Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 23

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới.Chương 23: Chẩn đoán có thai và xác định tuổi thai bò.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 23

ChÈn ®o¸n cã thai vµ x¸c ®Þnh tuæi thai bß B.M. Burns, R.G. Holtroyd, J.D. Bertram tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cã chöa kho¶ng 6 tuÇn Giíi thiÖu tuæi. ChÈn ®o¸n cã thai cung cÊp mét c«ng cô h÷u Møc ®é dÔ mµ theo ®ã chÈn ®o¸n cã thÓ thùc Ých trong qu¶n lý c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i bß hiÖn ®−îc ë mçi c¸ thÓ gia sóc ®Çu tiªn phô thÞt. Trong ch−¬ng nµy, nh÷ng lîi Ých cña kü thuéc vµo c¸c yÕu tè: thuËt nµy ®èi víi c¸c nhµ ch¨n nu«i bß vïng 1. Giai ®o¹n cã chöa. B¾c Australia còng nh− viÖc ®−a ra sù ®¸nh gi¸ c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh cã chöa 2. Sù kh¸ng cù cña gia sóc (nhu ®éng). ë bß thÞt sÏ ®−îc th¶o luËn ng¾n gän. 3. Sù kh¸ng cù cña gia sóc phô thuéc vµo Kh«ng bao giê ®−îc ®¸nh gi¸ thÊp tÇm quan tÝnh khÝ vµ ph−¬ng ph¸p cè ®Þnh gia sóc. träng cña viÖc x¸c ®Þnh tuæi thai. Tû lÖ cã chöa 4. Sè løa ®Î cña gia sóc. cña lÇn phèi gièng ®Çu tiªn, liªn quan víi tuæi cña con gièng vµ l−îng m−a, h×nh thµnh nªn Mçi mét yÕu tè, ®Æc biÖt lµ sù kh¸ng cù cña mét c¬ së cÇn thiÕt ®Ó gi¶i thÝch c¸c kÕt qu¶. gia sóc, ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é kiÓm tra sè LËp c¸c ch−¬ng tr×nh mét c¸ch hîp lý ®Ó t¸c l−îng lín bß. Nh÷ng yÕu tè bæ xung quan ®éng ®Õn tû lÖ sinh s¶n chØ cã thÓ thùc hiÖn träng h¬n bao gåm: ®−îc víi nh÷ng ghi chÐp ®Çy ®ñ. 1. ThiÕt kÕ vµ x©y dùng giãng gi¸ vµ s©n Nh÷ng lîi Ých cã thÓ ®¹t ®−îc tõ viÖc chÈn kiÓm tra. ®o¸n cã chöa hiÖu qu¶ bao gåm: 2. Nh©n c«ng s½n cã ®Ó lïa gia sóc vµ ®Ó lµm 1. Lùa chän nh÷ng bß gièng kh«ng cã chöa nh÷ng c«ng viÖc t¹i chç kiÓm tra bß. ®Ó lo¹i th¶i, thay v× lo¹i th¶i v× tuæi. 3. Tû lÖ cã chöa cña ®µn. 2. Ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng nh÷ng yÕu tè 4. Sù cã mÆt, vµ tû lÖ ®µn håi phôc tö cung ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn. sau khi ®Î hay sÈy thai, vµ 3. §−a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶m nhÑ ¶nh 5. Sù thèng nhÊt cña ng−êi kiÓm tra cã kinh h−ëng cña h¹n h¸n ®èi víi bß gièng. nghiÖm khi kiÓm tra mét sè l−îng lín gia 4. H×nh thµnh c¸c nhãm bß theo giai ®o¹n sóc. mang thai, hoÆc lµ theo môc ®Ých b¸n, hay C¸c b−íc ®−îc tiÕn hµnh, vµ nh÷ng dÊu hiÖu chØ ®¬n gi¶n lµ ®Ó qu¶n lý. ®Æc biÖt