Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam" nghiên cứu hoạt động kinh doanh trái phiếu, công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu nhằm đánh giá và đưa ra một số giải pháp để tăng cường công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRÁI PHIẾU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng NGUYỄN KIM THÚY Hà Nội – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRÁI PHIẾU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 83.40.201 Họ và tên: Nguyễn Kim Thúy Người hướng dẫn: PGS, TS Nguyễn Thị Hiền Hà Nội - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn của tôi với đề tài “Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào trước đây. Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Tác giả Nguyễn Kim Thúy
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc lòng biết ơn chân thành đến các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Ngoại thương, Khoa Sau đại học của trường cùng tập thể các thầy cô giáo, những người đã trang bị kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS, TS Nguyễn Thị Hiền người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn được hoàn thiện không thể tránh khỏi những sơ suất thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến của các thầy cô giáo cùng các bạn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2021 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Kim Thúy
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ............................................................................ vii TÓM TẮT LUẬN VĂN .......................................................................................... ix MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRÁI PHIẾU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....12 1.1. Tổng quan về hoạt động kinh doanh trái phiếu tại ngân hàng thương mại ....12 1.1.1. Khái niệm trái phiếu ...............................................................................12 1.1.2. Phân loại trái phiếu .................................................................................16 1.1.3. Đặc điểm của trái phiếu ..........................................................................20 1.1.4. Mục đích và đặc điểm cơ bản của hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng thương mại ......................................................................................20 1.2. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại ngân hàng thương mại.......23 1.2.1. Khái niệm kinh doanh trái phiếu ............................................................23 1.2.2. Khái niệm rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu ........................23 1.2.3. Phân loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu ..........................25 1.2.4. Nguyên nhân phát sinh rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu....27 1.3. Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu ....................................30 1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu ..........30 1.3.2. Một số chỉ tiêu đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng thương mại ....................................................30 1.3.3. Quy trình và nội dung công tác quản trị rủi ro kinh doanh trái phiếu tại ngân hàng thương mại ....................................................................................................33 1.3.3.1. Nhận diện rủi ro ...................................................................................33 1.3.3.2. Đo lường rủi ro ....................................................................................33 1.3.3.3. Kiểm soát rủi ro ...................................................................................34
iv 1.3.3.4. Xử lý rủi ro ..........................................................................................36 Tóm tắt chương 1 ....................................................................................................38 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRÁI PHIẾU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM ........................................................39 2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam................................39 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..........................................................39 2.1.2. Cơ cấu tổ chức ........................................................................................40 2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam giai đoạn 2018 – 2020 ......................................................................................41 2.2.Thực trạng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam giai đoạn 2018 – 2020 .........................45 2.2.1. Thực trạng hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam .............................................................................................45 2.2.2. Thực trạng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam ...................................................51 2.3. Đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam ..............................................................67 2.3.1. Kết quả đạt được.....................................................................................67 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................70 Tóm tắt chương 2 ....................................................................................................78 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRÁI PHIẾU TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM........................................................................79 3.1. Định hướng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam ..............................................................79 3.1.1. Bối cảnh trong nước tác động tới hoạt động kinh doanh trái phiếu và công tác quản trị rủi ro tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam ......................79 3.1.2. Định hướng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam trong thời gian tới ....................81
v 3.2. Giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam ...............................................84 3.2.1. Nhóm giải pháp trực tiếp ........................................................................84 3.2.2. Nhóm giải pháp hạn chế thiệt hại khi rủi ro kinh doanh trái phiếu xảy ra ..........................................................................................................................87 3.2.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ ............................................................................92 3.3. Kiến nghị.........................................................................................................99 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ........................................................................99 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước .....................................................102 Tóm tắt chương 3 ..................................................................................................106 KẾT LUẬN ............................................................................................................108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................110
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Việt CP Chính phủ KDTP Kinh doanh trái phiếu NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại QTRR Quản trị rủi ro TCB Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam Techcombank Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam TCTC Tổ chức tài chính TCTD Tổ chúc tín dụng TCKT Tổ chức kinh tế TG Tiền gửi TMCP Thương mại cổ phần TP Trái phiếu TPCP Trái phiếu chính phủ TPDN Trái phiếu doanh nghiệp TSBĐ Tài sản bảo đảm VCSH Vốn chủ sở hữu
vii DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng Bảng 2.1: Tình hình huy động vốn tại Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ..........41 Bảng 2.2 Dư nợ cho vay tại Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ..........................42 Bảng 2.3: Tình hình nợ quá hạn cho vay tại Techcombank......................................42 giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................42 Bảng 2.4: Tình hình nợ xấu cho vay tại Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 .......43 Bảng 2.5: Tỷ lệ ROA của Techcombank trong giai đoạn 2018 – 2020 ....................44 Bảng 2.6: Tỷ lệ ROE của Techcombank trong giai đoạn 2018 – 2020 ....................44 Bảng 2.7: Quy mô kinh doanh trái phiếu so với tổng tài sản của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ......................................................................................................46 Bảng 2.8: Số dư trái phiếu theo từng chủ thể phát hành của Techcombank giai đoạn 2018 - 2020 ...............................................................................................................47 Bảng 2.9: Số dư trái phiếu theo thời hạn nắm giữ của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ........................................................................................................................48 Bảng 2.10: Tỷ trọng trái phiếu theo mục đích nắm giữ của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................................49 Bảng 2.11: Tỷ trọng thu nhập từ kinh doanh trái phiếu của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................................50 Bảng 2.12: Dự phòng rủi ro trong kinh doanh trái phiếu của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................................51 Bảng 2.13: Tài sản bảo đảm cho hoạt động kinh doanh trái phiếu của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................52 Bảng 2.14: Tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn trong kinh doanh trái phiếu của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ...............................................................................................53 Bảng 2.15: Tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn trong kinh doanh trái phiếu so với tổng nợ xấu, nợ quá hạn của Techcombank giai đoạn 2018 – 2020 ..............................................54 Bảng 2.16: Nguyên tắc phân loại nợ và trích lập dự phòng cho trái phiếu chưa niêm yết tại Techcombank .................................................................................................56 Bảng 2.17: Mức xếp hạng tín dụng của khách hàng tại Techcombank ....................61 Bảng 3.1: Dự báo tốc độ tăng trưởng GDP của một số quốc gia Châu Á trong giai đoạn 2021 – 2023 ......................................................................................................79
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ...................................................................................................................................40 Hình vẽ Hình 1.1: Hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp năm 2019 – Quý 2/2020 ........28 Hình 1.2: Hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp năm 2020 ...............................29
ix TÓM TẮT LUẬN VĂN Hoạt động kinh doanh trái phiếu là một hoạt động có vai trò và ý nghĩa quan trọng với hệ thống ngân hàng, trong đó công tác quản trị rủi ro có vai trò thiết yếu đối với sự phát triển hoạt động kinh doanh này. Trên cơ sở nghiên cứu và so sánh với các công trình, đề tài nghiên cứu cùng lĩnh vực, kết quả nghiên cứu của tác giả trình bày trong luận văn thể hiện được những đóng góp và các điểm mới sau: Hệ thống hóa và làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM và Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam nói riêng. Xác định về các loại hình và các chiến lược, phương hướng thực hiện để phát huy vai trò của công tác quản trị rủi ro hoạt động này đối với NHTM nói chung và Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam nói riêng. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh trái phiếu thông qua tăng cường công tác quản trị rủi ro tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, tác giả thực hiện chọn một số nhân tố chủ quan và một số nhân tố khách quan để đánh giá vai trò của công tác quản trị rủi ro tác động đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM. Nhìn chung, đây là các nhân tố ảnh hưởng chính, vai trò quan trọng và cần thiết phải được nghiên cứu chuyên sâu; đồng thời cũng phản ánh đầy đủ sự tác động mang tính chất từ bên trong (nội tại) và bên ngoài đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM nói chung và Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam nói riêng.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam đã và đang mở cửa nền kinh tế, đẩy mạnh giao lưu và hội nhập kinh tế với thế giới. Trong quá trình này, hệ thống ngân hàng luôn là chiếc cầu nối quan trọng cho mọi hoạt động kinh tế giữa Việt Nam với bên ngoài. Chính hệ thống ngân hàng là bộ phận tham gia sâu rộng nhất vào hoạt động tài chính là sự hội nhập này ngày càng ở mức độ cao hơn, sâu hơn. Hoạt động tài chính và các nghiệp vụ liên quan tới kinh doanh trái phiếu do vậy ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong hoạt động kinh doanh của hệ thống các ngân hàng thương mại nói chung và Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam nói riêng. Điều đáng lưu ý là những hoạt động liên quan tới chứng khoán nói chung và trái phiếu nói riêng, luôn tiềm ẩn vô số những rủi ro cho các chủ thể tham gia. Từ lâu, các nhà quản trị ngân hàng thương mại tại Việt Nam cũng như ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam đều có chung nhận định công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu là một trong những nghiệp vụ phức tạp nhất trong quản trị ngân hàng. Cùng với tỷ trọng ngày càng cao trong hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam, rủi ro kinh doanh trái phiếu cũng ngày càng có ảnh hưởng lớn hơn. Việt Nam cũng như mọi quốc gia khác đều biết tới tầm quan trọng của NHTM đối với nền kinh tế. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng có phản ứng dây chuyền và ngày càng có biểu hiện phức tạp. Sự yếu kém của các ngân hàng có ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị và xã hội của cả đất nước Việt Nam. Ngày nay, trên thế giới, công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại các ngân hàng đã đạt được trình độ tiên tiến và hiện đại, nhưng ở Việt Nam vấn đề này đang ở trong giai đoạn phôi thai cùng với sự đổi mới và phát triển của đất nước. Trong thực tế, do thiếu kinh nghiệm thực tiễn, thời gian tham gia vào hoạt động trái phiếu quốc tế chưa nhiều, trình độ nghiệp vụ chuyên môn chưa cao, kinh nghiệm quản lý còn yếu kém nên không ít NHTM Việt Nam đã gặp phải những rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu với thiệt hại lên đến hàng chục, hàng trăm
2 tỷ đồng. Do đó, quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu là một vấn đề hết sức bức xúc, đòi hỏi sự nghiên cứu tìm ra những giải pháp góp phần nâng cao khả năng quản lý rủi ro trong lĩnh vực kinh doanh trái phiếu. Hiện nay, bên cạnh các hoạt động chính chủ yếu của Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam như hoạt động huy động vốn, cho vay và đầu tư, làm trung gian thanh toán, hoạt động kinh doanh trái phiếu có vai trò ngày càng quan trọng và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong cơ cấu hoạt động cũng như trong cơ cấu lợi nhuận của ngân hàng, hỗ trợ nhiều cho các hoạt động khác trong ngân hàng. Tuy nhiên, do đang trong quá trình phát triển, bộ máy quản lý kinh doanh trái phiếu cũng như bộ máy và chính sách quản lý rủi ro vẫn chưa hoàn chỉnh nên đôi khi hoạt động kinh doanh trái phiếu của Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam vẫn gặp phải một số rủi ro trong một số thời kỳ, và hiệu quả kinh doanh trái phiếu chưa đạt hiệu quả cao, ổn định. Luận văn nghiên cứu hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam – Techcombank, trong đó bao gồm tất cả các loại trái phiếu mà Techcombank thực hiện đầu tư, mua bán trên thị trường sơ cấp và thứ cấp (trái phiếu Chính phủ, trái phiếu Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu tổ chức tín dụng, trái phiếu tổ chức kinh tế). Nhằm mục tiêu hạn chế các rủi ro một cách tối đa khi kinh doanh trái phiếu, từ đó nâng cao hiệu quả của hoạt động này, vấn đề đặt ra là cần nghiên cứu, đánh giá các loại rủi ro kinh doanh trái phiếu mà Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam có khả năng phải đối diện. Từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát rủi ro thiết thực và phù hợp với tình hình hoạt động kinh doanh trái phiếu thực tế tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam và có thể áp dụng tại các NHTM Việt Nam, đồng thời đưa ra một số giải pháp quản trị rủi ro áp dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam. Do đó, luận văn: “Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam” được chọn để nghiên cứu là có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
3 2. Tổng quan các nghiên cứu về đề tài 2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Frank J.Fabozzi và Steven V.Mann (2012) đã đóng góp một khối lượng kiến thức khá phong phú về hoạt động kinh doanh trái phiếu bao gồm các nội dung liên quan đến các sản phẩm, công cụ phân tích, phương thức thực hiện và chiến lược kinh doanh trên thị trường trái phiếu nhằm tối ưu hóa lợi nhuận cho trái chủ. Ngoài ra, hai tác giả trên cũng cập nhật cho người đọc các thông tin mới nhất về các lĩnh vực chuyên sâu mang tính kỹ thuật đối với hoạt động kinh doanh trái phiếu như hệ thống giao dịch điện tử, các sản phẩm trái phiếu phái sinh, chiến lược quản trị rủi ro. Bên cạnh đó, Frank J.Fabozzi và Steven V.Mann (2010) cũng có đề cập đến trái phiếu và hoạt động kinh doanh trái phiếu, mặc dù chưa nghiên cứu sâu sắc đến các yếu tố đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh trái phiếu của một ngân hàng thương mại, trên cơ sở có sự so sánh với các ngân hàng khác hoặc so sánh với giá trị bình quân ngành. Nhưng thông qua những lý luận cơ bản, tác giả đã góp phần hoàn chỉnh hệ thống lý luận về hoạt động kinh doanh trái phiếu của Ngân hàng thương mại. mà. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu khác có nghiên cứu các vấn đề liên quan đến thị trường trái phiếu dưới nhiều góc độ khác nhau, ví dụ nghiên cứu của Goldstein M and D Folkerts-Landau (1994), Gray S (1997). Các nghiên cứu này đã có sự phân tích sâu về bản chất, thực trạng, cách thức hoạt động và khả năng phát triển của các thị trường trái phiếu quốc tế, trong đó có đề cập đến sự tham gia và vai trò của các thành viên (bao gồm hệ thống NHTM) trên thị trường trái phiếu. Nhìn chung, các nghiên cứu ở nước ngoài mới chỉ nghiên cứu về hoạt động kinh doanh trái phiếu tại NHTM nói chung. Liên quan đến công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng thương mại nói chung và hệ thống NHTM Việt Nam nói riêng hiện vẫn còn nhiều khoảng trống tri thức cần được tiếp tục nghiên cứu: Một là, cần có nghiên cứu mang tính hệ thống, trong đó cần tập trung phân tích làm rõ những cơ sở lý luận chung liên quan đến công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại NHTM.
4 Hai là, cần có phân tích làm rõ việc NHTM thực hiện công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu như thế nào trên các khía cạnh về khái niệm, điều kiện cơ bản thực hiện và nhân tố ảnh hưởng, mô hình tổ chức, quy trình thực hiện, các loại hình và chiến lược thực hiện hoạt động này, phương thức quản trị rủi ro và các vấn đề có liên quan theo chuẩn quốc tế để hoạt động này phát huy hiệu quả đối với NHTM. Ba là, cần xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá hoạt động kinh doanh trái phiếu và công tác quản trị rủi ro; cũng như việc đánh giá tác động của công tác quản trị rủi ro đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM. Bốn là, cần có công trình thực hiện khảo sát phân tích có hệ thống công tác quản trị rủi ro trong các hoạt động kinh doanh đầu tư của ngân hàng nói chung và hoạt động kinh doanh trái phiếu của các NHTM nói riêng trên thế giới để rút ra những kinh nghiệm cho các NHTM Việt Nam. Việc thực hiện khảo sát hoạt động này từ các quốc gia khác phải đảm bảo một số điều kiện sau: + Là những quốc gia có nền kinh tế lớn nhất thế giới, có thị trường tài chính nói chung và thị trường trái phiếu nói riêng phát triển và có tầm ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam. + Hệ thống NHTM đã và đang đạt được nhiều thành công trong hoạt động kinh doanh trái phiếu, kiểm soát tốt những rủi ro trong hoạt động này. + Có nhiều nét tương đồng với Việt Nam trong các lĩnh vực văn hóa - chính trị - xã hội. Hay nói cách khác việc nghiên cứu kinh nghiệm từ hoạt động kinh doanh trái phiếu của hệ thống NHTM tại các quốc gia khác là phù hợp với điều kiện Việt Nam. Năm là, cần có đánh giá xác đáng thực trạng hoạt động này đối với hệ thống NHTM Việt Nam trong giai đoạn qua, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp phát triển hoạt động này đối với các NHTM này ở giai đoạn hiện nay và trong thời gian tới v.v. Trên cơ sở đó, đề tài luận văn của tác giả góp phần làm rõ những vấn đề đang tồn tại kể trên về hoạt động kinh doanh trái phiếu và công tác quản trị rủi ro trong hoạt động này của NHTM Việt Nam, vốn là hoạt động quan trọng cùng những ý nghĩa
5 to lớn đối với sự phát triển và tồn tại của NHTM trong xu thế hội nhập quốc tế và cạnh tranh ngày càng khốc liệt trên thị trường tài chính-ngân hàng. Trên cơ sở kế thừa những nghiên cứu riêng biệt từ trước đến nay về vấn đề trái phiếu và hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM, luận văn cũng có một số nội dung mới so với các nghiên cứu trước đây, cụ thể như sau: tác giả lựa chọn cách tiếp cận việc xây dựng, quản lý, thực hiện hoạt động này theo tiêu chuẩn quốc tế về các vấn đề như điều kiện cơ bản thực hiện, mô hình tổ chức, quy trình thực hiện, chiến lược thực hiện, phương thức quản trị rủi ro; và xây dựng các chỉ tiêu đánh giá được sử dụng như một chuẩn mực trong việc tiếp cận, so sánh và đánh giá. Ngoài ra, việc nghiên cứu được tiến hành trong phạm vi Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam, giai đoạn 2018 – 2020. 2.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Hiện nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến hoạt động kinh doanh trái phiếu là một trong những nghiệp vụ cơ bản của Ngân hàng thương mại, đồng thời cũng đã đề cập đến một số lý luận cơ bản về hoạt động kinh doanh trái phiếu của Ngân hàng thương mại. Cụ thể: Tương tự, TS Nguyễn Duệ cùng nhóm biên soạn (2001) đã trình bày khá chi tiết về các vấn đề liên quan đến hoạt động quản trị ngân hàng, trong đó có một số nội dung liên quan đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM. Cụ thể, các tác giả đã đề cập đến nội dung cơ bản về Bảng tổng kết tài sản và báo cáo thu nhập của một ngân hàng, trong đó đã chỉ ra rằng việc ngân hàng kinh doanh trái phiếu là một trong những khoản mục thuộc tài sản Có, đồng thời hoạt động này có sự ảnh hưởng đến tổng thu nhập của ngân hàng trong từng thời kỳ. Ngoài ra, cuốn sách cũng đã đề cập đến hoạt động kinh doanh trái phiếu, đặc biệt là các loại trái phiếu có tính thanh khoản cao, kỳ hạn ngắn được coi là một trong những công cụ góp phần đáp ứng nhu cầu thanh khoản của ngân hàng thương mại. Bên cạnh đó, cuốn sách cũng khẳng định cách thức quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu rất khác nhau ở các ngân hàng thương mại khác nhau do có sự khác nhau về kích thước, địa bàn kinh doanh, điều kiện, nhu cầu vay và năng lực quản lý. Tuy nhiên vẫn có các bước cơ bản
6 để ngân hàng thực hiện công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu, từ đó có thể kinh doanh trái phiếu một cách có hiệu quả. Cụ thể: + Quy trình được bắt đầu bằng việc thiết lập các mục tiêu và tiêu chuẩn chung, sau đó thực hiện các dự báo khái quát về nền kinh tế và lãi suất. + Tiếp theo, ngân hàng cần xây dựng chính sách đầu tư và chiến lược quản lý danh mục trái phiếu phù hợp với đặc tính và điều kiện của ngân hàng thông qua việc nghiên cứu một vài lĩnh vực. Các lĩnh vực cần được nghiên cứu bao gồm: xác định nhu cầu kiểm soát độ nhạy cảm lãi suất; việc lập kế hoạch thanh khoản; đánh giá về các yếu tố rủi ro, mức độ đa dạng hóa danh mục trái phiếu; quy mô kinh doanh trái phếu; chính sách và chiến lược thời gian đáo hạn v.v. Các chính sách và chiến lược kinh doanh trái phiếu của NHTM phải nhất quán với các mục tiêu về danh mục trái phiếu của ngân hàng, dự báo kinh tế, và mọi nhu cầu của ngân hàng. Tóm lại, cuốn sách đã trình bày về các nội dung cơ bản liên quan đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM, và công tác quản lý danh mục trái phiếu của NHTM. Đây cũng là tư liệu quý báu giúp cho luận văn được củng cố hơn về mặt lý luận. Tuy nhiên, do nội dung chính của cuốn sách là đề cập đến quản trị NHTM nói chung nên chưa thực sự đề cập sâu đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM bao gồm các vấn đề quan trọng như các nhân tố ảnh hưởng, hệ thống chỉ tiêu đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của Ngân hàng thương mại v.v. Tác giả Mạc Quang Huy (2009) đã nghiên cứu sâu và khá công phu về mô hình và các nghiệp vụ ngân hàng đầu tư, trong đó có đề cập đến hoạt động kinh doanh trái phiếu. Tuy nhiên các công trình này chủ yếu là nêu khái quát chung về các hoạt động của ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư trên cơ sở so sánh sự khác và giống nhau giữa hai mô hình này, mà không đi sâu phân tích cụ thể về hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng thương mại, cũng như chưa đề cập đến những kiến thức liên quan đến việc phân tích và đánh giá hoạt động này của NHTM. Tác giả Nguyễn Thị Anh Đào và nhóm nghiên cứu cũng đã đề cập đến những vấn đề cơ bản về sự tham gia của ngân hàng thương mại vào thị trường chứng khoán,
7 đồng thời tìm hiểu các quy luật tham gia thị trường chứng khoán của các ngân hàng thương mại trên thế giới, và tìm hiểu thực trạng sự tham gia của các ngân hàng thương mại vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Cụ thể: + Hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động của ngân hàng thương mại trên thị trường chứng khoán, trong đó có liên quan đến hoạt động kinh doanh trái phiếu. + Nghiên cứu mối quan hệ giữa NHTM và thị trường chứng khoán, vai trò của ngân hàng thương mại đối với hoạt động của thị trường chứng khoán, từ đó chỉ ra lợi ích của ngân hàng thương mại cũng như của thị trường chứng khoán khi có sự tham gia của NHTM trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của đề tài là khá rộng, do các hoạt động của ngân hàng trên thị trường chứng khoán rất đa dạng bao gồm các hoạt động liên quan đến cả cổ phiếu và trái phiếu như: phát hành chứng khoán; kinh doanh chứng khoán; bảo lãnh phát hành chứng khoán; môi giới và tư vấn đầu tư chứng khoán; cho vay cầm cố chứng khoán; thực hiện ủy thác đầu tư cho khách hàng v.v. Như vậy, đề tài này không tập trung phân tích hệ thống lý luận cơ bản đối với hoạt động kinh doanh trái phiếu. Bên cạnh đó, tác giả chưa đi sâu nghiên cứu tác động của quản trị rủi ro đối với các hoạt động của NHTM, trong đó có hoạt động kinh doanh trái phiếu. Mặt khác, các vấn đề liên quan đến lĩnh vực trái phiếu và sự phát triển của thị trường trái phiếu Việt Nam cũng là lĩnh vực thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học và các chuyên gia kinh tế. Hiện nay, qua nghiên cứu và đánh giá, đã có nhiều tác giả thực hiện các công trình nghiên cứu về lĩnh vực trái phiếu theo nhiều góc độ khác nhau với những đóng góp về lý luận và thực tiễn, đồng thời ít nhiều có liên quan đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM – là thành viên tham gia trên thị trường trái phiếu. Tuy nhiên do nội dung nghiên cứu chính của các công trình này chủ yếu theo hướng phân tích về thực trạng của thị trường trái phiếu hoặc các vấn đề nhằm phát triển thị trường trái phiếu nên việc đề cập đến hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng thương mại còn sơ sài, chưa khoa học, chưa thực sự đầy đủ và mang tính hệ thống, tồn tại nhiều hạn chế. Dưới đây là một số công trình tiêu biểu:
8 + Tác giả Trịnh Mai Vân (2010) có nội dung đề cập đến hệ thống kiến thức tổng quan về trái phiếu và thị trường trái phiếu. Cụ thể, luận án đã hệ thống hóa các hoạt động cơ bản trên thị trường trái phiếu, trong đó phần nào cũng đã khái quát đến việc các NHTM thực hiện hoạt động kinh doanh trái phiếu trên thị trường sơ cấp và thứ cấp với vai trò là các trái chủ lớn hoặc là các nhà tạo lập thị trường trái phiếu. + Đề tài nghiên cứu khoa học do TS. Trần Đăng Khâm (2007) làm chủ nhiệm đã tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động tạo lập thị trường ở Việt Nam, đồng thời khẳng định nhà tạo lập thị trường (bao gồm cả các Ngân hàng thương mại) là một trong những chủ thể quan trọng giúp cho thị trường trái phiếu phát triển. Trong đó, tác giả cũng nhận định trong giai đoạn qua ở Việt Nam chưa thực sự có các nhà tạo lập thị trường theo đúng nghĩa, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm phát triển các nhà tạo lập thị trường trái phiếu Việt Nam trong giai đoạn tới. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn nghiên cứu hoạt động kinh doanh trái phiếu, công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu nhằm đánh giá và đưa ra một số giải pháp để tăng cường công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam.
9 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Về mặt lý luận: + Thứ nhất, hệ thống hóa các lý luận cơ bản về trái phiếu, rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM bao gồm phân tích làm rõ hơn về khái niệm, điều kiện cơ bản thực hiện và nhân tố ảnh hưởng, mô hình tổ chức, quy trình thực hiện, các loại hình và chiến lược thực hiện, công tác quản trị rủi ro và các vấn đề có liên quan đối với hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM. + Thứ hai, xây dựng hệ thống các chỉ tiêu đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của NHTM. - Về mặt thực tiễn: Đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank) thông qua thực trạng hoạt động kinh doanh trái phiếu của ngân hàng. Từ đó đánh giá kết quả công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu của Techcombank, tìm hiểu những điểm hạn chế và nguyên nhân nhằm đưa ra các giải pháp khắc phục hạn chế, đề xuất một số kiến nghị với Chính phủ và NHNN để tăng cường công tác quản trị rủi ro tại Techcombank trong những năm tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh trái phiếu tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Không gian nghiên cứu: Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam. - Thời gian nghiên cứu: giai đoạn 2018 – 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu trong đó chủ yếu là phương pháp phân tích tổng hợp, đánh giá, mô tả và khái quát đối tượng nghiên cứu,... thông qua quy trình nghiên cứu gồm các bước cụ thể như sau: