Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số nước ASEAN

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nhằm xác định kiều hối có tác động như thế nào, tích cực hay tiêu cực, thông qua cách thức nào để tác động đến nền kinh tế của một số quốc gia ASEAN, từ đó đưa ra một số khuyến nghị chính sách để các quốc gia này sử dụng tối ưu nguồn lực kiều hối.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số nước ASEAN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÁC ĐỘNG CỦA KIỀU HỐI ĐẾN NỀN KINH TẾ CỦA MỘT SỐ NƯỚC ASEAN Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng VŨ THẾ CƯỜNG Hà Nội - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÁC ĐỘNG CỦA KIỀU HỐI ĐẾN NỀN KINH TẾ CỦA MỘT SỐ NƯỚC ASEAN Ngành: Tài chính – Ngân hàng – Bảo hiểm Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Vũ Thế Cường Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Phúc Hiền Hà Nội – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận văn là trung thực được chỉ rõ nguồn trích dẫn. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, và khách quan. Kết quả của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. HỌC VIÊN Vũ Thế Cường
LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc của mình, tôi xin cảm ơn TS. Nguyễn Phúc Hiền đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, các cô giảng dạy tại lớp Cao học TCNH-K23A trường Đại học Ngoại thương đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình, vì những sự động viên đầy ý nghĩa trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. HỌC VIÊN Vũ Thế Cường
MỤC LỤC TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ..............................................i CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU .............................................................................................1 1.1. Lý do chọn đề tài ..............................................................................................1 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................2 1.2.1. Các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới .................................................2 1.2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam ................................................8 1.3. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................10 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................10 1.5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................10 1.6. Cấu trúc luận văn ............................................................................................11 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỀU HỐI VÀ TÁC ĐỘNG CỦA KIỀU HỐI ĐẾN NỀN KINH TẾ ......................................................................................13 2.1. Lý thuyết chung về di cư ................................................................................13 2.1.1. Thuyết tân cổ điển ....................................................................................14 2.1.2. Thuyết lịch sử - cấu trúc ...........................................................................14 2.1.3. Thuyết kinh tế mới về di cư lao động.......................................................15 2.2. Lý thuyết chung về kiều hối ...........................................................................15 2.2.1. Động lực tạo kiều hối ...............................................................................17 2.2.2. Mục đích sử dụng kiều hối .......................................................................18 2.3. Lý thuyết chung về tác động của kiều hối lên nền kinh tế .............................20 2.3.1. Kiều hối và phân phối thu nhập ...............................................................20 2.3.2. Kiều hối và tăng trưởng kinh tế ................................................................22 2.3.3. Kiều hối và cán cân thanh toán ................................................................26 CHƯƠNG 3. TỔNG QUAN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA KIỀU HỐI ĐẾN NỀN KINH TẾ CỦA MỘT SỐ NƯỚC ASEAN ...........................................................28 3.1. Tổng quan về nền kinh tế ASEAN .................................................................28 3.2. Tổng quan về kiều hối của ASEAN ...............................................................31 3.3. Tổng quan về tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số nước ASEAN ...............................................................................................................................36 3.3.1. Kiều hối và phân phối thu nhập ở một số nước ASEAN .........................36 3.3.2. Kiều hối và tăng trưởng kinh tế ở một số nước ASEAN .........................37
3.3.3. Kiều hối và cán cân thanh toán ở một số nước ASEAN ..........................39 CHƯƠNG 4. NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ TÁC ĐỘNG CỦA KIỀU HỐI ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA MỘT SỐ NƯỚC ASEAN ..........42 4.1. Dữ liệu ............................................................................................................42 4.2. Mô hình ...........................................................................................................43 4.3. Thống kê mô tả ...............................................................................................48 4.4. Kết quả hồi quy ...............................................................................................50 4.5. Ý nghĩa của kết quả hồi quy ...........................................................................54 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN .......................................................................................56 5.1. Kết quả nghiên cứu .........................................................................................56 5.1.1. Kết quả quan sát một số nước cụ thể ........................................................56 5.1.2. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm .............................................................56 5.2. Khuyến nghị chính sách..................................................................................58 5.2.1. Về thu hút kiều hối ...................................................................................59 5.2.2. Về kiểm soát dòng kiều hối ......................................................................60 5.2.3. Về việc sử dụng kiều hối ..........................................................................61 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................i PHỤ LỤC ..................................................................................................................vi
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Kiều hối của các khu vực (chỉ tính các nước đang phát triển) trong năm 2017 ............................................................................................................................. 2 Hình 3.1. Vị trí các nước ASEAN ............................................................................ 27
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. GDP các quốc gia cao nhất thế giới .................................................... 28 Biểu đồ 3.2. Tốc độ tăng trưởng GDP của các nước ASEAN (2010 – 2015) .......... 29 Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ dân số nghèo cùng cực ở một số nước ASEAN (1996 – 2012). 29 Biểu đồ 3.4. Lượng kiều hối toàn cầu (1990 – 2017). .............................................. 30 Biểu đồ 3.5. Các nguồn vốn của các nước đang phát triển (1990 – 2019). .............. 31 Biểu đồ 3.6. Tỷ lệ kiều hối giữa các nhóm quốc gia (2010 – 2019f). ...................... 31 Biểu đồ 3.7. Số lượng người di cư từ ASEAN (1960 – 2013) ................................ 32 Biểu đồ 3.8. Lượng kiều hối chảy vào các nước ASEAN 2012 (triệu Đô-la Mỹ)...33 Biểu đồ 3.9. 5 quốc gia nhận được nhiều kiều hối nhất năm 2014 ......................... 33 Biểu đồ 3.10. Tỷ lệ kiều hối trong GDP của các nước ASEAN (2012) ................... 34 Biểu đồ 3.11. GDP và kiều hối của một số nước ASEAN (2000 - 2016) ................ 37 Biểu đồ 3.12. Kiều hối và REER của Việt Nam (2000 – 2017) ............................... 39 Biểu đồ 3.13. Kiều hối và REER của Thái Lan (2000 – 2017) ................................ 40 Biểu đồ 3.14. Kiều hối và REER của Phi-líp-pin (2000 – 2017) ............................. 40 Biểu đồ 4.1. Tốc độ tăng GDP trên đầu người của các nước trong phân tích .......... 48 Biểu đồ 4.2. Tỷ lệ kiều hối trên GDP của các nước trong phân tích ........................ 49
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Tỷ lệ kiều hối/GDP và tốc độ tăng GDP trên đầu người của In-đô-nê-xi-a, Lào và Phi-líp-pin ..................................................................................................... 38 Bảng 4.1. Kết quả ước lượng hồi quy ....................................................................... 53
i TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Trong những năm qua, một số quốc gia ASEAN, tiêu biểu là Phi-líp-pin và Việt Nam, liên tục nhận được luồng kiều hối lớn và tăng trưởng đều đặn qua các năm, đổng thời có tốc độ tăng trưởng kinh tế khá ấn tượng so với mặt bằng chung toàn thế giới. Về mặt lý thuyết, có rất nhiều ý kiến về tác động của kiều hối đến nền kinh tế, có thể là tích cực, cũng có thể là tiêu cực. Tuy nhiên, các lý thuyết này vẫn còn ít được chứng minh bằng thực nghiệm tại các quốc gia ASEAN. Do đó, luận văn này tập trung phân tích tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số quốc gia ASEAN. Cụ thể hơn, bằng phân tích hồi quy, luận văn đã cho thấy kiều hối có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế thông qua làm tăng năng suất các nhân tố tổng hợp tại các quốc gia ASEAN trong mẫu nghiên cứu.
1 CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Kiều hối, lượng tiền được những người di cư ra nước ngoài chuyển về tổ quốc của họ, liên tục tăng trong vài chục năm qua, đặc biệt tăng nhanh trong vài năm gần đây, và đạt mức khoảng 600 tỷ Đô-la Mỹ trong năm 2017. Phần chủ yếu của nguồn vốn dồi dào này chảy vào các nền kinh tế đang phát triển, chiếm tỷ lệ cao trong GDP của nhiều nền kinh tế, đặc biệt cao như nước Cộng hoà Tát- gi-ki-xtan với 41,7% trong năm 2014. Đối với những quốc gia đang phát triển với nền kinh tế còn nhiều khó khăn thì đây là nguồn lực dồi dào hiếm có. Thậm chí, trong hai thập kỷ qua, lượng kiều hối chảy vào các quốc gia đang phát triển còn cao hơn nhiều lần lượng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), đồng thời ổn định hơn lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đông Nam Á cũng là khu vực nhận được lượng kiều hối đáng kể so với nhiều khu vực khác trên thế giới, với các quốc gia nổi bật như Phi-líp-pin (kiều hối năm 2012 chiếm 10,7% GDP) và Việt Nam (kiều hối năm 2012 chiếm 6,6% GDP). Hầu hết các quốc gia trong khu vực này là các quốc gia đang phát triển, đang phải đối mặt với nhiều thử thách trong phát triển kinh tế, với nhiều đặc điểm kinh tế tương đồng. Các quốc gia ở khu vực Đông Nam Á đã cùng lập nên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), và thống nhất cùng xây dựng một Cộng đồng ASEAN, trong đó hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và con người được lưu chuyển tự do. Tương lai này có khả năng tạo ra một thị trường lao động chung của ASEAN, lao động của nước này có thể dễ dàng làm việc tại một nước khác, từ đó dẫn đến khả năng lượng kiều hối trong ASEAN tiếp tục tăng cao trong tương lai. Hiện nay đã có nhiều nghiên cứu lý thuyết cũng như thực nghiệm về kiều hối, vai trò của kiều hối trong nền kinh tế, các tác động của kiều hối trong một nền kinh tế,… ở nhiều khu vực khác nhau như các quốc gia đang phát triển, một số quốc gia châu Phi, châu Á, … nhưng có rất ít nghiên cứu thực nghiệm để kiểm tra lại các lý thuyết về kiều hối nói trên ở khu vực ASEAN.
2 Xuất phát từ thực tiễn trên, tôi đã quyết định chọn đề tài của luận văn này là “Tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số nước ASEAN”. 1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Phần này sẽ tóm tắt một số nghiên cứu thực nghiệm trước đây về tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế của các quốc gia, từ đó có cơ sở để lựa chọn phương pháp cũng như mô hình phân tích của luận văn. 1.2.1. Các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới Tác động của kiều hối đối với nền kinh tế của các quốc gia châu Á được nghiên cứu nhiều lần, một phần do châu Á là nơi cung cấp nguồn lao động di cư cao nhất thế giới, đồng thời cũng nhận về lượng kiều hối lớn nhất trên thế giới. Trong năm 2017, tính riêng trong nhóm những quốc gia đang phát triển, nhóm nhận hầu hết kiều hối trên thế giới, khu vực châu Á – Thái Bình Dương ước tính nhận 29% lượng kiều hối của nhóm này. Hình 1.1. Kiều hối của các khu vực (chỉ tính các nước đang phát triển) trong năm 2017. Nguồn: World Bank (2017b). Ở khu vực châu Á, Cooray (2012), Siddique et al. (2012), Hassan G. (2012) đã nghiên cứu một số nước Nam Á. Ang (2007) nghiên cứu Phi-líp-pin. Jongwanich (2007) thì mở rộng phạm vi nghiên cứu ra cả khu vực châu Á và các quốc gia Thái Bình Dương.
3 Cooray (2012) nghiên cứu đóng góp của kiều hối vào tăng trưởng kinh tế, sử dụng dữ liệu bảng về các quốc gia Nam Á, bao gồm: Băng-la- đét, Ấn Độ, Nê-pan, Ma-đi-vơ, Pa-kít-tan, Sri Lan-ka trong khoảng thời gian từ 1970 – 2008. Phương pháp phân tích sử dụng phương pháp bình phương bé nhất (OLS), phương pháp tác động cố định (fixed effects) và phương pháp mô-men tổng quát (GMM). Mô hình phân tích sử dụng các biến đại diện cho thu nhập trên đầu người, tích lũy tư bản trên đầu người, tỷ lệ học trung học cơ sở, cung tiền M2, chi tiêu chính phủ, kiều hối, kim ngạch xuất khẩu, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và chỉ số về chính trị. Kết quả nghiên cứu cho thấy kiều hối có tác động tích cực lớn lên tăng trưởng kinh tế thông qua ảnh hưởng thúc đẩy giáo dục và phát triển thị trường tài chính. Năm 2012, Siddique et al. nghiên cứu dữ liệu chuỗi thời gian trong vòng 25 năm, xem liệu kiều hối có tác động lên nền kinh tế Băng-la-đét, Ấn Độ và Sri Lan-ka không bằng phương pháp phân tích nhân quả Granger trong mô hình tự hồi quy véc-tơ (vector autoregression). Nghiên cứu này không đưa được ra kết quả thống nhất ở ba quốc gia. Ở Băng-la-đét, kiều hối có tác động lớn, một chiều đến tăng trưởng kinh tế. Tại Ấn Độ, không có mối quan hệ nào giữa hai yếu tố này được tìm thấy. Còn đối với Sri Lan-ka, quan hệ giữa kiều hối và tăng trưởng kinh tế là quan hệ hai chiều, kiều hối góp phần vào tăng trưởng kinh tế và kinh tế tăng trưởng làm tăng kiều hối đổ về. Hassan, G. (2012) nghiên cứu tác động của dòng kiều hối đến tăng trưởng thu nhập GDP trên đầu người ở Băng-la-đét. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu hàng năm ở Băng-la-đét trong khoảng thời gian từ 1974 đến 2006. Mô hình dùng để phân tích có ba phương trình khác nhau. Mỗi phương trình sẽ được ước lượng sử dụng ba phương pháp ước lượng bình phương nhỏ nhất (OLS), hồi quy hai giai đoạn với biến công cụ (IV-2SLS) và mô- men tổng quát với biến công cụ (IV-GMM). Các biến trong mô hình gồm có: Tăng trưởng GDP trên đầu người, tổng vốn đầu tư nội địa, tăng trưởng
4 dân số, chi tiêu chính phủ, cung tiền, tỷ lệ làm phát, kiều hối (tỷ lệ kiều hối trên GDP), bình phương của tỷ lệ kiều hối trên GDP (để xem xét tác động của kiều hối đến GDP là tuyến tính hay phi tuyến), và trình độ phát triển của thị trường tài chính. Kết quả của nghiên cứu cho thấy tác động tăng trưởng kinh tế của kiều hối là tác động phi tuyến tính. Kết quả này có thể các cách sử dụng kiều hối khác nhau. Trong phân tích, kiều hối có tác động tích cực đến tăng trưởng GDP khi yếu tố trình độ phát triển của thị trường tài chính được đưa vào trong mô hình. Ang (2007) tập trung nghiên cứu các cách thức mà kiều hối có thể kích thích phát triển và tăng trưởng kinh tế tại Phi-líp-pin. Nghiên cứu đã xem xét 4 khía cạnh gồm, quan hệ giữa kiều hối và tăng trưởng kinh tế, giữa kiều hối và kinh tế vi mô, và giữa kiều hối với tái cấu trúc nền kinh tế. Nghiên cứu này cho thấy, tại Phi-líp-pin, kiều hối có tác động tích cực đối với nền kinh tế, tuy nhiên, cần thiết có các chính sách hợp lý và môi trường thuận lợi để kiều hối có thể phát huy hết tác động tích cực của nó. Mô hình phân tích trong nghiên cứu gồm các biến: Tốc độ tăng GDP thực tế, tốc độ tăng trưởng kiều hối, tốc độ tăng trưởng của đầu tư, tốc độ tăng trưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài, được ước lượng bằng phương pháp bình phương nhỏ nhất (OLS). Jongwanich (2007) sau khi nghiên cứu dữ liệu bảng về các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương trong thời kỳ 1993 - 2003, thấy kiều hối có tác động lớn giúp giảm đói nghèo thông qua tăng thu nhập, hỗ trợ tiêu dùng và giảm các gánh nặng tài chính cho người nghèo nhưng chỉ có tác động nhỏ đối với tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư nội địa và phát triển vốn con người. Mô hình sử dụng để phân tích tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế có các biến số: Tốc độ tăng trường GDP bình quân đầu người, tốc độ tăng trường thu nhập ban đầu, vốn con người, đầu tư, chỉ tiêu chính phủ, tỷ lệ lạm phát, kiều hối, lãi suất thực, được ước lượng bằng phương pháp mô-men tổng quát (GMM).
5 Ngoài các nghiên cứu kể trên, có nhiều nghiên cứu khác về kiều hối tại các khu vực khác trên thế giới. Ví dụ như, Orrenius và các cộng sự (2009) thực hiện nghiên cứu tại Mê-hi-cô, Adam (2004) nghiên cứu về kiều hối và đói nghèo ở Gua-te-ma-la, Gupta, Pattillo & Wagh, (2007) nghiên cứu ảnh hưởng của kiều hối đến đói nghèo và phát triển tài chính ở khu vực miền Nam sa mạc Sa-ha-ra, Oke, B. O và các cộng sự (2011) đã nghiên cứu tác động của kiều hối của lao động xuất khẩu đến phát triển tài chính ở Ni-giê-ri-a. Orrenius và các cộng sự (2009) xem xét tác động gộp của kiều hối lên các biến số kinh tế vĩ mô như tiền lương, lao động, tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ trẻ em đến trường. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu về Mê-hi-cô trong 5 năm (2003 – 2007), ước lượng bằng phương pháp bình phương nhỏ nhất (OLS), hồi quy hai giai đoạn (2SLS). Kết luận của nghiên cứu này là kiều hối có những tác động quan trọng đến phát triển kinh tế. Lượng kiều hối cao có tương quan nhẹ với việc giảm thất nghiệp. Kiều hối cũng có tác động tích cực đến sự phân phối thu nhập, làm tăng lương đặc biệt đối với mức lương trung bình. Ngoài ra, kiều hối không có tác động đến tỷ lệ trẻ em đi học. Adam (2004) sử dụng dữ liệu về kiều hối của một mẫu gồm 7276 hộ gia đình ở thành thị và nông thôn Gua-te-ma-la trong thời gian từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2000. Tác giả đo lường tác động của kiều hối đến việc giảm đói nghèo thông qua xem xét mức độ quan trọng của kiều hối trong thu nhập của các hộ gia đình trong mẫu nghiên cứu. Trong nghiên cứu, kiều hối được chia thành hai loại là kiều hối nội địa (chuyển qua lại trong Gua-te-ma-la), và kiều hối quốc tế (chuyển từ nước ngoài về). Kết quả, cả kiều hối nội bộ và quốc tế đều là thành phần quan trọng trong thu nhập của các hộ gia đình ở nước này. Thêm vào đó cả hai hình thức của kiều hối đều làm giảm mức độ, độ sâu và tính phân hoá đói nghèo ở Gua-te-ma-la, kiều hối có tác động làm giảm tính phân hoá đói nghèo hơn là mức độ đói nghèo ở Gua-te-ma-la.
6 Gupta, Pattillo & Wagh, (2007) đánh giá tác động của sự phát triển ổn định của dòng kiều hối đến 44 quốc gia vùng miền nam sa mạc Sa-ha- ra. nghiên cứu này phát hiện rằng kiều hối ổn định giảm đói nghèo trực tiếp, và thúc đẩy phát triển tài chính. Mô hình sử dụng để phân tích tác động của kiều hối với nghèo đói sử dụng dữ liệu của một khảo sát từ năm 1980 về 76 quốc gia, gồm các biến mức độ nghèo đói, thu nhập bình quân đầu người, bất bình đẳng trong thu nhập (Chỉ số Gini), và kiều hối. Mô hình phân tích tác động của kiều hối với sự phát triển tài chính sử dụng dữ liệu bảng không cân bằng của 44 quốc gia trong 6 giai đoạn 5 năm từ 1974 – 2004, gồm các biến đại diện cho GDP, GDP trên đầu người, lạm phát, xuất nhập khẩu, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, và kiều hối. Các phương pháp ước lượng được dùng là phương pháp bình phương nhỏ nhất (OLS), và hồi quy ba giai đoạn. Oke, B. O và các cộng sự (2011) sử dụng dữ liệu hàng năm của Ni- giê-ri-a trong thời gian từ 1977 đến 2009, kết hợp phương pháp bình phương bé nhất (OLS) và phương pháp mô-men tổng quát (GMM). Phương pháp OLS cho thấy kiều hối ảnh hưởng trực tiếp và có ý nghĩa đến phát triển tài chính ở Ni-giê-ri-a, trong khi đối với phương pháp GMM, hệ số hồi quy của kiều hối lại không có ý nghĩa thống kê. Nhiều nhà nghiên cứu khác sử dụng dữ liệu ở phạm vi rộng hơn, như Catrinescu và các cộng sự. (2006), Giuliano và Ruiz-Arranz (2005), và Chami, R. và các cộng sự (2008). Ý tưởng chính trong nghiên cứu của Catrinescu và các cộng sự. (2006) là xem xét liệu kiều hối có thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong dài hạn thông qua đóng góp vào vốn tài chính và con người, hay kiều hối sẽ làm giảm tăng trưởng kinh tế trong dài hạn do làm giảm lao động và các tác động của “căn bệnh Hà Lan”. Tác giả sử dụng dữ liệu về 162 quốc gia trong khoảng thời gian 34 năm, ước lượng bằng phương pháp dữ liệu bảng động (Dynamic Panel Data), với mô hình phần tích gồm các biến đại diện cho: Tăng trưởng GDP trên đầu người, GDP trên đầu người năm 1970,
7 kiều hối (tỷ lệ kiều hối trên GDP), bình phương của tỷ lệ kiều hối trên GDP, tổng vốn đầu tư nội địa, vốn tư nhân ròng, và các chỉ số khác về môi trường chính trị và chính phủ. Cuối cùng, nghiên cứu phủ nhận tác động tiêu cực của kiều hối lên tăng trưởng kinh tế, và chỉ ra rằng trình độ phát triển của các trung gian tài chính đóng vai trò quan trọng trong ảnh hưởng của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế. Giuliano và Ruiz-Arranz (2005) sử dụng phương pháp mô-men tổng quát (GMM) phân tích dữ liệu về hơn 100 quốc gia trong khoảng thời gian từ năm 1975 – 2002 để tìm hiểu quan hệ giữa tỷ lệ kiều hối trên GDP với tốc độ tăng trưởng GDP trên đầu người. Mô hình nghiên cứu gồm các biến đại diện cho: Tốc độ tăng trưởng GDP trên đầu người, kiều hối, đầu tư, cán cân ngân sách, độ mở thương mại, lạm phát, tốc độ tăng dân số, số năm giáo dục trung học trung bình, lượng cho vay, lượng tiền gửi, lượng cung tiền M2. Nghiên cứu không tìm thấy tác động mang ý nghĩa thống kê của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế, nhưng ủng hộ quan điểm rằng kiều hối giúp làm giảm các khó khăn tài chính, do đó có tác động tích cực đến kinh tế chỉ ở các nước có khu vực tài chính kém phát triển. Chami, R. và các cộng sự (2008) sau khi nghiên cứu dữ liệu của 84 quốc gia trong khoảng thời gian 1974 – 2004 lại không thể tìm thấy tác động tích cực của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế. Nghiên cứu sử dụng ba mô hình phân tích mối quan hệ giữa biến phụ thuộc là tốc độ tăng GDP trên đầu người và các biến độc lập là tỷ lệ kiều hối trên GDP, bình phương của tỷ lệ kiều hối trên GDP, và tích của kiều hối và lượng cung tiền M2 trên GDP (thể hiện sự tương tác giữa kiều hối và phát triển tài chính), với ba bộ biến điều kiện, bộ biến điều kiện cơ bản gồm mức GDP trên đầu người ban đầu của mỗi giai đoạn 5 năm, tỷ lệ thương mại trên GDP trung bình của mỗi giai đoạn 5 năm, tỷ lệ cung tiền M2 trên GDP (tất cả các biến được chuyển qua dạng lô-ga-rít), và tỷ lệ lạm phát; bộ biến điều kiện thứ hai gồm bộ thứ nhất và biến tổng vốn đầu tư nội địa; bộ biến điều kiện thứ ba gồm bộ thứ hai và các biến đại diện cho vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài,
8 cân đối ngân sách, tăng trưởng dân số và chỉ số rủi ro chính trị ICRG. Biến công cụ là bình quân trọng số tốc độ tăng trưởng GDP trên đầu người của 20 quốc gia là đối tác thương mại lớn nhất của nược nhận kiều hối (đây là lần đầu tiên, chỉ số này được dùng làm biến công cụ trong các phân tích về kiều hối). Các phương pháp ước lượng được sử dụng là phương pháp ước lượng bình phương nhỏ nhất (OLS), ước lượng tác động cố định (fixed effects), và sử dụng các phương pháp trên cùng biến công cụ vừa nêu. Nhìn chung, các nghiên cứu thực nghiệm về kiều hối và kinh tế vẫn còn đưa ra các kết luận không đồng nhất. Điều này có thể được lý giải bởi tình trạng các nghiên cứu khác nhau sử dụng các cách khác nhau để đo kiều hối, sử dụng các cách khác nhau để xác định tác động của kiều hối, và mẫu nghiên cứu khác nhau nhiều về đối tượng cũng như thời gian nghiên cứu Barajas và các cộng sự (2009). 1.2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam Tại Việt Nam hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu về tác động của kiều hối đối với nền kinh tế. Một số nghiên cứu nổi bật, có giá trị có thể kể ra như: Lê Thanh Tùng và Nguyễn Hồng Thái (2017), Lê Đạt Chí và Phan Thị Thanh Thúy (2014), Nguyễn Đức Thành (2007). Lê Thanh Tùng và Nguyễn Hồng Thái (2017) đã sử dụng hai phương pháp hồi quy tác động cố định và tác động ngẫu nhiên với dữ liệu bảng gồm 7 quốc gia ASEAN trong giai đoạn 1990 – 2014 nhằm làm rõ sự tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia 7 quốc gia này. Kết quả nghiên cứu cho thấy kiều hối đã làm tăng sản lượng, qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia ASEAN. Bên cạnh đó, kết quả cũng khẳng định đầu tư trong nước đã đóng góp nhiều nhất vào giá trị sản lượng tại các quốc gia trong khu vực trong thời kỳ nghiên cứu. Lê Đạt Chí và Phan Thị Thanh Thúy (2014) sử dụng phương pháp mô-men tổng quát chỉ ra tác động của kiều hối đến tăng trưởng kinh tế của các quốc gia trong mẫu là không tuyến tính. Khi tỷ lệ kiều hối trên GDP
9 tương đối thấp sẽ có tác động kích thích tăng trưởng kinh tế nhưng khi vượt qua một ngưỡng nào đó thì tác động của kiều hối trở nên tiêu cực. Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu bảng và phương pháp ước lượng mô-men tổng quát với biến công cụ (IV-GMM) cho 29 quốc gia đang phát triển từ 2000-2011. Các biến trong mô hình gồm tăng trưởng GDP bình quân đầu người, kiều hối, nguồn vốn đầu tư trong nước, tăng trưởng dân số, chi tiêu chính phủ, cung tiền M2 và tỷ lệ lạm phát. Ngoài ra, nghiên cứu cũng sử dụng biến bình phương của tỷ lệ kiều hối trên GDP để xác minh tác động phi tuyến của kiều hối, và tích của kiều hối và lượng cung tiền M2 trên GDP (đại diện cho sự tương tác giữa kiều hối và phát triển tài chính). Nguyễn Đức Thành (2007) sử dụng kỹ thuật mô hình cân bằng tổng thể (CGE) để phân tích tác động của kiều hối lên nền kinh tế Việt Nam. Nghiên cứu chỉ ra rằng kiều hối có ảnh hưởng phức tạp theo nhiều khuynh hướng khác nhau lên nền kinh tế của các nước đang phát triển. Trong khi hộ gia đình có khuynh hướng thu được lợi ích từ việc tăng thêm thu nhập, thì ảnh hưởng lên khu vực sản xuất lại không rõ ràng như vậy. Dòng kiều hồi chảy có thể làm tăng tiêu dùng của một số mặt hàng, dẫn đến sự dịch chuyển trong cấu trúc của tổng cầu, từ đó gây áp lực phân phối lại các nhân tố sản xuất. Các ước lượng trong nghiên cứu này cho thấy khu vực sản xuất công nghiệp chịu ảnh hưởng lớn nhất và có khuynh hướng bị thu hẹp. Kết luận là trong dài hạn ảnh hưởng của kiều hối lên mặt cung của nền kinh tế có thể theo chiều hướng tiêu cực, và có thể lấn át những ảnh hưởng tích cực mang tính ngắn hạn từ phía cầu nếu kiều hối không được sử dụng cho các mục đích đầu tư. Nhìn chung, các nghiên cứu của các tác giả Việt Nam đều chỉ ra những tác động tích cực của kiều hối như làm tăng nguồn vốn cho tiết kiệm và đầu tư, bù đắp thâm hụt cán cân vãng lai, tăng thu nhập cho người nhận kiềm hối, và các tác động tiêu cực như gây áp lực làm tăng tỷ giá hối đoái thực, hạn chế khu vực sản xuất, tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền, ...
10 1.3. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn nhằm xác định kiều hối có tác động như thế nào, tích cực hay tiêu cực, thông qua cách thức nào để tác động đến nền kinh tế của một số quốc gia ASEAN, từ đó đưa ra một số khuyến nghị chính sách để các quốc gia này sử dụng tối ưu nguồn lực kiều hối. 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: - Tác động của kiều hối đến nền kinh tế của một số quốc gia ASEAN. - Riêng trong phần nghiên cứu thực nghiệm, luận văn tập trung vào phân tích một yếu tố đại diện cho nền kinh tế là tăng trưởng kinh tế, với biến phụ thuộc đại diện cho nền kinh tế được lựa chọn là tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người hàng năm. Nhìn chung, khi xem xét tổng quát về một nền kinh tế, chỉ tiêu đầu tiên được phân tích là tốc độ tăng trưởng kinh tế. Đồng thời do những trở ngại như khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn dữ liệu chính xác và đầy đủ về các yếu tố của nền kinh tế của nhiều nước ASEAN, cũng như sự phức tạp trong việc phân tích các yếu tố này vượt quá khả năng của tác giả, nên luận văn này chỉ lựa chọn biến đại diện cho nền kinh tế như đã nêu trên. Phạm vi nghiên cứu: - Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2000 đến năm 2016. - Không gian nghiên cứu: Tám quốc gia ASEAN, bao gồm: Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, Ma-lay-xi-a, My-an-ma, Lào, Phi-líp-pin, Thái Lan, và Việt Nam. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập số liệu: - Dữ liệu sử dụng trong luận văn như lượng kiều hối, tốc độ tăng trưởng GDP,… được lấy từ nguồn dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, được cập nhật mới nhất là tháng 10 năm 2017. Phương pháp xử lý số liệu: - Phân tích, so sánh, thống kê các số liệu để đưa ra kết quả nghiên cứu.