Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở khái quát và hệ thống hoá lý luận, phân tích đánh giá thực trạng của doanh nghiệp đề tài đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng nhằm mục đích đem lại hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững Tổng công ty.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng

i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài “Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Các đánh giá, kết luận khoa học của luận văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Hà Nội, ngày 08 tháng 11 năm 2019 Tác giả Lƣơng Thanh Tuấn
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy, cô trong Khoa Quản trị kinh doanh Trƣờng Đại học Ngoại thƣơng đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong thời gian học tập cũng nhƣ thực hiện luận văn. Kiến thức mà các thầy cô truyền đạt sẽ là hành trang giúp tôi vững bƣớc trên con đƣờng học tập và làm việc sau này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo TS. Nguyễn Thúy Anh đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Nhờ có sự hƣớng dẫn của cô giáo mà tôi đã hoàn thành đƣợc luận văn của mình và tích lũy đƣợc nhiều kiến thức quý báu trong môi trƣờng tôi đang công tác. Tôi xin gửi lời cảm ơn gia đình, ngƣời thân đã động viên tôi rất nhiều trong thời gian vừa qua. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các anh/chị Phòng Tài chính - Kế toán Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng tôi xin kính chúc Quý thầy, cô và các bạn luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt trong cuộc sống./. Tác giả
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii MỤC LỤC ..................................................................................................... iii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .................................................................. viii DANH MỤC CÁC TỪ VIÊT TẮT ................................................................. ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................ x MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài .............................. 2 3. Mục đích nghiên cứu của luận văn ............................................................... 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 5 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 5 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 5 7. Kết cấu của luận văn .................................................................................... 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP .................................................................... 7 1.1. Tổng quan về vốn kinh doanh của doanh nghiệp ....................................... 7 1.1.1. Khái niệm vốn kinh doanh đối với doanh nghiệp ......................................... 7 1.1.2. Phân loại vốn kinh doanh.............................................................................. 9 1.1.2.1. Căn cứ vào thời gian sử dụng vốn ........................................................... 9 1.1.2.2. Căn cứ vào đặc điểm sở hữu của vốn .................................................... 12 1.1.3. Vai trò của vốn kinh doanh đối với doanh nghiệp ...................................... 13 1.2. Hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp ........................................ 14
iv 1.2.1. Khái niệm hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp ................ 14 1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp17 1.2.2.1. Phƣơng pháp đo lƣờng hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp ........... 17 1.2.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp .................................................................................................... 19 1.2.3. Những nhân tố ảnh hƣởng tới hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp.................................................................................................................... 23 1.2.3.1. Nhóm nhân tố khách quan ..................................................................... 23 1.2.3.2. Nhóm nhân tố chủ quan......................................................................... 28 1.3. Kinh nghiệm sử dụng vốn của một số doanh nghiệp nƣớc ngoài và bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam ..................................................................... 