Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Dạy học trải nghiệm nghệ thuật dân gian – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài "Dạy học trải nghiệm nghệ thuật dân gian – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng" mong muốn đóng góp phần nhỏ trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, giáo dục nhận thức thẩm mĩ cho học sinh, truyền cảm hứng, khơi dậy đam mê sáng tạo, tuyên truyền, giới thiệu giá trị nghệ thuật của tranh Kim Hoàng đến với mọi người.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THCS: Dạy học trải nghiệm nghệ thuật dân gian – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng

UBND HUYỆN HOÀI ĐỨC TRƯỜNG THCS DI TRẠCH HỒ SƠ ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN PHẠM VI ẢNH HƯỞNG VÀ HIỆU QUẢ ÁP DỤNG CẤP HUYỆN Tên sáng kiến: DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM NGHỆ THUẬT DÂN GIAN CHỦ ĐỀ “TRANH DÂN GIAN KIM HOÀNG” Tên tác giả: Nguyễn Thị Bình Đơn vị công tác: Trường THCS Di Trạch Chức vụ: Tổ phó tổ KHXH Hà Nội, 2024
UBND HUYỆN HOÀI ĐỨC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCS DI TRẠCH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Hoài Đức, ngày 20 tháng 4 năm 2024 BẢN MÔ TẢ NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM NGHỆ THUẬT DÂN GIAN CHỦ ĐỀ “TRANH DÂN GIAN KIM HOÀNG” Tác giả/Nhóm tác giả: Nguyễn Thị Bình 1. Thực trạng: Trước nhu cầu đổi mới của chương trình GDPT 2018, bộ môn Nghệ thuật (nội dung Mĩ thuật) từ lớp 6 đến lớp 9 thực tế có thời lượng nội dung tìm hiểu về các dòng tranh dân gian rất ít. Nguồn tài liệu về các dòng tranh dân gian rất ít, không phổ biến với mong muốn bổ sung nguồn tư liệu, học liệu về tranh dân gian. Đặc biệt, tranh Đỏ - tranh Kim Hoàng là di sản văn hóa nghệ thuật dân gian của địa phương Hoài Đức. Việc tuyên truyền giới thiệu nghệ thuật truyền thống dân gian của địa phương là góp phần nhỏ trong việc giữ gìn và phát triển văn hóa dân gian truyền thống Việt Nam. Tranh dân gian Kim Hoàng hiện nay rất cần được gìn giữ, phát triển truyền thống làng nghề. Qua hình thức dạy học trải nghiệm thực tế học sinh được tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm của cha ông, có ý thức giữ gìn, phát triển văn hóa dân gian truyền thống tại địa phương. Đề tài mong muốn đóng góp phần nhỏ trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, giáo dục nhận thức thẩm mĩ cho học sinh, truyền cảm hứng, khơi dậy đam mê sáng tạo, tuyên truyền, giới thiệu giá trị nghệ thuật của tranh Kim Hoàng đến với mọi người. 2. Nội dung sáng kiến: Nội dung của sáng kiến: Nội dung của sáng kiến gồm 03 phần chính. 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn: Khái quát khái niệm phương pháp dạy học trải nghiệm, di sản văn hóa, khái quát mục tiêu chương trình GDPT 2028, định hướng đối mới phương pháp dạy học giáo dục Mĩ thuật THCS, thực trạng dạy học trải nghiệm ở trường THCS Di Trạch, Hoài Đức, Hà Nội 2. Biện pháp tổ chức thực hiện: đề cấp đến các giải pháp, phương pháp xây dựng chương trình kế hoạch dạy học trải nghiệm nội dung bao gồm: - Xây dựng chương trình kế hoạch giáo dục
2 - Phương pháp dạy học trải nghiệm - Xây dựng kế hoạch trải nghiệm tại địa phương - Tổ chức hoạt động trải nghiệm tìm hiểu tranh dân gian Kim Hoàng - Dạy học trải nghiệm – Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng - Đánh giá hoạt động dạy học trải nghiệm 3. Kết quả: Đánh giá kết quả tham gia các hoạt động giáo dục học tập của học sinh căn cứ vào mục tiêu, nội dung kiến thức, hình thức tổ chức hoạt động. - Tính mới, tính tiên tiến: Đề tài đáp ứng mục tiêu chương trình GDPT 2018 góp phần nhỏ vào công cuộc đổi mới căn bản, giáo dục toàn diện, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Giải pháp sáng kiến, cách làm, sản phẩm có thể làm tư liệu cho các cơ sở giáo dục ở nhiều cấp học nghiên cứu. - Tính khả thi (khả năng áp dụng vào thực tiễn công tác của đơn vị, địa phương…): Các biện pháp nghiên cứu thực hiện trong đề tài phù hợp với định hướng đổi mới Chương trình GDPT 2018. Đề tài có khả năng áp dụng cao vào thực tiễn, thể triển khai thực hiện đồng bộ ở địa phương và các đơn vị giáo dục cả nước đem lại hiệu quả thiết thực nâng cao chất lượng giáo dục dạy học môn Mĩ thuật. Đề tài mang lại giá trị giới thiệu, tuyên truyền về nghệ thuật truyền thống dân gian (tranh dân gian Kim Hoàng) góp phần nhỏ trong việc giữ gìn và phát triển văn hóa dân gian truyền thống Việt Nam nói chung và quê hương Hoài Đức nói riêng. * Kết quả của sáng kiến: Kết quả khảo sát trước và sau dạy học trải nghiệm: đối chứng, so sánh kết quả trước và sau khi thực hiện các giải pháp. TRƯỚC SAU 90.00% 80.00% 70.00% 60.00% 50.00% 40.00% 30.00% 20.00% 10.00% 0.00% Tốt Đạt Chưa đạt Tốt Đạt Chưa đạt TN: 7A 17.10% 82.90% 0.00% 31.70% 68.30% 0% ĐC: 7B 19.50% 80.50% 0.00% 22% 78.00% 0.00%
3 Thống kê kết quả thu được tỉ lệ học sinh sau khi dạy học trải nghiệm có kết quả cao hơn so với kết quả học tập trước đây. Tỉ lệ học sinh đánh giá ở mức độ đạt (Đ) cũng đã đáp ứng yêu cầu đề ra, không có HS nào ở mức độ chưa đạt (CĐ). Có thể nhận định kết quả này có tính ứng dụng thực tế, phù hợp với khả năng nhận thức, tư duy sáng tạo của học sinh đem lại động lực cho giáo viên nghiên cứu phát triển, xây dựng tổ chức nhiều hoạt động dạy học trải nghiệm trong dạy học Mĩ thuật. 3. Đánh giá phạm vi ảnh hưởng của Sáng kiến:  Chỉ có hiệu quả trong phạm vi Đơn vị áp dụng  Đã được chuyển giao, nhân rộng việc áp dụng ra phạm vi quận/ huyện/ sở/ ngành/ tập đoàn/tông công ty... (theo chứng cứ đính kèm)  Đã phục vụ rộng rãi người dân hoặc người tiêu dùng trên địa bàn Thành phô, hoặc đã được chuyên giao, nhân rộng việc áp dụng trên địa bàn Thành phố (theo chứng cứ đính kèm) Di Trạch, ngày 20 tháng 4 năm 2024 XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN Người viết sáng kiến (Ký tên, đóng dấu) (Ký tên) Nguyễn Thị Bình
