Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng "Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương" với mục đích nghiên cứu thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ của công ty, từ đó đánh giá và đưa ra các biện pháp phù hợp để giúp công ty xây dựng được một hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động có hiệu quả, đạt được những mục tiêu của công ty.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG Ngành: Tài chính – Ngân hàng HỌC VIÊN THỰC HIỆN: TRẦN THỊ LIÊN Hà Nội - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên : Trần Thị Liên Mã sinh viên : 820470 Người hướng dẫn : PGS TS. Phan Trần Trung Dũng HÀ NỘI - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết bài luân văn của tôi là là sản phẩm nghiên cứu trên cơ sở thu thập thông tin thực tế, dựa trên kiến thức và đánh giá của cá nhân tôi. Bài luận văn được đảm bảo trung thực, là sản phẩm nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Tác giả luận văn Trần Thị Liên
LỜI CẢM ƠN Qua quá trình hoàn thành luận văn, trước tiên, tôi xin được gửi lời cảm ơn và biết ơn sâu sắc đến PGS TS. Phan Trần Trung Dũng - Khoa Tài chính ngân hàng – Trường Đại học Ngoại thương, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thiện khóa luận. Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn đến toàn thể các thầy cô trường Đại học Ngoại thương đã giảng dạy, và tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LỜI NÓI ĐẦU……………………………………………………………………1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI DOANH NGHIỆP ................................................................................................. 7 1.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG DOANH NGHIỆP ................................................................................................................ 7 1.1.1 Khái quát chung về kiểm soát nội bộ .................................................... 7 1.1.2. Khái niệm về hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp .............. 10 1.1.3. Vai trò của hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp ................. 11 1.1.4. Mục tiêu của hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp .............. 11 1.1.5. Các yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp .. 12 1.1.5.1.Môi trường kiểm soát ..................................................................... 13 1.1.5.2.Quy trình đánh giá rủi ro ................................................................ 16 1.1.5.3.Hệ thống thông tin và truyền thông ................................................ 17 1.1.5.4 Các hoạt động kiểm soát................................................................. 17 1.1.5.5 Giám sát kiểm soát ......................................................................... 18 1.2 HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH NGÀNH XUẤT NHẬP KHẨU................................................................................. 19 1.2.1 Đặc điểm của doanh nghiệp kinh doanh ngành xuất nhập khẩu .......... 19 1.2.2 Tầm quan trọng của hệ thống kiểm soát nội bộ với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu............................................................................................... 20 1.2.3 Yêu cầu đối với hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp kinh doanh ngành XNK ......................................................................................... 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ....... 25 2.1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG................................................................................................. 25 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương. ............................................................................ 25 2.1.2 Tình hình kết quả hoạt động kinh doanh của công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương 2019-2021 ................................................... 26
2.2 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG....................................................... 30 2.2.1 Môi trường kiểm soát ............................................................................ 30 2.2.1.1 Đặc thù quản lý .............................................................................. 30 2.2.1.2 Cơ cấu tổ chức ............................................................................... 31 2.2.1.3 Chính sách nhân sự ........................................................................ 35 2.2.1.4 Công tác kế hoạch .......................................................................... 37 2.2.1.5 Kiểm soát viên ............................................................................... 37 2.2.1.6 Các nhân tố bên ngoài .................................................................... 38 2.2.2 Đánh giá rủi ro ...................................................................................... 38 2.2.3 Hệ thống thông tin và trao đổi thông tin ................................................ 39 2.2.3.1 Sử dụng thông tin phù hợp ............................................................. 39 2.2.3.2 Hệ thống truyền thông .................................................................... 46 2.2.4 Các hoạt động kiểm soát ....................................................................... 47 2.2.4.1 Các nguyên tắc kiểm soát ............................................................... 47 2.2.4.2 Các thủ tục kiểm soát ..................................................................... 47 2.2.5 Giám sát kiểm soát ................................................................................ 54 2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XNK THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ................... 54 2.3.1 Những kết quả đạt được ........................................................................ 54 2.3.2 Những hạn chế ...................................................................................... 56 2.3.2.1 Về môi trường kiểm soát ................................................................ 56 2.3.2.2 Về đánh giá rủi ro........................................................................... 57 2.3.2.3 Về hệ thống thông tin và truyền thông ............................................ 58 2.3.2.4 Về các hoạt động kiểm soát ............................................................ 58 2.3.2.5 Về giám sát kiểm soát .................................................................... 60 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................... 60 2.3.3.1 Nguyên nhân khách quan ............................................................... 60 2.3.3.2 Nguyên nhân chủ quan ................................................................... 60 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ...................................................................... 62 3.1 ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ................................... 62 3.2 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ................................... 63 3.2.1 Giải pháp hoàn thiện môi trường kiểm soát ........................................... 63 3.2.1.1 Giải pháp hoàn thiện hệ thống và nâng cao nhận thức của người quản lý về hệ thống kiểm soát nội bộ.................................................................. 63
3.2.1.2 Xây dựng cơ cấu tổ chức phù hợp. ................................................. 64 3.2.1.3 Xây dựng chính sách phúc lợi và tuyển dụng có hiệu quả............... 65 3.2.1.4 Đào tạo về công tác lập kế hoạch và đánh giá kết quả. ................... 66 3.2.1.5 . Nâng cao trình độ của các đơn vị kiểm soát. ................................. 67 3.2.2 Giải pháp hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro....................................... 67 3.2.3 Giải pháp hoàn thiện hệ thống thông tin và truyền thông ....................... 68 3.2.4 Giải pháp hoàn thiện hoạt động kiểm soát ............................................. 69 3.2.5 Giải pháp hoàn thiện giám sát kiểm soát ............................................... 71 3.3 ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU THƯƠNG MẠI HOÀNG DƯƠNG ... 72 3.3.1 Về phía nhà nước và cơ quan chức năng ............................................... 72 3.3.2 Đối với Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Thương mại Hoàng Dương ... 73 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 75
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CTCP Công ty cổ phần CBCNV Cán bộ công nhân viên COSO The Committee of Sponsoring Organization BCTC Báo cáo tài chính KQKD Kết quả kinh doanh HĐQT Hội đồng quản trị KTNB Kiểm toán nội bộ KSNB Kiểm soát nội bộ IAS International Accounting Standards QTRR Quản trị rủi ro TM Thương mại XNK Xuất nhập khẩu