31 1.3.1. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Nhật Bản............................................ 31 1.3.2. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Hàn Quốc .......................................... 32 1.3.3. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Singapore........................................... 34 1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp Việt Nam .............................. 34 Kết luận Chƣơng 1 ........................................................................................ 35 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH TẠI TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC - BỘ QUỐC PHÕNG ........................... 36 2.1. Khái quát về Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng .......................... 36 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng ..................................................................................................................... 36 2.1.2. Tổ chức hoạt động kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng 37 2.1.2.1. Chức năng, nhiệm vụ và ngành nghề kinh doanh của Tổng Công ty ... 37 2.1.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Tổng công ty ................................ 39 2.1.2.3. Chuỗi giá trị ngành Than của Tổng công ty Đông Bắc ......................... 41
v 2.1.3. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc trong giai đoạn 2014 - 2018 ........................................................................................... 43 2.2. Thực trạng vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc .......................................................................................... 45 2.2.1. Thực trạng tình hình tài chính của Tổng công ty Đông Bắc ...................... 45 2.2.2. Thực trạng cơ cấu tài sản và nguồn vốn của Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng. .......................................................................................................... 56 2.2.3. Tình hình đảm bảo nguồn vốn của Tổng công ty ....................................... 63 2.2.4. Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc64 2.2.4.1. Hiệu quả sử dụng tổng vốn kinh doanh của Tổng công ty.................... 64 2.2.4.2. Hiệu quả sử dụng vốn dài hạn của Tổng công ty .................................. 68 2.2.4.3. Hiệu quả sử dụng vốn ngắn hạn của Tổng công ty ............................... 72 2.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng ............................................................................................................. 74 2.3.1. Những thành tựu Tổng công ty đã đạt đƣợc ............................................... 74 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân.................................................................. 76 2.3.2.1. Những hạn chế còn tồn tại ..................................................................... 76 2.3.2.2. Nguyên nhân.......................................................................................... 77 Kết luận Chƣơng 2 ........................................................................................ 79 CHƢƠNG 3 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH TẠI TỔNG CÔNG TY ĐÔNG BẮC - BỘ QUỐC PHÕNG .. 81 3.1. Những định hƣớng chiến lƣợc phát triển nguồn vốn và huy động vốn tại Tổng công ty Đông Bắc ................................................................................. 81 3.1.1. Phƣơng hƣớng phát triển của ngành Than đến năm 2025 và xét có triển vọng đến năm 2030 ............................................................................................... 81 3.1.2. Định hƣớng chiến lƣợc phát triển nguồn vốn và huy động vốn ................. 82
