Luận văn Thạc sĩ Thông tin Thư viện: Nghiên cứu xây dựng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích thực trạng của thư viện đã thực nghiệm một thời gian, luận văn đề xuất mô hình thư viện tối ưu tại đơn vị xuất bản và phát hành Oopsy. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Thông tin Thư viện: Nghiên cứu xây dựng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- CHU THỊ HUYỀN MY NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN Hà Nội-2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- CHU THỊ HUYỀN MY NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thƣ viện Mã số: 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI THANH THỦY Hà Nội-2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------- CHU THỊ HUYỀN MY NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thƣ viện Mã số: 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN XÁC NHẬN HỌC VIÊN ĐÃ CHỈNH SỬA THEO GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Chủ tịch hội đồng chấm LVTS TS. Bùi Thanh Thủy PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Thanh Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện và hoàn thành trên cơ sở được người hướng dẫn khoa học đóng góp ý kiến về các vấn đề nghiên cứu. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm về công trình nghiên cứu. Tác giả Chu Thị Huyền My
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo giảng dạy ở Khoa Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình chỉ bảo, góp ý cho tôi suốt thời gian đào tạo Cao học tại Nhà trường. Đặc biệt, tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo TS. Bùi Thanh Thủy, người đã tận tình hướng dẫn, tạo mọi điều kiện giúp đỡ để tôi hoàn thành Luận văn. Đồng thời, tôi xin cảm ơn Thủ trưởng, Ban lãnh đạo, các đồng chí, đồng nghiệp tại Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Phòng Thông tin - Tư liệu đã cử tôi đi đào tạo Cao học, hết sức tạo điều kiện cho tôi học tập và thực hiện công trình nghiên cứu. Tôi cũng xin được cảm ơn anh chị em trong Cộng đồng Oopsy, những người đã đồng hành và hỗ trợ tôi khảo sát, thực nghiệm và làm các công việc cần thiết. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn người thân, bạn bè đã ủng hộ, động viên và tạo điều kiện giúp tôi thực hiện đề tài này. Luận văn khó tránh khỏi thiếu sót do năng lực còn hạn chế của bản thân. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô giáo, đồng nghiệp để Luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 11 tháng 12 năm 2019 Tác giả Chu Thị Huyền My
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 7 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 8 3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 12 4. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 12 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 13 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................. 13 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ................................................... 14 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu ........................................................................ 14 9. Cấu trúc của luận văn .................................................................................. 14 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH .... 15 1.1 Cơ sở lý luận ............................................................................................ 15 1.1.1 Khái niệm xây dựng mô hình thư viện ................................................... 15 1.1.2 Tổ chức và hoạt động trong mô hình thư viện ....................................... 18 1.1.3 Các yếu tố ảnh hưởng tới xây dựng mô hình thư viện .......................... 21 1.2 Giới thiệu đơn vị xuất bản và phát hành sách...................................... 24 1.2.1 Lịch sử hình thành, phát triển ................................................................ 