Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội" được hoàn thành với mục tiêu nhằm hệ thống cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của NHTM và đặc thù công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI Ngành: Tài chính - Ngân hàng NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG Hà Nội - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI Ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Mai Hương Người hướng dẫn: TS. Kim Hương Trang Hà Nội - 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng luận văn Thạc sĩ: “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội” là công trình khoa học của tôi thông qua quá trình học tập, nghiên cứu và dưới sự hướng dẫn tận tình của TS. Kim Hương Trang. Các thông tin, số liệu và tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn này hoàn toàn được thu thập và trích dẫn từ những văn bản có nguồn gốc rõ ràng. Tôi cũng khẳng định rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đều được trân trọng cảm ơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Học viên Nguyễn Thị Mai Hương
ii LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành luận văn tốt nghiệp “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội” một cách hoàn thiện, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình và sự đóng góp quý báu của nhiều tập thể và cá nhân. Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Kim Hương Trang - người đã giành thời gian, tâm huyết, nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Sau đại học - Trường Đại học Ngoại thương đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi thực hiện luận văn này. Cảm ơn Ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Quân đội đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu, xin cảm ơn các đồng nghiệp đã tạo điều kiện thu thập số liệu, cung cấp thông tin cần thiết cho việc nghiên cứu đề tài này. Trong quá trình thực hiện không tránh khỏi những thiếu xót. Vì vậy rất mong nhận được các ý kiến đóng góp của quý thầy, cô giáo để luận văn được hoàn hiện hơn. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Học viên Nguyễn Thị Mai Hương
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................ vi DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................................ vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................................. vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ....................................................................................................... vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ...................................................viii CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .......... 7 1.1. Những vấn đề chung về hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ..................... 7 1.1.1. Khái niệm Tài trợ thương mại quốc tế ............................................... 7 1.1.2. Phân loại Tài trợ thương mại quốc tế ................................................ 7 1.1.3. Vai trò của tài trợ thương mại quốc tế ............................................... 8 1.1.4. Một số hình thức tài trợ thương mại quốc tế chủ yếu tại NHTM ...... 11 1.2. Những vấn đề chung về rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 18 1.2.1. Khái niệm về rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ....... 18 1.2.2. Đặc điểm của rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế....... 19 1.2.3. Phân loại rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ............. 19 1.2.4. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế………. ................................................................................................. 20 1.3. Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của Ngân hàng thương mại ....................................................................................................... 24 1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế24 1.3.2. Quy trình quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 25 1.3.3. Chính sách quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế……… .................................................................................................. 34 1.3.4. Các chỉ tiêu đánh giá công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng thương mại .......................................... 36 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ............ 38 2.1. Giới thiệu chung về Ngân hàng TMCP Quân đội ...................................... 38 2.1.1. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Quân đội…….. .................................................................................................. 38 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Quân đội .............................. 40