cña sù cã chöa ®Ó ph¸t hiÖn viÖc cã 5. Lùa chän mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó ®iÒu trÞ chöa, vµ viÖc x¸c ®Þnh tuæi cña thai, rÊt dao khi cã bÖnh chËm sinh. ®éng gi÷a c¸c c¸ thÓ. V× hÇu hÕt nh÷ng dao ®éng nµy phô thuéc vµo giai ®o¹n cã chöa, nªn 6. Tr¸nh phèi gièng nh÷ng con bß cã biÓu x¸c ®Þnh cã chöa ë giai ®o¹n ®Çu thuËn lîi h¬n hiÖn ®éng dôc trong lóc cã chöa. so víi viÖc x¸c ®Þnh cã chöa ë giai ®o¹n gi÷a 7. Mua b¸n hîp lý, vÝ dô, b¸n nh÷ng con vµ giai ®o¹n cuèi cña qu¸ tr×nh cã chöa. gièng bÞ lo¹i th¶i, vµ b¸n l¹i nh÷ng con bß kh«ng cã chöa ngay lËp tøc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm kh«ng cã chöa 8. Lùa chän nh÷ng con c¸i cho môc ®Ých thÝ Bèn ®Æc ®iÓm chÝnh ph©n biÖt tö cung b×nh nghiÖm khi mµ t×nh tr¹ng, vµ/hay giai ®o¹n th−êng kh«ng cã chöa: cã chöa cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn kÕt qu¶. 1. Kh«ng cã dÞch trong sõng tö cung. 9. Nghiªn cøu nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn 2. C¶ hai sõng tö cung ®Òu cã thµnh dµy. sinh s¶n. 3. C¶ hai sõng tö cung ®Òu thu«n nhá vÒ phÝa KiÓm tra bß b»ng sê kh¸m qua trùc trµng ®−îc cuèi. chÊp nhËn réng r·i v× lµ ph−¬ng ph¸p thùc tÕ ®¸ng tin t−ëng nhÊt ®Ó ph¸t hiÖn cã chöa, vµ 4. C¶ hai sõng tö cung ®Òu cong nhÑ. −íc l−îng tuæi cña thai khi kh«ng cã sè liÖu KÝch th−íc, sù æn ®Þnh vµ vÞ trÝ cña tö cung phèi gièng. §iÒu nµy lµ do sù chÝnh x¸c vµ tèc b×nh th−êng kh«ng cã chöa lµ do sù thµnh thôc ®é nhanh cña sê kh¸m qua trùc trµng ®èi víi 139
giíi tÝnh, løa ®Î, gièng, giai ®o¹n cña chu kú Sù hiÖn diÖn cña c¸c nóm nhau vµ sù cã mÆt ®éng dôc. cña thai lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó kh¼ng ®Þnh sù cã chöa. KÝch th−íc cña sõng tö cung tõ tr−íc khi thµnh thôc giíi tÝnh ®Õn khi b¾t ®Çu cã chöa cã Nóm nhau xuÊt hiÖn khi thai 5 tuÇn tuæi. Tuy ®−êng kÝnh kho¶ng 12,7mm vµ dµi kho¶ng nhiªn, th−êng lµ vµo lóc 13 tuÇn cã chöa th× 203mm. T¨ng kÝch th−íc tö cung xuÊt hiÖn khi kÝch th−íc nóm nhau míi ®ñ to ®Ó x¸c ®Þnh b¾t ®Çu cã chöa ®Õn khi sõng tö cung ®¹t tíi ®−îc b»ng sê kh¸m qua trùc trµng. ®−êng kÝnh 38mm, ®é dµi 356mm. Cã nh÷ng sù kh¸c biÖt nhá xuÊt hiÖn ë kÝch th−íc sõng Nhu ®éng cña thai vµo lóc 10 tuÇn tuæi lµ mét tö cung t−¬ng øng. c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh cã chöa khi kh¸m thai. Tr−íc giai ®o¹n nµy, kÝch th−íc cña thai vµ Tr−¬ng lùc c¬ tö cung rÊt nhá trong thêi kú c¸c m¹ch m¸u mµng èi bao quanh lµm cho kh«ng ®éng dôc vµ tr−íc khi gia sóc thµnh viÖc x¸c ®Þnh thai khã kh¨n, thËm chÝ kh«ng thôc giíi tÝnh. Tr−¬ng lùc c¬ tö cung dao ®éng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc. ë nh÷ng gia sóc cã chu kú. Tr−¬ng lùc c¬ t¨ng lµ mét ®Æc tÝnh phæ biÕn cña gia sóc trong lóc NhÞp ®Ëp ®éng m¹ch gi÷a tö cung, phÝa sõng ®éng dôc, trong khi ®ã tr−¬ng lùc c¬ trung cã thai cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc vµo lóc 13 tuÇn b×nh ë gi÷a chu kú ®éng dôc. tuæi ë hÇu hÕt bß hËu bÞ. Ên ngãn tay lªn thµnh ®éng m¹ch cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc nhÞp ®Ëp Tö cung kh«ng cã chöa th−êng n»m trong ®éng m¹ch. §éng m¹ch tö cung lµ mét trong x−¬ng chËu. Kho¶ng 5% gia sóc ®Î nhiÒu løa nh÷ng c¨n cø cã gi¸ trÞ ®Ó x¸c ®Þnh cã chöa. cã tö cung vÉn n»m l¹i trong xoang bông sau khi kÕt thóc håi phôc sinh lý. Ph¸t hiÖn nµy cã KiÓm tra Finscher: sù tr−ît cña mµng thai cã khuynh h−íng xuÊt hiÖn phæ biÕn h¬n ë bß thÓ x¸c ®Þnh ë tuÇn thø 5, mÆc dÇu søc c¨ng Brahman vµ c¸c gièng lai. cña thµnh tö cung ®· lµm cho khã x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p nµy khi thai ë 8 tuÇn tuæi. Ph¸t hiÖn cã chöa sím Trong khi ph−¬ng ph¸p kiÓm tra nµy rÊt phæ biÕn ë Mü, nhiÒu ng−êi cho r»ng ph−¬ng ph¸p Nh÷ng thay ®æi sím nhÊt cã thÓ sê kh¸m ®−îc nµy kh«ng cÇn thiÕt, bëi v× ph−¬ng ph¸p nµy ë tö cung cã chöa lµ: dÔ lµm bong sù kÕt dÝnh nóm nhau ë giai ®o¹n 1. Thµnh tö cung máng h¬n. ®Çu cã chöa, ph−¬ng ph¸p kiÓm tra nµy nªn h¹n chÕ ®Ó chÈn ®o¸n ph©n biÖt khi nghi ngê 2. Cã dÞch trong tö cung, vµ cã chöa. 3. Kh«ng sê thÊy sõng tö cung thon vÒ Cã thÓ sê kh¸m mµng èi khi cã chöa 5 tuÇn phÝa cuèi. vµ mét sè ng−êi ®· dïng ®Ó ph¸t hiÖn cã chöa Nh÷ng thay ®æi nµy xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë vµ ®Ó x¸c ®Þnh tuæi thai. V× tim thai cã thÓ dÔ buång trøng phÝa cuèi sõng tö cung cã thai. x¸c ®Þnh h¬n, kh«ng ph¶i chØ c¨n cø vµo m¹ch Khi dÞch mµng èi tÝch lòy nh÷ng thay ®æi m¸u, mµng èi cã thÓ bÞ bong ra, v× vËy ph−¬ng t−¬ng tù còng xuÊt hiÖn ë sõng tö cung kh«ng ph¸p kiÓm tra m¹ch m¸u mµng èi kh«ng ®−îc cã thai trong vßng hai tuÇn. Cã ba dÊu hiÖu khuyªn dïng. cña cã chöa ë giai ®o¹n ®Çu cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc ë bß ®· ®Î nhiÒu løa cã thÓ tr¹ng tèt vµo X¸c ®Þnh tuæi thai trong giai ®o¹n tuÇn mang thai thø s¸u. Do ®−êng kÝnh cña tö míi cã chöa cung nhá h¬n vµ thµnh tö cung máng h¬n ë bß hËu bÞ so víi bß c¸i ®· ®Î nhiÒu løa cã thÓ Tuæi thai cã thÓ ®o¸n chÝnh