vi 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc trong thời gian tới ............................................................. 83 3.2.1. Xây dựng kế hoạch huy động vốn và sử dụng vốn kinh doanh chủ động và linh hoạt ................................................................................................................ 83 3.2.2. Quản lý chặt chẽ chi phí sản xuất kinh doanh ............................................ 86 3.2.3. Giải quyết hài hoà mối quan hệ lợi ích giữa doanh nghiêp với ngƣời lao động 87 3.2.4. Đa dạng hoá hoạt động kinh doanh của Tổng công ty để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn hiện có .............................................................................................. 87 3.2.5. Chú trọng đầu tƣ đổi mới máy móc thiết bị, ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao năng lực khai thác .................................................................................. 88 3.2.6. Tăng cƣờng công tác quản lý tài sản và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn dài hạn88 3.2.7. Chú trọng công tác quản lý dự trữ vật tƣ và quản lý khoản phải thu nhằm nâng cao hiệu quả vốn ngắn hạn ........................................................................... 89 3.2.8. Quan tâm đầu tƣ vào yếu tố con ngƣời nhằm xây dựng đội ngũ lao động có trình độ cao, từng bƣớc đào tạo và đào tạo lại cán bộ kỹ thuật, quản lý. ............. 90 3.2.9. Xây dựng và phát triển văn hoá doanh nghiệp ........................................... 91 3.3. Các giải pháp điều kiện ........................................................................... 91 Kết luận Chƣơng 3 ......................................................................................... 93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 95
vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Bảng phân tích so sánh các chỉ tiêu Bảng cân đối kế toán của Tổng công ty Đông Bắc............................................................................................................... 46 Bảng 2.2. Bảng phân tích so sánh các chỉ tiêu Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Tổng công ty ....................................................................................................... 50 Bảng 2.3. Bảng phân tích cơ cấu tài sản của Tổng công ty Đông Bắc ..................... 57 Bảng 2.4. Bảng phân tích cơ cấu nguồn vốn của Tổng công ty Đông Bắc .............. 60 Bảng 2.5. Tình hình đảm bảo nguồn vốn của Tổng công ty ..................................... 63 Bảng 2.6. Hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty giai đoạn 2016 – 2018 ........... 65 Bảng 2.7. Hiệu quả sử dụng vốn dài hạn của Tổng công ty giai đoạn 2016 - 2018 ............. 70 Bảng 2.8. Hiệu quả sử dụng vốn ngắn hạn của Tổng công ty giai đoạn 2016 - 2018 ..... 72
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức quản lý của Tổng công ty Đông Bắc ..............................40 Sơ đồ 2.2. Chuỗi giá trị ngành Than của Tổng công ty Đông Bắc ...........................41 Biểu đồ 2.1. Doanh thu của Tổng công ty qua các năm (2014-2018) ......................44 Biểu đồ 2.2. Lợi nhuận của Tổng công ty qua các năm (2014-2018) .......................45
ix DANH MỤC CÁC TỪ VIÊT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CTCP Công ty Cổ phần GDP Tổng sản phẩm quốc nội ODA Hỗ trợ phát triển chính thức TSCĐ Tài sản cố định TSNH Tài sản ngắn hạn TSDH Tài sản dài hạn VCSH Vốn chủ sở hữu VNH Vốn ngắn hạn VDH Vốn dài hạn USD Đô la Mỹ TKV Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam BQP Bộ Quốc phòng VCĐ Vốn cố định VLĐ Vốn lƣu động VLĐTX Vốn lƣu động thƣờng xuyên VND Việt Nam đồng XDCB Xây dựng cơ bản
x TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn nghiên cứu những lý luận liên quan đến vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp có thể thấy rằng vốn kinh doanh là một chỉ tiêu kinh tế đã đƣợc rất nhiều các nhà nghiên cứu kinh tế và các nhà khoa học quan tâm. Vốn kinh doanh có vai trò rất quan trọng đối với doanh nghiệp và là yếu tố tiền đề của mọi quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, quy mô của vốn là điều kiện quyết định đến quy mô kinh doanh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trƣờng. Từ lý luận và thực tiễn về vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp, luận văn đã nghiên cứu các chỉ tiêu dạng thuận và chỉ tiêu dạng nghịch để phân tích thực trạng hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh là một chỉ tiêu chất lƣợng tổng hợp đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Qua đó thấy đƣợc những nhân tố khách quan và chủ quan ảnh hƣởng đến hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp nhƣ: Môi trƣờng tự nhiên, môi trƣờng kinh tế, môi trƣờng chính trị, pháp lý, môi trƣờng khoa học công nghệ, môi trƣờng cạnh tranh, quan hệ cung cầu trên thị trƣờng, ngành nghề chiến lƣợc kinh doanh của doanh nghiệp, trình độ tổ chức quản lý và sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp,... Đối với