Sáng kiến kinh nghiệm: Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI<br /> <br /> TRƢỜNG THPT NGUYỄN HỮU CẢNH<br /> Mã số: ................................<br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> <br /> PHÂN LOẠI VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> GIẢI BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM<br /> XÁC ĐỊNH KIM LOẠI<br /> <br /> Người thực hiện: Nguyễn Thị Kim Nga<br /> Lĩnh vực nghiên cứu:<br /> - Quản lý giáo dục<br /> <br /> <br /> <br /> - Phương pháp dạy học bộ môn: .Hóa Học<br /> <br /> <br /> <br /> SƠ LƢỢC vực khác: KHOA HỌC<br /> - Lĩnh LÝ LỊCH<br /> <br /> <br /> <br /> I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN<br /> Có đính kèm: Các sản phẩm không thề hiện trong bản in SKKN<br />  Mô hình<br />  Phần mềm<br />  Phim ảnh<br />  Hiện vật khác<br /> <br /> Năm học: 2011 - 2012<br /> <br /> SKKN: Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại<br /> Họ và tên<br /> Nguyễn Thị Kim Nga (nữ)<br /> Ngày tháng năm sinh<br /> 13 - 1- 1961<br /> Điạ chỉ<br /> 17/F5-KP1-P.Long Bình Tân- Biên Hòa- Đồng Nai<br /> Điện thọai<br /> 0906342350<br /> Chức vụ<br /> Tổ trưởng chuyên môn<br /> Đơn vị công tác<br /> THPT Nguyễn Hữu Cảnh<br /> II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO<br /> Họ và tên<br /> Học vị cao nhất<br /> Năm nhận bằng<br /> Chuyên ngành đào tạo<br /> <br /> Nguyễn Thị Kim Nga<br /> Đại học sư phạm<br /> 1983<br /> Cử nhân hóa<br /> <br /> III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC<br /> Họ và tên<br /> Nguyễn Thị Kim Nga<br /> Lĩnh vực CM có kinh nghiệm<br /> Giảng dạy<br /> Số năm kinh nghiệm<br /> 29<br /> Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây:<br /> * Ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học theo nhóm<br /> trong bộ môn hóa học<br /> * Phân loại và phương pháp giải bài tập điện phân<br /> * Phân loại và phương pháp giải bài tập nhận biết các chất vô cơ<br /> * Phân loại và phương pháp giải bài tập nhận biết các chất hữu cơ<br /> * Áp dụng phương pháp bảo toàn electron để giải nhanh bài tập hóa học.<br /> <br /> Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Kim Nga<br /> <br /> 2<br /> <br /> SKKN: Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại<br /> Chuyên đề:<br /> <br /> PHÂN LOẠI VÀ PHƢƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP<br /> TRẮC NGHIỆM XÁC ĐỊNH KIM LOẠI<br /> Tóm tắt:<br /> Chuyên đề đƣa ra phân loại và phƣơng pháp giải một số dạng bài tập<br /> trắc nghiệm xác định kim loại, cùng với những ví dụ minh họa có hƣớng dẫn<br /> cách giải nhanh và bài tập tổng hợp.<br /> <br /> I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI<br /> * Hóa học là môn khoa học vừa lý thuyết vừa thực nghiệm nên có tính hấp dẫn,<br /> nhưng lại là một môn học khó. Vì vậy muốn học tốt môn Hóa Học ngoài nắm vững<br /> kiến thức cơ bản, biết suy luận,... thì việc tổng hợp các dạng bài tập và đề ra<br /> phương pháp giải các dạng bài tập đó trong trường hợp tổng quát là một phần<br /> không thể thiếu trong việc củng cố kiến thức, rèn luyện những kĩ năng cơ bản cho<br /> học sinh.<br /> * Trong phân phối chương trình của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo số tiết bài tập lại hơi<br /> ít (đặc biệt với các bài tập trắc nghiệm) so với nhu cầu cần củng cố kiến thức cho<br /> học sinh.<br /> * Trong yêu cầu đổi mới giáo dục về việc đánh giá học sinh bằng phương pháp trắc<br /> nghiệm khách quan, thì khả năng giải toán Hóa Học của các em còn rất nhiều hạn<br /> chế, thường các em giải rất dài dòng, nặng nề về mặt toán học không cần thiết<br /> thậm chí không giải được vì qúa nhiều ẩn số, nhưng khi nắm được dạng bài và<br /> phương pháp giải sẽ giúp các em tìm ra đáp án một cách nhanh chóng.<br /> * Việc lựa chọn phương pháp thích hợp để giải bài tập lại càng có ý nghĩa quan<br /> trọng hơn. Mỗi bài tập có thể có nhiều phương pháp giải khác nhau. Nhưng nếu<br /> biết phân dạng và lựa chọn phương pháp hợp lý, sẽ giúp học sinh trong thời gian<br /> ngắn đã nắm được các dạng bài tập, nắm được phương pháp giải.<br /> * Tôi luôn động viên, khuyến khích các em tìm tòi và sáng tạo để bổ sung thêm các<br /> bài tập, vì vậy học sinh có năng lực rất hứng thú trong học tập, còn những học sinh<br /> yếu, trung bình cũng tìm thấy ở đây những điều cần thiết cho mình.<br /> * Xuất phát từ những lí do trên, cùng với một số kinh nghiệm sau những năm<br /> giảng dạy trong năm học 2011 - 2012 này, tôi đã chọn đề tài:<br /> “Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại”.<br /> <br /> Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Kim Nga<br /> <br /> 3<br /> <br /> SKKN: Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại<br /> <br /> II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI<br /> 1) Cơ sở lý luận:<br /> * Cơ sở lý thuyết của đề tài:<br /> - Về nguyên tắc để xác định một kim loại phải tìm được nguyên tử khối của kim<br /> loại đó.<br /> - Nắm vững tính chất hóa học của kim loại, các phương pháp điều chế kim loại,<br /> tính chất của axít, muối, bazơ, oxít kim loại.<br /> - Nếu 2 kim loại thuộc cùng 1 nhóm A và ở 2 chu kì liên tiếp nhau thì gọi M là kim<br /> loại tương đương của 2 kim loại đó. Tìm nguyên tử khối trung bình của 2 kim loại<br /> và dùng BTH suy ra tên 2 kim loại<br /> - Một số kim loại khi tác dụng với các chất khác nhau thường thể hiện các hoá trị<br /> khác nhau (VD: Fe tác dụng với HCl, H2SO4 loãng tạo muối sắt II, còn khi tác<br /> dụng với Cl2, H2SO4 đặc, nóng, HNO3 tạo muối sắt III), vì vậy khi làm bài tập phải<br /> đặt kim loại có hai hoá trị khác nhau nếu cho tác dụng với hai chất khác nhau.<br /> - Nếu bài toán hỗn hợp đầu được chia làm 2 phần không bằng nhau thì khi giải ta<br /> giả sử phần này gấp k lần phần kia, như vậy số mol các chất ở phần này cũng gấp k<br /> lần số mol các chất ở phần kia.<br /> - Để giải bài tập xác định kim loại ta thường kết hợp các phương pháp: Bảo toàn<br /> khối lượng, bảo toàn electron, bảo toàn nguyên tố, phương pháp đường chéo,<br /> phương pháp tăng giảm khối lượng,...<br /> 2) Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài:<br /> Đề tài được chia thành hai phần:<br /> * Phần 1: Phân loại các dạng bài tập thường gặp: 7 dạng bài tập cụ thể:<br /> - Dạng 1: Xác định kim loại dựa vào bài tập kim loại tác dụng với axit.<br /> - Dạng 2: Xác định kim loại dựa vào bài tập kim loại tác dụng với dung dịch muối.<br /> - Dạng 3: Xác định kim loại dựa vào bài tập kim loại tác dụng với chất khí.<br /> - Dạng 4: Xác định kim loại dựa vào bài tập muối cacbonat.<br /> - Dạng 5: Xác định kim loại dựa vào bài tập điện phân.<br /> - Dạng 6: Xác định kim loại dựa vào bài tập khử oxit kim loại.<br /> - Dạng 7: Xác định kim loại dựa vào bài tập kim loại tác dụng với nước.<br /> Mỗi dạng đều có hai phần: 1. kiến thức cần nhớ và phương pháp; 2. ví dụ minh<br /> họa đưa ra hệ thống những bài tập đa dạng, khai thác ở nhiều khía cạnh khác nhau<br /> từ cơ bản đến nâng cao, vừa hay, vừa có loại khó và hướng dẫn giải cho các dạng<br /> đó với phương pháp ngắn gọn và dễ nhớ.<br /> * Phần 2: Các bài tập vận dụng: Cung cấp hệ thống bài tập từ dễ đến khó nhằm<br /> giúp các em tự ôn luyện, phân loại và vận dụng phương pháp hợp lý để giải chúng<br /> một cách nhanh nhất, qua đó giúp các em nắm chắc phương pháp giải hơn.<br /> <br /> Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Kim Nga<br /> <br /> 4<br /> <br /> SKKN: Phân loại và phương pháp giải bài tập trắc nghiệm xác định kim loại<br /> A) Phân loại các dạng bài tập thƣờng gặp:<br /> Dạng 1: Xác định kim loại dựa vào bài tập kim loại tác dụng với axit<br /> 1) Kiến thức cần nhớ và phương pháp:<br />  HCl<br />  muối có hóa trị thấp + H2<br /> * Kim loai  <br />  H 2 SO4 (loang )<br /> * Khi một kim loại hoặc hỗn hợp kim loại tác dụng với dung dịch HCl, H 2SO4<br /> nHCl  2nH2 ; nH2 SO4  nH2<br /> loãng ta luôn có:<br /> * Nếu bài toán cho kim loại tác dụng với dung dịch chứa hỗn hợp axit HCl và<br /> H2SO4 loãng thì ta nên tính<br />  nH  = nHCl + 2 nH 2 SO4<br /> <br />  H 2 SO4 (dac)<br />  san pham khu cua S<br /> Kim loai  <br />  muối có hóa trị cao + <br /> *<br /> + H 2O<br />  san pham khu cua N<br />  HNO3<br /> - Nếu Fe còn dư, thì thu được muối của sắt II (và có thể có cả muối sắt III dư).<br /> - Kim loại Al, Fe, Cr thụ động trong axit HNO3 đặc, nguội và H2SO4 đặc, nguội.<br /> - Khi hòa tan hoàn hoàn hỗn hợp kim loại trong đó có Fe bằng dung dịch<br /> HNO3 mà thể tích axit cần dùng là nhỏ nhất thì muối sắt thu được là muối sắt II.<br /> 2. Ví dụ minh họa:<br /> Ví dụ 1: Ngâm một lá kim loại M nặng 50 gam trong dung dịch HCl, sau khi thu<br /> được 336 ml khí H2 (đktc) thì khối lượng lá kim loại giảm 1,68%. Kim loại M là<br /> A. Zn<br /> B. Mg<br /> C. Fe<br /> D. Ni<br /> Hƣớng dẫn:<br /> Khối lượng lá kim loại giảm là khối lượng kim loại phản ứng<br /> 50  1, 69<br /> mkim loại phản ứng =<br /> = 0,84 (gam)<br /> 100<br /> Theo 4 đáp án tất cả các kim loại tác dụng với axit HCl đều có hóa trị II nên<br /> ta xem hóa trị của kim loại bằng II.<br /> Ta có sơ đồ: M  H2.<br /> Từ sơ đồ  nM = nH 2 = 0,015 (mol)<br /> <br /> 0,84<br /> = 56  Đáp án C<br /> 0, 015<br /> Ví dụ 2: X là kim loại thuộc nhóm IIA. Cho 3,4 gam hỗn hợp gồm kim loại X và<br /> Zn tác dụng với lượng dư dung dịch HCl sinh ra 1,344 lit khí H2 (ở đktc). Mặt khác<br /> khi cho 3,8g X tác dụng với lượng dư dung dịch H2SO4 loãng thì thể tích khí H2<br /> sinh ra chưa đến 2,24 lit (ở đktc). Kim loại X là<br /> M =<br /> <br /> Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Kim Nga<br /> <br /> 5<br /> <br />