iv 2.1.3. Khái quát tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Quân đội giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2021 .................................................. 42 2.2. Thực trạng hoạt động tài trợ thương mại tại Ngân hàng TMCP Quân đội giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2021 ...................................................................... 47 2.2.1. Bảo lãnh ngân hàng ........................................................................ 47 2.2.2. Thư tín dụng L/C ............................................................................ 48 2.2.3. Chiết khấu bộ chứng từ ................................................................... 48 2.2.4. Bao thanh toán ................................................................................ 50 2.2.5. Cho vay tài trợ xuất nhập khẩu ....................................................... 50 2.3. Phân tích thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội .................................................................... 51 2.3.1. Chính sách quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội ................................................................. 51 2.3.2. Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội ................................................................. 56 2.3.3. Đánh giá kết quả công tác quản trị rủi ro trong hoạt động Tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội .............................................. 72 2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội ............................................................ 75 2.4.1. Nhân tố khách quan ........................................................................ 75 2.4.2. Nhân tố từ nội bộ Ngân hàng TMCP Quân đội ................................ 78 2.5. Đánh giá chung ......................................................................................... 80 2.5.1. Kết quả đạt được ............................................................................ 80 2.5.2. Hạn chế, tồn tại .............................................................................. 81 2.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................... 82 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ........................................................................................................................................... 85 3.1. Định hướng phát triển Ngân hàng TMCP Quân đội đến năm 2030 ............ 85 3.1.1. Định hướng chung .......................................................................... 85 3.1.2. Định hướng hoạt động tài trợ thương mại quốc tế............................ 87 3.2. Định hướng nâng cao chất lượng quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội ............................................................ 88 3.3. Một số giải pháp nâng cao công tác quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội ..................................................... 89
v 3.3.1. Hoàn thiện chính sách, quy định đối với hoạt động tài trợ thương mại quốc tế…….... .......................................................................................... 89 3.3.2. Ứng dụng công nghệ thông tin ........................................................ 91 3.3.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .............................................. 92 3.3.4. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động tài trợ thương mại quốc tế… ......................................................................................................... 94 3.3.5. Hoàn thiện hệ thống, cơ sở hạ tầng Công nghệ thông tin ................. 96 3.4. Một số kiến nghị tăng cường hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ........................................................................................... 97 3.4.1. Những kiến nghị với Chính phủ ...................................................... 97 3.4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ................................................ 98 3.4.3. Những kiến nghị với Ủy bán giám sát tài chính quốc gia ............... 100 3.4.4. Những kiến nghị với Ngân hàng TMCP Quân đội ......................... 100 KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 103
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải BCTC Báo cáo tài chính CBTD Cán bộ tín dụng MB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại RRTD Rủi ro tín dụng SXKD Sản xuất kinh doanh TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSĐB Tài sản đảm bảo XHTD Xếp hạng tín dụng XHTDNB Xếp hạng tín dụng nội bộ XNK Xuất nhập khẩu BL Bảo lãnh BTT Bao thanh toán TTTM Tài trợ thương mại
vii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức Ngân hàng TMCP Quân đội.........................................42 Sơ đồ 2.2: Quy trình nhận biết rủi ro tín dụng tại MB ..............................................56 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Xếp hạng của Moody’s .............................................................................30 Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu cơ bản Ngân hàng TMCP Quân đội ................................43 Bảng 2.3: Kết quả hoạt động kinh doanh của MB giai đoạn 2015 – 2021 ...............46 Bảng 2.4: Tình hình hoạt động bảo lãnh của MB giai đoạn 2018 - 2021 .................47 Bảng 2.5: Tình hình hoạt động chiết khấu bộ chứng từ tại MB ...............................49 Bảng 2.6: Tình hình hoạt động chiết khấu bộ chứng từ tại MB ...............................50 Bảng 2.7: Dư nợ cho vay tài trợ xuất nhập khẩu tại MB ..........................................51 Bảng 2.8: Các dấu hiệu cảnh bảo sớm và không trả được nợ của khách hàng .........58 Bảng 2.9: Chấm điểm quy mô của doanh nghiệp .....................................................63 Bảng 2.10: Xếp hạng, phân lại nợ đối với khách hàng doanh nghiệp ......................64 Bảng 2.11: Kết quả xếp hạng tín dụng tính theo số lượng khách hàng đối với nhóm khách hàng xuất nhập khẩu giai đoạn 2015 - 2020 ...................................................65 Bảng 2.12: Tỷ lệ trích lập dự phòng cụ thể với từng nhóm nợ tại MB .....................66 Bảng 2.13: Danh mục tài sản, biện pháp bảo đảm, hệ số giá trị tài sản bảo đảm .....69 Bảng 2.14: Tỷ lệ nợ quá hạn của nhóm khách hàng xuất nhập khẩu của MB giai đoạn 2015-2020..................................................................................................................72 Bảng 2.15: Phân loại nợ quá hạn của nhóm khách hàng xuất nhập khẩu giai đoạn 2015 -2020 ................................................................................................................73 Bảng 2.16: Tỷ lệ dự phòng RRTD đối với nhóm khách hàng xuất nhập khẩu.........74 Bảng 2.17: Tỷ lệ dư nợ nhóm khách hàng xuất nhập khẩu có TSĐB giai đoạn 2015- 2021 ...........................................................................................................................74 Bảng 2.18: Kế hoạch công tác đào tạo nhân lực tại MB năm 2022 ..........................93 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Vốn huy động của MB giai đoạn 2015 - 2021 .....................................44 Biểu đồ 3.2: Tổng dư nợ cho vay của MB giai đoạn 2015 - 2021 ............................45 Biểu đồ 3.4: Tổng cam kết L/C của MB giai đoạn 2015 - 2021 ...............................48
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn tập trung nghiên cứu về “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB)” để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động TTTMQT tại MB. Kết quả nghiên cứu và đóng góp của luận văn: Thứ nhất, hệ thống hoá được những vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại của NHTM. Thứ hai, phân tích thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại tại MB. Từ đó, chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế và tồn tại cần tiếp tục giải quyết tại Ngân hàng TMCP Quân Đội. Thứ ba, đề xuất những giải pháp có tính thực tiễn nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại tại Ngân hàng TMCP Quân Đội, đồng thời đưa ra những kiến nghị đối với Chính phủ; NHNN và Ủy bán giám sát tài chính quốc gia. Trong những năm qua, quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của MB đã phần nào được cải thiện. Song, việc hoàn thiện các quy trình, quy định quản trị rủi ro đối với nhóm khách hàng xuất nhập khẩu vẫn còn nhiều vướng mắc, tồn tại. Tác giả hy vọng luận văn sẽ đóng góp được một phần trong việc nâng cao hiệu quả Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong những năm gần đây, hội nhập nền kinh tế quốc tế của Việt Nam diễn ra ngày càng nhanh và sâu rộng, đem lại nhiều cơ hội cũng như thách thức đối với các doanh nghiệp trong nước. Đặc biệt là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa. Hội nhập kinh tế toàn cầu tạo ra thị trường tiêu thụ tốt hơn, thu hút hiệu quả vốn đầu tư nước ngoài, tận dụng được tiến bộ khoa học kỹ thuật cùng kinh nghiệm quản lý của các nước từ đó nâng cao năng suất lao động, đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân. Khi nền kinh tế ngày càng phát triển thì ngành dịch vụ càng phát triển đặc biệt là lĩnh vực tài chính ngân hàng - lĩnh vực đóng vai trò huyết mạch cho sự phát triển của nền kinh tế. Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu sẽ tăng cường hoạt động thương mại quốc tế và kênh thanh toán trung gian qua hệ thống ngân hàng với tốc độ nhanh, chính xác cao là vô cùng cần thiết. Mặt khác dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế ngày càng đem lại nhiều lợi nhuận cao cho các Ngân hàng. Chính vì vậy, các Ngân hàng thương mại hiện nay đều hướng tới thúc đẩy hoạt động tài trợ thương mại quốc tế và tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động cung cấp các dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế. Điều này đồng nghĩa với việc các NHTM sẽ phải đối mặt với nhiều rủi ro phát sinh trong quá trình kinh doanh quốc tế. Rủi ro tài trợ thương mại quốc tế không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động an toàn, hiệu quả và uy tín của các NHTM mà còn ảnh hưởng đến cả hệ thống Ngân hàng và nền kinh tế Việt Nam. Công tác quản trị rủi ro tài trợ thương mại quốc tế đang là một đề tài cấp thiết, là mối quan tâm hàng đầu của hầu hết các ngân hàng hiện nay và Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) cũng không phải là ngoại lệ. Thương mại quốc tế ngày càng phát triển, khoảng cách giữa các quốc gia đang ngày càng được thu hẹp. Chính vấn đề nay đang thúc đẩy sự gia tăng nhanh chóng nhu cầu về các dịch vụ tài chính quốc tế trên khắc thế giới. Khi tự do hóa thương mại được các quốc gia thống nhất trên một thị trường rộng thì tính cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ và khốc liệt. Các doanh nghiệp ngoại thương sẽ phải chịu nhiều rủi ro tạo nên bởi đặc tính vốn có của thương mại quốc tế như thời gian vận chuyển dài, khoảng cách địa lý xa, giá trị hàng hóa lớn, sự khác nhau về hình thức thanh toán, loại tiền thanh toán, những biến động về tỷ giá hối đoái, sự khác biệt về văn hóa, pháp luật… Vì vậy để nâng cao tính cạnh tranh của mình các doang nghiệp cần có sự hỗ trợ của các bên liên quan. Chình vì vậy dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế của các Ngân hàng ra đời như một sự tất yếu cho sự phát triển chung của thương mại quốc tế.
