nhiều tới quản lý, sử dụng đất đai. Đặc biệt, ở quốc gia chịu tác động lớn của biến đổi khí hậu thì rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai do điều kiện tự nhiên mang lại là một vấn đề đáng lo ngại. Ví dụ: Hiện tƣợng hạn hán làm cho những ngƣời trồng trọt trên đất nông nghiệp bị thiệt hại. 9
- Rủi ro do điều kiện kinh tế - xã hội mang lại. Sự thay đổi của chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc, của hạ tầng cơ sở (bệnh viện, trƣờng học, đƣờng giao thông…) nếu không phù hợp với thực tiễn hoặc việc thực hiện các chính sách, pháp luật không triệt để sẽ tạo ra rủi ro cho quản lý, sử dụng đất đai. Ví dụ: Khi Nhà nƣớc quy hoạch đất để mở rộng đƣờng nhƣng quá trình triển khai chậm chạp. Điều đó làm cho những hộ dân cƣ thuộc vùng quy hoạch sẽ không thể xây dựng nhà ở to hơn và cũng không nhận đƣợc bồi thƣờng để di cƣ đến nơi ở mới. Họ phải sống trong những căn nhà xuống cấp trong khoảng thời gian dài. Thứ hai, dựa vào các hoạt động quản lý, sử dụng đất đai, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất gồm: - Rủi ro từ hoạt động quản lý đất đai. Vì quản lý đất đai thƣờng bao gồm những hoạt động chủ yếu sau đây: Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai; Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Quản lý, sử dụng đất công, đất chƣa sử dụng; Thu hồi đất; Thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về đất đai. Vì thế, rủi ro từ các hoạt động cụ thể này cũng chính là rủi ro trong quản lý đất đai. - Rủi ro từ hoạt động sử dụng đất đai. Sử dụng đất đai là hành vi của cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nƣớc trong xã hội thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình trên đất đai theo quy định của pháp luật. Sử dụng đất đai bao gồm đa dạng các hoạt động khác tùy theo mục đích của mỗi chủ thể. Việc phân loại rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai theo tiêu chí nào mang tính chất tƣơng đối. Bởi vì, mọi rủi ro trong các hoạt động quản lý, sử dụng đất đai đều có thể do điều kiện tự nhiên hoặc có thể do điều kiện kinh tế - xã hội mang lại. Trong luận văn của mình, tác giả theo cách phân loại rủi ro thứ hai, tức là phân loại rủi ro dựa vào các hoạt động quản lý, sử dụng đất đai. Bởi dựa vào tiêu chí này sẽ đảm bảo tính toàn diện, đầy đủ trong việc xác định rủi ro và đƣa ra các phƣơng án quản trị. 10
1.2. Khái niệm và các chủ thể tham gia quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai 1.2.1 Khái niệm quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai Hiểu một cách khái quát quản trị là quản lý, điều hành công việc thường ngày2. Nhƣ vậy, quản trị là một hoạt động có mục đích của con ngƣời. Quản trị giúp các công việc diễn ra khoa học, hợp lý hơn và đạt hiệu quả cao hơn. Quản trị rủi ro là hoạt động của con ngƣời giúp đối tƣợng đƣợc quản trị loại trừ đƣợc rủi ro hoặc nếu rủi ro xảy ra thì có phƣơng án giải quyết và giảm đến mức cao nhất những thiệt hại. Quản trị rủi ro là công việc có tính bài bản, mức độ phức tạp của nó phụ thuộc vào tính chất của đối tƣợng đƣợc quản trị. Nếu đối tƣợng có tƣợng có tính chất đơn giản thì mức độ phức tạp của công tác quản trị thấp. Ngƣợc lại, nếu đối tƣợng có tính chất quan trọng, nghiêm trọng thì mức độ phức tạp của công tác quản trị cao. Nhƣ đã phân tích tại mục 1.1., hoạt động quản lý, sử dụng đất đai hàm chứa nhiều rủi ro. Do đối tƣợng quản trị là tài sản có giá trị lớn, là tƣ liệu sản xuất quan trọng nhất và liên quan tới tất cả mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội. Để giảm thiểu những rủi ro đó cần thiết phải xây dựng cơ chế quản trị hợp lý. Và mục 1.1.1. đã đƣa ra khái niệm rủi trong quản lý, sử dụng đất đai. Từ những phân tích đó, chúng ta có thể hiểu: Quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai là hoạt động quản lý, điều hành nhằm phòng ngừa, khắc phục những bất lợi bất ngờ xảy ra trong quá trình các chủ thế có quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm quản lý, sử dụng đất đai. 1.2.2. Các chủ thể tham gia quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai Với quan điểm nhƣ trên chúng ta có thể xác định chủ thể tham gia quản trị rủi ro chủ yếu là cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền. Nhà nƣớc với vai trò là ngƣời đại diện cho chủ sở hữu trong quan hệ đất đai sẽ luôn nỗ lực tìm cách để giảm thiểu những rủi ro xảy ra đối với tài sản của mình. Bên cạnh đó, với vai trò 2 Viện Ngôn ngữ học (2004), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, tr.800 11
là chủ thể thống nhất quản lý đất đai trong phạm vi cả nƣớc, Nhà nƣớc thực hiện quyền và trách nhiệm quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai để đảm bảo trật tự an toàn xã hội. Nhiều cơ quan khác nhau đƣợc trao quyền quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai. Tuy nhiên, cũng cần phải hiểu quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai cũng đồng thời là trách nhiệm của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền. Nhà nƣớc với hệ thống các cơ quan lập pháp, hành pháp, tƣ pháp thƣờng có các hoạt động chủ yếu sau đây: - Xây dựng, ban hành các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai. Trong quá trình xây dựng, các nhà làm luật cũng phải tính toán trƣớc và ban hành những quy định để quản lý, sử dụng đất đai theo mục đích chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc. Để làm đƣợc điều này thì yêu cầu về trình độ chuyên môn, kỹ thuật lập pháp của nhà làm luật phải cao để dự liệu đƣợc các tình huống có thể xảy ra trong quản lý, sử dụng đất đai. - Nhà nƣớc thông qua hệ thống các cơ quan quản lý nhà nƣớc tổ chức thực thi đƣa các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai vào cuộc sống. - Nhà nƣớc thông qua hệ thống các cơ quan tƣ pháp xử lý các hành vi vi phạm trong quản lý, sử dụng đất đai. Ngoài ra, các cá nhân, tổ chức trong xã hội với tƣ cách là chủ thể sử dụng đất có vai trò rất lớn với quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai. Quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai đối với chủ thể là các cá nhân, tổ chức trong xã hội đƣợc thể hiện ở khía cạnh họ tự biết bảo vệ quyền lợi của mình khi sử dụng đất đai. Điều đó chứng tỏ sự hiểu biết của các cá nhân, tổ chức trong xã hội có ý nghĩa rất lớn cho giảm thiểu rủi ro trong lĩnh vực đất đai. Những hiểu biết đó cả trong lĩnh vực tự nhiên và trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, đặc biệt những hiểu biết về chính sách, pháp luật góp phần rất lớn cho giảm thiểu rủi ro trong quản lý, sử dụng đất. 12
Nhƣ vậy, qua sự phân tích trên chúng ta thấy rõ vai trò của các cơ quan quản lý nhà nƣớc trong quản trị rủi ro lĩnh vực đất đai. Luận văn của tác giả phân tích về quản trị rủi ro trong công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn quận Ba Đình, thành phố Hà Nội. Vì vậy, tác giả muốn nhấn mạn hơn nữa thẩm quyền quản lý nhà nƣớc về đất đai chủ yếu của Ủy ban nhân dân quận, huyện. Cụ thể: - Phối hợp xây dựng, cập nhật xây dựng quy hoạch đất đai trên địa bàn quận và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. - Tổ chức quản lý quy hoạch, phối hợp thực hiện quy hoạch hoặc thực hiện quy hoạch theo phân cấp. - Phối hợp thực hiện kế hoạch sử dụng đất hoặc xây dựng kế hoạch triển khai sử dụng đất đai theo phân cấp phát triển đô thị, giao thông, kinh tế, văn hóa, giáo dục trên địa bàn. - Quản lý đất công, đất chƣa sử dụng trên địa bàn. - Thực hiện quản lý cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên địa bàn quận. - Giải quyết khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị, tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật. - Tổ chức xử lý vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng đất đai. 1.3. Sự cần thiết phải quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai Lý giải sự cần thiết phải quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai tác gải sẽ phân tích các khía cạnh chủ yếu sau đây: Thứ nhất, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai là tất yếu, khách quan. Điều đó có nghĩa là hoạt động quản lý, sử dụng đất đai luôn hàm chứa nhiều rủi ro. Hơn nữa, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai thƣờng lớn, khó kiểm soát và rất đa dạng. Với vai trò là ngƣời quản lý, sử dụng đất đai, các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền, cá nhân, tổ chức trong xã hội đều không mong 13
muốn rủi ro xảy ra. Nhƣng, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai vẫn xảy ra hoặc có thể xảy ra nằm ngoài ý chí của con ngƣời. Điều đó đƣợc lý giải là do: - Đất đai là tài sản có giá trị lớn và lợi ích trong quản lý, sử dụng đất đai cũng rất lớn và có tác động lớn đến đời sống, kinh tế xã hội. - Nhiều chủ thể trong xã hội tham gia quản lý, sử dung đất đai. - Quản lý, sử dụng đất đai chịu sự tác động của nhiều yếu tố và các yếu tố này luôn biến động không ngừng. Thứ hai, việc quản trị rủi ro giúp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro. Nhƣ đã phân tích, rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai là tất yếu khách quan. Vì vậy, con ngƣời buộc phải có những tính toán hợp lý để phòng ngừa rủi ro hoặc nếu rủi ro xảy ra thì phải có phƣơng án khắc phục. Điều đó chứng tỏ, chúng ta càng nhận thức đƣợc chính xác rủi ro thì càng đƣa ra đƣợc các giải pháp phòng ngừa và khắc phục tốt nhất. Điều đó có nghĩa là rủi ro không xảy ra hoặc nếu xảy ra thì thiệt hại là thấp nhất. Thứ ba, quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai nhằm đảm bảo trật tự an toàn và công bằng trong xã hội. Rủi ro xảy ra khiến nhiều ngƣời trong xã hội chịu thiệt hại. Trong khi đó đất đai là tài sản ảnh hƣởng rất lớn tới chất lƣợng cuộc sống của ngƣời dân. Bởi tài sản này quyết định đến một trong những quyền cơ bản nhất của con ngƣời đó là quyền có nơi ở ổn định. Khi rủi ro trong lĩnh vực đất đai xảy ra có thể dẫn tới những xáo trộn rất lớn về mặt chính trị, xã hội. Ví dụ: Khi vấn đề thu hồi đất, bồi thƣờng thiệt hai do thu hồi đất không thỏa đáng, ngƣời dân có thể phản đối, biểu tình gây mất trật tự, an ninh xã hội. Và xét cho đến cùng, rủi ro trong lĩnh vực đất đai xảy ra phần lớn do cơ chế quản lý còn yếu kém. Điều đó tạo nên sự bất công cho cá nhân, tổ chức sử dụng đất trong xã hội. Bởi vì, họ có quyền đƣợc hƣởng một cơ chế quản lý khoa học để sinh sống ổn định. Vì vậy, việc quản trị rủi ro trong quản lý, sử dụng đất đai giúp ổn định xã hội và tạo nên sự công bằng trong quản lý, sử dụng đất đai. 14