DANH MỤC BẢNG BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 : Biến động doanh thu từng tháng qua các năm 2019-2021 …27 Biểu đồ 2.2: Biểu đồ tăng trưởng doanh thu theo 3 lĩnh vực năm 2019-2021 …………………………………………………………………………….28 Biểu đồ 2.3: về chi phí phát sinh trung bình tại các phòng ban CTCP XNK TM Hoàng Dương ………………………………………….…………….29 DANH MỤC BẢNG SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Kiểm soát nội bộ theo quan điểm của COSO………………… 8 Sơ đồ 1.2: Quy trình đánh giá rủi ro ……………………………….…….16 Sơ đồ 1.3: Vòng tuần hoàn của hệ thống kiểm soát nội bộ ………….…..18 Sơ đồ 1.4: Kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp ……………....……19 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Thương mại Hoàng Dương …………………………………....…………34 Sơ đồ 2.2: Mô hình tổ chức bộ máy kế toán ……………..........................42 Sơ đồ 2.3 : Quy trình kiểm soát nghiệp vụ quỹ - Thu tiền………………...43 Sơ đồ 2.4: Quy trình kiểm soát nghiệp vụ quỹ - Thu tiền………………...43 Sơ đồ 2.5: Quy trình kiểm soát chứng từ xuất kho ………………………44 Sơ đồ 2.6 Trình tự ghi sổ kế toán theo hình thức kế toán trên máy vi tính ……………………………………………………………………………45 Sơ đồ 3.1: Chu kỳ quản trị rủi ro…………………………………………68 DANH MỤC BẢNG BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Báo cáo KQKD của CTCP XNK TM Hoàng Dương từ 2019- 2021 ……………………………………………………………………26 Bảng 2.2: Doanh thu của CTCP XNK TM Hoàng Dương biến động từng tháng trong 3 năm 2019-2021………………………………………….26 Bảng 2.3: Doanh thu theo lĩnh vực hoạt động của CTCP XNK TM Hoàng Dương 2019-2021 ……………………………………………………..27 Bảng 2.4: Chi phí các phòng ban phát sinh trung bình trong tháng tại công ty XNK TM Hoàng Dương ……………………………………………29 Bảng 2.5: Tổng hợp công nợ phải thu đến 31/12/2021 tại CTCP XNK TM Hoàng Dương …………………………………………………….51
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Hiện nay, các công ty có hiệu quả kinh doanh không đạt kết quả tốt là do kiểm soát nguồn lực, kiểm soát rủi ro, và tận dụng lợi thế và cơ hội chưa tốt. Do đó, các doanh nghiệp cần đánh giá cao vai trò, thực hiện tuân thủ theo nguyên tắc của hệ thống kiểm soát nội bộ để khắc phục được những hạn chế trên. Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương là công ty đang bước đầu xây dựng và hoàn thiện hệ thống KSNB nên gặp nhiều khó khăn và vướng mắc như: Sự quan tâm, hiểu biết về hệ thống KSNB ở ban lãnh đạo công ty, hệ thống báo cáo chưa có sự kiểm tra đánh giá hiệu quả, bộ máy công ty còn yếu ở một số bộ phận quan trọng như kiểm soát nội bộ…, xuất phát từ vai trò và thực trạng về KSNB của công ty, tác giả đã chọn đề tài “Hoàn thiện hệ thống KSNB tại công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương”. Về mặt lý thuyết, Nghiên cứu đã hệ thống toàn bộ cơ sở lý luận liên quan đến hệ thống kiểm soát nội bộ nói chung và hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp xuất nhập khẩu nói riêng. Về mặt thực trạng, Nghiên cứu đã nêu ra hiện trạng về hệ thống kiểm soát nội bộ của CTCP XNK Thương mại Hoàng Dương, nêu ra những mặt đã tốt và những mặt còn hạn chế trong hệ thống KSNB của đơn vị. Doanh nghiệp đã hình thành hệ thống KSNB, tuy nhiên hệ thống còn sơ khai, chưa phát huy được vai trò, nhiệm vụ của hệ thống. Từ việc nêu được các hạn chế của hệ thống KSNB tại đơn vị, tác giả đã đưa ra phương hướng và các biện pháp để hoàn thiện hệ thống KSNB. Bên cạnh đó cũng là các kiến nghị và đề nghị với cơ quan chức năng, ban lãnh đạo công ty để triển khai đồng bộ, đạt được kết quả như mong muốn. Luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hệ thống KSNB tại doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng hệ thống KSNB tại công ty cổ phần xuất nhập khẩu
thương mại Hoàng Dương. Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB tại công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương.
1 Lời nói đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, xu hướng toàn cầu hóa đã và đang được mở rộng toàn cầu, bởi vậy mỗi doanh nghiệp đều có thể dễ dàng nhận thấy những cơ hội và thách thức lớn cho doanh nghiệp mình. Với sự đa dạng của nhiều hình thức hoạt động sản xuất kinh doanh hiện nay, mức độ tăng trưởng ngày càng cao ở mỗi doanh nghiệp. Ngành xuất nhập khẩu góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế, cải thiện kiện toàn cán cân thanh toán, ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định tỷ giá, kiểm soát lạm phát, tạo hiệu ứng lan toả thúc đẩy sản xuất, tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu lao động và tạo động lực đổi mới sáng tạo trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Hoạt động của ngành Xuất nhập khẩu có phát triển, ổn định và bền vững thì mới mang lại nhiều lợi thế, sức cạnh tranh cho nền kinh tế. Tuy nhiên, thực tế hiện nay các doanh nghiệp Xuất nhập khẩu đang đối mặt với rất nhiều khó khăn và thách thức trên con đường phát triển về vấn đề pháp lý, sự thay đổi lãi suất, tỷ giá của các đồng tiền mạnh…Vì thế cần có những chính sách, phương hướng phù hợp để ngành xuất nhập khẩu thích ứng kịp thời, linh động với những quy định và thay đổi của nền kinh tế thế giới. Để ngành Xuất nhập khẩu luôn đi đúng hướng, phát triển và bền vững thì KSNB là một nội dung rất quan trọng cần phải coi trọng và quản lý chặt chẽ. KSNB là cách thức và phương pháp quản lý hữu hiệu của các nhà quản lý doanh nghiệp, KSNB giúp cho các nhà quản trị quản lý hiệu quả mọi nguồn lực của doanh nghiệp đồng thời hạn chế tối đa những rủi ro có thể xảy ra trong quá trình sản xuất kinh doanh giúp doanh nghiệp xây dựng được nền tảng vững chắc cho quá trình phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên hiện nay các doanh nghiệp xuất nhập khẩu đang đối mặt với thực tế là KSNB chưa được hoàn thiện, chưa có hệ thống KSNB hoàn thiện, chưa được sự quan tâm đúng mức từ quản lý doanh nghiệp từ đó gây thiệt hại, tổn thất cho doanh nghiệp, dẫn đến doanh nghiệp chưa đạt được hiệu quả kinh doanh như kỳ vọng. Thực trạng đó đang xảy ra đối với Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương, hệ thống KSNB tại công ty chưa làm tốt vai trò và trách nhiệm của mình nên dẫn đến thất thoát, giảm hiệu quả hoạt động giữa các phòng ban, quy trình còn rườm rà, kiểm soát lỏng lẻo…Từ đó dẫn
2 đến kết quả hoạt động kinh doanh không đạt được như kỳ vọng. Một hệ thống kiểm soát nội bộ vững mạnh hiện đang là nhu cầu cấp thiết và quan trọng đối với công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương, bởi đây chính là công cụ hữu hiệu để có thể xác định được sự an toàn của nguồn vốn đầu tư hay có thể xác định hiệu quả điều hành, kịp thời nắm bắt tình hình hoạt động của công ty và phòng ngừa rủi ro nếu có. Chính vì những lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương” làm luận văn thạc sĩ với mục đích nghiên cứu thực trạng hệ thống KSNB của công ty, từ đó đánh giá và đưa ra các biện pháp phù hợp để giúp công ty xây dựng được một hệ thống KSNB hoạt động có hiệu quả, đạt được những mục tiêu của công ty. 2. Tổng quan nghiên cứu về đề tài. Các nghiên cứu về kiểm soát nội bộ cho thấy KSNB tốt sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Iwejor (2017) ““Internal Controls: Identifying Control Elements and implementation Dynamics Facing Retail Companies”. Mục tiêu nghiên cứu: Từ thực trạng thất thoát do gian lận, của các công ty bán lẻ, từ đó đưa ra chiến lược tăng cường kiểm soát nội bộ trong quản lý. Tuy nhiên đề tài mới phân tích được nội dung chủ yếu về mảng KSNB liên quan đến kiểm soát tài chính kế toán chưa chặt chẽ sẽ gây thất thoát do gian lận, ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp…chưa phân tích được các mảng khác cũng quan trọng không kém như quy trình chưa tốt để đạt được hiệu quả tối ưu. Tjiueza (2018) “AN ASSESSMENT OF THE EFFECTIVENESS OF INTERNAL CONTROL PRACTICES: A CASE STUDY OF THE ROADS CONTRACTOR COMPANY”. Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá về thực trạng hệ thống KSNB trong quá trình mua sắm đấu thầu của công ty cầu đường đã đầy đủ và hiệu quả chưa. Từ đó đưa ra phương án, thiết lập một hệ thống KSNB với quy trình mua sắm đấu thầu hiệu quả, nâng cao lợi nhuận cho hoạt động của công ty. Tuy
3 nhiên hạn chế của tác giả chưa nêu được ảnh hưởng từ KSNB đến các mặt khác trong quản lý doanh nghiệp. Nguyễn Thị Kim Anh (2018) “Bàn về kiểm soát nội bộ và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp” Nội dung nghiên cứu: Khái quát một số nội dung chủ yếu về kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp, hạn chế vốn có của hệ thống kiểm soát nội bộ, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp để nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, do đây là bài nghiên cứu có độ bao quát rộng nên chưa đề cập chi tiết đến hệ thống KSNB, cũng như các giải pháp đưa ra nói chung và không phải doanh nghiệp nào cũng áp dụng được. Các nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động và kết quả của kiểm soát nội bộ. Fadzil, Haron & Janta (2005) “Internal auditing practice and internal control system”. Mục tiêu nghiên cứu xác định sự ảnh hưởng của việc tuân thủ chuẩn mực kiểm toán viên nội bộ ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống KSNB của công ty hay không. Kết quả cho thấy, trình độ quản lý, chuyên môn, quy trình, tính khách quan có ảnh hưởng đến việc đánh giá rủi ro, thông tin, truyền thông và sự giám sát của hệ thông KSNB. Hạn chế của nghiên cứu chỉ ra rằng việc tuân thủ các thông lệ kiểm toán nội bộ ảnh hưởng một phần đến chất lượng của KSNB. Nguyễn Thanh Trang (2015) “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong các doanh nghiệp dịch vụ kỹ thuật dầu khí Việt Nam”. Nội dung nghiên cứu: Trình bày kết quả nghiên cứu, khảo sát và đánh giá thực trạng hệ thống KSNB tại 30 doanh nghiệp dịch vụ kỹ thuật dầu khí, doanh nghiệp tại Việt Nam. Từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB theo 5 cấu phần: môi trường kiểm soát; quy trình đánh giá rủi ro; hệ thống thông tin và truyền thông; hoạt động kiểm soát và giám sát các kiểm soát. Đề tài đã nghiên cứu hệ thống KSNB của các doanh nghiệp dịch vụ năng lượng ở các nước trên thế giới, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp cùng ngành ở Việt Nam. Trình bày những đặc điểm của ngành dịch vụ kỹ thuật dầu khí ở Việt Nam có ảnh hưởng đến việc thiết kế và
4 vận hành hệ thống kiểm soát nội bộ và một mà các doanh nghiệp trong ngành dầu khí gặp phải. điều này phải đối mặt. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra thực trạng thiết kế và vận hành hệ thống KSNB tại các doanh nghiệp dịch vụ kỹ thuật dầu khí đưa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống. Kiểm soát nội bộ nhưng các giải pháp mà tác giả đề xuất trong luận án vẫn mang tính định hướng cao và chung chung. Các giải pháp này cũng không nhằm mục đích ngăn ngừa và giảm thiểu các rủi ro mà tác giả đã xác định và phân tích trước đó. Nguyễn Thanh Thủy (2017) “Giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ của Tập đoàn Điện lực Việt Nam”. Đề tài đã nghiên cứu kinh nghiệm xây dựng hệ thống KSNB tại các tập đoàn kinh tế ở một số nước trên thế giới để rút ra những bài học kinh nghiệm khi xây dựng và hoàn thiện hệ thống KSNB cho các tập đoàn kinh tế ở Việt Nam, ảnh hưởng đến việc thiết kế và vận hành hệ thống KSNB và các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB trong tập đoàn kinh doanh, kinh tế nhà nước cũng như các rủi ro vật chất có thể xảy ra trong quá trình hoạt động của Tập đoàn Điện lực Việt Nam. Điểm mới của luận án là nghiên cứu hệ thống KSNB theo định hướng rủi ro, nhưng khi phân tích thực trạng hệ thống KSNB tại Tập đoàn Điện lực Việt Nam chưa chú trọng phân tích theo định hướng rủi ro như tác giả trình bày., nhưng vẫn phân tích các thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ tổng thể của Tập đoàn. Hoàng Mạnh Thắng (2017) “Hoàn thiện hệ thống KSNB trong công ty XNK MineXport”. Mục đích nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp XNK; Phân tích đặc điểm của các DN XNK chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bên ngoài đặc biệt là tỷ giá, ảnh hưởng đến hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp từ đó rút ra bài học kinh nghiệm về tổ chức hệ thống KSNB trong các doanh nghiệp XNK. Nghiên cứu phương hướng và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB ở các doanh nghiệp XNK Việt Nam. Tuy nhiên, đây mới là số liệu và giải pháp áp dụng khắc phục các vấn đề tồn đọng ở riêng cty XNK MineXport. Như vậy, các nghiên cứu trước đây kể cả trên thế giới và Việt Nam đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu và ứng dụng về KSNB trong doanh nghiệp, từ phân tích
5 thực trạng tại đơn vị, để đưa ra các giải pháp phù hợp cho vấn đề KSNB nâng cao hiệu quả doanh nghiệp, hay phân tích sâu về sự ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau lên hệ thống KSNB tại doanh nghiệp. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu hệ thống KSNB được thực hiện tại CTCP XNK thương mại Hoàng Dương. Chính vì lý do đó mà tác giả đã chọn đề tài này làm luận văn tốt nghiệp. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu. Mục tiêu: Làm rõ cơ sở lý luận về KSNB, hệ thống KSNB trong doanh nghiệp về khái niệm, các yếu tố cấu thành nên hệ thống KSNB. Phân tích thực trạng hệ thống KSNB tại CTCP XNK thương mại Hoàng Dương. Nêu các ưu điểm và hạn chế của từng yếu tố cấu thành nên hệ thống KSNB tại Hoàng Dương. Từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện các nhược điểm và nâng cao, phát huy các ưu điểm trong hệ thống KSNB trong công ty, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty. Đề xuất các kiến nghị với các cơ quan nhà nước và công ty để thực hiện đạt hiệu quả. Nhiệm vụ của nghiên cứu đặt ra: Thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng hệ thống KSNB tại CTCP XNK thương mại Hoàng Dương để chỉ ra các ưu nhược điểm, những điều đã làm được và chưa làm được. Tìm ra nguyên nhân của những hạn chế, bất cập về hệ thống KSNB tại doanh nghiệp. Từ đó đề xuất các phương hướng, giải pháp để hoàn thiện hệ thống KSNB tại CTCP XNK thương mại Hoàng Dương nhằm ngăn ngừa, hạn chế tới mức thấp nhất rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hoàng Dương. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hệ thống KSNB tại CTCP XNK Thương mại Hoàng Dương. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về KSNB tại CTCP XNK Thương mại Hoàng Dương. Các số liệu và thông tin khảo sát được thực hiện tại CTCP XNK Thương mại Hoàng Dương vào khoảng thời gian từ 2019-2021.
6 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp tổng hợp lý thuyết: Hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về hệ thống KSNB tại các doanh nghiệp nói chung. Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế việc thực hiện các quy trình, công việc của mọi cá nhân trong công ty từ bộ máy quản lý đến các phòng ban chức năng có liên quan để tìm hiểu thực trạng công tác KSNB tại Công ty. Phương pháp thống kê, so sánh: được sử dụng để tổng hợp và so sánh các số liệu ở các thời kỳ làm cơ sở đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống KSNB tại Công ty. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về hệ thống kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp. Chương 2: Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu thương mại Hoàng Dương.
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI DOANH NGHIỆP 1.1 Khái quát chung về hệ thống kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp 1.1.1 Khái quát chung về kiểm soát nội bộ Khi các doanh nghiệp phát triển và mở rộng thì vấn đề đặt ra là làm sao để kiểm soát và quản lý của doanh nghiệp đặt ra càng cấp thiêt hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp càng có quy mô lớn thì đi kèm với nó là giá trị tài sản lớn, số lượng con người lớn, bộ máy quản lý và phân cấp chuyên môn nhiệm vụ cũng khác nhau. Vì thế nếu không quản lý tốt thì sẽ dẫn đến nhiều rủi ro cho doanh nghiệp. Năm 1992, COSO (The Committee of Sponsoring Organization) đã cho rằng: “KSNB là quá trình do người quản lý, hội đồng quản trị và các nhân viên của đơn vị chi phối, nó được thiết lập để cung cấp một sự đảm bảo hợp lý nhằm thực hiện các mục tiêu: đảm bảo sự tin cậy của BCTC; đảm bảo sự tuân thủ các quy định và luật lệ; đảm bảo các hoạt động được thực hiện hiệu quả” (COSO, 1992, Tr2). . Có 4 nội dung cụ thể sau: KSNB là một quá trình: Nó bao gồm từ khâu lập kế hoạch, vạch ra các bước để thực hiện kế hoạch , trong quá trình thực hiện kế hoạch phải luôn luôn giám sát, kiểm tra, nếu có thay đổi phải điều chỉnh kế hoạch. Cuối cùng là đánh giá kết quả từ đó rút ra kinh nghiệm. Để có được kết quả như kế hoạch đề ra, theo đúng mong muốn, đơn vị cần kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện ở tất cả các khâu trong quy trình một cách thường xuyên, liên tục và là nội dung hoạt động cơ bản của đơn vị. KSNB được thiết kế và vận hành bởi con người: Con người là chủ thể xuyên suốt cả quá trình, từ khâu xây dựng kế hoạch mục tiêu, đưa ra các giải pháp thực hiện, các mục tiêu nhỏ cần đạt được để tiến tới đạt được mục tiêu lớn. Mỗi con người là một cá thể độc lập, có suy nghĩ, khả năng, chuyên môn và cách thức thực hiện công việc riêng. Vì thể để KSNB đạt hiệu quả rất cần một bộ phận chung để đưa ra các quy chuẩn cho công việc, nhiệm vụ của từng cả nhân, từng phòng ban. KSNB cung cấp một sự đảm bảo hợp lý cho người quản lý: Đối với người quản lý luôn luôn phải cân nhắc giữa lợi ích và chi phí bỏ ra. KSNB hiệu quả sẽ có
8 thể phòng ngừa rủi ro cho doanh nghiệp, hoặc giảm thiểu tổn thất nếu có, nhưng nó không thể đảm bảo rằng có KSNB thì sẽ luôn thực hiện được kế hoạch đã đề ra. Chính vì vậy nhiều nhà quản lý vẫn nhận thức được vai trò của KSNB nhưng lại không áp dụng cho doanh nghiệp mình vì cân nhắc giữa chi phí bỏ ra và lợi ích mang lại chưa thuyết phục. KSNB đảm bảo ba mục tiêu chính: Mục tiêu về hoạt động, mục tiêu về BCTC, mục tiêu về sự tuân thủ. Sự phát triển của nền kinh tế, kéo theo sự thay đổi trong hoạt động, cơ chế điều hành của từng doanh nghiệp dẫn đến mục tiểu của KSNB theo COSO 1992 không còn phù hợp. Vì vậy COSO 2013 bổ sung khái niệm KSNB: “KSNB là một quá trình do người quản lý, hội đồng quản trị và các nhân viên của đơn vị chi phối, nó được thiết lập để cung cấp một sự đảm bảo hợp lý nhằm thực hiện các mục tiêu liên quan đến hoạt động, báo cáo và tuân thủ” (COSO,2013, tr3), đây là khái niệm về KSNB được sử dụng rộng rãi nhất. So sánh với COSO 1992, các nội dung về cơ bản vẫn giữ nguyên chỉ thay đổi mục tiêu về báo cáo được mở rộng hơn, không chỉ đảm bảo độ tin cậy của BCTC mà còn của các báo cáo phi tài chính và báo cáo nội bộ khác. KSNB được minh họa qua sơ đồ như sau: Sơ đồ 1.1: Kiểm soát nội bộ theo quan điểm của COSO Tại Việt Nam, theo Kiểm toán quốc tế ISA 315, chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 315 hiện nay ban hành kèm theo thông tư 214/2012/TT-BTC ngày 21/12/2012 có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2014 đã đưa ra định nghĩa về KSNB như
9 sau: “KSNB là quy trình do ban quản trị, ban giám đốc và các cá nhân khác trong đơn vị thiết kế, thực hiện và duy trì để tạo ra sự đảm bảo hợp lý về khả năng đạt được mục tiêu của đơn vị trong việc đảm bảo độ tin cậy của BCTC, đảm bảo hiệu quả, hiệu suất hoạt động, tuân thủ pháp luật và các quy định có liên quan” (Chuẩn mực kiểm toán Việt nam số 315, điểm c, điều 4). Hoạt động kiểm soát là các hành động được thiết lập thông qua các chính sách và thủ tục giúp đảm bảo rằng các chỉ thị của Ban giám đốc nhằm giảm thiểu rủi ro đối với việc đạt được các mục tiêu được thực hiện. Hoạt động kiểm soát được thực hiện ở tất cả các cấp của đơn vị, ở các giai đoạn khác nhau trong quy trình kinh doanh và trên môi trường công nghệ. Chúng có thể mang tính chất phòng ngừa hoặc điều tra và có thể bao gồm một loạt các hoạt động thủ công và tự động, chẳng hạn như ủy quyền và phê duyệt, xác minh, hòa giải và đánh giá hiệu quả kinh doanh. Tổ chức hoạt động kiểm soát được thể hiện qua những hình thức sau: Ủy quyền – Các hoạt động kiểm soát được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng tất cả các quyết định đều nằm trong giới hạn do chính sách đặt ra hoặc các ngoại lệ đối với chính sách đã được người có thẩm quyền quyết định. Xem xét và phê duyệt – Các hoạt động kiểm soát được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng các quyết định đã được nhân sự thích hợp xem xét về tính chính xác và đầy đủ. Xác minh – Các hoạt động kiểm soát bao gồm nhiều loại kiểm soát bằng máy tính và thủ công được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng tất cả thông tin kế toán đã được nắm bắt một cách chính xác. Đối chiếu – Hoạt động kiểm soát được thiết kế nhằm đảm bảo hợp lý tính chính xác của hồ sơ tài chính thông qua việc đối chiếu định kỳ giữa tài liệu nguồn với dữ liệu được ghi trong hệ thống thông tin kế toán. An ninh vật chất đối với tài sản – Các hoạt động kiểm soát được thiết kế để cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng tài sản được bảo vệ và bảo vệ khỏi mất mát hoặc hư hỏng do tai nạn, thiên tai, sơ suất hoặc các hành vi cố ý gian lận, trộm cắp.