2 Mặt khác, trong điều kiện hội nhập kinh tế thế giới, nhằm tạo nên một môi trường kinh doanh bình đẳng, các hàng rào thuế quan và phi thuế quan đang dần được bãi bỏ, cũng tương tự như sự can thiệp của Chính phủ và Ngân hàng trung ương ngày càng bị hạn chế, thu hẹp. Thay vào đó vai trò của các tổ chức tín dụng với các hình thức tài trợ linh hoạt, đa dạng và đảm bảo tính cạnh tranh công bằng cho các hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ngày càng được nâng cao. Với tính chuyên nghiệp cao, tài chính vững mạnh và mạng lưới cơ sở rộng khắp, các Ngân hàng thương mại đã trở thành nhà tài trợ không thể thiếu cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Tuy nhiên với tính chất phức tạp, mang yếu tố giao dịch nước ngoài nên hoạt động tài trợ thương mại tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Rủi ro trong tài trợ thương mại quốc tế có độ tiềm ẩn rất sâu và ảnh hưởng rộng hơn các rủi ro trong thương mại quốc gia. Vì nó không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân, doanh nghiệp hay một quốc gia mà còn có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu. Do đó chi phí phòng ngừa, giải quyết và khắc phục các rủi ro trong thương mại quốc tế đòi hỏi rất lớn. Vì vậy việc quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế là rất quan trọng và cấp thiết. Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế giúp đánh giá được tầm quan trọng cũng như ảnh hưởng của rủi ro đến hoạt động kinh doanh của Ngân hàng từ đó đưa ra các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao khả năng phòng ngừa, phát hiện rủi ro và giảm thiểu tổn thất có thể xảy ra. Việc quản trị tốt rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế còn giúp Ngân hàng tạo được lòng tin của Khách hàng, nâng cao uy tín trên trường quốc tế từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc hội nhập kinh tế tài chính toàn cầu. Tại Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đang ngày càng được chú trọng và chiếm tỷ lệ cao trong tổng doanh thu của MB. Tính đến năm 2021, tổng quy mô tín dụng tài trợ thương mại quốc tế là 3,575 tỷ đồng tương đương 18% quy mô tín dụng toàn ngân hàng. Tuy nhiên đi kèm với sự tăng trường về quy mô, loại hình dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế tại MB thì hiện tại tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn từ các khoản tín dụng tài trợ thương mại quốc tế, rủi ro biến động tỷ giá, rủi ro rửa tiền… cũng đang ở mức báo động. Với tầm quan trọng và tính cấp thiết của công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của các NHTM hiện nay, trên cơ sở tham khảo công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB), học viên lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB)” làm luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng tại Trường Đại học Ngoại thương.
3 2. Mục tiên của đề tài nghiên cứu  Mục tiêu chung - Hệ thống cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế của NHTM và đặc thù công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. - Thực trạng công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB giai đoạn 2015-2021. - Đề xuất những giải pháp, kiến nghị đối với các cơ quan liên quan.  Mục tiêu cụ thể: - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế. - Đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân làm ảnh hưởng đến quá trình quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB. - Từ kết quả phân tích đưa ra các giải pháp, kiến nghị cho MB và các cơ quan liên quan để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB và hệ thống Ngân hàng thương mại nói chung. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB)”. - Phạm vi nghiên cứu:  Về không gian: Tại Ngân hàng TMCP Quân Đội.  Về thời gian: Từ năm 2015 - 2021. Giải pháp đề xuất đến năm 2030. 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập dữ liệu: Nguồn số liệu được thu thập từ các báo cáo kết quả kinh doanh hàng năm; Báo cáo thống kê doanh số cho vay, doanh số thu nợ, … của MB từ năm 2015-2021. Bên cạnh đó, tác giả còn tổng hợp dữ liệu từ bên ngoài như các sách báo, tạp chí chuyên ngành kinh tế, internet, các bài luận văn, chuyên đề đã có, thông tin nội bộ ngân hàng, cẩm nang tín dụng tại MB.
4 - Phương pháp xử lý số liệu:  Phương pháp thống kê mô tả: Trong đề tài này tác giả thực hiện thu thập, phân tích và trình bày dữ liệu nghiên cứu bằng các bảng biểu, đồ thị, biểu đồ… để đánh giá tình hình tăng, giảm các chỉ tiêu có liên quan đến hoạt động kinh doanh ngân hàng và thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thuong mại quốc tế tại MB qua các năm 2015 - 2021. Từ đó thấy được hiệu quả kinh doanh và thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thuong mại quốc tế tại MB.  Phương pháp so sánh: Tác giả sử dụng phương pháp so sánh trong phân tích để xác định xu hướng, mức độ biến động của các chỉ tiêu phân tích về hoạt động kinh doanh và tình hình quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại MB. 5. Tổng quan tình hình nghiên cứu Quản trị rủi ro nói chung và quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thuong mại quốc tế không chỉ là điều kiện quan trọng để các Ngân hàng thương mại ổn định và phát triển mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh, ngăn ngừa những tác động xấu đến nền kinh tế. Trong thời gian qua đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế trong hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại. Đặc biệt với thực tiễn hiện nay hoạt động tài trợ thuong mại quốc tế đang chiếm tỷ trọng doanh thu ngày càng lớn tại các Ngân hàng thương mại thì công tác quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thuong mại quốc tế càng được chú trọng nghiên cứu nhiều hơn. Trong quá trình nghiên cứu đề tài “Quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB)”, tác giả đã tham khảo nhiều đề tài nghiên cứu có liên quan như: Nguyễn Hữu Thủy (1996) đã đề cập đến đặc điểm của quá trình hình thành và hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại nước ta là còn quá non trẻ. Điều kiện về vốn nghèo nàn, công nghệ ngân hàng lạc hậu, sản phẩm đơn điệu. Đội ngũ cán bộ ngân hàng còn thiếu kinh nghiệm, thiếu kiến thức về một ngân hàng trong nền kinh tế thị trường. Việc mở rộng quy mô tín dụng vượt quá khả năng quản trị, điều hành.... Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất những giải pháp nhằm hạn chế và ngăn ngừa rủi ro tín dụng, bao gồm từ việc đào tạo cán bộ, sắp xếp bộ máy, mạng lưới, công tác điều hành, kiểm tra kiểm soát cũng như việc đa dạng hóa sản phẩm và phát triển sản phẩm mới. Tuy nhiên, luận án nghiên cứu trong giai đoạn 1994-1996, khi Việt Nam chưa gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO, hệ thống ngân hàng tài chính còn yếu kém, chưa thật sự phát triển. Các giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng cho hệ thống ngân hàng thương mại nói chung, chưa cụ thể, phù hợp với tình hình kinh tế thế giới mở cửa. Các nghiên cứu
5 về rủi ro là nghiên cứu định tính, chưa đưa ra được mô hình hay giải pháp quản trị rủi ro tín dụng cụ thể cho các ngân hàng. Trần Tiến Chương (2008) đã đưa ra được những giải pháp cơ bản cần được triển khai để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, trong đó nghiên cứu hệ thống xếp hạng nội bộ. Nguyễn Đức Tú (2012) đã đề cập đến thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam. Điểm nối bật trong luận văn là tác giả đã áp dụng kinh nghiệm quản trị rủi ro từ Ngân hàng CBA – Ngân hàng bán lẻ số 1 tại Úc để làm rõ vấn đề nghiêm cứu. Đặng Thị Minh Thúy (2013) đã dựa vào nguồn số liệu quá khứ qua các năm về tình hình nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu, căn cứ vào các nghị quyết, các chiến lược kinh doanh, kế hoạch của Ngân hàng và vận dụng các phương pháp phân tích khác nhau để làm sáng tỏ thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đại Dương – Chi Nhánh Thăng Long, từ đó đưa ra nhiều giải phá nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại. Nguyễn Hoàng Bích Trâm (2014) đã ứng dụng phương pháp thử sức căng (Stress Test) để xem xét tác động vĩ mô lên rủi ro tín dụng của các NHTM Việt Nam. Kết quả cho thấy mối tương quan giữa tỷ lệ nợ xấu và tăng trưởng GDP với độ trễ hai quý. Bài nghiên cứu còn sử dụng Credit Var để tính toán khả năng vỡ nợ của khu vực NHTM và nhận thấy rằng các NHTM không thể hấp thụ được khoản tổn thất tín dụng dưới các kịch bản vĩ mô bất lợi. Điều này có thể đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính. Những ước lượng này cũng rất hữu ích cho ngân hàng trong việc xác định rủi ro tín dụng và tính toán tỷ số an toàn tối thiểu cần thiết khi trường hợp xấu có thể xảy ra. Nguyễn Thị Vân Anh (2014) với việc áp dụng phương pháp quản trị rủi ro Basel II và kinh nghiệm từ các ngân hàng thế giới, tác giả đã đánh giá được các nguyên nhân cũng như yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro trong hệ thống ngân hàng từ đó đưa ra các biện pháp hữu ích nhằm nhận diện, hạn chế rủi ro cho Ngân hàng. Nhìn chung, các nghiên cứu trên đây đã góp phần quan trọng trong việc thống kê những lí luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế nói chung. Tuy nhiên, qua nghiêm cứu phân tích các đề tài trên, tác giả nhận thấy hầu hết các đề tài mới chỉ sử dụng số liệu thứ cấp do các tố chức Ngân hàng niên yết, chỉ có một số ít thực hiện điều tra, phỏng vấn khách hàng hay phỏng vấn chuyên viên thực hiện tại các Ngân hàng. Việc đánh giá còn mang tính chủ quan và chỉ áp dụng cho một số Ngân hàng cụ thể. Các nghiên cứu đề cập trên
6 đây còn một số “khoảng trống” trong nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng đặc biệt là quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế mà điển hình là quản trị rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế đối với Ngân hàng TMCP Quân đội: Thứ nhất, cơ sở lý luận chưa có tính hệ thống và cập nhật tình hình giai đoạn hiện nay khi mà Việt Nam đã có sự hội nhập kinh tế thế giới toàn cầu sâu rộng. Thứ hai, các nghiên cứu chỉ đưa ra các giải pháp mang tính ngăn ngừa và hạn chế rủi ro chứ không đi vào các biện pháp quản trị rủi ro. Tức là chưa đánh giá được tầm quan trọng của khâu quản trị rủi ro, coi rủi ro là việc các ngân hàng phải chấp nhận và tìm cách khắc phục nó. Thứ ba, nhiều công trình chủ yếu đưa ra các giải pháp hạn chế hay ngăn ngừa rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế, tuy nhiên hệ thống ngân hàng thương mại rất phong phú và đa dạng về loại hình, trình độ phát triển, nhân lực, năng lực quản trị, công nghệ… cũng như “khẩu vị” chấp nhận rủi ro của mỗi ngân hàng là không giống nhau. Do đó sẽ không có mô hình quả trị nào là phù hợp cho tất cả các ngân hàng đặc biệt là quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế - một trong những hình thức tài trợ tín dụng tiềm ẩn rủi ro cao. Thực tế nợ xấu thường đi chậm một bước và có độ trễ rất dài so với tình hình kinh tế chung, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính an toàn tín dụng. Do đó, các ngân hàng sẽ phải đặt vấn đề quản trị rủi ro lên hàng đầu, để đảm bảo chất lượng tài sản, tài chính cũng như tính thanh khoản lành mạnh. Điều này cũng giúp cho những giải pháp đề ra mang tính thực tiễn, kịp thời, nhằm nâng cao quản trị rủi ro tín dụng nói chung và rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế nói riêng. Vì vậy tác giả đã lựa chọn đề tài này để tiến hành nghiên cứu. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo nội dung luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương I: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng thương mại Chương II: Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội Chương III: Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro hoạt động tài trợ thương mại quốc tế tại Ngân hàng TMCP Quân đội
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Những vấn đề chung về hoạt động tài trợ thương mại quốc tế 1.1.1. Khái niệm Tài trợ thương mại quốc tế Theo Thebank (2019): Tài trợ thương mại (Trade Finance) là hình thức trung gian giữa người mua và người bán nhẵm hỗ trợ cho vay về tài chính trong kinh doanh. Tài trợ thương mại quốc tế (International Trade) là hoạt động tài trợ thương mại không căn cứ vào quốc tịch, giữa Người cư trú và Người phi cư trú hoặc giữa những Người cư trú với nhau. Theo Giáo trình Tài trợ thương mại quốc tế (2012) của Trường Đại học ngoại thương của tác giả Nguyễn Thị Quy và các cộng sự: tài trợ thương mại quốc tế (International Trade) “là tập hợp các biện pháp hoặc các hình thức hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp để đầu tư cho một hoặc một số hoặc tất cả các khâu từ sản xuất đến tiêu sản phẩm xuất khẩu.” Tài trợ thương mại quốc tế còn được hiểu là tập hợp các biện pháp và hình thức hỗ trợ về tài chính trực tiếp hay gián tiếp cho các doanh nghiệp hoặc các đơn vị kinh tế tham gia lĩnh vực Thương mại quốc tế trong một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm và cung ứng dịch vụ trên thị trường kinh tế thế giới nhằm mục đích sinh lời. Khái niệm Tài trợ thương mại quốc tế được định nghĩa theo nhiều quan điểm, tuy nhiên đều thống nhất thể hiện mối quan hệ giữa hai chủ thể kinh tế: Bên tài trợ là bên cung cấp những phương tiện và hỗ trợ tài chính giúp các doanh nghiệp xuất nhập khẩu (Bên nhận tài trợ) hoàn thành nghĩa vụ của mình khi tham gia quá trình thương mại quốc tế. Về bản chất, Tài trợ thương mại quốc tế là một hình thức tín dụng trực tiếp hoặc gián tiếp nhằm hỗ trợ giải quyết các nhu cầu về vốn đầu tư, phương thức thanh toán… cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu thông qua các hình thức khác nhau như: Thư tín dụng (L/C), bảo lãnh, bao thanh toán, nhờ thu… 1.1.2. Phân loại Tài trợ thương mại quốc tế 1.1.2.1. Theo nguồn tài trợ - Tài trợ của Nhà nước: Đây là hình thức tài trợ gián tiếp thông qua Ngân hàng nhà nước, các cơ quan chính phủ, Ngân hàng thương mại… dưới các hình thức như bảo lãnh, tái chiết khấu, … hoặc thông qua các chính sách kinh tế vĩ mô như chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa.