24 1.2.2 Chức năng, nhiệm vụ.............................................................................. 25 1.3 Vai trò của thƣ viện và việc xây dựng mô hình thƣ viện đối với đơn vị xuất bản và phát hành sách .......................................................................... 26 1.3.1 Vai trò của thư viện đối với đơn vị xuất bản và phát hành sách ........... 26 1.3.2 Vai trò của việc xây dựng mô hình thư viện đối với đơn vị xuất bản và phát hành sách ................................................................................................ 28 1.4 Đặc thù các nguồn lực cho việc xây dựng mô hình thƣ viện ............... 29 1.4.1 Điểm mạnh ............................................................................................. 29 1
1.4.2 Điểm yếu................................................................................................. 30 1.4.3 Cơ hội ..................................................................................................... 31 1.4.4 Thách thức .............................................................................................. 31 1.5 Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng tới việc xây dựng mô hình thƣ viện ... 32 1.5.1 Chính sách về thư viện ........................................................................... 32 1.5.2 Nguồn kinh phí ....................................................................................... 33 1.5.3 Chính sách phát triển của đơn vị ........................................................... 34 1.5.4 Nhận thức của người quản lý ................................................................. 35 CHƢƠNG 2: THIẾT KẾ MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY ..................................................... 38 2.1 Thiết kế mô hình tổ chức thƣ viện ......................................................... 38 2.1.1 Cơ cấu tổ chức ....................................................................................... 38 2.1.2 Nguồn nhân lực ...................................................................................... 39 2.1.3 Cơ sở vật chất......................................................................................... 40 2.2 Thiết kế mô hình hoạt động thƣ viện .................................................... 41 2.2.1 Bổ sung vốn tài liệu ................................................................................ 41 2.2.2 Xử lý tài liệu ........................................................................................... 43 2.2.3 Tổ chức và bảo quản tài liệu .................................................................. 45 2.2.4 Phục vụ người dùng ............................................................................... 46 2.2.5 Truyền thông marketing ......................................................................... 47 2.3 Mối quan hệ tƣơng hỗ giữa thƣ viện với các bộ phận, tổ chức khác ..... 48 CHƢƠNG 3: ỨNG DỤNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY ..................................................... 52 3.1 Thời gian và quy trình ứng dụng mô hình ........................................... 52 3.2 Thực trạng ứng dụng mô hình tổ chức thƣ viện .................................. 52 3.2.1 Cơ cấu tổ chức ....................................................................................... 52 3.2.2 Nguồn nhân lực ...................................................................................... 54 2
3.2.3 Cơ sở vật chất......................................................................................... 54 3.3 Thực trạng ứng dụng mô hình hoạt động thƣ viện.............................. 55 3.3.1 Bổ sung vốn tài liệu ................................................................................ 55 3.3.2 Xử lý tài liệu ........................................................................................... 60 3.3.3 Tổ chức và bảo quản tài liệu .................................................................. 62 3.3.4 Phục vụ người dùng ............................................................................... 