Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị so với một số đối thủ cạnh tranh trên thị trường; định vị năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Hữu Nghị trên thị trường; đề xuất phương pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ MAI TRANG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN THỰC PHẨM HỮU NGHỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THỊ MAI TRANG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN THỰC PHẨM HỮU NGHỊ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Anh Thu XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Tác giả Nguyễn Thị Mai Trang i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình điều tra, nghiên cứu để hoàn thành luận văn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, chu đáo nhân dân địa phương. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng nhất tới giảng viên hướng dẫn luận văn PGS.TS Nguyễn Anh Thu đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, những người thân, cán bộ đồng nghiệp và bạn bè tạo điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH VẼ ........................................................................................ viii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài: ......................................................................................... 1 2. Câu hỏi nghiên cứu: ................................................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: .........................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:..........................................................................3 5. Những đóng góp luận văn: ...................................................................................... 3 6. Kết cấu luận văn: .....................................................................................................3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN NĂNG LỰC CẠNH TRANH .......................................................................5 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu về năng lực cạnh tranh ........................................5 1.2.1. Tài liệu nghiên cứu cơ sở lý luận: .....................................................................5 1.2.2 Tài liệu nghiên cứu cơ sở thực tiễn ....................................................................6 1.2. Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong nền kinh tế mở................. 7 1.2.1. Cơ sở lý luận về cạnh tranh ............................................................................... 7 1.2.2. Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh .............................................................. 14 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ............... 19 1.3.1. Các nhân tố bên trong doanh nghiệp ............................................................... 19 1.3.2. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp .............................................................. 24 1.4 Một số chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ........................ 29 1.4.1 Chỉ tiêu định lượng .......................................................................................... 29 1.4.2. Chỉ tiêu định tính ............................................................................................. 34 1.5. Bài học kinh nghiệm từ các doanh nghiệp cạnh tranh .......................................36 Tổng kết chương 1 ....................................................................................................40 iii
CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 41 2.1. Quy trình nghiên cứu: ........................................................................................ 41 2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu: ........................................................................... 42 2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp ............................................................. 42 2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp: ............................................................ 43 2.3. Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu: ............................................................... 46 2.3.1.Khung phân tích: .............................................................................................. 46 ...................................................................................................................................47 2.3.2. Phương pháp thống kê so sánh:......................................................................47 2.3.3. Phương pháp phân tích, đánh giá: ...................................................................48 Tổng kết chương 2: ...................................................................................................49 CHƢƠNG 3. PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN THỰC PHẨM HỮU NGHỊ .......................................................................50 3.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị ....50 3.1.1. Giới thiệu chung về công ty ............................................................................ 50 3.1.2. Đặc điểm khác biệt của doanh nghiệp: ........................................................... 52 3.1.3. Đặc điểm về lĩnh vực kinh doanh ..................................................................56 3.1.4. Đặc điểm về thị trường và khách hàng: .......................................................... 58 3.2. Phân tích năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ............................................... 61 3.2.1.Phân tích các yếu tố bên trong ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: ....................................................................................................................... 61 3.2.2. Phân tích các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp: ............................................................................................................ 71 3.2.3. Đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp dựa trên các tiêu chí năng lực cạnh tranh cuả doanh nghiệp .................................................................................... 75 Tổng kết chương 3: ...................................................................................................95 CHƢƠNG 4. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN THỰC PHẨM HỮU NGHỊ.................... 96 4.1. Mô hình SWOT: .................................................................................................96 iv
4.1.1. Triển vọng chung về thị trường hoạt động của doanh nghiệp: ...................... 96 4.1.2. Xây dựng mô hình SWOT .............................................................................. 99 4.2. Những kiến nghị về nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty Hữu Nghị: ....100 4.2.1 Thay đổi các yếu tố tài chính: ........................................................................100 4.2.2. Tăng cường công tác quản lý trách nhiệm xã hội: ........................................101 4.2.3 Củng cố và phát triển chất lượng sản phẩm: ..................................................102 4.2.4. Chú trọng bồi dưỡng nhân sự:.......................................................................104 4.2.5 Đổi mới dây chuyền công nghệ: ....................................................................106 4.2.6 Củng cố và đẩy mạnh thương hiệu: ............................................................... 106 Tổng kết chương 4: .................................................................................................107 K T LU N .............................................................................................................108 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 110 PHỤ LỤC ................................................................................................................ viii v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa 1 BCH Ban chỉ huy 2 CBCNV Cán bộ công nhân viên 3 CPTP Cổ phần thực phẩm 4 ĐVT Đơn vị tính 5 Hệ thống phân tích, xác định và tổ chức kiểm soát các HACCP mối nguy trọng yếu trong quá trình sản xuất và chế biến thực phẩm 6 GDP Tổng sản phẩm nội địa (tổng sản phẩm quốc nội) 7 TBCN Tư bản chủ nghĩa 8 WTO Tổ chức Thương mại Thế giới vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1:Tóm tắt tình hình tài chính: .......................................................................63 Bảng 3.2: Cơ cấu doanh thu theo mặt hàng năm 2019 ............................................. 64 Bảng 3.3: Xếp hạng thị phần một số sản phẩm của công ty .....................................64 Bảng 3.4: Công suất của các dây chuyền sản xuất bánh k o Hữu Nghị ................... 66 Bảng 3.5: Cơ cấu lao động của tại thời điểm quý 4 năm 2019 .................................67 Bảng 3.6 Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh sản phẩm bánh k o của công ty .... 69 Bảng 3.7 Bảng so sánh Hữu Nghị và các đối thủ cạnh tranh ...................................70 Bảng 3.8 Sản lượng tiêu thụ của công ty theo thị trường khu vực miền Bắc (2019).......78 Bảng 3.9: Doanh thu từng nhóm sản phẩm từ năm 2017 đến năm 2019 .................. 81 Bảng 3.10 Các chỉ tiêu về khả năng thanh toán ........................................................ 84 Bảng 3.11 Chỉ tiêu về khả năng hoạt động ............................................................... 85 Bảng 3.12 Tổng hợp kết quả đánh giá năng lực cạnh tranh của Hữu Nghị .............. 93 vii
DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1. Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Micheal Porter .....................................24 Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu ( nguồn tác giả) ....................................................... 41 Hình 2.2 Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh ( nguồn tác giả ) ...................... 47 Hình 2.3. mô hình đa giác cạnh tranh (nguồn internet) ............................................ 48 Hình 3.1 Cơ cấu thị phần theo khu vực thị trường năm 2019...................................77 Hình 3.2 Cơ cấu thị phần của các doanh nghiệp theo lượng khách hang ................. 78 viii
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Từ khi nước ta thực hiện mở cửa nền kinh tế, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường, cụm từ "cạnh tranh" đã được sử dụng ngày càng nhiều với nhiều thái độ và cách nhìn nhận khác nhau. Nhưng có thể kết luận chung rằng cạnh tranh đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Nó được coi là động lực của sự phát triển không chỉ của mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp mà cả nền kinh tế nói chung. Bất cứ một doanh nghiệp nào khi tham gia vào nền kinh tế thị trường đều phải chịu tác động của các quy luật kinh tế khách quan, trong đó có "quy luật cạnh tranh". Theo quy luật này, mỗi doanh nghiệp phải tận dụng mọi nguồn lực của mình, nỗ lực không ngừng nâng cao hiệu quả lao động, tiết kiệm chi phí và đáp ứng nhu cầu khách hàng... nhằm chiến thắng đối thủ cạnh tranh, tiếp tục tồn tại và phát triển trên thị trường. Do đó, vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh là vấn đề bất cứ doanh nghiệp nào cũng phải đặc biệt quan tâm trong quá trình tồn tại và phát triển. Hiện nay, qua 12 năm hội nhập, các hàng rào thuế quan và phi thuế quan được gỡ bỏ theo lộ trình tạo ra rất nhiều cơ hội cũng như thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam khi phải cạnh tranh trên một sân chơi bình đẳng không còn nhiều sự bảo hộ của nhà nước. Cạnh tranh đã mở rộng trên phạm vi thị trường quốc tế, cạnh tranh thúc ép các doanh nghiệp mở rộng tìm kiếm thị trường với mục đích tiêu thụ, đầu tư, huy động nguồn vốn, công nghệ, lao động, kỹ năng quản lý. Trước xu thế toàn cầu hóa, tự do thương mại đối với nghành thực phẩm nói riêng hay nghành hàng tiêu dùng nói chung là xu thế phi điều tiết từng phần, tiến tới từng bước tự do hóa thị trường hàng tiêu dùng trong khu vực và trên thế giới, cạnh tranh không chỉ trong phạm vi quốc gia mà đã mở rộng ra phạm vi quốc tế. Để hội nhập kinh tế quốc tế thành công doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh và chính quá trình hội nhập kinh tế quốc tế cũng tạo điều kiện cho doanh nghiệp tăng năng lực cạnh tranh của mình. Đó là hai mặt của một vấn đề không thể tách rời, luôn hỗ trợ, thúc đẩy nhau cùng phát triển. Đứng trước tình hình này, việc nâng cao năng lực cạnh tranh trở nên cực kỳ cấp thiết, có ý nghĩa quyết định tới sự tồn tại sống còn của doanh nghiệp nói riêng và sự tăng trưởng của nền kinh tế quốc gia nói chung. 1
Trong những năm gần đây, kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị đã thu được những kết quả nhất định, tuy nhiên việc hội nhập kinh tế quốc tế còn đòi hỏi Hữu Nghị sẽ phải đương đầu với nhiều thách thức trong tương lai. Ví như việc mở cửa thị trường hàng tiêu dùng nói chung hay nghành thực phẩm nói riêng, một mặt đem lại nhiều thuận lợi cho khách hàng nhưng mặt khác lại ảnh hưởng đến hoạt động khai thác của các hãng thực phẩm trong nước, hiện tượng các hãng thực phẩm nước ngoài ồ ạt du nhập vào Việt Nam với quảng cáo rầm rộ về chất lượng cao và giá cả phù hợp nhằm thu hút khách hàng đang diễn ra hàng ngày. Trước những thách thức lớn của sân chơi toàn cầu, để nâng cao năng lực cạnh trạnh, giữ vững thị phần khai thác thì việc phân tích, đánh giá và đề ra những mục tiêu, giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong nước cũng như trên trường quốc tế của Hữu Nghị là rất cần thiết và đóng vai trò quan trong trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trên giác độ đó, đề tài: “Năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị ” được tác giả lựa chọn làm luận văn của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu: Câu hỏi nghiên cứu tác giả đưa ra là : năng lực cạnh tranh của công ty Hữu Nghị đang ở mức độ nào? Biện pháp nâng cao năng lực của công ty Hữu Nghị? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: - Mục đích nghiên cứu: + Phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị so với một số đối thủ cạnh tranh trên thị trường + Định vị năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Hữu Nghị trên thị trường + Đề xuất phương pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả dự định sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau: + Xây dựng hệ thống cơ sở lý thuyết về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh, các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp từ đó xây dựng phương pháp nghiên cứu và áp dụng và thực tiễn của doanh nghiệp + Nghiên cứu chung về thị trường hoạt động của doanh nghiệp cùng các công ty cạnh tranh với doanh nghiệp trên thị trường. 2
+ Khái quát về công ty cổ phần và thực phẩm Hữu Nghị và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của công ty + Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và đánh giá mức độ cạnh tranh hiện tại + Dựa trên đánh giá từ đó có thể đưa ra các đề xuất nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị - Phạm vi nghiên cứu: Công ty cổ phần và thực phẩm Hữu Nghị hiện tại đang kinh doanh khá đa dạng các mặt hàng sản phẩm, do tiền thân phát triển từ kinh doanh mặt hàng bánh k o nên tác giả sẽ tập trung nghiên cứu và sử dụng các số liệu liên quan đến mặt hàng này khi so sánh với các công ty khác để đánh giá mức độ cạnh tranh của công ty. Địa điểm nghiên cứu trên 1 quận của thành phố Hà Nội ( quận Nam Từ Liêm) và tác giả sử dụng các báo cáo tài chính, số liệu so sánh..từ năm 2017 đến 2020 5. Những đóng góp luận văn: Luận văn đi sâu vào phân tích năng lực cạnh tranh tại công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị thông qua việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, hoạt động kinh doanh và các số liệu mà tác giả thu thập được. Trên đây là một số đóng góp: - Xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh - Đánh giá và phân tích các yếu tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của công ty Hữu Nghị - Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị 6. Kết cấu luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, Luận văn được kết cấu thành bốn chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực thực phẩm 3
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Phân tích năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị Chương 4: Đề xuất giải pháp nâng cao nang lực cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị 4
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN NĂNG LỰC CẠNH TRANH 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu về năng lực cạnh tranh 1.2.1. Tài liệu nghiên cứu cơ sở lý luận: Những cơ sở lý luận được tác giả nghiên cứu và hệ thống hóa từ các tài liệu chủ yếu là các quyển sách đã được phiên dịch về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của các tác giả, chuyên gia trên thế giới về nội dung này. Những quyển sách này là tài liệu cơ bản nhất mà mỗi nhà nghiên cứu về cạnh tranh và năng lực canh tranh đều phải dựa vào để xây dựng được hệ thống lý thuyết cho công trình nghiên cứu. Cụ thể trong nghiên cứu của tác giả, những phần lý thuyết được trích dẫn từ các tài liệu sau: - Tác phẩm “Chiến lược cạnh tranh” của Michael E. Porter – tác phẩm tiên phong đã thay đổi cả lý thuyết, thực hành và giảng dạy chiến lược kinh doanh trên toàn thế giới.Phân tích của Porter về các ngành công nghiệp đã thâu tóm toàn bộ sự phức tạp của cạnh tranh ngành vào năm yếu tố nền tảng. Sách được viết cho những người hoạt động thực tiễn cần phát triển chiến lược cho những doanh nghiệp cụ thể và cho những học giả muốn hiểu về cạnh tranh tốt hơn. Nó cũng hướng đến những độc giả khác muốn hiểu về ngành và các đối thủ cạnh tranh của họ. Phân tích cạnh tranh có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với việc hoạch định chiến lược kinh doanh mà cả đối với tài chính doanh nghiệp, marketing và nhiều lĩnh vực kinh doanh khác. Nó cung cấp một nền tảng lâu dài và xuất phát điểm để từ đó tiến hành các nghiên cứu sau này. - Tác phẩm “Lợi Thế Cạnh Tranh” của Michael Porter là tác phẩm có bước đột phá về cạnh tranh quốc tế đã định hình chính sách quốc gia cho nhiều nước trên thế giới. - Tương Lai Của Cạnh Tranh (Tái Bản 2015) của Gary Hamel - C.K. Prahalad Cuốn sách này trình bày những cơ hội chưa từng có cho việc kiến tạo giá trị và quá trình cách tân. Sách có mục đích rất rõ ràng: hướng dẫn các nhà lãnh đạo kinh doanh trong việc tìm kiếm trọng tâm chiến lược mới, giúp họ phá vỡ những phương thức gò bó và khám phá ra phương thức cạnh tranh mới.Các nhà kinh 5
doanh đều nhận thấy, khách hàng ngày nay có nhiều sự lựa chọn hơn bao giờ hết, tuy vậy họ lại có ít sự hài lòng. Những ban quản trị hàng đầu đưa ra nhiều chọn lựa mang tính chiến thuật, song chúng mang lại ít giá trị thật sự. Những nghịch lý này đưa ra gợi ý gì về tương lai của cạnh tranh? - Để Cạnh Tranh Với Những Người Khổng Lồ của tác giả Don Taylor & Jeanne Smalling Archer - Nâng Cao Lợi Thế Cạnh Tranh Của Doanh Nghiệp của nhiều tác giả ( TS. Bùi Thị Thanh, TS. Nguyễn Xuân Hiệp) Ngoài ra, tác giả còn tham khảo thêm một số tác phẩm nữa để phục vụ quá trình nghiên cứu nhưng không sử dụng trích dẫn trong công trình nghiên cứu của mình. 1.2.2 Tài liệu nghiên cứu cơ sở thực tiễn Nâng cao khả năng cạnh tranh luôn là mối quan tâm hàng đầu của một doanh nghiệp,chính vì vậy có rất nhiều công trình nghiên cứu về đề tài này dưới nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau. Ví dụ: Luận văn tốt nghiệp đại học: "Một số biện pháp Marketing nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của khách sạn Thắng Lợi" của sinh viên Nguyễn Thị Thu Anh, khoa Khách sạn du lịch, trường ĐH Thương Mại, năm 2003. Luận văn này nghiêng về yếu tố marketing trong cạnh tranh, không đề cập được một cách đầy đủ về các yếu tố cũng ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Luận văn tốt nghiệp: "Một số biện pháp góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của công ty CP đồ hộp Hạ Long" của sinh viên Bùi Minh Hồng, khoa Quản trị doanh nghiệp, trường ĐH Thương Mại năm 2003 đã đi sâu vào nghiên cứu các chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của một doanh nghiệp và phân tích được một cách rõ nét với thực tế ở công ty CP đồ hộp Hạ Long. Luận văn thạc sỹ kinh tế chuyên ngành sản xuất và dịch vụ trường Đại học Thương Mại: "Nâng cao khả năng cạnh tranh của công ty giấy Bãi Bằng trong giai đoạn hiện nay" do PGS.TS Phạm Công Đoàn hướng dẫn năm 2006. Đề tài đã trình bày được lý thuyết cơ bản về cạnh tranh, các trường phái cổ điển, các chỉ tiêu đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp; nhân tố ảnh hưởng và nâng cao khả năng 6
cạnh tranh. Nêu được thực trạng khả năng cạnh tranh của công ty giấy Bãi Bằng. Tác giả đã đề xuất giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh như mở rộng quy mô sản xuất, giảm chi phí, giảm giá thành sản phẩm, tăng cường hoạt động marketing, áp dụng thương mại điện tử trong hoạt động kinh doanh. Luận văn thạc sỹ chuyên nghành quản trị kinh doanh “Cạnh tranh không lành mạnh: thực trạng và những đề xuất xử lý vi phạm ở Việt Nam” của tác giả Vũ Thu Giang, ĐH Ngoại Thương do PGS,TS Tăng Văn Nghĩa hướng dẫn năm 2010. Đề tài đã trình bày được khía cạnh tiêu cực của quá trình cạnh tranh giữa các doanh nghiệp Việt Nam đồng thời đưa ra các kiến nghị xử lý vấn đề này. Đề tài này giúp tác giả định hướng được những khó khănvà cách khắc phục về thực tiễn khi áp dụng vào nghiên cứu tại công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị. Luận văn tốt nghiệp “ Xây dựng chiến lược marketing cho sản phẩm bánh mì Staff của Công ty cổ phần Thực phẩm Hữu Nghị nhằm thâm nhập thị trường dành cho học sinh, sinh viên” của tác giả Dương Thùy Dung chuyên nghành quản trị marketing, trường ĐH Thăng Long năm 2014. Đề tài luận văn nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận nhằm hệ thống, xây dựng, đánh giá việc sử dụng các lợi thế cạnh tranh trong chiến lược marketing, kết hợp với những tài liệu tìm được nhằm đưa ra các giải pháp hợp lý trong việc xây dựng chiến lược marketing cho sản phẩm bánh mì Staff. Đề tài này chuyên về chiến lược marketing, một trong các chiến lược giúp nâng cao quá trình cạnh tranh của doanh nghiệp, không đi sâu vào vấn đề cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhưng cũng giúp tác giả đúc kết được giải pháp nâng cao quá trình cạnh tranh của công ty cồ phần thực phẩm Hữu Nghị Nhìn chung các công trình nghiên cứu này đã hệ thống hoá được những vấn đề lý luận cơ bản về khả năng cạnh tranh của một số doanh nghiệp. Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu một cách tổng quát về tình hình, khả năng cạnh tranh của công ty cổ phần thực phẩm Hữu Nghị 1.2. Cơ sở lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh trong nền kinh tế mở 1.2.1. Cơ sở lý luận về cạnh tranh 1.2.1.1. Khái niệm: Một số quan niệm về cạnh tranh Comment [m1]: Bổ sung chú thích cho các trích dẫn 7
Thuật ngữ “Cạnh tranh” được sử dụng rất phổ biến hiện nay trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, thương mại, luật, chính trị, quân sự, sinh thái, thể thao; thường xuyên được nhắc tới trong sách báo chuyên môn, diễn đàn kinh tế cũng như các phương tiện thông tin đại chúng và là một khái niệm được các học giả của các trường phái kinh tế khác nhau rất quan tâm. Sự quan tâm của nhiều đối tượng, từ nhiều góc độ khác nhau, dẫn đến có rất nhiều khái niệm khác nhau về “cạnh tranh”, cụ thể như sau: Các nhà khoa học của Việt Nam khi đề cập tới “cạnh tranh” thì cho rằng: cạnh tranh là vấn đề giành lợi thế về giá cả hàng hoá, dịch vụ ( mua và bán) và đó là phương thức để giành lợi nhuận cao cho các chủ thể kinh tế. Nói khác đi, mục đích trực tiếp của hoạt động cạnh tranh trên thị trường của chủ thể kinh tế là giành lợi thế để hạ thấp giá các yếu tố "đầu vào" của chu trình sản xuất - kinh doanh và nâng cao giá "đầu ra" sao cho mức chi phí thấp nhất, giành được mức lợi nhuận cao nhất. Trong kinh tế học thì “cạnh tranh” là sự ganh đua về kinh tế giữa những chủ thể trong nền sản xuất hàng hóa nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất, tiêu thụ hoặc tiêu dùng hàng hóa để từ đó thu được nhiều lợi ích nhất cho mình. Cạnh tranh có thể xảy ra giữa những người sản xuất với người tiêu dùng (người sản xuất muốn bán đắt, người tiêu dùng muốn mua rẻ); giữa người tiêu dùng với nhau để mua được hàng rẻ hơn; giữa những người sản xuất để có những điều kiện tốt hơn trong sản xuất và tiêu thụ. Theo Michael Porter thì: “Cạnh tranh” là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi Theo Mác: “Cạnh tranh tư bản chủ nghĩa (TBCN) là sự ganh đua, sự đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm giành giật các điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hoá để thu được lợi nhuận siêu ngạch”. Trong đại từ điển kinh tế thị trường cũng đưa ra định nghĩa: “Cạnh tranh hữu hiệu là một phương thức thích ứng với thị trường của doanh nghiệp, mà mục đích là giành được hiệu quả hoạt động thị trường làm cho người ta tương đối thỏa mãn nhằm đạt được lợi nhuận bình quân vừa đủ để có lợi cho việc kinh doanh bình thường và thù lao cho những rủi ro trong việc đầu tư đồng thời hoạt động của đơn vị 8
sản xuất cũng đạt được hiệu suất cao, không có hiện tượng quá dư thừa về khả năng sản xuất trong một thời gian dài, tính chất sản phẩm đạt trình độ hợp lý…” Ngày nay trong nền kinh tế mở cạnh tranh là một điều kiện và là yếu tố kích thích kinh doanh, là môi trường động lực thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển, tăng năng suất lao động tạo sự phát triển của xã hội nói chung. Như vậy “cạnh tranh” là quy luật khách quan của nền sản xuất hàng hoá, là nội dung cơ chế vận động của thị trường. Sản xuất hàng hoá càng phát triển, hàng hoá bán ra càng nhiều, số lượng nhà cung ứng càng đông thì cạnh tranh càng gay gắt, kết quả cạnh tranh sẽ tự loại bỏ những doanh nghiệp làm ăn kém hiệu quả. Một số đặc trưng cơ bản của cạnh tranh Từ các quan điểm trên, cạnh tranh có những đặc trưng sau: - Mang bản chất của mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể kinh tế với nhau. Nói đến cạnh tranh là nói đến một quá trình có sự tham gia của nhiều chủ thể. Nếu chỉ có một chủ thể (độc quyền) thì không có cạnh tranh nhưng nếu có nhiều chủ thể mà không cùng mục tiêu thì cạnh tranh, sức cạnh tranh cũng giảm xuống. Do vậy, các chủ thể phải có cùng mục tiêu thì mới xảy ra cạnh tranh. Các doanh nghiệp cạnh tranh vì mục tiêu lợi nhuận tối đa, vì sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp thông qua duy trì và gia tăng thị phần, phát triển thị trường. Còn người tiêu dùng thì có mục tiêu chung là tối đa hoá mức độ thoã mãn hoặc sự tiện lợi khi tiêu thụ sản phẩm Các chủ thể cạnh tranh phải tuân theo một ràng buộc chung được quy định thành văn hoặc bất thành văn, những ràng buộc này có thể là hệ thống pháp luật quốc gia và quốc tế, các thông lệ và tập quán kinh doanh trên các thị trường hoặc trên một thị trường cụ thể, đặc điểm nhu cầu và thị hiếu của khách hàng …Những ràng buộc này do nhà nước quy định nhằm hướng tới sự cạnh tranh lành mạnh - Phương pháp cạnh tranh rất đa dạng, không chỉ dừng lại ở việc bán giá thấp hoặc nâng cao chất lượng sản phẩm - Cạnh tranh diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian không cố định: không nên quan niệm cứng nhắc rằng cạnh tranh chỉ diễn ra giữa các doanh nghiệp 9
trên cùng thị trường. Trong môi trường kinh doanh sôi động và biến động nhanh chóng, cạnh tranh không chỉ với mục đích gía tăng thị phần trên thị trường hiện tại mà quan trọng hơn là phát triển thị trường mới. Như vậy việc tìm kiếm và phát triển thị trường mới cũng là một cách cạnh tranh, nó được áp dụng ngày càng phổ biến trong kinh doanh hiện đại dưới tác dụng của sự phát triển công nghệ thông tin và xu thế toàn cầu hoá kinh tế 1.2.1.2. Phân loại cạnh tranh Cạnh tranh được phân chia thành nhiều loại với nhiều tiêu thức khác nhau: a. Căn cứ vào các chủ thể tham gia cạnh tranh Cạnh tranh được chia thành ba loại: - Cạnh tranh giữa người bán và người mua: Là cuộc cạnh tranh diễn ra theo quy luật mua rẻ bán đắt, cả hai bên đều muốn tối đa hoá lợi ích của mình. Người bán muốn bán với giá cao nhất để tối đa hoá lợi nhuận còn người mua muốn mua với giá thấp nhưng chất lượng vẫn được đảm bảo và mức giá cuối cùng vẫn là mức giá thoả thuận giữa hai bên. - Cạnh tranh giữa người mua và người mua: Là cuộc cạnh tranh trên cơ sở quy luật cung cầu, khi trên thị trường mức cung nhỏ hơn mức cầu. Lúc này hàng hóa trên thị trường sẽ khan hiếm, người mua để đạt được nhu cầu mong muốn của mình họ sẽ sẵn sàng mua với mức giá cao hơn do vậy mức độ cạnh tranh sẽ diễn ra gay gắt hơn giữa những người mua, kết quả là giá cả hàng hoá sẽ tăng lên, những người bán sẽ thu được lợi nhuận lớn trong khi những người mua bị thiệt thòi cả về giá cả và chất lượng, nhưng trường hợp này chủ yếu chỉ tồn tại ở nền kinh tế bao cấp và xảy ra ở một số nơi khi diễn ra hoạt động bán đấu giá một loại hàng hoá nào đó. - Cạnh tranh giữa những người bán với nhau: Đây là cuộc cạnh tranh gay go và quyết liệt nhất khi mà trong nền kinh tế mở sức cung lớn hơn sức cầu rất nhiều, khách hàng được coi là thượng đế của người bán, là nhân tố có vai trò quan trọng quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Do vậy các doanh nghiệp phải luôn ganh đua, loại trừ nhau để giành những ưu thế và lợi thế cho mình. b. Căn cứ theo tính chất và mức độ cạnh tranh Theo tiêu thức này cạnh tranh được chia thành bốn loại: 10