8 - Tài trợ của Ngân hàng Trung ương: là hình thức tài trợ trực tiếp thông qua các nghiệp vụ như chiết khấu, tái chiết khấu, thông qua việc thực hiện chính sách tiền tệ như tỷ giá, lãi suất, phá giá tiền tệ… - Tài trợ của các Tổ chức tín dụng (chủ yếu là các NHTM): đây là hình thức tài trợ phổ biến nhất trong nền kinh tế thông qua các hình thức tài trợ đa dạng như: cho vay, bao thanh toán, nhờ thu, thư tín dụng, bảo lãnh… - Tài trợ của đối tác kinh doanh: Là nguồn tại trợ trực tiếp của đối tác thương mại thông qua việc mua bán chịu hàng hóa. Các hình thức tài trợ theo phương thức này là hối phiếu trả chậm, thanh toán ứng trước… Trong điều kiện hội nhập kinh tế thế giới, nhằm tạo nên một môi trường kinh doanh bình đẳng, các hàng rào thuế quan và phi thuế quan đang dần được bãi bỏ, cũng tương tự như sự can thiệp của Chính phủ và Ngân hàng trung ương ngày càng bị hạn chế, thu hẹp. Thay vào đó vai trò của các tổ chức tín dụng với các hình thức tài trợ linh hoạt, đa dạng và đảm bảo tính cạnh tranh công bằng cho các hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ngày càng được nâng cao. Với tính chuyên nghiệp cao, tài chính vững mạnh và mạng lưới cơ sở rộng khắp, các Ngân hàng thương mại đã trở thành nhà tài trợ không thể thiếu cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu. 1.1.2.2. Theo mục đích tài trợ - Tài trợ xuất khẩu: Đây là hình thức tài trợ các nhà xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ trong việc thực hiện giao thương với nhà nhập khẩu, góp phần thực hiện mục tiêu tăng cường xuất khẩu của quốc gia, tăng nguồn thu ngoại tệ, đẩy mạnh sản xuất, thương mại, giới thiệu và quảng bá sản phẩm, văn hóa của đất nước ra thị trường thế giới. - Tài trợ nhập khẩu: Đây là hình thức tài trợ các nhà nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ trong việc thực hiện giao thương với nhà xuất khẩu. Giúp nhà nhập khẩu có được lợi thế trong quá trình đàm phán, ký kết hợp đồng ngoại thương. 1.1.3. Vai trò của tài trợ thương mại quốc tế Thương mại quốc tế bao gồm hai hoạt động chính là xuất khẩu và nhập khẩu. Xuất khẩu mang lại nguồn thu ngoại tệ, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng năng suất lao động. Nhập khẩu giúp bù đắp lượng hàng hóa thiếu hụt, đáp ứng nhu cầu sản xuất tiêu dùng ngày càng cao của người dân, đẩy nhanh quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng, đổi mới khoa học kỹ thuật, hỗ trợ ngành xuất khẩu thông qua việc cung cấp các nguyên vật liệu, máy móc thiết bị, đầu tư… Xuất nhập khẩu hàng hóa là một quá trình sản xuất kinh doanh phức tạp,
9 nhiều giai đoạn. Trong đó việc chuẩn bị nguồn vốn để thực hiện các giai đoạn của quy trình xuất nhập khẩu là một trong những vấn đề quan trọng cấp thiết. Hơn nữa, thương mại quốc tế ngày càng phát triển, khoảng cách giữa các quốc gia đang ngày càng được thu hẹp. Chính vấn đề nay đang thúc đẩy sự gia tăng nhanh chóng nhu cầu về các dịch vụ tài chính quốc tế trên khắp thế giới. Khi tự do hóa thương mại được các quốc gia thống nhất trên một thị trường rộng thì tính cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ và khốc liệt. Các doanh nghiệp ngoại thương sẽ phải chịu nhiều rủi ro tạo nên bởi đặc tính vốn có của thương mại quốc tế như thời gian vận chuyển dài, khoảng cách địa lý xa, giá trị hàng hóa lớn, sự khác nhau về hình thức thanh toán, loại tiền thanh toán, những biến động về tỷ giá hối đoái, sự khác biệt về văn hóa, pháp luật… Vì vậy để nâng cao tính cạnh tranh của mình các doang nghiệp cần có sự hỗ trợ của các bên liên quan. Chình vì vậy dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế của các Ngân hàng ra đời như một sự tất yếu cho sự phát triển chung của thương mại quốc tế. Mặt khác, trong điều kiện hội nhập kinh tế thế giới, nhằm tạo nên một môi trường kinh doanh bình đẳng, cạnh tranh tự do, các hàng rào thuế quan và phi thuế quan đang dần được bãi bỏ, cũng tương tự như sự can thiệp của Chính phủ và Ngân hàng trung ương ngày càng bị hạn chế, thu hẹp. Thay vào đó vai trò của các tổ chức tín dụng với các hình thức tài trợ linh hoạt, đa dạng và đảm bảo tính cạnh tranh công bằng cho các hoạt động tài trợ thương mại quốc tế ngày càng được nâng cao. Với tính chuyên nghiệp cao, tài chính vững mạnh và mạng lưới cơ sở rộng khắp, các Ngân hàng thương mại đã trở thành nhà tài trợ không thể thiếu cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hiện nay. - Đối với Bên nhận tài trợ thương mại quốc tế Trong giao dịch thương mại quốc tế có hai chủ thể chính là nhà nhập khẩu và nhà xuất khẩu. Hai chủ thể này sẽ phải thực hiện tìm kiếm thị trường, tiếp xúc Khách hàng, ký kết hợp đồng, sản xuất hàng hóa, dịch vụ, cung ứng, giao hàng, thanh toán, nhận hàng, tiêu thụ hàng hóa… Đây là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự hỗ trợ từ các chủ thể khác trong nền kinh tế để hoàn thành nghĩa vụ của mình và nâng cao uy tín. Thông qua tài trợ thương mại quốc tế, doanh nghiệp xuất nhập khẩu có thể được cấp tín dụng nhằm hỗ trợ hoạt động kinh doanh quốc tế của mình. Hoạt động tài trợ quốc tế góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong đàm phán ký kết hợp đồng. Ngân hàng thương mại bằng việc tài trợ thương mại quốc tế với các hình thức thanh toán linh hoạt, đa dạng có thể giúp nhà
10 xuất khẩu đưa ra những điều khoản ưu đãi thanh toán cho nhà nhập khẩu. Nhà nhập khẩu có thể tận dụng các khoản ưu đãi lãi suất, phí dịch vụ thanh toán quốc tế mà Ngân hàng thương mại đem lại để nâng cao tính cạnh tranh và uy tín của mình. Mặt khác, hoạt đồng tài trợ thương mại quốc tế của Ngân hàng thương mại cũng là phương thức hiệu quả giúp doanh nghiệp hạn chế rủi ro khi tham gia thị trường quốc tế. - Đối với Bên tài trợ thương mại quốc tế Thứ nhất, các ngân hàng thương mại bằng việc thực hiện tài trợ thương mại đã tạo ra các khoản lợi nhuận cao từ việc cho vay, thu phí dịch vụ thanh toán, phí bảo lãnh… do các hợp đồng ngoại thương thường có giá trị không nhỏ nên các khoản thu nhập này cũng có giá trị tương đối hấp dẫn cho Ngân hàng. Thứ hai, thông qua việc trực tiếp cung ứng các sản phẩm dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế, Ngân hàng có thể kiểm soát được nguồn thanh toán, mục đích sử dụng vốn vay… của nhà xuất nhập khẩu từ đó kiểm soát và hạn chế được các rủi ro liên quan đến việc tài trợ tín dụng của mình. Thứ ba, phát triển các loại hình dịch vụ tài trợ thương mại quốc tế góp phần thúc đẩy sự phát triển nói chung của các loại hình dịch vụ của các Ngân hàng thương mại, từ đó nâng cao tính cạnh tranh và tăng hiệu quả hoạt động kinh doanh của chính Ngân hàng. Hoạt động tài trợ thương mại quốc tế cũng giúp Ngân hàng thương mại tiếp cận được các Ngân hàng quốc tế, cập nhật nhanh các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến hoạt động tài chính, tiền tệ tạo điều kiện nâng cao vị thế cũng như uy tín của chính ngân hàng, sẵn sàng tham gia vào các tiến trình tự do hóa thị trường tài chính – ngân hàng và xu thế hội nhập kinh tế toàn cầu. - Đối với nền kinh tế Thương mại quốc tế góp phần vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy lưu thông hàng hóa, dịch vụ, ổn định thị trường. Mặt khác tài trợ thương mại quốc tế góp phần phân phối vốn đầu tư một cách hiệu quả hơn thông qua việc ổn định bình quân lợi nhuận của nền kinh tế. Do đó, vốn đầu tư toàn xã hội sẽ được sử dụng một cách hiệu quả, có hiệu suất cao hơn, nền kinh tế phát triển tối ưu hơn. Tài trợ thương mại quốc tế cũng góp phần vào công cuộc hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân từ việc thúc đẩy nhập khẩu máy móc thiết bị, dây chuyền công nghệ hiện đại, tạo điều kiện để doanh nghiệp mở rộng quy mô, tăng năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm, tăng năng lực cạnh tranh.