64 3.3.5 Truyền thông marketing ......................................................................... 66 3.4 Thực trạng mối quan hệ tƣơng hỗ giữa thƣ viện với các bộ phận, tổ chức khác ....................................................................................................... 67 3.5 Đánh giá hiệu quả hoạt động của thƣ viện khi áp dụng mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy .................................... 70 3.5.1 Ưu điểm .................................................................................................. 70 3.5.2 Hạn chế .................................................................................................. 76 3.5.3 Nguyên nhân của hạn chế ...................................................................... 79 CHƢƠNG 4: NHẬN XÉT THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG VÀ ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH OOPSY ............................................................................................... 81 4.1 Nhận xét thực trạng ứng dụng mô hình thƣ viện................................. 81 4.1.1 Thuận lợi ................................................................................................ 81 4.1.2 Khó khăn ................................................................................................ 82 4.2 Đề xuất mô hình thƣ viện ....................................................................... 82 4.2.1 Mô hình cơ cấu và tổ chức thư viện ....................................................... 82 4.2.2 Mô hình hoạt động thư viện ................................................................... 84 4.2.3 Đề xuất mô hình quan hệ tương hỗ với các đơn vị khác........................ 88 4.3 Điều kiện để áp dụng mô hình thƣ viện đạt hiệu quả cao ................... 90 4.3.1 Xây dựng chính sách cho thư viện ......................................................... 90 4.3.2 Nâng cao trình độ nguồn nhân lực ........................................................ 91 3
4.3.3 Đầu tư cơ sở vật chất - kỹ thuật ............................................................. 94 4.3.4 Đảm bảo tài chính .................................................................................. 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 99 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 103 XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN ........................... 135 4
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của thư viện .................................................. 39 Hình 2.2: Quy trình xử lý tài liệu tại thư viện................................................. 44 Hình 2.3: Dịch vụ của thư viện ....................................................................... 47 Hình 2.4: Sơ đồ mối quan hệ giữa thư viện với các bộ phận, tổ chức khác ... 50 Hình 3.1: Biểu đồ cơ cấu nội dung vốn tài liệu .............................................. 56 Hình 3.2: Biểu đồ tỉ lệ đáp ứng của vốn tài liệu theo nhu cầu tin .................. 72 Hình 3.3: Biểu đồ lí do người dùng biết đến thư viện .................................... 75 Hình 3.4: Biểu đồ tần suất người dùng đến thư viện ...................................... 78 Hình 4.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của thư viện .................................................. 83 Hình 4.2: Quy trình xử lý tài liệu tại thư viện................................................. 85 Hình 4.3: Sản phẩm thông tin của thư viện..................................................... 86 Hình 4.4: Dịch vụ của thư viện ....................................................................... 88 Hình 4.5: Sơ đồ mối quan hệ giữa thư viện với các bộ phận, tổ chức khác ... 89 5
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Cơ cấu ngôn ngữ vốn tài liệu.......................................................... 57 Bảng 3.2: Cơ cấu thời gian vốn tài liệu........................................................... 58 Bảng 3.3: Cơ cấu loại hình vốn tài liệu........................................................... 58 6
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách đã xuất hiện trong thời gian qua ở Việt Nam. Cùng các thư viện tư nhân, thư viện của tổ chức xã hội và đoàn thể khác, thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách có đóng góp đáng kể cho công cuộc xã hội hoá sự nghiệp thư viện. Bên cạnh đó, mô hình này còn mang những nét đặc thù với những giá trị riêng. Hệ thống thư viện với đơn vị xuất bản và phát hành sách vốn có điểm chung cùng hướng tới giúp người dân tiếp cận tri thức qua tài liệu, cụ thể ở đây là sách. Việc thành lập thư viện tại đơn vị phát hành sách có nhiều lợi thế nhất định như xây dựng và phát triển vốn tài liệu, hoạt động marketing. Hiện nay, mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách mới xuất hiện manh nha, chưa phổ biến rộng rãi. Thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành có vai trò quan trọng. Đối tượng thu được lợi ích trên hết là người dân. Thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành phục vụ cộng đồng, giúp người dân có thêm địa điểm đọc tài liệu. Người dân có thể kết hợp việc xem sản phẩm mới của đơn vị phát hành với sử dụng thư viện, khách hàng đến mua sản phẩm mới có thêm khả năng sử dụng thư viện dù trước đó chưa có ý định rõ ràng. Từ đó thư viện góp phần nâng cao văn hoá đọc, phát triển dân trí, đóng góp cho tiến bộ xã hội. Đơn vị xuất bản và phát hành cũng có lợi ích lâu dài vì được mở rộng quy mô, thu hút khách hàng. Thương hiệu, vị thế của đơn vị xuất bản và phát hành theo đó lớn mạnh hơn. Đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy đã có nguyện vọng xây dựng, phát triển thư viện từ những ngày đầu thành lập. Tuy hoạt động ở lĩnh vực kinh doanh, đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy không chú trọng lợi 7
nhuận mà luôn đặt việc phục vụ cộng đồng lên hàng đầu. Đơn vị ra đời chưa lâu song đã duy trì được việc xuất bản sách đều đặn, phát hành sách uy tín với các hoạt động đa dạng, gây được tiếng vang nhất định trong ngành kinh doanh sách. Sản phẩm sách chủ yếu của đơn vị là dòng sách tâm lí - kĩ năng dành cho người Việt Nam, có đối tượng người đọc rộng rãi, đặc biệt là giới trẻ. Đơn vị thuộc cộng đồng Oopsy, nơi dành cho các bạn yêu thích tâm lý học và tâm lý trị liệu, vốn là cộng đồng có nhiều hoạt động phong phú, sáng tạo. Bởi vậy, có thể nói rằng, đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy thực sự muốn đầu tư xây dựng, phát triển thư viện lâu dài, nghiêm túc. Mặt khác, hiện nay mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách xuất hiện ít, tự phát. Một số thư viện như thế có quy mô nhỏ, hoạt động chưa hiệu quả. Có đơn vị phát hành sách đã xây dựng thư viện rồi lại dừng hoạt động vì chưa tìm được hướng đi thích hợp. Đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy không có nhiều ví dụ thực tế để tham khảo, cần tự tìm kiếm con đường tiên phong. Nếu xây dựng mô hình thành công, rất nhiều đơn vị xuất bản và phát hành khác có thể học tập theo. Việc nghiên cứu xây dựng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành Oopsy sách nhằm giải quyết các vấn đề trên, tạo ra một mô hình tối ưu là điều rất cấp thiết. Vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Nghiên cứu xây dựng mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Từ trước tới nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu về mô hình thư viện. Các công trình nghiên cứu đã đề cập trên cả phương diện lí luận lẫn thực tiễn. Một số công trình nổi bật gần đây như sau: 2.1. Các công trình nghiên cứu ở nƣớc ngoài Liên quan trực tiếp tới việc xây dựng mô hình thư viện, một số công trình trên thế giới đã đưa ra đề xuất để tạo ra các mô hình thư viện mới. Sách 8