các nhân tố mang tính chủ quan doanh nghiệp hoàn toàn có thể rút kinh nghiệm, sửa chữa và khắc phục những khuyết điểm để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn; trong khi đối với các nhân tố mang tính chất khách quan thì doanh nghiệp chỉ có thể dự đoán và tiến hành phòng ngừa cũng nhƣ khắc phục ở một mức độ nhất định nào đó. Chính vì vậy, những nỗ lực của doanh nghiệp trong việc cố gắng và chủ động xây dựng các biện pháp quản lý và sử dụng vốn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn chứ không phải chỉ trông chờ và giải thích sự yếu kém của mình là do các nguyên nhân khách quan. Từ đó, tác giả đƣa ra kinh nghiệm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của một số doanh nghiệp nƣớc ngoài và bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam. Qua việc phân tích thực trạng vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc trong giai đoạn năm 2016 - 2018, luận văn đã chỉ
xi ra những thành tựu, kết quả đạt đƣợc và những hạn chế, nguyên nhân còn tồn tại do cả nguyên nhân khách quan và chủ quan trong công tác quản lý, sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty. Sau khi phân tích nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế với tính chất đặc thù ngành là doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp khai thác than, dựa vào định hƣớng phát triển và nhu cầu về vốn của Tổng công ty giai đoạn đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng trong thời gian tới, hi vọng trong giai đoạn sắp tới Tổng công ty sẽ phát huy đƣợc những mặt mạnh, khắc phục những mặt hạn chế để từ đó sử dụng vốn kinh doanh ngày càng hiệu quả hơn, góp phần quan trọng vào sự ổn định và phát triển ngày càng bền vững của Tổng công ty.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong xu thế phát triển của nền kinh tế đất nƣớc nhƣ hiện nay, ngành Than đang khẳng định là ngành công nghiệp giữ vai trò quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Từ chỗ sản lƣợng khai thác than thƣơng phẩm từ 10 triệu tấn năm 2000, đến nay sản lƣợng toàn ngành Than đã đạt khoảng 45 triệu tấn. Để có thể đạt đƣợc mức sản lƣợng mục tiêu 55-57 triệu tấn vào năm 2030 (theo Khoản II, Điều 1, Quyết định số 403/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 của Thủ tƣớng Chính phủ V/v phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành than Việt Nam đến năm 2020, có xét triển vọng đến năm 2030) và trong tƣơng lai xa hơn nữa thì các doanh nghiệp ngành Than cần có chiến lƣợc tận dụng cơ hội về vốn, về khoa học kỹ thuật, công nghệ và quản lý kinh tế khi nƣớc ta mở cửa hội nhập ngày càng sâu, rộng với khu vực và quốc tế. Đặc biệt theo dự báo nhu cầu than sử dụng trong nƣớc giai đoạn tới tăng cao (theo Khoản III, Điều 1, Quyết định số 403/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 của Thủ tƣớng Chính phủ). Cụ thể: Giai đoạn năm 2025 là 121,5 triệu tấn và giai đoạn năm 2030 là 156,6 triệu tấn. Khi nói về hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp, đối với doanh nghiệp khai thác than nói riêng và các doanh nghiệp nói chung trong nền kinh tế thị trƣờng, xét cho cùng cũng chính là hiệu quả của việc sử dụng tốt nhất các nguồn lực mà doanh nghiệp có và có thể huy động vào sản xuất kinh doanh trong điều kiện môi trƣờng kinh doanh để đem lại lợi ích kinh tế cao nhất cho doanh nghiệp. Cùng với nhiều nguồn lực khác, vốn (vốn kinh doanh) là một nguồn lực hết sức quan trọng và là tiền đề để doanh nghiệp có thể bắt đầu thực hiện hoạt động kinh doanh. Quy mô vốn kinh doanh sẽ quyết định quy mô sản xuất kinh doanh và ảnh hƣởng tới sự phát triển trong tƣơng lai của doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc quản lý và sử dụng vốn luôn giữ vai trò quan trọng trong công tác quản lý sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Cùng với Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam là một trong hai đơn vị đầu mối duy nhất của cả nƣớc thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an ninh năng
2 lƣợng quốc gia phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng là một đơn vị khai thác than bằng công nghệ khai thác hầm lò và lộ thiên đã xác định đƣợc vai trò, nhiệm vụ của mình trong việc sản xuất kinh doanh than. Đó là cần phải cải tiến các công nghệ sản xuất và có những biện pháp tích cực để đƣa sản lƣợng hàng năm tăng lên không ngừng đồng thời nâng cao chất lƣợng sản phẩm, đáp ứng tốt cho nhu cầu thị trƣờng, mở rộng thị trƣờng tiêu thụ, hạ giá thành sản phẩm, tăng thu nhập và từng bƣớc nâng cao đời sống cho ngƣời lao động, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ mà cấp trên giao cho và đóng góp nghĩa vụ cho ngân sách Nhà nƣớc đầy đủ. Muốn vậy vấn đề đáng quan tâm đặt ra là sản xuất kinh doanh không nằm trong tình trạng mất cân đối. Hiện nay, do điều kiện tài nguyên khai thác ngày càng xuống sâu, mặt bằng khai thác, vị trí đổ thải hạn chế, yêu cầu về bảo vệ môi trƣờng ngày càng khắt khe đòi hỏi Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng chủ trƣơng giảm sản lƣợng khai thác than lộ thiên, tăng sản lƣợng khai thác than hầm lò để khắc phục những hệ lụy từ khai thác lộ thiên và đảm bảo an ninh năng lƣợng quốc gia. Tuy nhiên, công tác khai thác than hầm lò nói chung đang gặp phải vấn đề khó khăn về quản lý và sử dụng vốn cho đầu tƣ máy móc, thiết bị, đổi mới công nghệ, thiếu vốn để hoàn thiện các dự án đang dở dang và vốn đầu tƣ cho dự án đang mở rộng sản xuất kinh doanh,... làm cho hiệu quả của việc sử dụng vốn không đƣợc cao. Xuất phát từ nhận thức và tầm quan trọng của vốn kinh doanh đối với tăng trƣởng của nền kinh tế nói chung và ngành công nghiệp khai thác than nói riêng trong giai đoạn thực hiện công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nƣớc, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng” để nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh từ lâu đã trở thành đề tài quan trọng là mối quan tâm không chỉ của các doanh nghiệp, mà còn đƣợc các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, các nhà đầu tƣ quan tâm chú ý. Trên thế giới cũng nhƣ tại Việt Nam có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu khoa học nghiên cứu đề cập tới nội dung này. Trong đó, có thể kể tới một số công trình, đề tài tiêu biểu nhƣ sau:
3 Nguyễn Quốc Tuấn, Nghiên cứu nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của các doanh nghiệp khai thác than tại tỉnh Quảng Ninh, áp dụng cho Công ty TNHH 1TV than Thống nhất TKV, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trƣờng đại học Mỏ - Địa chất, Hà Nội 2012. Đã giới thiệu tổng quan về vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp, trình bày thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh trong các doanh nghiệp khai thác than tại Quảng Ninh, từ đó áp dụng cho Công ty TNHH 1TV than Thống Nhất TKV (nay là Công ty than Thống Nhất TKV) là doanh nghiệp khai thác than hầm lò. Nhìn chung, luận án đã làm rõ đƣợc lý luận về vốn, các nhân tố ảnh hƣởng đến nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trƣờng. Về mặt thực tiễn, luận án đã đánh giá đƣợc một cách khách quan thực trạng sử dụng vốn kinh doanh của các doanh nghiệp khai thác than tại tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2006 - 2010 ở các khía cạnh: hiệu quả và chƣa thực sự hiệu quả, những vấn đề đặt ra cho việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của các công ty than và Công ty than Thống Nhất TKV. Kết hợp với tiếp cận kinh nghiệm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của các doanh nghiệp Trung Quốc, luận án đã rút ra nhận xét về các yếu tố cơ bản ảnh hƣởng đến hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của các doanh nghiệp than tại Quảng Ninh. Trên cơ sở đó, luận án đã đề xuất hệ thống giải pháp có cơ sở khoa học và thực tiễn, có tính khả thi tại thời điểm đó để các doanh nghiệp khai thác than áp dụng, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh. Tuy nhiên trong những năm gần đây, thực trạng và hiệu quả sử dụng vốn tại các doanh nghiệp than ở Quảng Ninh đã có nhiều biến động, đòi hỏi những phƣơng án sử dụng vốn mang tính cập nhật và khả thi hơn. Nguyễn Văn Hoàng, Nghiên cứu giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý vốn kinh doanh tại Công ty cổ phần than Đèo Nai - Vinacomin, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trƣờng Đại học Mỏ - Địa chất, Hà Nội 2013. Đã nêu ra đƣợc các quan niệm về vốn của nhiều nhà kinh tế học trên thế giới, từ đó đúc rút ra đặc trƣng và vai trò của vốn kinh doanh, trình bày đƣợc công tác quản lý vốn từ huy động vốn đến việc sử dụng vốn hiệu quả. Trên cơ sở phân tích về vốn, luận văn đã đánh giá đƣợc thực trạng quản lý vốn kinh doanh tại Công ty cổ phần than Đèo Nai - Vinacomin là doanh nghiệp khai thác than lộ thiên giai đoạn 2009 - 2011, đƣa ra những giải pháp và định hƣớng cho việc quản lý vốn hiệu quả.
4 Trƣơng Mỹ Hoa, Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty than Dương Huy – TKV, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trƣờng Đại học Thăng Long, Hà Nội 2015. Đã nêu ra đƣợc khái niệm về vốn và hiệu quả sử dụng vốn, phân tích chiến lƣợc sử dụng vốn và sự cần thiết nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp. Trên cơ sở lý luận trên, luận văn đi vào phân tích thực trạng sử dụng vốn tại Công ty than Dƣơng Huy là doanh nghiệp khai thác than hầm lò giai đoạn 2012 - 2014. Thông qua các phƣơng pháp nghiên cứu: phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp tỷ lệ, luận văn đã đánh giá đƣợc khả năng sinh lời và chỉ ra nhiều nhân tố khách quan và chủ quan ảnh hƣởng đến hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. Cuối cùng, luận văn đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty than Dƣơng Huy TKV. Các nghiên cứu trên đã hệ thống đƣợc cơ sở lý luận về vốn và hiệu quả sử dụng vốn, hiệu quả sản xuất kinh doanh và những kinh nghiệm thực tế quý báu. Tuy nhiên, các bài nghiên cứu đều chƣa thể hiện đƣợc toàn cảnh bức tranh về ngành Than tại tỉnh Quảng Ninh trong đó có Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng, chƣa phản ánh đƣợc những đặc thù về sử dụng vốn của các doanh nghiệp khai thác than, đặc biệt là trong những năm gần đây khi ngành khai thác than đang đối diện với nhiều thách thức nhƣ điều kiện khai thác mỏ ngày càng xuống sâu, các yếu tố chi phí đầu vào của sản xuất ngày càng tăng cao, nhu cầu vốn đầu tƣ lớn để đáp ứng sự gia tăng của sản lƣợng đảm bảo an ninh năng lƣợng quốc gia,... Công trình nghiên cứu “Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng” chƣa đƣợc thực hiện, là đề tài không bị trùng lặp và Tổng công ty Đông Bắc là doanh nghiệp vừa khai thác than theo công nghệ khai thác lộ thiên và hầm lò, đồng thời tự tổ chức tiêu thụ sản phẩm ra thị trƣờng. Vì vậy tác giả thấy đề tài này mang tính thời sự và cấp thiết đối với sự phát triển của Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng hiện nay. 3. Mục đích nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở khái quát và hệ thống hoá lý luận, phân tích đánh giá thực trạng của doanh nghiệp đề tài đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng nhằm mục đích đem lại hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững Tổng công ty.
5 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ một số vấn đề: - Những lý luận liên quan đến vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng vốn kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng qua các năm 2016, 2017, 2018. - Trên cơ sở đánh giá những hạn chế bất cập ở trên, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng nói riêng và tại các doanh nghiệp ngành Than nói chung. 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Là hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng và biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của Tổng công ty. Phạm vi nghiên cứu: Để thực hiện đề tài, phạm vi nghiên cứu đƣợc giới hạn trong Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng qua các năm 2016, 2017, 2018. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng trong luận văn dựa trên cơ sở phƣơng pháp luận duy vật biện chứng, phƣơng pháp hệ thống. Các phƣơng pháp cụ thể nhƣ sau: - Phƣơng pháp phân tích tài liệu: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để phân tích các các tài liệu liên quan nhƣ sách tham khảo, tạp chí chuyên ngành, các tài liệu thu thập tại đơn vị, các quy định của Nhà nƣớc,... - Phƣơng pháp quan sát đối tƣợng: Phƣơng pháp này sử dụng để quan sát việc sử dụng vốn kinh doanh trong khai thác than. - Phƣơng pháp chuyên gia (phƣơng pháp kinh nghiệm): Tham khảo ý kiến của các chuyên gia bao gồm những nhà khoa học nghiên cứu về mặt lý luận và các chuyên gia quản lý vốn tại doanh nghiệp.
6 - Phƣơng pháp thống kê: Sử dụng để thống kê và xử lý các số liệu liên quan đến kết quả kinh doanh, lao động,… - Phƣơng pháp hệ thống: Sử dụng để tổng hợp lại số liệu sau khi tiến hành phân tích, đƣa ra kết quả đánh giá. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm 3 chƣơng với kết cấu nhƣ sau: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Chƣơng 2: Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng. Chƣơng 3: Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh tại Tổng công ty Đông Bắc - Bộ Quốc phòng.
7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan về vốn kinh doanh của doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm vốn kinh doanh đối với doanh nghiệp Lịch sử phát triển của xã hội loài ngƣời đã trải qua nhiều hình thái kinh tế xã hội khác nhau và cùng với quá trình đó sản xuất kinh doanh đã trở thành hoạt động cơ bản nhằm tạo ra của cải vật chất cho xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của con ngƣời. Trong điều kiện nền kinh tế thị trƣờng, chủ thể tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh là các doanh nghiệp. Để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh bất cứ một doanh nghiệp nào cũng cần phải có vốn. Vốn là yếu tố cơ bản và là tiền đề không thể thiếu của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để dự trữ vật tƣ, mua sắm máy móc thiết bị, chi phí cho quá trình sản xuất kinh doanh và đƣợc thể hiện ở nhiều hình thái khác nhau trong quá trình luân chuyển. Vậy thế nào là vốn kinh doanh? Trong lý luận và thực tiễn có nhiều quan niệm khác nhau về vốn, mỗi quan điểm nhìn nhận vốn dƣới một góc độ nhất định. Theo lý thuyết kinh tế cổ điển và tân cổ điển: vốn là một trong các yếu tố đầu vào để sản xuất kinh doanh (đất đai, tài nguyên, lao động, vốn). Theo Paul Samuelson và William D. Nordhaus thì: “Vốn là khái niệm thƣờng dùng để chỉ các hàng hoá là vốn nói chung, một nhân tố sản xuất. Một hàng hoá làm vốn, khác với nhân tố sơ yếu (đất đai, lao động) ở chỗ: Nó là một đầu vào mà bản thân là một đầu ra của một nền kinh tế gồm: vốn vật chất (nhà máy, thiết bị, kho hàng), vốn tài chính (tiền, chứng khoán, tín phiếu)” (Paul Samuelson, William D. Nordhaus, 2011). Quan điểm này đã cho chúng ta thấy rõ nguồn gốc hình thành vốn, trạng thái biểu hiện của vốn và đặc điểm cơ bản nhất của hàng hoá vốn là chúng vừa là sản phẩm đầu ra, vừa là yếu tố đầu vào của sản xuất nhƣng hạn chế cơ bản của quan điểm này là chƣa cho thấy mục đích sử dụng của vốn.