x¸c vµo tuÇn thø 6 tr¹ng kÐm, nªn nh÷ng thay ®æi nµy cã thÓ ®−îc ®Õn tuÇn 13 cña thêi kú cã chöa. §Æc ®iÓm ph¸t hiÖn sím h¬n mét tuÇn. ph¸t triÓn cña tö cung ®−îc sö dông ®Ó ®o¸n tuæi thai ®−îc m« t¶ ë B¶ng1 . Khi c¶ 2 sõng tö cung ®−îc lÊp ®Çy bëi dÞch mµng èi vµo lóc 8 tuÇn tuæi, th× sõng tö cung Møc ®é dÞch trong sõng tö cung lµ c¨n cø ®Ó cong lªn phÝa trªn c¸c m¹ch m¸u mµng èi. Søc x¸c ®Þnh tuæi thai ®Õn 8 tuÇn tuæi. Gi÷a tuÇn c¨ng cña tö cung ®· t¸c ®éng ®Õn thµnh tö thø 8 vµ 13 th× kÝch th−íc tuyÖt ®èi vµ t−¬ng cung vµ lµm mÊt ®é cong cña sõng cã thai vµ øng cña sõng tö cung ®−îc dïng cho x¸c ®Þnh kh«ng lµm mÊt ®é cong cña sõng kh«ng cã tuæi thai. thai. ë mét sè c¸ thÓ, cã Ýt hoÆc kh«ng cã mµng nhau ph¸t triÓn ë sõng kh«ng cã chöa. Trong nh÷ng tr−êng hîp nµy, kÝch th−íc tuyÖt ®èi 140
cña sõng mang thai t¨ng lªn nhanh h¬n b×nh cung rÊt kh¸c nhau v× vËy cÇn thiÕt ph¶i lùa th−êng. Sõng tö cung cong lªn phÝa trªn vµ chän vÞ trÝ tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸. V× vËy c¨ng cøng xuÊt hiÖn bªn sõng cã thai, trong ng−êi ta quy ®Þnh chung lµ kh¸m c¸c nóm khi ®ã thµnh sõng kh«ng cã thai vÉn dÇy vµ nhau ngay phÝa s¸t cæ tö cung v× cã kÕt qu¶ kh«ng cã dÞch, sù kh¸c nhau nµy lµ sù ph¸t thèng nhÊt vµ thuËn tiÖn trong viÖc kh¸m triÓn b×nh th−êng. thai. VÞ trÝ cña thai, mÆc dÇu ®· ®−îc nhiÒu ng−êi Kh¸m thai sau khi cã chöa 3 th¸ng dïng ®Ó x¸c ®Þnh tuæi thai, nhiÒu khi bÞ Träng l−îng n−íc èi sau 3 th¸ng kÐo tö cung nhÇm lÉn do sù biÕn ®éng rÊt lín. §Æc biÖt xuèng xoang bông. Cæ tö cung bÞ kÐo s¸t chó ý khi kh¸m cho bß bÞ ®ãi ¨n, thiÕu n−íc xuèng xoang chËu, trong khi ®ã träng l−îng uèng trong mét thêi gian. Trong nh÷ng kÐo nã xuèng ®¸y xoang chËu. ¶nh h−ëng tr−êng hîp nµy th× vÞ trÝ thai sÏ rÊt kh¸c so cña träng l−îng lµ biÓu hiÖn b»ng chøng hiÓn víi bß ®−îc ¨n uèng ®Çy ®ñ. nhiªn ë gi÷a hoÆc cuèi giai ®o¹n cã chöa. KÝch th−íc thai còng cÇn ®−îc bæ xung thªm Sù chöa ph¶i ®−îc kh¼ng ®Þnh b»ng sê kh¸m ®Ó x¸c ®Þnh tuæi thai. ®−îc thai, nóm nhau hoÆc ®éng m¹ch tö ë mét møc ®é h¹n chÕ, quan s¸t bªn ngoµi cung. còng lµ mét c«ng cô ®Ó x¸c ®Þnh cã chöa ë Kh¸m thai phô thuéc vµo kÝch th−íc vµ vÞ trÝ giai ®o¹n ®Çu. Sù ph¸t triÓn cña bÇu vó vµ nh−ng cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tÊt c¶ c¸c giai s−ng mäng cña ©m hé lµ nh÷ng c¨n cø tèt ®o¹n. Tuy kh«ng ph¶i lµ phæ biÕn, khã ch¹m tr−íc khi bß ®Î. Khi cã c¸c biÓu hiÖn nh− ®Õn thai nhÊt lµ vµo th¸ng thø 5 vµ thø 7, ®Æc vËy Ýt nhÊt th× thai còng trªn 8 th¸ng. biÖt lµ tõ gi÷a th¸ng cã chöa thø 5 ®Õn gi÷a C¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh tuæi thai ®−îc tæng th¸ng thø 6. kÕt ë B¶ng 2. X¸c ®Þnh nóm nhau kh«ng khã. Sê vµo phÝa trªn khèi thai sÏ x¸c ®Þnh ®−îc nóm nhau. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt §éng m¹ch tö cung- ë mét sè Ýt tr−êng hîp, Bãng ®¸i khi mµ c¶ thai vµ nóm nhau ®Òu kh«ng sê • Bãng ®¸i kh«ng cã r·nh chia ®«i thÊy hoÆc kh«ng ch¾c ch¾n, th× x¸c ®Þnh • Cæ bãng ®¸i ë phÝa d−íi hay song song ®éng m¹ch tö cung lµ ®iÒu cÇn thiÕt ë c¶ 1 víi cæ tö cung, g¾n ®èi ng−îc víi th©n tö hoÆc c¶ 2 ®éng m¹ch ë gi÷a tö cung. cung. ë th¸ng cã chöa thø 3, ®éng m¹ch phÝa sõng • Kh«ng cã nóm nhau. tö cung chøa thai cã ®−êng kÝnh 3,2mm vµ • Kh«ng cã sù va ®éng khi kh¸m ph¶i rÊt mê nh¹t. §−êng kÝnh ®éng m¹ch tö cung bãng ®¸i. gÊp ®«i vµ x¸c ®Þnh râ khi thai 4 th¸ng. §éng • TiÕp tôc kiÓm tra sÏ x¸c ®Þnh ®−îc tö m¹ch tö cung tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®−êng cung. kÝnh ®¹t 12.7mm vµo lóc thai 8 th¸ng, lóc Tö cung ë giai ®o¹n ®Çu håi phôc nµy ®éng m¹ch tö cung ®Ëp m¹nh, dÔ x¸c • Kh«ng cã nóm nhau vµ kh«ng x¸c ®Þnh ®Þnh. ®éng m¹ch ®Ëp. ë sõng tö cung kh«ng chøa thai, m¹ch ®Ëp • Kh«ng cã sù va ®éng cña thai. ®éng m¹ch tö cung vÉn mê nh¹t khi thai 7 • Thµnh tö cung dµy. th¸ng tuæi vµ cã thÓ x¸c ®Þnh râ khi thai 8 • Cæ tö cung to toµn bé. th¸ng tuæi . • DÞch tö cung vµ chÊt th¶i dÔ thÊy ë ©m hé. X¸c ®Þnh tuæi thai giai ®o¹n sau • ThÓ tr¹ng c¬ thÓ vµ sù ph¸t triÓn bÇu vó th¸ng chöa thø 3 lµ c¸c c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh bß míi ®Î hay sÈy thai. KÝch th−íc thai cã thÓ dïng ®Ó ®o¸n tuæi ®Õn khi 4 th¸ng. Khi ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc sù Tö cung ë giai ®o¹n cuèÝ håi phôc cong xuèng thÊp cña tö cung. • Thµnh tö cung dµy. X¸c ®Þnh tuæi vµo giai ®o¹n gi÷a vµ cuèi cã • Cã dÞch nh−ng thµnh tö cung kh«ng chöa chñ yÕu dùa vµo kÝch th−íc nóm nhau. c¨ng. KÝch th−íc nóm nhau trªn chiÒu dµi cña tö • Ýt khi cã thÓ vµng trªn buång trøng. 141
• §«i khi quan s¸t thÊy dÞch ë ©m hé ®Ó ng¨n c¸ch nh÷ng bß ®ang ®îi, cæng ph¶i • KiÓm tra Finscher- ©m tÝnh. xoay ch¾c ch¾n, võa víi mét ng−êi kiÓm tra. ViÖc cè ®Þnh gia sóc trong lóc kiÓm tra nªn TÝch mñ , tÝch n−íc vµ viªm tö cung h¹n chÕ tèi thiÓu. Gi÷ bß ë phÝa ®Çu th−êng mÊt nhiÒu thêi gian, vµ lµm khuÊy ®éng c¶ • Thµnh tö cung dµy. ®µn. NÕu mét gia sóc ph¶i ®−îc c« lËp ®Ó • DÞch ©m hé biÓu hiÖn viªm tö cung. kiÓm tra th× cÇn ph¶i cã d©y thõng, d©y xÝch hay thanh gç ch¾n ngang phÝa sau ®Ó tr¸nh bÞ • Tö cung phÝa trªn kh«ng c¨ng lªn. ®¸. • KiÓm tra Finscher- ©m tÝnh. ë nh÷ng n¬i mµ hai hay ba con bß cã thÓ Viªm néi m¹c tö cung ®−îc gi÷ ë trong giãng gi¸ phÝa tr−íc cña lèi vµo phÝa bªn, th× d©y thõng hay thanh gç ®Ó • Thµnh sõng tö cung dµy mÒm vÒ phÝa ®Ò phßng bß ®¸ lµ kh«ng cÇn thiÕt vµ khã cuèi sõng vµ cong nhÑ. thùc hiÖn. Víi sù bè trÝ nµy, mét bß ®· ®−îc kiÓm tra ®−îc gi÷ l¹i trong rãng gi¸ ®Ó gi÷ • Kh«ng cã dÞch nh÷ng con bß tiÕp theo trong lóc kiÓm tra. • KiÓm tra Finscher’s-©m tÝnh Kh¸m ë phÝa sau giãng gi¸ víi nh÷ng bß Viªm c¬ tö cung b×nh tÜnh cã thÓ cÇn thiÕt víi víi nh÷ng giãng gi¸ ng¾n mµ kh«ng cã lèi vµo ë bªn. • Ph©n biÖt víi giai ®o¹n gi÷a cña kú chöa Ph−¬ng ph¸p nµy lo¹i bá viÖc cÇn thiÕt ph¶i • Tö cung cã thµnh dµy vµo chuång gia sóc gi÷a c¸c lÇn kh¸m v× sù an toµn cña ng−êi kh¸m vµ tèc ®é kh¸m. Khi • Kh«ng cã nóm nhau vµ ph−¬ng ph¸p nµy lµ cÇn thiÕt, nh÷ng bß ®· ®−îc kiÓm tra nªn gi÷ l¹i ®Õn khi ®Çy • Kh«ng thÓ ph¸t hiÖn khèi thai chuång, vµ sau ®ã th¶ tõng con gi÷a c¸c lÇn • Ph©n biÖt víi giai ®o¹n chöa sím kh¸m. • Tö cung cã sõng dµy D©y cè ®Þnh bß th−êng ®−îc buéc tõ phÝa bªn qua phÝa sau cña giãng gi¸ ë nh÷ng n¬i • Sõng tö cung kh«ng cong lªn phÝa trªn kh«ng cã cæng tr−ît. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc • KiÓm t¶ Finscher’s-©m tÝnh ¸p dông ë nh÷ng n¬i mµ lèi vµo tr−ît vÒ phÝa tr−íc cña giãng gi¸. Thai gç D©y buéc cè ®Þnh th−êng n»m ë mét tÊm • Kh«ng cã dÞch mµng èi, nóm nhau vµ b¶ng phÝa sau lèi tr−ît còng cã thÓ rÊt h÷u m¹ch ®Ëp tö cung. Ých. Nã ®¶m b¶o r»ng mét con bß s½n sµng di chuyÓn vÒ phÝa tr−íc ngay lËp tøc ®Ó kiÓm • Khèi thai hoÆc lµ “ch¾c vµ nh·o” hay tra. H¬n n÷a, d©y cè ®Þnh gia sóc sÏ lµ mét “Cøng nh− ®¸”. ch−íng ng¹i ®èi víi con bß ®ang ®îi thø hai Buång trøng muèn lao vÒ phÝa tr−íc. • Ph©n biÖt víi nóm nhau X¸c ®Þnh tuæi thai b»ng c¸ch quan • Cã h×nh d¸ng ®Ñp, nÕu cã mÆt cña thÓ s¸t b»ng m¾t vµng X¸c ®Þnh tuæi thai b»ng c¸ch quan s¸t b»ng • Cøng ®ång ®Òu h¬n so víi nóm nhau m¾t th−êng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng kÝch th−íc • Cã vÞ trÝ ë phÝa bªn so víi th©n tö cung cña thai, b»ng ®é dµi cña chãp m«ng, vµ còng b»ng sù nhËn biÕt vÒ sù ph¸t triÓn gi¶i phÉu. KÝch th−íc vµ h×nh d¸ng cña c¸c m¹ch C¸c thiÕt bÞ giãng gi¸ m¸u mµng èi còng lµ nh÷ng chØ dÉn h÷u Ých ThiÕt kÕ vµ x©y dùng giãng gi¸ rÊt kh¸c nhau trong nh÷ng giai ®o¹n cã chöa sím. vµ ¶nh h−ëng lín ®Õn sù thuËn tiÖn, tèc ®é vµ Cho ®iÓm thÓ tr¹ng khi chÈn ®o¸n cã chöa ë ®é an toµn khi kiÓm tra. bß t¬ vµ bß c¸i: nªn cho ®iÓm thÓ tr¹ng bß v× Cæng bªn ®èi víi ng−êi kiÓm tra lµ tèt nhÊt. ®iÓm thÓ tr¹ng gióp gi¶i thÝch hiÖn t−îng Cæng xoay mét m×nh hay kÕt hîp víi cæng chöa vµ gióp ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. tr−ît rÊt ®−îc −a thÝch. Nªn dïng cæng bªn 142
B¶ng 1 §¨c ®iÓm ph¸t triÓn b×nh th−êng cña tö cung bß giai ®o¹n 35-90 ngµy cã chöa L−îng dÞch trong tö cung TuÇn Bß sinh s¶n Bß t¬ KÝch th−íc t−¬ng C¸c ®Æc ®iÓm bæ xung tuæi øng cña sõng cã Sõng Sõng Sõng Sõng thai cã thai kh«ng cã thai kh«ng thai thai 5 - - 1/2sõng - 6 1/2 sõng - §Çy - 7 §Çy - §Çy 1/2 sõng 8 §Çy 1/2 §Çy §Çy §−êng kÝnh tö cung 51mm-64mm 8,5 §Çy §Çy §Çy §Çy §Çy §Çy §Çy §Çy Lín h¬n sõng kh«ng cã thai 50% 9 10 §Çy §Çy §Çy §Çy Lín h¬n sõng kh«ng cã thai 100% 11 §Çy §Çy §Çy §Çy Lín h¬n sõng kh«ng cã thai 150% 12 §Çy §Çy §Çy §Çy Lín h¬n sõng kh«ng §«i khi cã nóm nhau cã thai 200% 13 §Çy §Çy §Çy §Çy KÝch th−íc tö cung b»ng qu¶ bãng con, KÝch th−íc nóm nhau nh− trøng chim bå c©u (25,4mmx12,7mm); §−êng kÝnh sõng cã thai 76-89mm. §«i khi cã ®éng m¹ch tö cung. 143
B¶ng 2 ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn b×nh th−êng cña tö cung bß cã chöa tõ 3-9 th¸ng §éng m¹ch tö §éng m¹ch tö §Æc ®iÓm Th¸ng KÝch VÞ trÝ thai KÝch th−íc cung (phÝa cã thai) (phÝa kh«ng thai) kh¸c cã th−íc nóm nhau (gÇn §−êng M¹ch §−êng M¹ch thai thai cæ tö cung) kÝnh ®Ëp kÝnh ®Ëp 3 Chuét Ngay d−íi 25,4mmx12,7 3,2 mm YÕu 3,2mm Kh«ng KÝch th−íc tö ®¸y xoang mm (b»ng cã cung-bãng ®¸ chËu kÝch th−íc nhá trøng chim bå c©u) 4 MÌo Nöa d−íi 38,1mm x 6,4mm Cã thÓ 3,2mm Kh«ng Cã thÓ x¸c nhá xoang chËu 17mm (b»ng ph©n cã ®Þnh ®−êng trøng gµ biÖt cong d−íi cña Bantam) ®−îc tö cung 5 MÌo to Thai b¾t ®Çu 49 9,5mm Râ 6,4mm Kh«ng NÕu thai cã vµo xoang mmx24,5mm cã thÓ sê thÊy nã bông (B»ng trøng th−êng tr−ît gµ m¸i t¬) khái tay khi ch¹m vµo 6 Chã Thai xuèng 49,51mmx3,6 12,7m RÊt râ 9,5mm Kh«ng nhá h¼n ®¸y 5mm (trøng m cã xoang bông, gµ nhá) khã sê thÊy 7 Chã Sê thÊy phÝa 50,8mm x 12,7m RÊt râ 9,5mm YÕu nhì bªn ph¶i 39mm (trøng m gµ lín) 8 Chã Hai ch©n 59mmx 12,7m RÊt 12,7mm Râ lín tr−íc hoÆc 39mm (b»ng m m¹nh hai ch©n sau trøng VÞt) cña thai n»m gi÷a xoang chËu 9 Bª con §Çu vµ hai (b»ng trøng 12,7m RÊt râ 12,7mm Râ BÇu vó ph¸t ch©n tr−íc VÞt) m rµng triÓn hoÆc hai ch©n khóc ¢m m«n phï sau n»m ë khuû xoang chËu 144
B¶ng 3 Quan s¸t thai bß qua c¸c giai ®o¹n tuæi kh¸c nhau Tuæi KÝch th−íc thai §Æc ®iÓm gi¶i phÉu (mm) 4 tuÇn 12,7mm H×nh thµnh tói èi cã ®−êng kÝnh 19,1mm 5 tuÇn 15,2 mm Tói èi cã ®−êng kÝnh 31,75m 6 tuÇn 31,8mm Tói èi h×nh «van 50,8mmx38,1mm 7 tuÇn 44,5mm 8 tuÇn 57,2mm Thai b»ng con chuét 9 tuÇn 76,2mm M¾t nh¾m, tói èi ovan kÝch th−íc 101,6mm 10 tuÇn 95,3mm X−¬ng ho¸ 11 tuÇn 114,6mm 12 tuÇn 139,7mm 3 th¸ng 156,2mm Thai b»ng con chuét 3 1/2 th¸ng 190,5mm XuÊt hiÖn mÇm sõng ë nh÷ng gièng cã sõng 4 th¸ng 266,7mm Thai b»ng con mÌo nhá 5 th¸ng 406,4mm L«ng xóc gi¸c xuÊt hiÖn, thai b»ng con mÌo lín 6 th¸ng 558,8mm Tóm l«ng ë ®u«i vµ xung quanh sõn mäc, thai b»ng chã nhá 7 th¸ng 685,8mm L«ng t¬ phñ ®Çy c¬ thÓ, thai b»ng chã nhì 8 th¸ng 812,8mm Mäc ®ñ l«ng, thai b»ng chã lín 9 th¸ng 912,8mm R¨ng cöa nhó lªn 145
PhÇn bæ sung Gi¸m ®Þnh thÓ tr¹ng HÖ thèng cho ®iÓm thÓ tr¹ng sau ®©y dùa 7. §©ú ®Æn. Khung x−¬ng ®−îc phñ ®Òu trªn thang ®iÓm vµ ®· ®−îc söa ®æi tõ thang bëi c¬ vµ mì nh−ng kh«ng cã dÊu ®iÓm cña hÖ thèng ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt bß thÞt hiÖu tÝch mì. Con vËt cã ngo¹i h×nh quèc gia. ®Çy ®Æn. §iÓm ThÓ tr¹ng 6. H¬i bÐo. Khung x−¬ng cã mét líp c¬ phñ víi Ýt mì, x−¬ng sèng kh«ng 9 Qóa bÐo thÊy râ vµ kh«ng thÊy x−¬ng s−ên, 8 BÐo Tuy nhiªn, cã thÓ nh×n thÊy x−¬ng h«ng. 7 §Çy ®Æn 5. Võa ph¶i. Bé khung chØ ®−îc phñ võa 6 H¬i bÐo ph¶i bëi c¬. Cã thÓ nhËn thÊy x−¬ng 5 Võa ph¶i sèng l−ng; cã thÓ thÊy nh÷ng x−¬ng 4 H¬i gÇy s−ên phÝa sau víi ranh giíi gi÷a c¸c x−¬ng s−ên. X−¬ng h«ng vµ b¶ vai cã 3 GÇy thÓ nh×n thÊy râ. 2 RÊt gÇy 4. H¬i gÇy. Cã mét líp m« máng phñ 1 Cßm lªn bé x−¬ng; x−¬ng sèng l−ng còng nh− x−¬ng s−ên, x−¬ng h«ng vµ b¶ Cho ®iÓm thÓ tr¹ng lµ mét viÖc ®¸nh gi¸ chñ vai ®Òu nh×n thÊy râ. quan dùa trªn viÖc x¸c ®Þnh b»ng m¾t ®èi víi con vËt. ThÓ tr¹ng ®−îc x¸c ®Þnh theo l−îng 3. GÇy. Bé x−¬ng ®−îc bao bäc bëi rÊt mì vµ m« c¬ bao phñ bé x−¬ng. Ýt c¬ vµ toµn bé khung x−¬ng cã thÓ nh×n thÊy râ. Sau ®©y lµ nh÷ng nÐt chÝnh liªn quan ®Õn thang thÓ tr¹ng. 2. RÊt gÇy. Bé x−¬ng cã thÓ ph©n biÖt rÊt râ. Bß ®ang tiÕt s÷a cã thÓ chÕt ë 9. Qu¸ bÐo. Con vËt cã rÊt nhiÒu mì thÓ tr¹ng nµy. bao phñ c¬ thÓ ®Õn møc c¸c sóc mì cã thÓ dÔ dµng ph¸t hiÖn ë c¸c vïng 1. Cßm. Con vËt cã rÊt Ýt c¬. M¾t tròng h«ng, x−¬ng èng, gèc ®u«i vµ s−ên. vµ con vËt cã ngo¹i h×nh phê ph¹c èm yÕu. DÔ bÞ chÕt. 8. BÐo. Con vËt ®−îc phñ kh¸ nhiÒu c¬ vµ mì nh−ng kh«ng tíi møc tÝch mì nh− trªn. 146