Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Nhu cầu thành đạt trong học tập của sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:191

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định thực trạng nhu cầu thành đạt trong học tập của sinh viên và các yếu tố ảnh hưởng ến nhu cầu thành đạt trong học tập của sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội. Từ đó đề xuất một số kiến nghị nhằm thúc ẩy nhu cầu thành đạt trong học tập cho sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tâm lý học: Nhu cầu thành đạt trong học tập của sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -----------o0o----------- TRƢƠNG THỊ NHÃ NHU CẦU THÀNH ĐẠT TRONG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tâm lý học HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -----------o0o----------- TRƢƠNG THỊ NHÃ NHU CẦU THÀNH ĐẠT TRONG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Tâm lý học xã hội Mã số: 60310401 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đặng Thanh Nga HÀ NỘI - 2016
I Đ N T i xin c m o n ây là c ng tr nh nghiên c u c riêng t i ƣới s hƣớng ẫn c PGS.TS Đặng Th nh Ng – Trƣờng Đại học Luật Hà Nội. C c số li u, ết quả nêu trong luận văn là trung th c và chƣ t ng ƣ c c ng ố trong t một c ng tr nh nào h c. T c ả u v Tr T N
L I CẢ ƠN Với t m lòng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS.TS Đặng Thanh Nga, ngƣời ã giúp ỡ em trong suốt thời gian qua. S hƣớng dẫn tận t nh, chu oc c ã giúp em hoàn thành ề tài này. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành c a mình tới các thầy c gi o và c c ạn sinh viên Trƣờng Đại học Công nghi p Hà Nội, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Trƣờng Đại học Luật Hà Nội ã cho em những ý kiến quý báu và tạo iều ki n giúp ỡ em hoàn thành luận văn. Do iều ki n và năng l c c a bản thân nên luận văn c a em chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, r t mong nhận ƣ c s nhận xét và góp ý c a các thầy c và c c ạn ể ề tài ƣ c hoàn thi n hơn. Một lần nữa em xin chân thành cảm !
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU STT Tên bảng Trang 1 ảng . : T ng h p h ch thể nghiên c u 47 Bảng 3.1: Các giá trị thành ạt trong học tập mà sinh viên 2 61 hƣớng ến theo khu v c sống Bảng 3.2: Động cơ thành ạt trong học tập mà sinh viên 3 63 hƣớng ến Bảng 3.3. Nhận th c về iều ki n và phƣơng ti n p ng 4 67 nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên Bảng 3.4. S hài lòng về những kết quả ạt ƣ c trong quá 5 69 trình học tập hƣớng ến s thành ạt c a sinh viên Bảng 3.5. S hài lòng về những kết quả ạt ƣ c trong quá 6 trình học tập hƣớng ến s thành ạt c a sinh viên theo 73 khu v c sống Bảng 3.6. Th i ộ c a sinh viên trong quá trình học tập 7 76 hƣớng ến s thành ạt Bảng 3.7. Hành ộng thƣờng th c hi n trong quá trình học 8 79 tập hƣớng ến s thành ạt c a sinh viên Bảng 3.8: Tƣơng qu n giữa nhận th c, th i ộ và hành 9 83 ộng ảng 3.9: C c mặt iểu hi n nhu cầu thành ạt c sinh 10 84 viên Bảng 3.10: Các yếu tố ch quan ảnh hƣởng ến nhu cầu 11 89 thành ạt trong học tập c a sinh viên Bảng 3.11: Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng ến các mặt 12 92 nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên 13 Bảng 3.12. Bi n ph p thúc ẩy nhu cầu thành ạt trong học 95
tập c a sinh viên Bảng 3.13: S cần thiết và tính khả thi c a các bi n pháp 14 h nh thành và thúc ẩy nhu cầu thành ạt trong học tập cho 98 sinh viên
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên bảng Trang Biểu ồ 3.1 Mục ích học tập hƣớng ến các giá trị thành 1 57 ạt c a sinh viên Biểu ồ 3.2: Những giá trị thành ạt trong học tập mà 2 59 sinh viên hƣớng ến Biểu ồ 3.3: Cách giải quyết hó hăn trong qu tr nh học 3 87 tập c a sinh viên
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TR NG ĐỀ TÀI STT Chữ viết tắt Nội dung chữ viết tắt 1 ĐH Đại học 2 ĐLC Độ l ch chuẩn 3 ĐT Điểm trung bình 4 KHXH và NV Khoa học xã hội và nhân văn 5 STT Số th t 6 SYK Số ý kiến 7 r H số tƣơng qu n 8 p M c ý nghĩ
MỤC LỤC LỜI C M ĐO N LỜI CẢM ƠN D NH MỤC C C ẢNG D NH MỤC C C IỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Ơ Ở UẬN VỀ NHU ẦU THÀNH ĐẠT TR NG HỌ TẬ Ủ SINH VIÊN .......................................................................... 6 1.1T ng quan nghiên c u về nhu cầu và nhu cầu thành ạt .............................. 6 1.1.1Các công trình nghiên c u về nhu cầu ....................................................... 6 1.1.2 Các công trình nghiên c u về nhu cầu thành ạt .................................... 11 1.2 Một số v n ề lý luận cơ ản về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên ................................................................................................................... 17 1.2.1 Nhu cầu ................................................................................................... 17 1.2.2 Hoạt ộng học tập c a sinh viên ............................................................. 24 1.2.3 Nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên ....................................... 30 1.3 Các mặt biểu hi n về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên ........ 35 1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng ến nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên 37 1.4.1 Các yếu tố ch quan ................................................................................ 37 1.4.2 Yếu tố khách quan ................................................................................... 40 Tiểu kết chƣơng ............................................................................................. 42 2. TỔ CHỨ VÀ HƯƠNG HÁ NGHIÊN ỨU .................. 43 2.1. Vài nét về khách thể nghiên c u ............................................................... 43 2.2. T ch c nghiên c u ................................................................................... 45 2.2.1 Tiến trình nghiên c u .............................................................................. 45 2.2.2. Nội dung nghiên c u .............................................................................. 48 .3. Phƣơng ph p nghiên c u........................................................................... 48
.3. . Phƣơng ph p nghiên c u lý luận............................................................ 48 .3. . Phƣơng ph p phỏng v n sâu .................................................................. 48 .3.3. Phƣơng ph p hỏi ý kiến chuyên gia ....................................................... 49 .3.4. Phƣơng ph p iều tra bằng phiếu trƣng cầu ý kiến ............................... 49 2.3.5. Phƣơng ph p thống kê toán học và c ch nh gi ................................. 52 .3.6. Th ng nh gi ...................................................................................... 52 Tiểu kết chƣơng ............................................................................................. 54 3. THỰC TRẠNG NHU CẦU THÀNH ĐẠT TRONG HỌC TẬP CỦA INH VIÊN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........... 55 3.1. Th c trạng nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên ....................... 55 3.1.1. Nhận th c c a sinh viên về s thành ạt trong học tập ......................... 54 3. . Th i ộ c a sinh viên trong quá trình học tập hƣớng ến s thành ạt . 68 3.1.3 Hành ộng c a sinh viên trong quá trình học tập hƣớng ến s thành ạt .. 78 3.1.4 Cách giải quyết hó hăn c a sinh viên khi gặp phải hó hăn trong qu trình học tập...................................................................................................... 86 3.2 Các yếu tố ảnh hƣởng ến nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên 89 3.2.1 Các yếu tố ch quan ................................................................................ 89 3.2.2 Các yếu tố khách quan ............................................................................ 92 3.3 Các bi n ph p thúc ẩy nhu cầu thành ạt trong học tập cho sinh viên .... 94 Tiểu kết chƣơng 3........................................................................................... 101 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................... 103 Phụ lục
Ở ĐẦU ý do c ọ đề tà Trong quá trình tồn tại và phát triển c m nh con ngƣời luôn có những òi hỏi t t yếu về cả vật ch t và tinh thần, ó chính là những nhu cầu mà con ngƣời òi hỏi cần phải ƣ c p ng. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu c a con ngƣời ngày càng c o, con ngƣời không chỉ òi hỏi “ăn no, mặc m” mà hƣớng ến những nhu cầu c o hơn nhƣ “ăn ngon, mặc ẹp”, ƣ c thành công và ƣ c mọi ngƣời th a nhận. Trong h thống nhu cầu c con ngƣời, nhu cầu thành ạt giữ một vị trí vô cùng quan trọng trong vi c thúc ẩy con ngƣời nỗ l c vƣơn tới những thành công trong cuộc sống. Sinh viên là l c lƣ ng to lớn c a xã hội, là nguồn l c mạnh mẽ thúc ẩy s phát triển xã hội hi n tại và là ch nhân tƣơng l i c t nƣớc. Hoạt ộng học tập ở ại học c a sinh viên có s khác bi t rõ nét với hoạt ộng học tập c a học sinh ph thông, hoạt ộng ch ạo c a sinh viên là học tập có tính ch t nghề nghi p, chuẩn bị tích c c cho l o ộng nghề nghi p s u này. Nhƣ vậy, có thể th y nhu cầu thành ạt trong học tập là một trong những nhu cầu c o ể sinh viên khẳng ịnh bản thân. Do ó, nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên có vai trò ặc bi t quan trọng ối với vi c hình thành một lớp ngƣời l o ộng ch t lƣ ng cao. Hà Nội là trung tâm văn hó , inh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật c a cả nƣớc; nơi có hằng trăm vi n nghiên c u, trƣờng ại học, học vi