8 Theo Karl Marx “Vốn (tƣ bản) là giá trị mang lại giá trị thặng dƣ, là đầu vào của quá trình sản xuất” (Marx, 2005), tức là một yếu tố khi sử dụng trong quá trình sản xuất sẽ tạo ra một lƣợng giá trị lớn hơn giá trị của bản thân nó. Tuy nhiên quan niệm này cũng mới chỉ đề cập đến phạm trù tƣ bản là tiền khi đƣợc dùng để mua sắm các yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất để tạo ra giá trị thặng dƣ. Nói cách khác, vốn luôn gắn liền với hoạt động của khu vực sản xuất vật chất trực tiếp vì theo Marx chỉ có khu vực sản xuất vật chất mới tạo ra của cải vật chất và giá trị thặng dƣ mà thôi. Còn David Begg thì cho rằng “vốn là các yếu tố của sản xuất và bao gồm hai loại vốn hiện vật và vốn tài chính. Vốn kinh doanh tồn tại ở các hình thái hiện vật nhƣ giá trị của các tài sản cố định, hàng hoá, mặt bằng sản xuất kinh doanh,… và vốn tài chính tồn tại ở các hình thái giá trị nhƣ tiền và các giấy tờ có giá trị thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp” (David Begg, 2007). Theo ý nghĩa kinh tế, một số quan điểm lại cho rằng: vốn kinh doanh bao gồm toàn bộ các yếu tố kinh tế đƣợc bố trí để sản xuất hàng hoá, dịch vụ nhƣ tài sản hữu hình, tài sản vô hình, các kiến thức về kinh tế kỹ thuật của doanh nghiệp đƣợc tích luỹ, sự khéo léo về trình độ quản lý và tác nghiệp của cán bộ điều hành cùng chất lƣợng đội ngũ công nhân viên trong doanh nghiệp, các lợi thế cạnh tranh nhƣ vị trí, uy tín. Từ các quan điểm trên, có thể hiểu: Vốn kinh doanh của doanh nghiệp là một yếu tố của sản xuất, bao gồm tất cả tài sản hữu hình và vô hình, tồn tại dƣới hình thái tiền tệ và hiện vật mà doanh nghiệp đang sử dụng để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, hình thái tiền tệ tạo thuận lợi cho việc tổng hợp, phân tích đánh giá hiệu quả sử dụng vốn nên xét dƣới hình thái giá trị có thể cho rằng: “Vốn kinh doanh của doanh nghiệp là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản hữu hình và tài sản vô hình đƣợc đầu tƣ vào sản xuất kinh doanh nhằm mục tiêu sinh lời”
9 Cũng qua phân tích các quan niệm trên có thể rút ra những đặc trƣng cơ bản của vốn kinh doanh nhƣ sau: Thứ nhất, vốn là một hàng hoá đặc biệt và cũng đƣợc lƣu thông trên thị trƣờng. Giá cả của vốn hay chi phí sử dụng vốn là lãi suất hay mức doanh lợi kỳ vọng trên thị trƣờng. Thứ hai, vốn đƣợc biểu hiện bằng tiền nhƣng không phải mọi nguồn tiền đều là vốn. Tiền tiêu dùng hàng ngày, tiền cất trữ không phải là vốn. Tiền chỉ trở thành vốn khi nó đại diện cho một lƣợng hàng hoá nhất định và đƣợc đƣa vào quá trình sản xuất kinh doanh để sinh lời. Bản thân tiền cũng chỉ biến thành vốn khi nó đƣợc tích tụ và tập trung đến một mức độ đủ lớn để có thể bỏ vào kinh doanh. Thứ ba, vốn không chỉ là tiền mà luôn luôn biểu hiện dƣới các hình thái khác nhau nhƣ tài sản hữu hình, tài sản vô hình, tài sản tài chính. Từ đặc trƣng này, khi huy động vốn vào sản xuất kinh doanh không chỉ tập trung vào huy động vốn bằng tiền mà còn phải rất chú trọng đến các tài sản có sẵn trong từng doanh nghiệp và các giá trị vô hình nhƣ vị trí địa lý, bí quyết công nghệ, phát minh sáng chế, giá trị thƣơng hiệu. Thứ tƣ, vốn có giá trị về mặt thời gian, một đồng vốn ngày hôm nay khác một đồng vốn ngày mai do sự biến động của giá cả và lạm phát nên sức mua của đồng tiền ở các thời điểm khác nhau là khác nhau. Từ các đặc trƣng trên có thể coi vốn sản xuất kinh doanh là tiền đề của mọi quá trình đầu tƣ vào sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp. 1.1.2. Phân loại vốn kinh doanh Vốn kinh doanh của doanh nghiệp có thể phân loại theo nhiều tiêu thức khác nhau. 1.1.2.1. Căn cứ vào thời gian sử dụng vốn Vốn kinh doanh của doanh nghiệp đƣợc chia thành hai loại: vốn dài hạn và vốn ngắn hạn. * Vốn dài hạn: