Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn – Hà Nội (SHB) theo Hiệp ước Basel II

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại, luận văn làm rõ thực trạng rủi ro tín dụng, công tác quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II và đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn- Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn – Hà Nội (SHB) theo Hiệp ước Basel II

i MỤC LỤC z
2 DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT z z z z z STT Chữ viết tắt z z Nguyên nghĩa z 1 CVQHKH Chuyên viên quan hệ khách hàng z z z z z 2 NHNN Ngân hàng nhà nước z z z 3 NQH Nợ quá hạn z z 4 NHTM Ngân hàng thương mại z z z 5 QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng z z z z z 6 RRTD Rủi ro tín dụng z z z 7 SHB Ngân hàng Thương mại Cổ Phần Sài Gòn Hà Nội z z z z z z z z z 8 TCTD Tổ chức tín dụng z z z 9 TMCP Thương mại cổ phần z z z 10 TSBĐ Tài sản bảo đảm z z z 11 USD Tiền đô la Mĩ z z z z 12 VNĐ Việt Nam đồng z z 13 XHTD Xếp hạng tín dụng z z z
3 DANH MỤC CÁC BẢNG z z z STT Số zhiệu zbảng Tên zbảng Trang 1 Bảng z1.1 Ví zdụ zvề zmô zhình zđiểm zsố ztín zdụng ztiêu zdùng 20 2 Bảng z1.2 Tóm ztắt znội zdung z3 ztrụ zcột zcủa zBasel zII 38 Giá ztrị zLGD ztối zthiểu zđối zvới ztỷ ztrọng zđảm zbảo 3 Bảng z1.3 40 zcác zhoạt zđộng zchính Tình zhình zhuy zđộng zvốn zcủa zSHB zqua zcác znăm 4 Bảng z2.1 47 z20132016 Tình zhình zhoạt zđộng ztín zdụng zcủa zSHB zqua zcác znăm 5 Bảng z2.2 48 z20132016 Một zsố zchỉ ztiêu zhoạt zđộng zcủa zSHB zqua zcác znăm 6 Bảng z2.3 51 z20132016 Tình zhình znợ zquá zhạn zcủa zSHB zqua zcác znăm z2013 z– 7 Bảng z2.4 52 z2016 Nợ zxấu zphân ztheo zthành zphần zkinh ztế zvà zthời zgian 8 Bảng z2.5 53 zcho zvay zcủa zSHB zqua zcác znăm z2013 z– z2016 Hệ zsố zan ztoàn zvốn zcủa zSHB zqua zcác znăm z2013 z– 9 Bảng z2.6 56 z2016 10 Bảng z2.7 Phân zloại zkhách zhàng zdựa ztheo zXHTD znội zbộ 59
4 DANH MỤC CÁC HÌNH z z z STT Số zhiệu zhình Tên zhình Trang 1 Hình z1.1 Sơ zđồ zphân zloại zrủi zro ztín zdụng 9 Mạng zlưới zhoạt zđộng zcủa zSHB zgiai zđoạn z2013 z 2 Hình z2.1 45 z2016 3 Hình z2.2 Số zlượng znhân zsự zcủa zSHB zgiai zđoạn z2013 z– z2016 46 Cơ zcấu ztổ zchức zcủa zNgân zhàng zTMCP zSài zGòn zHà 4 Hình z2.3 46 zNội Vốn zđiều zlệ zvà zlợi znhuận ztrước zthuế zcủa zSHB zgiai 5 Hình z2.4 51 zđoạn z2013 z z2016
5 TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU z z z z z Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu nhằm z z z z z z z z z z z z z z z z mục đích nâng cao chất lượng hoạt động của các ngân hàng thương mại trong đó có z z z z z z z z z z z z z z z z z đề cập đến việc áp dụng Hiệp ước Basel II vào công tác quản trị rủi ro tín dụng trong z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng. Tác giả quyết định thực hiện đề tài: “Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z z tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn – Hà Nội (SHB) theo Hiệp ước Basel II” z z z z z z z z z z z z z z z z z z với mong muốn đi sâu nghiên cứu về khả năng ứng dụng Basel II tại ngân hàng TMCP z z z z z z z z z z z z z z z z z z Sài Gòn – Hà Nội nhằm mục đích đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ro tín dụng tại ngân hàng này. z z z z z z z Để thực hiện đề tài trên, tác giả đã tiến hành thu thập, tổng hợp các số liệu thực z z z z z z z z z z z z z z z z z z tế về hoạt động tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội. Trên cơ sở hệ thống hóa z z z z z z z z z z z z z z z z z z z những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II trong hoạt z z z z z z z z z z z z z z z z z z z động của Ngân hàng thương mại, tác giả đã làm rõ thực trạng quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z và công tác quản lý rủi ro tín dụng theo Basel II tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội. Tác z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z giả đã phân tích những nguyên nhân ảnh hưởng tới kết quả của công tác quản trị rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z ro tín dụng từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z NHTMCP Sài Gòn Hà Nội theo Hiệp ước Basel II. z z z z z z z z z z z
6 LỜI NÓI ĐẦU z z 1. Tính cấp thiết của đề tài z z z z z z Trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng, tín dụng đóng vai trò vô cùng z z z z z z z z z z z z z z z z z quan trọng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại trên cả hai phương diện: z z z z z z z z z z z z z z z z quy mô sử dụng vốn và lợi nhuận đem lại. Hoạt động tín dụng là một trong những z z z z z z z z z z z z z z z z z z hoạt động kinh doanh chính và thường đem lại nguồn thu chủ yếu cho các ngân hàng. z z z z z z z z z z z z z z z z z Tại Việt Nam, hoạt động tín dụng chiếm trên 70% trong danh mục tài sản có và mang z z z z z z z z z z z z z z z z z z lại trên 70% thu nhập. Ngoài ra, tín dụng ngân hàng còn đóng vai trò là kênh dẫn vốn z z z z z z z z z z z z z z z z z z z cho các doanh nghiệp, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển cân đối của các z z z z z z z z z z z z z z z z z ngành, các lĩnh vực khác theo định hướng của Nhà nước. z z z z z z z z z z z Hoạt động tín dụng mặc dù là hoạt động đem lại nhiều lợi nhuận nhất nhưng z z z z z z z z z z z z z z z cũng là hoạt động tiềm ẩn rủi ro lớn nhất trong hoạt động ngân hàng. Hệ quả của rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ro tín dụng thường có ảnh hưởng tương đối lớn, làm ngân hàng thua lỗ, mất vốn, tình z z z z z z z z z z z z z z z z z z hình tài chính xấu đi, làm tổn hại hình ảnh, uy tín của ngân hàng, nếu nghiêm trọng có z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thể dẫn đến phá sản. Đứng trước những thời cơ và thách thức của tiến trình hội nhập z z z z z z z z z z z z z z z z z z quốc tế, vấn đề nâng cao khả năng cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại trong z z z z z z z z z z z z z z z z z nước với nhau và cạnh tranh với các ngân hàng thương mại nước ngoài, mà cụ thể là z z z z z z z z z z z z z z z z z z nâng cao chất lượng tín dụng, giảm thiểu rủi ro đã trở nên vô cùng cấp thiết. Chính vì z z z z z z z z z z z z z z z z z z z vậy, vấn đề quản trị rủi ro trong hoạt động tín dụng có ý nghĩa và vai trò ngày càng to z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z lớn hơn và ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội cũng không phải ngoại lệ. z z z z z z z z z z z z z z z z Trên thực tế, công tác Quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM cổ phần nói z z z z z z z z z z z z z z z z chung và tại ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội nói riêng đã được hình thành và từng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z bước được chú trọng phát triển, tuy nhiên công tác này vẫn còn nhiều hạn chế, rủi ro z z z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng vẫn còn tương đối cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển cũng như lợi z z z z z z z z z z z z z z z z z z nhuận của ngân hàng. Chính sách quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng và các công z z z z z z z z z z z z z z z z z z cụ lượng hóa rủi ro còn đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện. Hiện nay, tại z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng SHB, chưa có công cụ mang tính dự báo rủi ro độc lập, hầu hết chỉ căn cứ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z vào số liệu quá khứ được truy xuất qua hệ thống thông tin ngân hàng. Tháng 06/2004, z z z z z z z z z z z z z z z z z hiệp ước mới về vốn của ủy ban Basel ra đời với những nguyên tắc chuẩn mực về an z z z z z z z z z z z z z z z z z z z toàn vốn và quản trị rủi ro ngân hàng, đặc biệt là rủi ro tín dụng. Sự chuẩn hóa quản z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z trị rủi ro theo Basel II thể hiện sự lành mạnh trong kinh doanh ngân hàng và góp phần z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thu hút sự hợp tác của các nhà đầu tư cũng như cộng đồng tài chính quốc tế. Vì những z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z lợi ích to lớn từ hiệp ước Basel II, lợi ích quốc gia, lợi ích cho chính bản thân ngân z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng mình mà hầu hết hiện nay trên thế giới các ngân hàng đều áp dụng các nguyên z z z z z z z z z z z z z z z z z z tắc này. Do vậy, việc tăng cường quản trị rủi tín dụng theo hiệp ước Basel II đã trở z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thành một vấn đề mang tính cấp thiết và là một trong những nhiệm vụ quan trọng đối z z z z z z z z z z z z z z z z z z với Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội (SHB). z z z z z z z z z z Xuất phát từ tính khả thi và cấp bách của đề tài, với mong muốn tăng cường z z z z z z z z z z z z z z z z khả năng quản trị rủi ro của ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội, tác giả đã lựa chọn z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z đề tài “Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà z z z z z z z z z z z z z z z z z z Nội (SHB) theo hiệp ước Basel II” làm luận văn thạc sỹ của mình. z z z z z z z z z z z z z z 2. Tình hình nghiên cứu z z z 2.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới z z z z z z z Trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến luận án của các cá z z z z z z z z z z z z z z z z nhân và tổ chức khác nhau, trong đó có hai công trình nghiên cứu về quản trị RRTD z z z z z z z z z z z z z z z z z z theo Basel 2 khá sâu sắc và toàn diện. z z z z z z z z z z Thứ nhất: Công trình nghiên cứu “Credit risk Measurement Under Basel 2: An z z z z z z z z z z z z overview and Implementation Issues for Developing Countries” của 2 tác giả là nhà kinh z z z z z z z z z z z z z z
7 ztế học Châu Âu Constantinos Stephanou và nhà kinh tế học người Châu Mỹ Latinh z z z z z z z z z z z z z z zJuan Carlos Mendo a được thực hiện năm 2005. Tác giả đã cung cấp một cái nhìn tổng z z z z z z z z z z z z z z z z z zthể những thay đổi về cách tính yêu cầu vốn cho RRTD, chỉ ra những điểm mới của z z z z z z z z z z z z z z z z z zBasel 2 so với Basel 1 liên quan đến tính vốn tối thiểu cho RRTD. Đặc biệt tác giả z z z z z z z z z z z z z z z z z z zcũng làm rõ những yêu cầu cần thiết để có thể đo lường RRTD theo Basel 2. Trên cơ z z z z z z z z z z z z z z z z z z zsở đó, tác giả đã đi sâu vào phân tích, đánh giá những thách thức, khó khăn trong việc z z z z z z z z z z z z z z z z z z ztriển khai đo lường RRTD theo Basel 2 của các NHTM tại các quốc gia đang phát z z z z z z z z z z z z z z z z ztriển. z Thứ hai : Công trình nghiên cứu ”Managing Credit Risk: Beyond Basel 2” của z z z z z z z z z z z z z zKPMG thực hiện năm 2008. Công trình tập trung làm sáng tỏ những vấn đề cốt lõi z z z z z z z z z z z z z z z z ztrong quản trị RRTD hiện đại của NHTM: dữ liệu liên quan đến hoạt động tín dụng, z z z z z z z z z z z z z z z z zhệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, hệ thống kiểm tra sức chịu đựng, quản lý danh z z z z z z z z z z z z z z z z z zmục tín dụng chủ động, quản lý nợ xấu… Người đọc có thể hiểu sâu hơn về những z z z z z z z z z z z z z z z z z znội dung quan trọng trong quản trị RRTD hiện đại, các cơ hội, thách thức và lợi ích z z z z z z z z z z z z z z z z z zNHTM nhận được khi thực hiện Basel 2 trong quản trị RRTD. z z z z z z z z z z z z Ngoài ra còn nhiều công trình nghiên cứu khác có đề cập đến RRTD và quản trị z z z z z z z z z z z z z z z z zRRTD theo Basel 2: Analy ing Banking risk, The use of credit scoring model and the z z z z z z z z z z z z z z z zimportance of a credit Culture, ICAAP in Europe, Credit risk under Basel 2, The survival z z z z z z z z z z z z z z zanalysis approach in Basel II credit risk management: modeling danger rates in the loss z z z z z z z z z z z z z zgiven default parameter, A framework for assessing credit risk in Depository Institution, z z z z z z z z z z z z…Các công trình này đề cập đến một số khía cạnh của quản trị RRTD theo quan niệm z z z z z z z z z z z z z z z z z ztruyền thống hoặc quan niệm hiện đại như: đo lường, phân tích, đánh giá RRTD, xếp z z z z z z z z z z z z z z z zhạng tín dụng, chấm điểm tín dụng, mô hình lượng hóa xác suất vỡ nợ của khách z z z z z z z z z z z z z z z z zhàng… 2.2. Các công trình nghiên cứu trong nước z z z z z z Luận án tiến sĩ “Quản lý RRTD tại Ngân hàng công thương Việt nam” của tác z z z z z z z z z z z z z z z zgiả Nguyễn Đức Tú. Luận án đã làm rõ các nội dung của qui trình quản trị RRTD, đặc z z z z z z z z z z z z z z z z z z zbiệt luận án đã tiếp cận các chuẩn mực của Basel 2 về đo lường RRTD. Để tăng z z z z z z z z z z z z z z z z z zcường quản lý RRTD tại Vietinbank, luận án đã đề xuất các giải pháp theo lộ trình, z z z z z z z z z z z z z z z z ztrong đó một số giải pháp (giải pháp đo lường RRTD, hoàn thiện cơ cấu bộ máy quản z z z z z z z z z z z z z z z z z zlý RRTD) đã hướng tới việc quản trị RRTD theo chuẩn mực quốc tế. z z z z z z z z z z z z z z Luận án tiến sĩ “Quản lý nợ xấu tại Ngân hàng thương mại Việt nam” của tác z z z z z z z z z z z z z z z z zgiả Nguyễn Thị Hoài Phương. Với cách tiếp cận hướng theo chuẩn mực Basel 2, z z z z z z z z z z z z z z zLuận án đã làm rõ các vấn đề cơ bản về quản lý nợ xấu. Với kết quả khảo sát dữ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zliệu về 5 ngân hàng có qui mô lớn nhất hệ thống NHTM Việt nam giai đoạn 2005 z z z z z z z z z z z z z z z z z 2011, luận án đã đề xuất các giải pháp để tăng cường quản lý nợ xấu, đặc biệt là xử z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zlý nợ xấu tại các NHTM Việt Nam. z z z z z z z z Luận án tiến sĩ “Quản trị rủi ro trong kinh doanh của NHTM Việt nam theo z z z z z z z z z z z z z z z zHiệp ước Basel” của tác giả Nguyễn Anh Tuấn. Luận án đã hệ thống các vấn đề cơ z z z z z z z z z z z z z z z z z zbản về quản trị rủi ro của NHTM và nội dung cơ bản các Hiệp ước Basel và đánh giá z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zmức độ tuân thủ các Hiệp ước Basel đến thời điểm cuối năm 2011. Trên cơ sở đó, z z z z z z z z z z z z z z z z z zluận án đã đề xuất các nhóm giải pháp cơ bản để tăng cường quản trị rủi ro tại các z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zNHTM Việt nam theo Hiệp ước Basel trong đó chủ yếu là hướng tới tuân thủ Basel 2 z z z z z z z z z z z z z z z z z zvà 3. z z Luận án tiến sĩ “Đảm bảo an toàn hệ thống NHTM Việt Nam trên cơ sở áp z z z z z z z z z z z z z z z z zdụng Hiệp ước tiêu chuẩn vốn quốc tế Basel” của tác giả Nguyễn Đức Trung. Luận z z z z z z z z z z z z z z z zán đã luận giải một cách có hệ thống các vấn đề về đảm bảo an toàn ngân hàng trên z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zgóc độ vĩ mô và vi mô và các nội dung cơ bản của các Hiệp ước Basel. Luận án đã z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z
8 khảo sát và đánh giá việc đảm bảo an toàn hệ thống NHTM Việt nam giai đoạn 2005 z z z z z z z z z z z z z z z z z z 2011 và đề xuất các giải pháp theo lộ trình để đảm bảo an toàn cho các NHTM việt z z z z z z z z z z z z z z z z z z nam theo Basel 2 giai đoạn 2012 2021. z z z z z z z z z z Một số bài viết: ”Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và các ứng dụng trong z z z z z z z z z z z z z z z z quản trị RRTD theo Basel 2” của tác giả Lê Thanh Tùng (Tạp chí Thị trường Tài chính z z z z z z z z z z z z z z z z z z Tiền tệ số 15 năm 2014, trang 1821), trên cơ sở lý luận và các khuyến nghị của Ủy z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ban Basel trong Hiệp ước Basel 2 về hệ thống XHTDNB, tác giả đã đề xuất các giải z z z z z z z z z z z z z z z z z z pháp để xây dựng và ứng dụng hệ thống XHTDNB theo phương pháp IRB của Hiệp z z z z z z z z z z z z z z z z ước Basel 2. “Hạn chế rủi ro cho hệ thống ngân hàng thông qua áp dụng Basel 2 Nhìn z z z z z z z z z z z z z z z z z z z từ kinh nghiệm quốc tế” của Nguyễn Thị Vân Anh (Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền z z z z z z z z z z z z z z z z z tệ, số 20 tháng 10/2014 trang 3639), trên cơ sở khảo sát và rút bài học kinh nghiệm từ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z việc áp dụng Basel tại Singapore, Malayxia, Philipin. Bài viết đề xuất các giải pháp để z z z z z z z z z z z z z z z z áp dụng Basel 2 tại các NHTM Việt Nam. z z z z z z z z z z Tuy nhiên các công trình trên đều được thực hiện trong thời gian, không gian, và z z z z z z z z z z z z z z z tình hình kinh tế xã hội khác nhau nên có những đề xuất, kiến nghị khác nhau và được z z z z z z z z z z z z z z z z z z z áp dụng cho từng NHTM cụ thể. Tác giả quyết định thực hiện đề tài này với mong z z z z z z z z z z z z z z z z z z muốn đi sâu nghiên cứu về khả năng ứng dụng Basel II tại ngân hàng TMCP Sài Gòn z z z z z z z z z z z z z z z z z z – Hà Nội nhằm mục đích đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín z z z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng tại ngân hàng này. z z z z z 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. z z z z z z  Mục đích nghiên cứu của đề tài: Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận z z z z z z z z z z z z z z z z về quản trị rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại, luận văn làm rõ thực trạng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z rủi ro tín dụng, công tác quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II và đề xuất z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà z z z z z z z z z z z z z z z z z Nội. z  Nhiệm vụ nghiên cứu: z z z Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z trong hoạt động ngân hàng. z z z z z Giới thiệu các quy định về quản trị rủi ro tín dụng trong Hiệp ước Basel II. z z z z z z z z z z z z z z z z z Phân tích thực trạng: làm rõ những hạn chế, những mặt đạt được và những z z z z z z z z z z z z z z z vấn đề phát sinh trong công tác quản trị rủi ro, đánh giá mức độ ứng dụng Basel z z z z z z z z z z z z z z z z z z II trong quản trị rủi ro tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội. z z z z z z z z z z z z z z Đưa ra giải pháp và kiến nghị góp phần hoàn thiện và tăng cường khả năng ứng z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng Basel II trong quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội z z z z z z z z z z z z z z z z z z z 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. z z z z z z  Đối tượng nghiên cứu: Rủi ro tín dụng và công tác quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z theo Hiệp ước Basel II tại các Ngân hàng thương mại. z z z z z z z z z z z  Phạm vi nghiên cứu: Luận văn giới hạn việc nghiên cứu rủi ro tín dụng và z z z z z z z z z z z z z z z công tác quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội trong khoảng thời z z z z z z z z z z z z z z z z z z gian từ năm 2013 đến 2016. z z z z z z 5. Phương pháp nghiên cứu. z z z z Nhằm mục đích làm rõ thực trạng rủi ro tín dụng, công tác quản trị rủi ro tín z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng theo Hiệp ước Basel II và đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản trị z z z z z z z z z z z z z z z z z rủi ro tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội, luận văn sử dụng các phương pháp z z z z z z z z z z z z z z z z z nghiên cứu như: z z z Thu thập, tổng hợp các số liệu thực tế về hoạt động tín dụng tại NHTMCP z z z z z z z z z z z z z z z z Sài Gòn Hà Nội. z z z z z
9 Trao đổi kinh nghiệm với các cán bộ tín dụng, cán bộ tái thẩm định, cán bộ z z z z z z z z z z z z z z z z z quản lý rủi ro công tác tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội, và các cán bộ công tác trong z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngành tài chính, ngân hàng nói chung. z z z z z z z Trên cơ sở lý luận, các số liệu thực tế tổng hợp được, và các ý kiến nhận z z z z z z z z z z z z z z z z z z định của các cán bộ tín dụng, cán bộ tái thẩm định, cán bộ quản lý rủi ro tác giả sử z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng các phương pháp thống kê, đối chiếu, so sánh để phân tích, đánh giá thực trạng z z z z z z z z z z z z z z z z z hoạt động tín dụng của NHTMCP Sài Gòn Hà Nội, tìm hiểu các nguyên nhân dẫn z z z z z z z z z z z z z z z z z đến rủi ro tín dụng và đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín z z z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội. z z z z z z z 6. Đóng góp của luận văn. z z z z Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước z z z z z z z z z z z z z z z z z z Basel II trong hoạt động của Ngân hàng thương mại. z z z z z z z z z z Làm rõ thực trạng quản trị rủi ro tín dụng và công tác quản lý rủi ro tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z theo Basel II tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội. Phân tích những nguyên nhân ảnh hưởng z z z z z z z z z z z z z z z z z tới kết quả của công tác quản trị rủi ro tín dụng tại NHTMCP Sài Gòn Hà Nội. z z z z z z z z z z z z z z z z z z z Đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại z z z z z z z z z z z z z z z NHTMCP Sài Gòn Hà Nội theo hiệp ước Basel II. z z z z z z z z z z z 7. Kết cấu của luận văn. z z z z Ngoài các phần mở đầu, kết luận và danh mục các bảng, biểu đồ, tài liệu z z z z z z z z z z z z z z z tham khảo, luận văn được trình bày trong ba chương: z z z z z z z z z z Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng thương mại theo Hiệp ước Basel II z z z z z z z z Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II tại z z z z z z z z z z z z z z z z Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội. z z z z z z z z Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel z z z z z z z z z z z z z z z z II tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội . z z z z z z z z z z z
10 CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG z z z z z z z z z z z z z zHOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI THEO HIỆP ƯỚC BASEL II z z z z z z z z z z z 1.1. Rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng thương mại z z z z z z z z z z z 1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng z z z z z z z Đến nay vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất nào về rủi ro. Những định nghĩa z z z z z z z z z z z z z z z z znày vô cùng phong phú và đa dạng, nhưng tập trung lại có thể chia thành hai trường z z z z z z z z z z z z z z z z z zphái lớn: z z Theo trường phái truyền thống: những sự không may mắn, tổn thất mất mát, z z z z z z z z z z z z z znguy hiểm đều được xem là rủi ro. Đó là sự tổn thất về tài sản hay là sự giảm sút lợi z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z znhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến. Rủi ro còn được hiểu là những bất trắc ngoài z z z z z z z z z z z z z z z z z z zý muốn xảy ra trong quá trình kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, tác động xấu z z z z z z z z z z z z z z z z zđến sự tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp. z z z z z z z z z z z Theo trường phái hiện đại: rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được, vừa mang z z z z z z z z z z z z z z z z z ztính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang đến những tổn thất mất mát z z z z z z z z z z z z z z z z z z zcho con người nhưng cũng có thể mang lại những lợi ích, những cơ hội. Nếu tích cực z z z z z z z z z z z z z z z z z znghiên cứu rủi ro, người ta có thể tìm ra những biện pháp phòng ngừa, hạn chế những z z z z z z z z z z z z z z z z z zrủi ro tiêu cực, đón nhận những cơ hội mang lại kết quả tốt đẹp cho tương lai. z z z z z z z z z z z z z z z z z Đối với các ngân hàng thương mại, rủi ro là sự không chắc chắn về kết quả xảy z z z z z z z z z z z z z z z z z zra trong tương lai, kết quả này có thể là tích cực hoặc tiêu cực, tuy nhiên thông thường z z z z z z z z z z z z z z z z z z zchúng ta thường quan tâm đến mặt tiêu cực do rủi ro gây ra. Đó là những biến cố z z z z z z z z z z z z z z z z z z zkhông mong đợi có thể xảy ra gây mất mát, thiệt hại về tài sản, thu nhập trong quá z z z z z z z z z z z z z z z z z z ztrình hoạt động. z z Rủi ro rất đa dạng và có thể phân tích theo nhiều khía cạnh khác nhau. Trong z z z z z z z z z z z z z z z z zhoạt động của Ngân hàng thương mại có các loại rủi ro chủ yếu, đó là: Rủi ro tín z z z z z z z z z z z z z z z z z z zdụng; Rủi ro hối đoái; Rủi ro thanh khoản; Rủi ro hoạt động; Rủi ro thị trường; Rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z zro lãi suất. z z Trong đó, rủi ro tín dụng không chỉ giới hạn ở hoạt động cho vay mà còn có thể z z z z z z z z z z z z z z z z z z zxảy ra trong các hoạt động tín dụng khác như hoạt động bảo lãnh, tài trợ thương mại, z z z z z z z z z z z z z z z z z zcho thuê tài chính. Rủi ro tín dụng cũng được nhiều học giả nghiên cứu và đưa ra z z z z z z z z z z z z z z z z z znhiều quan niệm khác nhau: z z z z z Theo A.Saunders và Marcia Millon Cornett:“Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm tàng z z z z z z z z z z z z z zkhi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là khả năng các luồng thu nhập z z z z z z z z z z z z z z z z z zdự tính mang lại từ khoản cho vay của ngân hàng không thể thực hiện đầy đủ về cả z z z z z z z z z z z z z z z z z z zsố lượng và thời hạn”. (Anthony Saunders, Marcia Millon Cornett, 2013. Financial z z z z z z z z z z z zInstitutions Management, 7th edition, USA, trang 168169) z z z z z z Theo Henie Van Greunin và Sonja Brajovic Bratanovic: “Rủi ro tín dụng được z z z z z z z z z z z z zđịnh nghĩa là nguy cơ mà người đi vay không thể chi trả tiền lãi hoặc hoàn trả vốn z z z z z z z z z z z z z z z z z z zgốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng, đây là thuộc tính vốn có của z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zhoạt động ngân hàng. Rủi ro tín dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zkhông chi trả được toàn bộ. Điều này gây ra sự cố đối với dòng chu chuyển tiền tệ và z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng”. (Henie Van Greunin and Sonja z z z z z z z z z z z z z z zBrajovic Bratanovic, 2009. Analy ing Banking Risk, 3th edition, USA, trang 34) z z z z z z z z z z z Theo Ủy ban Basel, “Rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng vay vốn hoặc z z z z z z z z z z z z z z z z zbên đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã z z z z z z z z z z z z z z z z zcam kết”. z Theo qui định tại Điều 2 Quyết định 493/2005/QĐNHNNVN ngày 22/4/2005 của z z z z z z z z z z z zThống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân z z z z z z z z z z z z z z z z zhàng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động tín dụng của các ngân hàng do khách z z z z z z z z z z z z z z z z z z
11 hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình z z z z z z z z z z z z z z z z z theo đúng cam kết”. z z z z z Rất nhiều các ý kiến đã được đưa ra để định nghĩa rủi ro tín dụng, tuy nhiên từ z z z z z z z z z z z z z z z z z z các ý kiến trên có thể thống nhất: Rủi ro tín dụng là nguy cơ mà người đi vay hoặc z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z đối tác của ngân hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện các nghĩa z z z z z z z z z z z z z z z z z vụ của mình theo những điều khoản đã cam kết. z z z z z z z z z z 1.1.2. Biểu hiện rủi ro tín dụng z z z z z z z Rủi ro tín dụng của các khoản cho vay thông thường biểu hiện ở việc người vay z z z z z z z z z z z z z z z z đã không thanh toán đúng như kế hoạch (một hoặc nhiều lần) hay giá trị tài sản thế z z z z z z z z z z z z z z z z z z chấp của người vay đã sụt giảm đáng kể. Mỗi khoản cho vay có vấn đề đều mang z z z z z z z z z z z z z z z z z z những nét đặc thù nhưng dù sao chúng đều có những nét chung góp phần cảnh báo cho z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng về những vấn đề rắc rối đã bắt đầu nảy sinh như: z z z z z z z z z z z z z z Sự trì hoãn bất thường và không có lý do trong việc cung cấp các báo cáo tài z z z z z z z z z z z z z z z z z z chính và trả nợ theo lịch đã thoả thuận, hoặc chậm chễ trong việc liên lạc với cán bộ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng. z z Đối với tín dụng doanh nghiệp, là bất cứ sự thay đổi bất thường nào trong z z z z z z z z z z z z z z z z phương thức hạch toán kế toán, kế hoạch trả lương và phụ cấp, giá trị hàng tồn kho, z z z z z z z z z z z z z z z z z z tài khoản thuế và thu nhập. z z z z z z z Sự trì hoãn thanh toán cổ tức, hoặc bị thay đổi vị trí xếp hạng tín nhiệm. z z z z z z z z z z z z z z z z z Giá cổ phiếu của doanh nghiệp thay đổi bất lợi. z z z z z z z z z z Thu nhập ròng của doanh nghiệp giảm trong một hoặc nhiều năm, đặc biệt là z z z z z z z z z z z z z z z các chỉ tiêu như: lãi trên tài sản (ROA); lãi trên vốn cổ phần (ROE); hay thu nhập z z z z z z z z z z z z z z z z z z trước trả lãi và thuế (EBIT). z z z z z z Z Thay đổi bất ngờ, không dự kiến và không lý do đối với số dư tiền gửi của z z z z z z z z z z z z z z z z z khách hàng tại Ngân hàng. z z z z z z 1.1.3. Phân loại rủi ro tín dụng z z z z z z Theo nguyên nhân dẫn đến RRTD thì RRTD được phân loại theo sơ đồ sau: z z z z z z z z z z z z z z z z Hình 1.1 Sơ đồ phân loại rủi ro tín dụng z z z z z z z z z Theo như sơ đồ thì RRTD được phân thành hai loại chính: Rủi ro giao dịch và rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z ro danh mục. z z z z Rủi ro giao dịch: Là rủi ro phát sinh trong quá trình ngân hàng cấp TD cho khách z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng. Nó bao gồm các rủi ro sau: z z z z z z z z z • Rủi ro lựa chọn: Xuất phát từ những sai sót trong các khâu về thẩm định, xét z z z z z z z z z z z z z z z z z duyệt hồ sơ cấp TD cho khách hàng. z z z z z z z z z • Rủi ro bảo đảm: Là loại rủi ro liên quan đến những điều khoản đảm bảo và z z z z z z z z z z z z z z z z z z cam kết trong hợp đồng TD có chỗ chưa rõ ràng hoặc sơ hở làm cho ngân hàng không z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thu hồi được khoản TD đã cấp đúng như mong đợi. z z z z z z z z z z z z • Rủi ro nghiệp vụ: Phát sinh từ việc thiếu quản lý, giám sát khoản TD đã cấp, z z z z z z z z z z z z z z z z z để cho người đi vay sử dụng khoản TD đã cấp không đúng như cam kết dẫn đến làm z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ăn thua lỗ và mất khả năng hoàn trả. z z z z z z z z z z Rủi ro danh mục: Là rủi ro xuất phát từ những hạn chế trong việc quản lý nhiều z z z z z z z z z z z z z z z z z khoản TD kết hợp với nhau trong danh mục TD của ngân hàng. z z z z z z z z z z z z z z Nó bao gồm hai loại rủi ro là rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. z z z z z z z z z z z z z z z z z • Rủi ro nội tại là rủi ro liên quan đến những đặc điểm riêng có của từng loại z z z z z z z z z z z z z z z z z z TD như là: Cho vay tín chấp hay thế chấp, thời hạn vay dài hay ngắn, lĩnh vực hoạt z z z z z z z z z z z z z z z z z z z động của khoản TD được cấp. z z z z z z z
12 • Rủi ro tập trung xuất hiện khi ngân hàng thiếu sự đa dạng trong hoạt động cấp z z z z z z z z z z z z z z z z z TD như chỉ tập trung cấp TD có các khách hàng hoạt động trong cùng lĩnh vực, cấp z z z z z z z z z z z z z z z z z z TD với lãi suất cao, … tất cả những điều này một khi có sự biến động không tốt xảy z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ra thì danh mục TD của ngân hàng sẽ bị tác động toàn bộ do mang tính tập trung nên z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hiệu ứng sẽ xảy ra cùng lúc. z z z z z z z z z 1.1.4. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng z z z z z z z z 1.1.4.1. Nguyên nhân xuất phát từ khách hàng z z z z z z z Đây là một trong những nguyên nhân chính gây ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. z z z z z z z z z z z z z z z z Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc khách hàng đem lại rủi ro cho các NHTM. Có z z z z z z z z z z z z z z z z z z thể chia các nguyên nhân đó thành hai nhóm chính như sau: z z z z z z z z z z z z Nhóm nguyên nhân khách quan bao gồm thiên tai, hỏa hoạn, sự bất ổn trong z z z z z z z z z z z z z z chính sách kinh tế quản lý kinh tế quốc gia, do hành lang văn bản pháp lý chưa phù z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hợp. Nhóm nguyên nhân này còn bao gồm cả những biến động chung trong tình hình z z z z z z z z z z z z z z z z kinh tế thị trường trong và ngoài nước, quan hệ cung cầu hàng hóa thay đổi đột ngột. z z z z z z z z z z z z z z z z z z Nhóm nguyên nhân thứ hai là nhóm nguyên nhân chủ quan, là sự phát sinh từ nội z z z z z z z z z z z z z z z z tại của mỗi khách hàng. Đầu tiên phải kể đến là vốn tự có tham gia vào sản xuất kinh z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z doanh thấp hơn so với nhu cầu vốn kinh doanh, buộc khách hàng phải đi huy động z z z z z z z z z z z z z z z z z vốn. Nếu NHTM cho những khách hàng như vậy vay thì nguy cơ tiềm ẩn rủi ro đối z z z z z z z z z z z z z z z z z z với ngân hàng sẽ tăng cao do đó họ có xu hướng lao vào các hoạt động kinh doanh z z z z z z z z z z z z z z z z z z z mạo hiểm, hy vọng tìm kiếm lợi nhuận cao, bởi hầu hết vốn kinh doanh không phải z z z z z z z z z z z z z z z z z là của họ. Điều này đồng nghĩa với việc hầu hết mọi gánh nặng rủi ro dồn vào vai z z z z z z z z z z z z z z z z z z z các NHTM (là chủ sở hữu nguồn vốn cho vay). z z z z z z z z z z Các nguyên nhân này có thể xác định được thông qua thẩm định, tìm hiểu tình z z z z z z z z z z z z z z z hình hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng cả trước, trong và sau khi cho vay, z z z z z z z z z z z z z z z z z z tìm hiểu mục đích sử dụng tiền vay và hiệu quả của phương án sản xuất kinh doanh z z z z z z z z z z z z z z z z z z của họ. z z 1.1.4.2. Nguyên nhân từ bản thân các ngân hàng z z z z z z z z Rủi ro tín dụng có thể xuất phát từ chính bản thân các NHTM, do rất nhiều z z z z z z z z z z z z z z z z nguyên nhân khác nhau, ví dụ như không chấp hành nghiêm túc nguyên tắc tín dụng. z z z z z z z z z z z z z z z z Chính sách tín dụng và quy trình cho vay chưa chặt chẽ, công tác quản trị rủi ro chưa z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hữu hiệu, chưa chú trọng phân tích khách hàng, xếp loại RRTD để tính toán điều kiện z z z z z z z z z z z z z z z z z cho vay và khả năng trả nợ. Kỹ thuật cấp tín dụng không phù hợp, chưa đa dạng, việc z z z z z z z z z z z z z z z z z z z xác định hạn mức tín dụng cho khách hàng còn quá đơn giản, thời hạn chưa phù hợp, z z z z z z z z z z z z z z z z z z chủ yếu là cấp tín dụng trực tiếp, sản phẩm tín dụng chưa phong phú. Trình độ z z z z z z z z z z z z z z z z z chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn bất cập so với yêu cầu công việc, thể z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hiện ở chỗ cán bộ ngân hàng thiếu kỹ năng nắm bắt, phân tích thông tin thị trường, z z z z z z z z z z z z z z z z z z thiếu khả năng dự báo chiều hướng biến động của thị trường, nhất là thị trường kinh z z z z z z z z z z z z z z z z z doanh của các khách hàng chiến lược. Sự yếu kém trong tư cách đạo đức, trách nhiệm z z z z z z z z z z z z z z z z z nghề nghiệp của cán bộ tín dụng, cũng như sự thiếu quan tâm kiểm tra giám sát của z z z z z z z z z z z z z z z z z z các cấp lãnh đạo cũng là những nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng. z z z z z z z z z z z z z z z 1.1.4.3. Nguyên nhân từ phía môi trường kinh doanh z z z z z z z z Môi trường kinh tế xã hội: là tổng hòa các mối quan hệ về nền kinh tế và xã hội z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tác động đến hoạt động của các doanh nghiệp, cá nhân trong nền kinh tế. Xét một z z z z z z z z z z z z z z z z z cách tổng thể, môi trường kinh tế xã hội ảnh hưởng đến khách hàng và cũng dẫn đến z z z z z z z z z z z z z z z z z z rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Môi trường kinh tế tác động mạnh đến hoạt động kinh z z z z z z z z z z z z z z z z z z doanh của các NHTM. z z z z
13 Các chính sách kinh tế vĩ mô cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của các z z z z z z z z z z z z z z z z NHTM. Nếu Chính phủ theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao thì nguy cơ lạm z z z z z z z z z z z z z z z z z phát luôn tiềm ẩn; khi lạm phát tăng cao sẽ làm tăng chi phí đầu vào của các khách z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng, gây khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm. Hậu quả là năng lực trả nợ của các z z z z z z z z z z z z z z z z z z z khách hàng đối với Ngân hàng sẽ bị suy giảm. Hoặc việc Chính phủ thay đổi các chính z z z z z z z z z z z z z z z z z z sách tài chính, tiền tệ... sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động kinh doanh của các z z z z z z z z z z z z z z z z z NHTM. z Nguyên nhân thông tin không minh bạch, không chính xác. NHTM thực hiện cho z z z z z z z z z z z z z vay dự trên thông tin và hiểu biết khách hàng. Song thực tế là Ngân hàng thường z z z z z z z z z z z z z z z z z không biết hết những gì cần biết về phía khách hàng và thông tin không minh bạch, z z z z z z z z z z z z z z z z z không chính xác, thông tin sai lệch, giả mạo trong giao dịch sẽ đưa đến sự lựa chọn z z z z z z z z z z z z z z z z z z thiếu chính xác và “rủi ro đạo đức”. Thông tin không minh bạch trên thị trường tài z z z z z z z z z z z z z z z z z chính khiến các NHTM phải đối mặt với nguy cơ rủi ro cao. Sự thiếu thông tin về z z z z z z z z z z z z z z z z z z khách hàng vay và thông tin về môi trường kinh doanh mà khách hàng đó hoạt động là z z z z z z z z z z z z z z z z z z nguyên nhân chủ yếu nhất dẫn đến RRTD. z z z z z z z z Môi trường pháp lý: bao gồm hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh z z z z z z z z z z z z z z doanh của doanh nghiệp, ngân hàng và những biện pháp để thực thi pháp luật. Trong z z z z z z z z z z z z z z z z nền kinh tế thị trường, mọi thành phần kinh tế đều có quyền tự chủ về hoạt động z z z z z z z z z z z z z z z z z z kinh doanh của mình nhưng phải nằm trong khuôn khổ pháp luật đã được quy định. z z z z z z z z z z z z z z z z Hoạt động ngân hàng nói chung và hoạt động tín dụng nói riêng không nằm ngoài vòng z z z z z z z z z z z z z z z z z kiểm soát đó cũng như phải tuân theo những quy định có liên quan của Chính phủ. z z z z z z z z z z z z z z z z z Trong quá trình xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi nợ vay (xử lý rủi ro tín dụng) nếu z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z môi trường pháp lý không thuận lợi sẽ làm cho các NHTM tốn kém rất nhiều thời z z z z z z z z z z z z z z z z z gian, nhân lực và tiền bạc dẫn đến tình trạng NHTM không thể giải z z z z z z z z z z z z z z quyết được nợ tồn đọng, tài sản tồn đọng. z z z z z z z z z z 1.1.5. Hậu quả của rủi ro tín dụng z z z z z z z Rủi ro luôn tồn tại song song với các hoạt động kinh doanh của NHTM, vì vậy z z z z z z z z z z z z z z z z z việc hạn chế rủi ro đến mức tối thiểu có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với NH. Khi z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z NH không kiểm soát được RRTD sẽ gây nên nhiều bất lợi mà chủ yếu là các vấn đề z z z z z z z z z z z z z z z z z z z sau: z z Đối với ngân hàng z z z z Giảm lợi nhuận: Khi RRTD xảy ra sẽ phát sinh các khoản nợ khó thu hồi. Ảnh z z z z z z z z z z z z z z z z hưởng trước mắt của nó đến hoạt động NH là sự ứ đọng vốn dẫn đến làm giảm vòng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z quay vốn của NH. Mặt khác, khi có quá nhiều khoản nợ khó hoặc không thu hồi được z z z z z z z z z z z z z z z z z z sẽ lại phát sinh các khoản chi phí quản lý, giám sát, thu nợ… Các chi phí này còn cao z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hơn các khoản thu nhập từ việc tăng lãi suất các khoản nợ quá hạn bởi vì thực ra đây z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z chỉ là những khoản thu nhập ảo, thực tế các NH rất khó có khả năng thu hồi đầy đủ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z được chúng. Bên cạnh đó, NH vẫn phải trả lãi cho các khoản tiền huy động được z z z z z z z z z z z z z z z z z trong khi một bộ phận tài sản của NH không thu được lãi cũng như không chuyển z z z z z z z z z z z z z z z z z được thành tiền để cho người khác vay và thu lãi. Kết quả là lợi nhuận của NH sẽ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z giảm sút. z z z Giảm khả năng thanh toán: NH thường lập kế hoạch cân đối dòng tiền ra (trả z z z z z z z z z z z z z z z z lãi và gốc tiền gửi, cho vay, đầu tư mới…) và dòng tiền vào (tiền nhận gửi, tiền thu z z z z z z z z z z z z z z z z z z z nợ gốc và lãi cho vay) tại các thời điểm trong tương lai. Khi các món vay không được z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thanh toán đầy đủ và đúng hạn dẫn đến sự không cân đối giữa hai dòng tiền. Các z z z z z z z z z z z z z z z z z z khoản tiền gửi, tiền tiết kiệm của khách hàng vẫn phải thanh toán đúng kỳ hạn trong z z z z z z z z z z z z z z z z z khi các khoản tiền vay của khách hàng lại không được hoàn trả đúng hẹn. Nếu NH z z z z z z z z z z z z z z z z z
14 không đi vay hoặc bán các tài sản của mình thì khả năng chi trả của NH sẽ bị suy yếu z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z và hạn chế, NH sẽ gặp khó khăn trong khâu thanh toán. z z z z z z z z z z z z z Giảm uy tín: Nếu tình trạng mất khả năng chi trả tái diễn nhiều lần hay những z z z z z z z z z z z z z z z z z thông tin về RRTD của NH bị tiết lộ ra công chúng, uy tín của NH trên thị trường tài z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z chính sẽ giảm sút. z z z z z Phá sản ngân hàng: Nếu doanh nghiệp vay vốn NH gặp khó khăn trong việc z z z z z z z z z z z z z z z hoàn trả, nhất là những món vay lớn, thì có thể dẫn đến khủng hoảng trong hoạt động z z z z z z z z z z z z z z z z z z của chính NH. NH nếu không chuẩn bị kịp thời cho những tình huống như vậy, mà z z z z z z z z z z z z z z z z z thậm chí dù có cũng không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền quá lớn, sẽ nhanh z z z z z z z z z z z z z z z z z z z chóng mất khả năng thanh toán, dẫn đến sự sụp đổ của ngân hàng nếu NHNN không z z z z z z z z z z z z z z z z z can thiệp kịp thời hoặc không thể can thiệp. z z z z z z z z z Đối với khách hàng z z z z z Lãi vay NH được hạch toán vào chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Khi để phát z z z z z z z z z z z z z z z z sinh nợ quá hạn với lãi suất lớn hơn (=150%) lãi suất trong hạn thì chi phí của doanh z z z z z z z z z z z z z z z z z z z nghiệp sẽ tăng lên. Doanh nghiệp đã đang gặp khó khăn trong tình hình tài chính, giờ z z z z z z z z z z z z z z z z z lại càng thêm khó khăn gấp bội. Nguy cơ không có đủ tiền để trả nợ cho NH là điều z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z không thể tránh khỏi, dẫn đến việc phát mại tài sản thế chấp, đôi khi dẫn đến tình z z z z z z z z z z z z z z z z z z trạng phá sản cho khách hàng. z z z z z z z Đối với nền kinh tế z z z z z Khi NH gặp khó khăn thì việc cung cấp vốn cho các doanh nghiệp, nền kinh tế z z z z z z z z z z z z z z z z bị ngưng trệ. Do một lượng vốn lớn nằm tồn đọng trong các khoản nợ quá hạn, nợ z z z z z z z z z z z z z z z z z z khó đòi, NH không đủ vốn để cho vay các dự án có hiệu quả, mở rộng và phát triển z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z sản xuất. Trong khi đó tiền cho vay của NH lại hoạt động không có hiệu quả mà NH z z z z z z z z z z z z z z z z z z z lại không thể kiểm soát nổi. Kết quả là sản xuất đình đốn, nền kinh tế không phát z z z z z z z z z z z z z z z z z z triển, xã hội bị rối loạn. z z z z z z z Như vậy, RRTD xảy ra dù ở mức độ nào cũng gây ảnh hưởng đến sự phát triển z z z z z z z z z z z z z z z z z của NH nói riêng và sự tăng trưởng của nền kinh tế nói chung. Vì vậy, quản trị RRTD z z z z z z z z z z z z z z z z z z z không chỉ là trách nhiệm của riêng NH mà là của toàn nền kinh tế. z z z z z z z z z z z z z z z 1.2. Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động của ngân hàng thương mại z z z z z z z z z z z z z z 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z Quản trị là những hành động được xuất phát từ nhu cầu, mục tiêu chung và z z z z z z z z z z z z z z z hướng vào việc điều hòa các nguồn lực con người và vật chất sao cho sự hao tổn để z z z z z z z z z z z z z z z z z z z đạt các mục đích, mục tiêu nhất định là thấp nhất có thể. Có thể hiểu: Quản trị rủi ro z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng là một quá trình từ việc hoạch định chiến lược đến việc tổ chức thực hiện, z z z z z z z z z z z z z z z z z z điều khiển và kiểm soát việc thực hiện chiến lược, phòng ngừa, hạn chế và xử lý rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z ro trong hoạt động tín dụng mà NHTM đã đề ra. (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam z z z z z z z z z z z z z z z z z (2006), Kỷ yếu hội thảo khoa học cấp ngành; Nâng cao năng lực quản trị rủi ro của z z z z z z z z z z z z z z z z z z Ngân hàng thương mại Việt Nam, Hà Nội.) z z z z z z z z Hoạt động tín dụng là lĩnh vực mang lại nhiều lợi nhuận nhất nhưng cũng có rủi z z z z z z z z z z z z z z z z ro lớn nhất trong hoạt động ngân hàng. Hậu quả của rủi ro tín dụng thường có ảnh z z z z z z z z z z z z z z z z z z hưởng rất lớn, làm ngân hàng thua lỗ, mất vốn, tình hình tài chính xấu đi, làm tổn hại z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hình ảnh, uy tín của ngân hàng, nếu nghiêm trọng có thể dẫn nó đến phá sản. Rủi ro z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng trong hoạt động ngân hàng là điều không tránh khỏi, nó tồn tại khách quan z z z z z z z z z z z z z z z z z gắn liền với hoạt động cấp tín dụng. Để hạn chế những rủi ro phải làm tốt từ khâu z z z z z z z z z z z z z z z z z z z phòng ngừa cho đến khâu giải quyết hậu quả do rủi ro gây ra, cụ thể như: Dự báo, z z z z z z z z z z z z z z z z z z z phát hiện rủi ro tiềm ẩn, phát hiện những biến cố không có lợi, ngăn chặn các tình z z z z z z z z z z z z z z z z z z huống không có lợi đã và đang xảy ra và có thể lan ra phạm vi rộng. Giải quyết hậu z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z
15 z quả rủi ro để hạn chế các thiệt hại đối với tài sản và thu nhập của ngân hàng. Đây là z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z quá trình logic chặt chẽ cần có quản trị để đảm bảo tính thống nhất. z z z z z z z z z z z z z z Phòng chống rủi ro được thực hiện bởi các nhân viên, cán bộ lãnh đạo ngân z z z z z z z z z z z z z z z z hàng. Trong ngân hàng, nhân viên có thể có suy nghĩ và hành động khác nhau, có thể z z z z z z z z z z z z z z z z z z trái ngược hoặc cản trở nhau. Vì thế cần có quản trị để mọi người hành động một z z z z z z z z z z z z z z z z z z cách thống nhất. Quản trị đề ra những mục tiêu cụ thể giúp ngân hàng đi đúng hướng, z z z z z z z z z z z z z z z z z z và có kế hoạch hành động cụ thể và hiệu quả phù hợp với mục tiêu đề ra. z z z z z z z z z z z z z z z z z 1.2.2. Nguyên tắc trong quản trị rủi ro tín dụng z z z z z z z z z Quản trị rủi ro tín dụng là một hệ thống các phương pháp, các hình thức và z z z z z z z z z z z z z z z z z các công cụ được sử dụng để nhận biết, đo lường, kiểm soát quá trình cho vay z z z z z z z z z z z z z z z z z (cấp tín dụng) và thu hồi nợ trong những điều kiện cụ thể của từng thời kỳ z z z z z z z z z z z z z z z z z nhằm hạn chế tối đa rủi ro tín dụng. Các nguyên tắc cần thiết trong quản trị rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z ro tại một ngân hàng thương mại bao gồm: z z z z z z z z z Nguyên tắc chấp nhận rủi ro: Một ngân hàng cần phải quyết định và xác z z z z z z z z z z z z z z z định càng rõ càng tốt mức độ rủi ro mà ngân hàng đó chấp nhận. Ví dụ. một z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng cho vay với tài sản đảm bảo là bất động sản thế chấp lần đầu và với z z z z z z z z z z z z z z z z z z z một tỷ lệ thấp giữa nợ vay và giá trị tài sản thế chấp sẽ chấp nhận một mức độ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z rủi ro hoàn toàn khác so với một ngân hàng chuyên kinh doanh các sản phẩm z z z z z z z z z z z z z z z z phái sinh mới với số lợng lớn. z z z z z z z Nguyên tắc điều hành rủi ro cho phép: Ngân hàng cần phải có đầy đủ các z z z z z z z z z z z z z z z z hệ thống để xử lý các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng đó cung cấp và để có thể z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z đo lờng và kiểm soát các rủi ro liên quan. Các hệ thống cần có phải đợc đánh giá z z z z z z z z z z z z z z z z z z z nh là một phần của quy trình đánh giá một sản phẩm mới và phải đợc đánh giá z z z z z z z z z z z z z z z z z z lại theo định kỳ. z z z z Nguyên tắc phù hợp với chiến lược chung và khả năng đáp ứng của z z z z z z z z z z z z z z Ngân hàng: Trên cơ sở mức độ rủi ro mà một ngân hàng có thể chấp nhận, ngân z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng cần xác định càng rõ càng tốt những sản phẩm dịch vụ mà ngân hàng đó z z z z z z z z z z z z z z z z z cung cấp. Ngân hàng đó cũng cần có các cơ chế để đảm bảo rằng bất cứ một z z z z z z z z z z z z z z z z z z sản phẩm mới nào cũng phải trải qua một quy trình đánh giá chính thức để xem z z z z z z z z z z z z z z z z z liệu sản phẩm đó có phù hợp với chiến lợc và mức độ rủi ro mà ngân hàng chấp z z z z z z z z z z z z z z z z z z z nhận hay không. Trong trờng hợp này, ngân hàng đó cũng cần xem xét các vấn z z z z z z z z z z z z z z z z đề tác nghiệp nh hiệu quả kinh tế hay liệu ngân hàng có đủ nguồn lực cần thiết z z z z z z z z z z z z z z z z z
16 về khả năng tài chính, thời gian cần thiết, năng lực về mặt kỹ thuật để triển z z z z z z z z z z z z z z z z z khai hiệu quả sản phẩm đó. z z z z z z z z Nguyên tắc quản lý độc lập các rủi ro riêng biệt: Một ngân hàng cần z z z z z z z z z z z z z z phải đảm bảo rằng nhân viên của mình có đủ kiến thức để quản lý tất cả các z z z z z z z z z z z z z z z z z z sản phẩm và dịch vụ mà ngân hàng cung cấp cũng nh các loại rủi ro riêng biệt z z z z z z z z z z z z z z z z z z gắn liền với chúng. Kiến thức này cần phải đợc trang bị cho nhân viên tất cả z z z z z z z z z z z z z z z z z các cấp, và không nên chỉ tập trung vào bộ phận giải quyết những sản phẩm và z z z z z z z z z z z z z z z z z dịch vụ đang đề cập. Cụ thể, Hội đồng quản trị và ban điều hành cấp cao luôn z z z z z z z z z z z z z z z z z z luôn phải hiểu rõ và đầy đủ về hoạt động kinh doanh của ngân hàng đó cũng nh z z z z z z z z z z z z z z z z z z có sự phân cấp xử lý rõ ràng cho các nhân viên ngân hàng. z z z z z z z z z z z z z z z Nguyên tắc xây dựng hệ thống đầy đủ để đo lường, kiểm soát rủi ro: z z z z z z z z z z z z z z Một ngân hàng cần phải có đầy đủ các hệ thống để xử lý các dịch vụ ngân hàng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z đó cung cấp và để có thể đo lờng và kiểm soát các rủi ro liên quan. Các hệ thống z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z không chỉ bao gồm hệ thống công nghệ thông tin, mà còn bao gồm các phơng z z z z z z z z z z z z z z z z thức tổ chức và hành chính. Các hệ thống cần có phải đợc đánh giá nh là một z z z z z z z z z z z z z z z z z z phần của quy trình đánh giá một sản phẩm mới và phải được đánh giá lại định z z z z z z z z z z z z z z z z z kỳ. z 1.2.3. Nhận dạng rủi ro tín dụng z z z z z Có nhiều phương pháp nhận dạng rủi ro và các phương pháp nhận dạng rủi ro z z z z z z z z z z z z z z z zcần phải được kết hợp với nhau: phân tích các báo cáo tài chính, hợp đồng kinh doanh z z z z z z z z z z z z z z z z z zcủa doanh nghiệp, chỉ số thanh khoản, các chỉ số khả năng sinh lời, từ đó đánh giá z z z z z z z z z z z z z z z z z zđược khả năng thanh toán, sinh lời, cấu trúc nguồn vốn của khách hàng, phân loại z z z z z z z z z z z z z z z zkhách hàng nhằm ước đoán được các tổn thất có thể xảy ra. Một cách cụ thể, chúng z z z z z z z z z z z z z z z z z zta có thể phân loại những dấu hiệu như sau: z z z z z z z z z z Từ Bảng tổng kết tài sản: Chu kỳ các khoản phải thu ngắn đi; tiền mặt của z z z z z z z z z z z z z z z z zkhách hàng giảm; giá trị tuyệt đối và tương đối của các khoản phải thu tăng đột biến; z z z z z z z z z z z z z z z z z zhệ số tài sản ngắn hạn tính trên tổng tài sản giảm; khả năng thanh khoản/vốn lưu z z z z z z z z z z z z z z z z zđộng giảm; những thay đổi nhanh chóng của tài sản cố định; các khoản dự trữ tăng z z z z z z z z z z z z z z z z zmạnh với lượng lớn; sự thiếu cân đối gia tăng của các khoản nợ ngắn hạn; những gia z z z z z z z z z z z z z z z z z ztăng đáng kể của các khoản nợ dài hạn; những thay đổi đáng kể trong cơ cấu bảng z z z z z z z z z z z z z z z z z ztổng kết tài sản; thời gian trung bình của các khoản phải thu tăng lên; những thay đổi z z z z z z z z z z z z z z z z z ztrong chính sách mua bán chịu; xuất hiện thêm các điều kiện gia hạn; tập trung doanh z z z z z z z z z z z z z z z z zsố vào một mặt hàng nhất định. z z z z z z Từ Báo cáo lãi lỗ: Doanh số bán hàng giảm; hoặc doanh số tăng một cách đột z z z z z z z z z z z z z z z z zbiến, bất thường trong khi mọi nguồn lực, quy mô và các yếu tố khác không thay đổi z z z z z z z z z z z z z z z z z znhiều; mức độ chênh lệch lớn giữa tổng doanh thu và doanh thu ròng; tỷ lệ chi phí trên z z z z z z z z z z z z z z z z z z ztổng doanh thu tăng lên/mức lãi giảm đi; doanh thu bán hàng tăng lên nhưng lợi nhuận z z z z z z z z z z z z z z z z
17 giảm đi; các khoản lỗ từ nợ quá hạn tăng lên; sự gia tăng không cân xứng của chi phí z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z quản lý so với mức tăng của doanh thu bán hàng; tổng tài sản Có gia tăng so với mức z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z độ tăng của tỷ suất Doanh thu bán hàng/Lợi nhuận; xuất hiện các khoản lỗ từ hoạt z z z z z z z z z z z z z z z z z động kinh doanh; z z z Từ hoạt động kinh doanh: Thay đổi về phạm vi kinh doanh; số liệu tài chính z z z z z z z z z z z z z z z nghèo nàn và quản lý hoạt động kém hiệu quả; bố trí nhà máy và thiết bị không hợp z z z z z z z z z z z z z z z z z z z lý; sử dụng không hiệu quả nguồn nhân lực; những dây chuyền sản xuất chính không z z z z z z z z z z z z z z z z được khai thác đúng mức, quyền phân phối sản phẩm hoặc nguồn cung cấp; mất một z z z z z z z z z z z z z z z z hay nhiều khách hàng có năng lực tài chính tốt hoặc mất nhà cung ứng chính; xuất z z z z z z z z z z z z z z z z z hiện những vụ mua hàng tồn kho mang tính đầu cơ nằm ngoài nguyên tắc mua hàng z z z z z z z z z z z z z z z z z thông thường của công ty; lơ là trong việc duy trì vận hành và bảo hành máy móc thiết z z z z z z z z z z z z z z z z z z z bị; việc thay thế những thiết bị máy móc lỗi thời diễn ra chậm chạp; những dấu hiệu z z z z z z z z z z z z z z z z z z về hàng tồn kho kém chất lượng, lưu hàng tồn kho với số lượng lớn hoặc cơ cấu z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng tồn kho lưu kho không phù hợp; z z z z z z z z Những dấu hiệu liên quan đến giao dịch ngân hàng: Số dư tài khoản tại ngân z z z z z z z z z z z z z z z hàng giảm; công tác kế hoạch hoá tài chính cho các nhu cầu về tài sản cố định hoặc z z z z z z z z z z z z z z z z z z z các nhu cầu về vốn lưu động thể hiện sự đơn giản và bất hợp lý; nhờ cậy nhiều vào z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z các khoản nợ ngắn hạn; những thay đổi đáng kể ở góc độ thời hạn cho các đề nghị z z z z z z z z z z z z z z z z z z z vay vốn; xuất hiện ở các khoản vay có nhiều nguồn trả nợ nhưng lại khó có thể nhận z z z z z z z z z z z z z z z z z z z thấy dễ dàng chúng; xuất hiện những chủ nợ khác, đặc biệt những chủ nợ nhận tài z z z z z z z z z z z z z z z z z sản bảo đảm. z z z Những dấu hiệu liên quan đến quản trị công ty: Thay đổi trong thái độ/ thói quen z z z z z z z z z z z z z z z z cá nhân của những người lãnh đạo chủ chốt của công ty; thay đổi trong thái độ đối với z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng/cán bộ ngân hàng, đặc biệt là khi họ tạo cảm giác thiếu tính hợp tác; không z z z z z z z z z z z z z z z z z z có khả năng thực hiện kế hoạch; báo cáo và quản lý tài chính kém cỏi; các chức năng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z điều hành và phân công xử lý công việc thể hiện sự chắp vá; mạo hiểm khi mua bán, z z z z z z z z z z z z z z z z z z z khi thực hiện công việc kinh doanh mới, tại khu vực kinh doanh mới hoặc với dây z z z z z z z z z z z z z z z z z chuyền sản xuất mới; mong muốn và khăng khăng tham gia những thương vụ kinh z z z z z z z z z z z z z z z doanh có mức rủi ro quá cao; đặt giá bán hàng hoá và dịch vụ một cách không thực tế; z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z những nhân vật chủ chốt của công ty ốm hoặc chết; những thay đổi trong quản lý, z z z z z z z z z z z z z z z z z quyền sở hữu hoặc những nhân vật chủ chốt; tính không liên tục của các dây chuyền z z z z z z z z z z z z z z z z z tiêu chuẩn sinh lời; chậm trễ trong việc phản ứng lại với sự đi xuống của thị trường z z z z z z z z z z z z z z z z z z hoặc các điều kiện kinh tế. z z z z z z 1.2.4. Mô hình đo lường rủi ro tín dụng z z z z z z z Mô hình quản lý rủi ro tín dụng chính là một hệ thống bao gồm mô hình tổ z z z z z z z z z z z z z z z z z chức quản lý rủi ro, mô hình đo lường rủi ro và mô hình kiểm soát rủi ro được z z z z z z z z z z z z z z z z z z z xây dựng và vận hành một cách đầy đủ, toàn diện và liên tục trong hoạt động z z z z z z z z z z z z z z z z z quản lý tín dụng của ngân hàng. Có 2 loại mô hình được các ngân hàng áp dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z z để đo lường. Đó là mô hình định tính và mô hình định lượng: z z z z z z z z z z z z z z Mô hình định tính về rủi ro tín dụng. z z z z z z z z Muốn hạn chế RRTD khi cho vay, một trong những mô hình định tính đánh z z z z z z z z z z z z z z giá RRTD được sử dụng phổ biến trong quá trình phân tích tín dụng là mô hình z z z z z z z z z z z z z z z z z chất lượng 6C. Mô hình 6C giúp các ngân hàng giảm thiểu rủi ro tín dụng bằng z z z z z z z z z z z z z z z z z việc tập trung vào 6 tiêu chí cơ bản sau: z z z z z z z z z z
18 Tư cách người vay (Character) 1. z z z z Cán bộ tín dụng phải làm rõ mục đích xin vay của khách hàng nhằm xác z z z z z z z z z z z z z z z định xem mục đích xin vay của khách hàng có phù hợp với chính sách tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z hiện hành của ngân hàng và phù hợp với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của z z z z z z z z z z z z z z z z khách hàng hay không, đồng thời xem xét lịch sử đi vay và trả nợ đối với khách z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng cũ; còn đối với khách hàng mới thì cần thu nhập thông tin từ nhiều nguồn z z z z z z z z z z z z z z z z z khác như : trung tâm phòng ngừa rủi ro, ngân hàng bạn, thông tin đại chúng. z z z z z z z z z z z z z z z z 2. Năng lực người vay (Capacity) z z z z Tùy thuộc vào quy định pháp luật của quốc gia, đòi hỏi người đi vay phải z z z z z z z z z z z z z z z có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự. z z z z z z z z z z z z z z 3. Thu nhập của người đi vay (cash) z z z z z z Trước hết phải xác định được nguồn trả nợ của người vay như luồng tiền z z z z z z z z z z z z z z từ doanh thu bán hàng hay thu nhập, tiền từ bán thanh lí tài sản, hoặc tiền từ z z z z z z z z z z z z z z z z z z phát hành chứng khoán... z z z z 4. Bảo đảm tiền vay ( Collateral) z z z z z Đây là điều kiện để ngân hàng cấp tín dụng và là nguồn tài sản thứ hai có z z z z z z z z z z z z z z z z z thể dùng để trả nợ vay cho ngân hàng z z z z z z z z z 5. Các điều kiện (Conditions) z z z Ngân hàng quy định các điều kiện tùy theo chính sách tín dụng từng thời kì z z z z z z z z z z z z z z z như cho vay hàng xuất khẩu với điều kiện thu ngân phải qua ngân hàng, nhằm z z z z z z z z z z z z z z z z thực thi chính sách tiền tệ. z z z z z z 6. Kiểm soát (Control) z z Tập trung vào những vấn đề như sự thay đổi của pháp luật có liên quan tới z z z z z z z z z z z z z z z z quy chế hoạt động mới có ảnh hưởng xấu đến người vay hay không. Yêu cầu z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng của người vay có đáp ứng được tiêu chuẩn của ngân hàng hay không. z z z z z z z z z z z z z z z z Các mô hình lượng hoá rủi ro tín dụng z z z z z z z z z Mô hình điểm số z z z z Z z Mô hình này do nhà kinh tế E.I. Altman dùng để cho điẻm tín dụng đối với các z z z z z z z z z z z z z z z z z doanh nghiệp vay vốn: z z z z z = 1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + 1,0 X5 Z z z z z z z z z z z z z z z z z Trong đó: X1 = Hệ số vốn lưu động/ tài sản z z z z z z z z z z z X2 = Hệ số lãi chưa phân phối/ tổng tài sản z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z X3 = Hệ số lợi nhuận trước thuế và lãi/ tổng tài sản z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z X4 = Hệ số giá thị trường của tổng vốn sở hữu/ Giá trị của tổng nợ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z X5 = Hệ số doanh thu/ Tổng tài sản. z z z z z z z z z z z z z z z z z z Theo mô hình của Altman, bất cứ công ty nào có điểm số thấp hơn 1,81 thì sẽ z z z z z z z z z z z z z z z z z được xếp vào nhóm có nguy cơ RRTD cao. z z z z z z z z z z Mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng z z z z z z z z Ngày nay rất nhiều ngân hàng trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam sử dụng z z z z z z z z z z z z z z z z phương pháp cho điểm để lượng hoá rủi ro tín dụng trong việc xử lý các đơn xin vay z z z z z z z z z z z z z z z z z z z của người tiêu dùng. Nhiều khách hàng ưa thích sự thuận tiện và nhanh chóng khi z z z z z z z z z z z z z z z z những yêu cầu tín dụng của họ được xử lý bằng hệ thống cho điểm tự động. Thông z z z z z z z z z z z z z z z z z z thường, khách hàng có thể gọi điện thoại đến ngân hàng để xin vay, thông qua hệ z z z z z z z z z z z z z z z z z thống máy tính nối mạng và có kết quả tín dụng sau vài phút. z z z z z z z z z z z z z z Bảng 1.1: Ví dụ về mô hình điểm số tín dụng tiêu dùng z z z z z z z z z z z z Tổng zsố zđiểm Quyết zđịnh ztín zdụng
19 Từ z28 zđiểm ztrở zxuống Từ zchối ztín zdụng 29 z z30 zđiểm Cho zvay zđến z500 zUSD 31 z z33 zđiểm Cho zvay zđến z1000 zUSD 34 z z36 zđiểm Cho zvay zđến z2500 zUSD 37 z z38 zđiểm Cho zvay zđến z3500 zUSD 39 z z40 zđiểm Cho zvay zđến z5000 zUSD 41 z z43 zđiểm Cho zvay zđến z8000 zUSD Nguồn: Tác giả tự tổng hợp z z z z z Các yếu tố quan trọng liên quan đến khách hàng sử dụng trong mô hình cho điểm z z z z z z z z z z z z z z z z ztín dụng tiêu dùng bao gồm: hệ số tín dụng, tuổi đời, trạng thái tài sản, số người phụ z z z z z z z z z z z z z z z z z z zthộc, sở hữu nhà, thu nhập, tài khoản… Mô hình cho điểm tín dụng tiêu dùng thường z z z z z z z z z z z z z z z z zsử dụng từ 7 đến 12 hạng mục, mỗi hạng mục được cho điểm từ 1 đến 10 tương ứng z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zvới tình trạng người xin vay. Tổng điểm ở tất cả các hạng môc của khách hàng đó là z z z z z z z z z z z z z z z z z z ztiêu chí để xếp hạng mức độ rủi ro cao hay thấp và từ đó có quyết định cho vay hay z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zkhông? Bảng tính điểm trên dựa vào giả sử ngân hàng biết rằng, mức 28 điểm là ranh z z z z z z z z z z z z z z z z zgiới giữa khách hàng có tín dụng tốt và tín dụng xấu; ngân hàng hình thành khung z z z z z z z z z z z z z z z z zchính sách tín dụng như vậy để đối phó với RRTD. Mô hình này thường sử dụng từ 7 z z z z z z z z z z z z z z z z z z zđến 12 hạng mục mỗi hạng mục được cho từ 1 đến 10 điểm, dưới đây là bảng tính z z z z z z z z z z z z z z z z z z zđiểm thường được sử dụng tại các ngân hàng Mỹ với mô hình 8 hạng mục và điểm z z z z z z z z z z z z z z z z z zsố cao nhất là 43 điểm và thấp nhất là 9 điểm. z z z z z z z z z z z z z 1.2.5. Kiểm soát rủi ro tín dụng z z z z z Kiểm soát rủi ro là những hoạt động tập trung vào việc ngăn chặn hay làm giảm z z z z z z z z z z z z z z z z zthiểu những tổn thất, những ảnh hưởng không mong đợi có thể xảy ra. Nhằm kiểm z z z z z z z z z z z z z z z zsoát rủi ro tín dụng, nhà quản trị ngân hàng có thể sử dụng các biện pháp: z z z z z z z z z z z z z z z z Đa dạng hóa danh mục đầu tư z z z z z z Đa dạng hóa danh mục đầu tư là việc bỏ vốn đầu tư vào các lĩnh vực khác nhau, z z z z z z z z z z z z z z z z z z zcác ngành nghề khác nhau, các khách hàng khác nhau...có độ rủi ro khác nhau dựa trên z z z z z z z z z z z z z z z z znhững tỷ lệ đầu tư không giống nhau trên thị trường, xây dựng một cơ cấu tài sản z z z z z z z z z z z z z z z z z zhợp lý để có thể phân tán rủi ro hay hạn chế tối đa rủi ro đầu tư. Đa dạng hoá danh z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zmục đầu tư trong hoạt động tín dụng của ngân hàng tuy không hoàn toàn xoá bỏ hết z z z z z z z z z z z z z z z z z zrủi ro, nhưng nó có thể làm giảm bớt mức rủi ro theo một nguyên tắc đầu tư "không z z z z z z z z z z z z z z z z z z znên để tất cả trứng vào cùng một rổ". z z z z z z z z Để kiểm soát được rủi ro thì phải phân tán rủi ro, không nên tập trung vốn quá z z z z z z z z z z z z z z z z z znhiều vào một loại hình kinh doanh, một vùng kinh tế. Đó là khuyến cáo và cũng là bài z z z z z z z z z z z z z z z z z z zhọc hết sức có ý nghĩa mà các nhà kinh doanh trước kia rút ra khi họ gánh chịu những z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zthiệt hại, đổ vỡ do không tuân thủ nguyên tắc này. Không nên dồn vốn đầu tư vào z z z z z z z z z z z z z z z z z zmột hoặc một số khách hàng. Nhiều chuyên gia ngân hàng cho rằng đa dạng hóa là z z z z z z z z z z z z z z z z zmột trong những giải pháp phòng ngừa rủi ro hữu hiệu nhất trong quản lý rủi ro tín z z z z z z z z z z z z z z z z z zdụng. Hoạt động tín dụng của NHTM rất đa dạng và mỗi sản phẩm tín dụng lại có z z z z z z z z z z z z z z z z z zmức độ rủi ro khác nhau nên cần đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng, đa dạng hóa các z z z z z z z z z z z z z z z z z z z zphương thức cho vay. z z z z Kiểm tra, kiểm soát hoạt động tín dụng z z z z z z z Công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng là một công cụ vô z z z z z z z z z z z z z z z z z zcùng quan trọng. Thông qua hoạt động này các ngân hàng có thể phát hiện, ngăn ngừa z z z z z z z z z z z z z z z z zvà chấn chỉnh những sai sót trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng. Thực hiện z z z z z z z z z z z z z z z z zkiểm tra việc tuân thủ các cơ chế, quy chế, quy trình nghiệp vụ và các quy định pháp z z z z z z z z z z z z z z z z z z zluật trong hoạt động kinh doanh của các bộ phận chức năng chuyên môn, trong đó đặc z z z z z z z z z z z z z z z z
20 biệt là hoạt động tín dụng là nhằm phát hiện, ngăn ngừa và chấn chỉnh những sai sót z z z z z z z z z z z z z z z z z z trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng. z z z z z z z z z z Từng cơ sở kinh doanh của các ngân hàng thương mại có trách nhiệm thực hiện z z z z z z z z z z z z z z z việc kiểm tra, giám sát tín dụng đối với từng khoản cấp tín dụng theo từng khách z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng. Trách nhiệm kiểm tra, giám sát tín dụng thuộc cán bộ tín dụng và cơ sở kinh z z z z z z z z z z z z z z z z z z doanh của các ngân hàng thương mại nơi trực tiếp quản lý tín dụng đối với khách z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng. Phòng Kiểm tra Kiểm soát nội bộ và Phòng Quản lý tín dụng của ngân hàng có z z z z z z z z z z z z z z z z z z trách nhiệm kiểm tra, phúc tra lại từng khoản cấp tín dụng theo từng khách hàng, kịp z z z z z z z z z z z z z z z z z thời có ý kiến đánh giá tình hình chất lượng tín dụng tại tất cả đơn vị kinh doanh của z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ngân hàng. Báo cáo tổng hợp kiểm tra, kiểm soát hàng tháng hoặc hàng quý phải được z z z z z z z z z z z z z z z z z gửi đến Ban Tổng Giám đốc, Hội đồng quản trị của các ngân hàng để xem xét, có chủ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z trương giải pháp chỉ đạo, xử lý những vấn đề phát sinh có rủi ro tiềm ẩn gây tổn thất z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z về vốn của các ngân hàng. z z z z z z Phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro z z z z z z z z z Đâylà một nội dung không thể thiếu trong kiểm soát rủi ro tín dụng của các z z z z z z z z z z z z z z z NHTM sau khi các món vay đã được thực hiện, giúp các NHTM chủ động đánh giá z z z z z z z z z z z z z z z z z được chất lượng hoạt động tín dụng của mình và chủ động đối phó được với những z z z z z z z z z z z z z z z z z rủi ro có thể xảy ra. z z z z z z Muốn như vậy cơ cấu tổ chức của bộ máy kiểm soát rủi ro phải đảm bảo yêu z z z z z z z z z z z z z z z z z cầu: Tăng cường số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ, nhân viên làm nhiệm vụ z z z z z z z z z z z z z z z z z kiểm soát nội bộ về hoạt động tín dụng, đổi mới phương thức kiểm soát tín dụng z z z z z z z z z z z z z z z z z theo hướng quản lý tập trung, giám sát chặt chẽ và xử lý kịp thời rủi ro. Phân công z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hợp lý trong hoạt động tín dụng sẽ giảm thiểu khả năng xảy ra các lỗi không thể phát z z z z z z z z z z z z z z z z z z z hiện được hoặc việc không tuân thủ với các quy định. z z z z z z z z z z z Xây dựng chính sách và quy trình tín dụng z z z z z z z z Xây dựng và thực hiện đồng bộ một hệ thống quy chế, quy trình nội bộ về quản z z z z z z z z z z z z z z z z z lý rủi ro, trong đó đặc biệt chú trọng việc xây dựng chính sách khách hàng vay vốn, sổ z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tay tín dụng, quy định về đánh giá, xếp hạng khách hàng vay, đánh giá chất lượng tín z z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng và xử lý các khoản nợ xấu. z z z z z z z z Chính sách tín dụng đặt ra mục tiêu, tham số định hướng cho cán bộ ngân hàng, z z z z z z z z z z z z z z z z những người làm công tác cho vay và quản trị danh mục đầu tư. Chính sách được xây z z z z z z z z z z z z z z z z z z dựng khoa học, cẩn thận, thông suốt từ trên xuống dưới sẽ tạo điều kiện cho ngân z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng duy trì tiêu chuẩn tín dụng của mình, tránh rủi ro quá mức và đánh giá đúng về z z z z z z z z z z z z z z z z z z z cơ hội kinh doanh. z z z z Xây dựng cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng z z z z z z z z z Cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng được tổ chức tốt là một trong những phương z z z z z z z z z z z z z z z z thức quản lý rủi ro hiệu quả. Cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng hiện nay là tách z z z z z z z z z z z z z z z z z z z bạch hai chức năng kinh doanh và QLRR nhằm mục tiêu hàng đầu là giảm thiểu rủi ro z z z z z z z z z z z z z z z z z z ở mức thấp nhất đồng thời phát huy được tối đa kỹ năng chuyên môn của từng vị trí z z z z z z z z z z z z z z z z z z z cán bộ nghiệp vụ. z z z z Xây dựng hạn mức tín dụng z z z z z z Xác định hạn mức tín dụng đối với khách hàng là một công cụ rất hiệu quả z z z z z z z z z z z z z z z z trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng của NHTM. Hạn mức tín dụng của một khách z z z z z z z z z z z z z z z z z z hàng là tổng mức dư nợ tín dụng tối đa mà ngân hàng có thể chấp nhận giao dịch đối z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z với khách hàng đó trong 1 thời kỳ. Tổng mức dư nợ tín dụng đề cập trong hạn mức z z z z z z z z z z z z z z z z z z z tín dụng gồm: dư nợ cho vay, số dư bảo lãnh, và L/C miễn ký quỹ, cho vay chiết z z z z z z z z z z z z z z z z z z z khấu, cho vay thấu chi. Hạn mức tín dụng được xác định trên cơ sở chính sách tín z z z z z z z z z z z z z z z z z z dụng từng thời kỳ, xếp hạng tín dụng của doanh nghiệp dựa trên đánh giá mức độ rủi z z z z z z z z z z z z z z z z z z