n, cao ẳng c a cả nƣớc tập trung tại ây, ặc bi t là những trƣờng ng hàng ầu c a quốc gia. H thống c c trƣờng ại học, c o ẳng trên ịa bàn thành phố Hà Nội trong những năm qu ã góp phần cung c p một số lƣ ng lớn tri th c, cán bộ và l o ộng có tr nh ộ cao cho toàn quốc, góp phần nâng cao vị thế c a Vi t N m trên trƣờng quốc tế. Vi c sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội hình thành và phát triển nhu cầu thành ạt trong học tập sẽ tạo ộng l c cho c c em trong qu tr nh lĩnh hội tri th c, kỹ năng, ỹ xảo nghề nghi p tạo 1
tiền ề thuận l i ể các em trở thành những chuyên gia giỏi trong tƣơng l i hi r trƣờng. Những năm trở lại ây, nhịp ộ phát triển kinh tế c t nƣớc ta diễn ra khá mạnh mẽ. S phát triển nhanh chóng về kinh tế òi hỏi mỗi ngƣời dân Vi t Nam phải không ng ng nỗ l c vƣơn lên trong c ng vi c, học tập ể p ng yêu cầu ngày càng cao c a xã hội. Trong bối cảnh hội nhập và gi o lƣu quốc tế hi n nay, vi c nghiên c u về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên c c trƣờng ại học óng trên ịa bàn thành phố Hà Nội ể tìm hiểu th c trạng nhu cầu này c c c em, ề xu t những bi n pháp tâm lý – giáo dục nhằm ích thích, thúc ẩy nhu cầu thành ạt cho sinh viên hi n n y có ý nghĩ quan trọng và c p thiết góp phần nâng cao ch t lƣ ng học tập cho sinh viên c c trƣờng ại học trên ịa bàn thành phố Hà Nội. Vi c nghiên c u nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên không chỉ có ý nghĩ lý luận mà nó còn có ý nghĩ th c tiễn vô cùng to lớn, bởi v n ề nhu cầu thành ạt giữ một vị trí quan trọng trong c u trúc nhân cách, là cơ sở ể lý giải c c ộng l c thúc ẩy hành vi con ngƣời. Nghiên c u một cách sâu sắc và toàn di n, có h thống về nhu cầu thành ạt c a sinh viên sẽ cho chúng t có c i nh n úng ắn về v n ề này, t ó có thể ề ra những bi n ph p thúc ẩy và phát triển phù h p hoạt ộng học tập cho sinh viên. Những nghiên c u về nhu cầu thành ạt ở sinh viên nói chung và sinh viên ại học nói riêng ƣới góc ộ tâm lý học ở Vi t Nam hi n chƣ nhiều. Trong ó, c c hƣớng nghiên c u mới tập trung nghiên c u ến nhu cầu thành ạt nói chung mà chƣ i nghiên c u sâu về nhu cầu thành ạt trong c c lĩnh v c cụ thể. Đặc bi t là trong lĩnh v c học tập c sinh viên chƣ ƣ c quan tâm nghiên c u một c ch ầy , có h thống so với ý nghĩ th c tiễn mà nó mang lại. Vì vậy, nghiên c u về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội không chỉ có giá trị về mặt lý luận mà còn có giá trị quan trọng về mặt th c tiễn. 2
Xu t phát t những lý do trên, chúng tôi l a chọn nghiên c u ề tài “Nhu cầu thành đạt trong học tập của sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội”. 2 ục đíc ê cứu X c ịnh th c trạng nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên và các yếu tố ảnh hƣởng ến nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. T ó, ề xu t một số kiến nghị nhằm thúc ẩy nhu cầu thành ạt trong học tập cho sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. 3 Đố t ợ ,k c t ể và p ạm v ê cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Biểu hi n nhu cầu thành ạt trong học tập c sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội 3.2 Khách thể nghiên cứu Do khuôn kh thời gian có hạn nên ề tài chỉ nghiên c u sinh viên ng học tại 3 trƣờng ại học trên ịa bàn thành phố Hà Nội, gồm: Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Trƣờng Đại học Công Nghi p Hà Nội. 3.3 Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung nghiên c u: Nhu cầu thành ạt trong học tập c sinh viên ƣ c thể hi n qua nhiều mặt, tuy nhiên trong ề tài này, chúng tôi tập trung vào vi c làm rõ một số biểu hi n c a nhu cầu thành ạt trong hoạt ộng học thể hi n qua mặt nhận th c, th i ộ và hành ộng c sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. - Về khách thể nghiên c u, tiến hành khảo sát 315 sinh viên c a 3 trƣờng, cụ thể nhƣ s u: + 0 sinh viên Trƣờng Đại học Công Nghi p Hà Nội + 0 sinh viên Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn + 04 sinh viên Trƣờng Đại học Luật Hà Nội 3
- Đề tài tiến hành khảo sát 20 giảng viên c c c trƣờng ại học trên ịa bàn thành phố Hà Nội. 4 G ả t uyết k oa ọc Sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội ã có nhu cầu thành ạt trong học tập nhƣng còn th p. Nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên chịu s t c ộng c a nhiều yếu tố h c nh u, trong ó những yếu tố ch qu n nhƣ nhƣ nỗ l c ý chí c a bản thân, s say mê chuyên môn, h ng thú học tập là những yếu tố có ảnh hƣởng lớn nh t tới nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên. 5 N ệm vụ ê cứu - H thống hó cơ sở lý luận về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên. - Khảo sát th c trạng biểu hi n nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội và những yếu tố ảnh hƣởng ến nhu cầu thành ạt trong học tập c sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. - Đề xu t một số kiến nghị nhằm góp phần nâng cao nhu cầu thành ạt trong học tập cho sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. 6 p p ê cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phƣơng ph p nghiên c u lý luận ể thu thập, ọc, t ng h p nghiên c u lý luận về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Đây là phƣơng ph p ch yếu c ề tài nhằm tìm hiểu nhu cầu thành ạt trong học tập c sinh viên trên ịa bàn thành phố Hà Nội. 6.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Tiến hành tr o i với sinh viên c c c trƣờng Đại học, tiến hành nghiên c u nhằm tìm hiểu sâu thêm những thông tin mà trong bảng hỏi chƣ h i th c ƣ c. 4
6.3 Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến nh gi c a các chuyên gia về lĩnh v c Tâm lý học, am hiểu về nhu cầu thành ạt ể xem xét, x c ịnh tiêu chí nh gi nhu cầu thành ạt trong học tập; s cần thiết và tính khả thi c a các bi n ph p ƣ c ề xu t trên cơ sở ó ề xu t kiến nghị về các bi n ph p h nh thành và thúc ẩy nhu cầu thành ạt trong học tập cho sinh viên. 6.4. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Khi xử lý số li u, ề tài sử dụng phần mềm SPSS 16.0 với mục ích tìm hiểu một số th ng tin nhƣ: Tỉ l phần trăm, iểm trung bình, mối tƣơng quan giữa các mặt nhận th c, th i ộ và hành ộng, các yếu tố ảnh hƣởng … 7 ấu trúc u v Ngoài phần mở ầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài li u tham khảo và phụ lục, luận văn có ố cục gồm 3 chƣơng: Chƣơng : Cơ sở lý luận về nhu cầu thành ạt trong học tập c a sinh viên Chƣơng : T ch c và phƣơng ph p nghiên c u Chƣơng 3: Kết quả nghiên c u 5
Ơ Ở UẬN VỀ NHU ẦU THÀNH ĐẠT TR NG HỌ TẬ Ủ SINH VIÊN Tổ qua ê cứu về u cầu và u cầu t à đạt 1.1.1 Các công trình nghiên cứu về nhu cầu 1.1.1.1 Nghiên cứu ở nước ngoài Nhu cầu ã ƣ c bắt ầu tiến hành nghiên c u t thế kỷ th XIX bởi W.Kohler. Ethorndile, N.E.Miller. Các tác giả nghiên c u nhu cầu ở ộng vật, các kiểu hành vi c a con vật ƣ c thúc y bởi nhu cầu. Họ ã giải thích mối liên h giữa kích thích và phản ng c cơ thể bằng cái gọi là “luật hi u ng” và t ó hẳng ịnh nhu cầu cơ thể quyết ịnh hành vi [dẫn theo 12, tr. 4]. Henry Murray khi nghiên c u v n ề nhu cầu thì khẳng ịnh nhu cầu là một t ch c cơ ộng hƣớng dẫn và thúc ẩy hành vi. Nhu cầu ở mỗi ngƣời khác nhau về cƣờng ộ, m c ộ, ồng thời các loại nhu cầu chiếm ƣu thế cũng h c nh u ở mỗi ngƣời. Ông ƣ r ảng phân loại nhu cầu c a con ngƣời bao gồm 20 nhu cầu cụ thể nhƣ nhu cầu thành ạt, tôn trọng, vui chơi, t v , n toàn… Do ảnh hƣởng c a phân tâm học ng ã cho rằng, nhu cầu quy ịnh xu hƣớng nhân c ch ều xu t phát t những libido vô th c. Tuy nhiên, ng ã ƣ r một qu n iểm tiến bộ về nhu cầu: Thể nghi m n ầu c a nhu cầu là cảm gi c ăn hoăn lu n m ảnh nhƣ con ngƣời có thiếu thốn một c i g ó. Nó là s cần thiết c a ch thể cần cho hoạt ộng sống và vì thế gây cho ch thể một m c ộ tích c c nh t ịnh. Carl Rogers nhà trị li u tâm lý n i tiếng với li u ph p “thân ch trọng tâm” trong nghiên c u c m nh ã ề cập ến vai trò c a nhu cầu về s quan tâm tích c c tới vi c phát triển “c i t i” c a trẻ. Nhu cầu về s quan tâm tích c c ƣ c hiểu là nhu cầu ƣ c th a nhận, ƣ c yêu thƣơng, ƣ c ng hộ t những ngƣời h c, ặc bi t t mẹ và những ngƣời thay thế khi trẻ ở tu i sơ sinh. Hành vi c a trẻ ƣ c iều khiển tu thuộc vào tính ch t, nội dung và 6
m c ộ c a s th a nhận, yêu thƣơng và ng hộ mà trẻ nhận ƣ c t những ngƣời h c. Ông cũng nh n mạnh, nhu cầu về s quan tâm tích c c có tính ch t tƣơng hỗ. Khi một ngƣời t òi hỏi mình phải làm vi c ể p ng nhu cầu c i ó về s quan tâm tích c c th ngƣ c lại chính họ cũng cảm th y nhu cầu c a mình về s quan tâm tích c c cũng ƣ c ngƣời ó làm thoả mãn [dẫn theo 12, tr. 7]. Vroom, ại di n cho hƣớng tiếp cận nhu cầu với tƣ c ch là ộng cơ thúc ẩy ã ƣ r một lý thuyết ng lƣu ý là: Lý thuyết Động cơ thúc ẩy theo hi vọng. Vroom cho rằng: Động cơ thúc ẩy con ngƣời làm vi c ƣ c quy ịnh bởi giá trị mà họ ặt vào kết quả cố gắng c a họ (dù là tích c c hay tiêu c c) ƣ c nhân thêm bởi niềm tin mà họ cho rằng s cố gắng c a họ sẽ ƣ c hỗ tr th c s ể ạt ƣ c mục tiêu [2, tr. 109]. Uzn tze là ngƣời ầu tiên trong Tâm lý học Xô Viết nghiên c u về nhu cầu. Ông là ngƣời khám phá ra mối quan h giữa nhu cầu và hành vi. Ông cho rằng, không có gì có thể ặc trƣng cho một cơ thể sống hơn s có mặt c a nó ở nhu cầu, ó là cội nguồn c a tính tích c c. Nhu cầu là yếu tố quyết ịnh tạo ra tính tích c c, nhu cầu xây d ng xu hƣớng, hành vi [dẫn theo 12, tr. 8]. X.L. Rubinstein khẳng ịnh, nhu cầu c con ngƣời thể hi n mối quan h c con ngƣời với thế giới xung qu nh. Con ngƣời luôn phải hoạt ộng nhằm p ng những nhu cầu nh t ịnh, nhu cầu là s òi hỏi về c i g ó nằm ngoài ch thể. “C i g ó” chính là ối tƣ ng c a nhu cầu, có khả năng em lại s thoả mãn nhu cầu thông qua hoạt ộng c a ch thể. Vì vậy, theo ông phải thống nh t yếu tố khách quan với yếu tố ch quan trong quá trình hoạt ộng nhằm thoả mãn nhu cầu. Khả năng p ng những òi hỏi y v a phụ thuộc vào ối tƣ ng trong những iều ki n cụ thể v a phụ thuộc vào năng l c c a chính ch thể. Nhu cầu con ngƣời v a mang tính thụ ộng v a mang tính tích c c. Tính thụ ộng c a nhu cầu thể hi n ở chỗ khả năng thoả mãn nhu cầu l thuộc vào chính thế giới, ối tƣ ng tồn tại trong hi n th c khách quan. Tính tích c c c a nhu cầu thể hi n nhu cầu thúc ẩy ch thể tích 7
c c hoạt ộng tìm kiếm cách th c, phƣơng ti n, iều ki n, ối tƣ ng nhằm thoả mãn nó. Tính tích c c c a nhu cầu thể hi n cao, th p tu thuộc vào m c ộ c a nhu cầu. Ở m c ộ ý hƣớng tính tích c c th p nh t, c o hơn là m c ộ ý muốn và cao nh t là m c ộ ý ịnh [dẫn theo 12, tr. 8 - 9]. A.N.Leonchiep cho rằng: Cũng nhƣ những ặc iểm tâm lý khác c a con ngƣời, nhu cầu cũng có nguồn gốc trong hoạt ộng th c tiễn. Theo ông, nhu cầu th c s bao giờ cũng có tính ối tƣ ng: “Một nhu cầu th c s bao giờ cũng là nhu cầu về một c i g ó”. Nói c ch h c, một nhu cầu th c s bao giờ ối tƣ ng c nó cũng ƣ c x c ịnh rõ ràng. Khi mới xu t hi n, nhu cầu chỉ là một trạng thái thiếu thốn về một c i g ó còn chƣ ƣ c ch thể xác ịnh một cách rõ ràng mà ông gọi là “trạng thái có tính ch t nhu cầu” ch chƣ phải là “một nhu cầu th c s ”. Lúc này nhu cầu còn “chƣ iết ến” ối tƣ ng c nó, ối tƣ ng này phải ƣ c ch thể phát lộ ra. Chỉ chờ kết quả c a s phát lộ này nhu cầu mới có ƣ c tính vật thể (tính ối tƣ ng, nội dung tâm lý) c a nó, mới trở thành “một nhu cầu th c s ” [dẫn theo 12, tr. 9]. Nhu cầu, với tính ch t là s c mạnh nội tại thì chỉ có thể ƣ c th c thi trong hoạt ộng. Lúc ầu nhu cầu chỉ xu t hi n nhƣ là một iều ki n, một tiền ề cho hoạt ộng, chỉ ến khi ch thể th c s bắt ầu hành ộng với ối tƣ ng thì lập t c xảy ra s biến hoá c a nhu cầu, nó không còn tồn tại một cách tiềm tàng. S phát triển c a hoạt ộng càng i x o nhiêu th nhu cầu càng chuyển hoá b y nhiêu thành kết quả c a hoạt ộng. Ông ã phê ph n vi c tách nhu cầu ra khỏi hoạt ộng v nhƣ vậy sẽ coi nhu cầu là iểm xu t phát c a hoạt ộng, mối liên h giữa hoạt ộng và nhu cầu ƣ c ông mô tả bằng sơ ồ: hoạt ộng – nhu cầu – hoạt ộng. Luận iểm này p ng ƣ c qu n iểm macxit về nhu cầu khi cho rằng nhu cầu c con ngƣời ƣ c sản xu t ra. Ông còn cho rằng: nhu cầu c con ngƣời mang bản ch t xã hội, nhu cầu c con ngƣời không chỉ ƣ c sản xu t r mà còn ƣ c cải biến ngay trong quá trình sản xu t và tiêu thụ, và ó là m u chốt ể hiểu ƣ c bản ch t nhu cầu c con ngƣời. 8
Khi xem xét mối quan h giữa nhu cầu với ộng cơ, Leonchiev cho rằng hi mà ối tƣ ng c a nhu cầu xu t hi n, c i mà ƣ c nhận biết ( ƣ c cảm nhận, ƣ c hình dung, hoặc ƣ c tƣ uy) th có ƣ c ch c năng thúc ẩy, hƣớng dẫn hoạt ộng, t c là trở thành ộng cơ. Nội ung ối tƣ ng c a nhu cầu chính là ối tƣ ng c a hoạt ộng, một hoạt ộng diễn ra bao giờ cũng hƣớng vào vi c ạt mục ích h y ạt kết quả nh t ịnh nào ó. Động cơ hoạt ộng chính là “một c i h ch qu n mà trong ó nhu cầu tìm th y bản thân mình trong những iều ki n nh t ịnh, cái khách quan y làm cho hoạt ộng thành hoạt ộng có ối tƣ ng...” [9, tr. 273]. Erich Fromm, nhà phân tâm học mới quan ni m rằng: “Nhu cầu tạo ra cái t nhiên c con ngƣời. Đó là những nhu cầu: nhu cầu quan h ngƣời – ngƣời; Nhu cầu tồn tại “c i tâm” con ngƣời; nhu cầu ồng nh t bản thân và xã hội với dân tộc, giai c p, tôn giáo; nhu cầu về s bền vững và hài hoà; nhu cầu nhận th c, nghiên c u. Những nhu cầu này là thành phần tạo nên nhân c ch” [dẫn theo 12, tr. 5]. Nhà tâm lý học Mỹ . M slow ã ƣ r luận thuyết th bậc về nhu cầu, ộng cơ vào năm 954. Theo ng con ngƣời có 5 nhu cầu gốc (những nhu cầu h c ều là phát sinh t những nhu cầu này) mang tính bẩm sinh ƣ c sắp xếp thành th bậc t th p lên cao, chúng hoạt ho và iều khiển hành vi con ngƣời, gồm có: nhu cầu sinh lý: ăn uống, tình dục; nhu cầu an toàn: s an toàn, trật t và n ịnh; nhu cầu ƣ c ch p nhận và yêu thƣơng; nhu cầu ƣ c tôn trọng và nhu cầu t thể hi n. Maslow mô tả những nhu cầu này nhƣ ản năng t nhiên (chịu ảnh hƣởng lớn c a di truyền). Những nhu cầu này tuy là bẩm sinh nhƣng những hành vi mà ta th c hi n ể thoả mãn chúng thì ở mỗi ngƣời mỗi khác và phải ƣ c học tập, rèn luy n. M slow ƣ r h nh ảnh c i th ng ể diễn tả lý thuyết này vì theo ông muốn phát triển nhu cầu ở bậc c o hơn th ít nh t nhu cầu ở bậc th p hơn (liền kề) phải ƣ c thoả mãn ến m c ộ nh t ịnh. Vi c thoả mãn nhu cầu ở bậc th p hơn sẽ ích thích ngƣời t nghĩ tới vi c phải thoả 9
mãn những nhu cầu ở bậc c o hơn. V vậy theo ông, về nguyên tắc ở cùng một thời iểm chỉ có một nhu cầu chiếm vị trí n i trội trong nhân cách c a mỗi ngƣời. S phát triển c a mỗi nhu cầu trong th ng ều phụ thuộc vào những nhu cầu h c có ƣ c thoả mãn hay không. Maslow gọi những nhu cầu ở bậc thang th p là những nhu cầu bị thiếu hụt ( h ng ƣ c thoả mãn dễ gây ra s thiếu hụt cho cơ thể). Trái lại những nhu cầu ở bậc thang cao do ít cần thiết cho s tồn tại nên vi c thoả mãn những nhu cầu này có thể trì hoãn (không nh t thiết phải thoả mãn ngay). Tuy nhiên, vi c thoả mãn những nhu cầu ở bậc thang cao lại quan trọng cho s phát triển c a cá nhân nên Maslow gọi các nhu cầu này là nhu cầu phát triển. Nó có tác dụng kích thích s xu t hi n những nhu cầu mới hƣớng tới s hoàn thi n con ngƣời qua s tham gia vào những hoạt ộng có tính thách th c ngày một nhiều hơn [dẫn theo 12, tr. 6]. 1.1.1.2 Nghiên cứu ở Việt Nam Ở Vi t Nam, một số công trình nghiên c u nhu cầu trên khách thể là học sinh, sinh viên và một số nhóm quần chúng nhân ân ã ƣ c th c hi n trong các khóa luận, luận văn, luận án c a sinh viên, học viên cao học và nghiên c u sinh … C c c ng tr nh ở Vi t Nam góp phần làm rõ thêm lí luận nhu cầu c a Tâm lý học Mác-xít trong c c lĩnh v c th c tiễn ặc bi t là trong giáo dục. Hầu hết các công trình ở Vi t Nam nhằm phát hi n c c ặc iểm và biểu hi n c a nhu cầu trong các hoạt ộng cụ thể c con ngƣời, trên cơ sở lý thuyết và th c nghi m tìm ra giải pháp làm thỏ mãn và nâng c o hơn nữa ch t lƣ ng c a nhu cầu ó. Tác giả Trần Hi p trong tâm lý học xã hội cho rằng: “Nhu cầu là một trạng thái tâm lý xu t hi n khi cá nhân cảm th y cần phải có iều ki n nh t ịnh ể ảm bảo s tồn tại và phát triển cho mình. Trạng th i tâm lý ó ích thích con ngƣời hoạt ộng nhằm ạt ƣ c những iều mình mong muốn”. [dẫn theo 12, tr. 16]. 10