đưa ra chỉ dẫn xây dựng mô hình thư viện mới có cuốn “Creating the Customer-Driven Library: Building on the Bookstore Model” của tác giả Jeannette Woodward (xuất bản năm 2005). Các chỉ dẫn của cuốn sách rất chi tiết cho việc tạo ra thư viện theo mô hình hiệu sách, giúp người đọc có không gian lựa chọn như khi tới hiệu sách. Cũng có thể kể đến bài tạp chí “Building the Library Model of Three-management Two-bases” của Zhang Leishun (Tạp chí Journal of Academic Libraries, Volume 27(2), năm 2009, trang 19- 22). Công trình giới thiệu một mô hình thư viện với cách thức tổ chức và quản lý khác biệt với truyền thống, đã thực hiện tại trường đại học Trịnh Châu, Trung Quốc. Xét đến các mô hình thư viện, có khá nhiều đề tài cũng đề cập, phản ánh ở nhiều góc độ. Cuốn sách “Library Services to the Incarcerated: Applying the Public Library Model in Correctional Facility Libraries” của tác giả Sheila Clark, Erica MacCreaigh (xuất bản năm 2006) nghiên cứu cụ thể về thư viện dành cho trại giam. Đề tài luận án “A participatory library model for university libraries” của Nguyễn Linh Cường (bảo vệ năm 2014) thông qua nghiên cứu mô hình thư viện mới này tại thư viện của các trường đại học ở Việt Nam đã bảo vệ thành công tại Úc. Cùng về đề tài này, tập trung ở mặt lí luận, có bài tạp chí đồng tác giả “Establishing a Participatory Library Model: A Grounded Theory Study” (Tạp chí The Journal of Academic Librarianship, Volume 41, Issue 4, năm 2015, trang 475-487). Ngoài ra, các bài viết tạp chí về mô hình thư viện còn có “The four spaces – a new model for the public library” của Henrik Jochumsen, Casper Hvenegaard Rasmussen, Dorte Skot‐ Hansen (Tạp chí New Library World, Volume 113, năm 2012, trang 586- 597); “Embedded librarians: one library's model for decentralized service” của Gary Freiburger, Sandra Kramer (Tạp chí Journal of The Medical Library Association, Volume 97, Issue 2, năm 2009, trang 139-142); “A components 9
library system model and the support tool” của Miao Huai-kou, Liu Hui, Liu Jing, Li Xiao-bo (Tạp chí Wuhan University Journal of Natural Sciences, Volume 9, Issue 5, năm 2004, trang 722-730); “Building Bridges: A Research Library Model for Technology-Based Partnerships” của Carolyn A. Snyder, Howard Carter, Mickey Soltys (Tạp chí Resource Sharing & Information Networks, Volume 18, No. 1-2, năm 2005, trang 13-23). Các công trình nhắc tới các mô hình thư viện với các dẫn chứng chứng minh khả năng áp dụng rộng rãi vào thực tiễn. 2.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nƣớc Đã có một số công trình nghiên cứu đề xuất mô hình thư viện ở trong nước. Có thể kể đến khoá luận “Nghiên cứu đề xuất xây dựng mô hình Thư viện thực hành tại khoa Thông tin - Thư viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn” của Nguyễn Thanh Tâm (bảo vệ năm 2007). Khoá luận tìm hiểu thực trạng của phòng Tư liệu khoa Thông tin – Thư viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nhằm nghiên cứu xây dựng mô hình thư viện thực hành tại đây, nêu lên hiệu quả và tác động của mô hình thư viện đó. Ngoài ra còn có khoá luận “Nghiên cứu đề xuất xây dựng mô hình thư viện chuẩn cho hệ thống thư viện đại học Việt Nam” của Mai Mỹ Hạnh (bảo vệ năm 2003). Khoá luận này bước đầu phản ánh thực trạng hệ thống Thư viện Đại học Việt Nam cũng nhằm nghiên cứu đề xuất xây dựng mô hình thư viện đại học chuẩn, nêu ra giải pháp và kiến nghị đưa mô hình vào thực tiễn. Ở tầm vĩ mô về mô hình thư viện, một vài tác giả đã có bài nghiên cứu. Ví dụ như bài viết tạp chí “Phác thảo về mô hình thư viện cấp cơ sở ở nước ta hiện nay” của Nguyễn Hữu Giới (Tạp chí Thư viện Việt Nam, số 1, năm 2016, trang 22-26). Bài viết về mô hình một loại hình thư viện như bài viết tạp chí “Hướng đến một mô hình thư viện đại học hiện đại phục vụ chiến lược nâng cao chất lượng giáo dục đại học” của Vũ Bích Ngân (Tạp chí Thư viện 10
Việt Nam, số 1, năm 2009, trang 13-18). Các bài viết phân tích vai trò, thực trạng của các mô hình để đánh giá, đưa ra các giải pháp để hướng tới mô hình hiện đại hơn. Với các mô hình cụ thể đã xuất hiện một thời gian, có công trình nghiên cứu tìm hiểu, khảo sát, đánh giá các mô hình này. Mô hình café sách, café thư viện rất phổ biến ở Việt Nam hiện nay được quan tâm nghiên cứu từ khá lâu như khoá luận “Khảo sát và đánh giá hoạt động mô hình café - sách café - thư viện tại Việt Nam” của Phạm Thanh Thuỷ (bảo vệ năm 2008). Mô hình thư viện khác cũng được tìm hiểu như khoá luận “Tìm hiểu mô hình thư viện doanh nhân ở Việt Nam” của Đồng Thị Thu Hương (bảo vệ năm 2010), khoá luận “Tìm hiểu mô hình thư viện trong trại giam trên địa bàn Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên” của Phạm Thị Yến (bảo vệ năm 2010), khoá luận “Mô hình thư viện trường học thân thiện và việc triển khai tại một số trường tiểu học trên địa bàn các quận thành Hà Nội” của Nguyễn Ngọc Anh (bảo vệ năm 2012), luận văn “Triển khai mô hình thư viện đa năng tại trường Đại học Cảnh sát nhân dân” của Nguyễn Thị Mỹ Hương (bảo vệ năm 2017). Các đề tài đã nêu lên những đặc điểm khái quát, vai trò và thực trạng của các mô hình. Từ đó các đề tài đưa ra nhận xét về ưu nhược điểm, kiến nghị để phát triển mô hình. Bên cạnh đó, nhiều đề tài đề xuất mô hình tổ chức và hoạt động cho các thư viện. Tổ chức và hoạt động có thể coi là vấn đề nền tảng, khái quát của mỗi thư viện. Tìm hiểu tổ chức và hoạt động của một đơn vị có khoá luận “Tìm hiểu mô hình tổ chức và hoạt động tại Trung tâm Học liệu Trường Đại học RMIT Hà Nội” của Khuất Thị Yến (bảo vệ năm 2007). Giới thiệu các mô hình tổ chức và hoạt động của một loại hình thư viện có bài viết tạp chí “Một số mô hình tổ chức và hoạt động của thư viện trường phổ thông” của tác giả Đoàn Thị Thu (Tạp chí Thư viện Việt Nam, số 4, năm 2018, trang 30-35). 11
Nghiên cứu nhằm đổi mới mô hình tổ chức, hoạt động có bài viết kỷ yếu hội thảo “Đổi mới mô hình tổ chức hoạt động thông tin – thư viện trong Học viện Công nghệ Bưu chính viễn thông” của tác giả Nguyễn Văn Hành, Trần Mạnh Tuấn (Hội thảo khoa học Đổi mới tổ chức, quản lý và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thông tin - thư viện năm 2010), bài viết tạp chí “Đổi mới mô hình cơ cấu tổ chức các thư viện và trung tâm thông tin tại Việt Nam” của tác giả Nguyễn Văn Thiên (Tạp chí Thông tin - Tư liệu, số 5, năm 2017, trang 15-23). Các đề tài, bài viết đã giới thiệu về các mô hình tổ chức và hoạt động, đưa ra các luận điểm về mô hình ngày nay. Dựa trên cơ sở lí luận, đặc điểm chung, khảo sát thực trạng nhằm đề xuất mô hình tổ chức và hoạt động thích hợp cùng các luận giải về căn cứ đề xuất. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có đề tài nào nghiên cứu xây dựng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách. Điều này khẳng định đề tài “Nghiên cứu xây dựng mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy” hoàn toàn mới, không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào trong nước và nước ngoài. 3. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích thực trạng của thư viện đã thực nghiệm một thời gian, đề xuất mô hình thư viện tối ưu tại đơn vị xuất bản và phát hành Oopsy. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng mô hình thư viện là gì? - Mô hình thư viện cần được thiết kế như thế nào để phù hợp với đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy? - Ứng dụng thực tế mô hình thư viện này có ưu điểm và hạn chế gì? - Mô hình thư viện tối ưu cho đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy là như thế nào? 12
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tƣợng nghiên cứu Mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Thư viện đặt tại đơn vị phát hành sách Oopsy’s Company, nơi phân phối chính thức của sách Oopsy. Phạm vi thời gian: Từ tháng 9 năm 2017 (khi đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy được thành lập) đến nay. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu: Thực hiện dựa vào việc nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến những vấn đề chung về thư viện, xây dựng mô hình thư viện và kiến thức cơ bản về phát hành xuất bản phẩm. - Phương pháp thực nghiệm: Sau khi thiết kế mô hình thư viện, ứng dụng thực nghiệm mô hình trên thực tế để tìm ra ưu điểm, hạn chế. Làm tiền đề để đề xuất mô hình thư viện tối ưu. Kết hợp chặt chẽ với phương pháp quan sát. Xây dựng thời gian và quy trình ứng dụng thực nghiệm, phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả thực tiễn. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp người quản lý đơn vị xuất bản và phát hành sách, hai cán bộ thư viện. Bên cạnh việc phỏng vấn vào các buổi họp hàng tháng, còn phỏng vấn theo nhu cầu và có vấn đề phát sinh. Nội dung phỏng vấn tập trung vào một số yếu tố ảnh hưởng tới việc xây dựng mô hình thư viện, các vấn đề nảy sinh khi ứng dụng thực nghiệm mô hình, suy nghĩ và cảm nhận về mô hình thư viện. Đồng thời khuyến khích người được phỏng vấn đóng góp ý kiến để xây dựng mô hình thư viện tối ưu. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Trong quá trình ứng dụng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy, thu thập thông tin cơ bản, nhu cầu tin và đánh giá của người dùng về mô hình thư viện này. Kết 13
hợp phát phiếu điều tra trực tiếp cho người dùng đến thư viện với gửi bảng hỏi trực tuyến qua email tới những người dùng từng sử dụng thư viện. 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 7.1. Về mặt khoa học Góp phần làm rõ lí luận về xây dựng mô hình thư viện, đặc biệt là thư viện của đơn vị xuất bản và phát hành sách. Thể hiện vai trò của nguyên lý “Xã hội hoá sự nghiệp thư viện”. 7.2. Về mặt ứng dụng Từ việc đánh giá thực trạng ứng dụng mô hình thư viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy, đưa ra mô hình thư viện hoàn thiện hơn. Giúp mô hình thư viện của các đơn vị xuất bản và phát hành được nhiều người biết đến, tiếp tục nhân rộng trong xã hội. Từ đó nâng cao văn hóa đọc, góp phần phát triển thư viện cũng như đơn vị xuất bản và phát hành. Bên cạnh đó, đề tài trở thành tài liệu tham khảo cho những người quan tâm. 8. Dự kiến kết quả nghiên cứu Dự kiến đề tài khoảng 100 trang khổ giấy A4. Nội dung gồm 4 chương. Đề tài đáp ứng mục đích nghiên cứu đã đề ra. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần lời cảm ơn, mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 4 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Chƣơng 2: Thiết kế mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy Chƣơng 3: Ứng dụng mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy Chƣơng 4: Nhận xét thực trạng ứng dụng và đề xuất mô hình thƣ viện tại đơn vị xuất bản và phát hành sách Oopsy 14
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH THƢ VIỆN TẠI ĐƠN VỊ XUẤT BẢN VÀ PHÁT HÀNH SÁCH 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Khái niệm xây dựng mô hình thư viện Khái niệm mô hình Theo Từ điển tiếng Việt của Trung tâm từ điển học, mô hình là “vật cùng hình dạng nhưng được làm thu nhỏ lại nhiều lần, mô phỏng cấu tạo và hoạt động của một vật khác để tiện trình bày, nghiên cứu; hình thức diễn đạt hết sức gọn các đặc trưng chủ yếu của một đối tượng theo một phương tiện nào đó để nghiên cứu đối tượng ấy” [22, tr. 1003]. Theo Từ điển Oxford online [36], từ mô hình (model) có các nghĩa liên quan đến sự vật, sự việc cần được cân nhắc ở đây: “Hình đại diện ba chiều của người hoặc vật hoặc cấu trúc đưa ra, tiêu biểu là ở tỉ lệ nhỏ hơn so với nguyên bản; một thứ được sử dụng như ví dụ để làm theo hoặc bắt chước”. Theo Từ điển Cambridge online [37], từ mô hình (model - danh từ) có nghĩa liên quan đến sự vật, sự việc mà đề tài muốn tham khảo: “Cái gì đó mà bản sao có thể dựa vào vì nó là một ví dụ vô cùng tốt thuộc kiểu mẫu của nó; thứ gì đó đại diện cho một thứ khác, hoặc là đối tượng vật chất thường nhỏ hơn đối tượng thực, hoặc là mô tả đơn giản có thể được sử dụng trong sự cân nhắc”. Từ các khái niệm trên, có thể thấy rằng mô hình thường được hiểu theo hai nghĩa chính. Nghĩa đầu tiên của mô hình là vật thể, có hình dạng rõ ràng, sao chép vật gốc ở quy mô nhỏ hơn. Vật gốc cũng là vật thể hữu hình, có sẵn. Nghĩa đầu tiên của mô hình này rất thích hợp trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học kĩ thuật, đối tượng và sản phẩm mô hình hoá đều là các vật mô phỏng nhìn thấy, sờ thấy được trên thực tế. 15