UBND HUYỆN HOÀI ĐỨC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG THCS DI TRẠCH Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Hoài Đức, ngày 20 tháng 4 năm 2024 BÁO CÁO TÓM TẮT Sáng kiến kinh nghiệm: DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM NGHỆ THUẬT DÂN GIAN CHỦ ĐỀ: TRANH DÂN GIAN KIM HOÀNG I. Sơ yếu lí lịch - Họ và tên: NGUYỄN THỊ BÌNH Giới tính: Nữ - Ngày, tháng, năm sinh: 01/11/1981 - Đơn vị công tác: Trường THCS Di Trạch - Chức vụ hiện nay: Giáo viên – Tổ phó tổ Khoa học xã hội - Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ: Thạc sĩ - Số điện thoại liên hệ: 0832939158 II. Sáng kiến kinh nghiệp, cải tiến kỹ thuật, giải pháp công tác, đề tài nghiên cứu khoa học hoặc áp dụng công nghệ mới 1. Tên, lĩnh vực thực hiện sáng kiến kinh nghiệm đề nghị xem xét: - Tên sáng kiến: Dạy học trải nghiệm nghệ thuật dân gian – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng - Lĩnh vực: Giáo dục 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Nghệ thuật (Nội dung Mĩ thuật) 3. Các thành viên tham gia nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm (hoặc cải tiến kỹ thuật; giải pháp công tác; đề tài nghiên cứu khoa học; công nghệ áp dụng vào thực tiễn): Nguyễn Thị Bình 4. Thời gian thực hiện: 2 năm (năm học 2022 – 2023, 2023 – 2024). 5. Mô tả sáng kiến cải tiến kỹ thuật; giải pháp công tác; đề tài nghiên cứu khoa học; công nghệ áp dụng vào thực tiễn: Phương pháp tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm, tích hợp nội dung dạy học di sản nghệ thuật dân gian địa phương – Tranh dân gian Kim Hoàng vào dạy
2 học nội dung Mĩ thuật tại trường THCS Di Trạch, đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh. 6. Địa chỉ áp dụng: Trường THCS Di Trạch, Hoài Đức, Hà Nội 7. Thời gian bắt đầu áp dụng: năm học 2023 – 2024 8. Những hiệu quả nổi bật đã đạt được Đề tài đáp ứng mục tiêu chương trình GDPT 2018 góp phần nhỏ vào công cuộc đổi mới căn bản, giáo dục toàn diện, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Đề tài có thể làm tư liệu cho các cơ sở giáo dục ở nhiều cấp học nghiên cứu áp dụng. Học sinh hình thành nhiều kiến thức, kĩ năng thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế: làm việc nhóm, nghiên cứu, thuyết trình, giải quyết vấn đề,… Học sinh hiểu hơn về giá trị nghệ thuật dân gian truyền thống, trân trọng sản phẩm mĩ thuật, có ý thức, trách nhiệm trong việc tuyên truyền, giữ gìn phát triển văn hóa dân tộc. Nâng cao chất lượng dạy học giúp giáo viên và học sinh tiếp cận kiến thức, kĩ thuật, phương pháp dạy học mới. Giáo viên có tinh thần tự học tập, trau dồi nâng cao kiến thức chuyên môn. THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Người báo cáo XÁC NHẬN, ĐỀ NGHỊ (Ký, ghi rõ họ tên) (Ký, đóng dấu) NguyễnThị Bình
UBND HUYỆN HOÀI ĐỨC TRƯỜNG THCS DI TRẠCH SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên sáng kiến: DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM NGHỆ THUẬT DÂN GIAN CHỦ ĐỀ “TRANH DÂN GIAN KIM HOÀNG” Tên tác giả: Nguyễn Thị Bình Đơn vị công tác: Trường THCS Di Trạch Chức vụ: Tổ phó tổ KHXH Hà Nội, 2024
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT HS Học sinh GD & ĐT Giáo dục và đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên Nxb Nhà xuất bản PL Phụ lục PPDH Phương pháp dạy học THCS Trung học cơ sở
MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu của sáng kiến 2 3. Thời gian, đối tượng, phạm vi nghiên cứu 2 3.1. Thời gian 2 3.2. Đối tượng 2 3.3. Phạm vi nghiên cứu 2 NỘI DUNG 3 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn 3 1.1. Khái niệm 3 1.2. Chương trình giáo dục mĩ thuật 2018 theo định hướng phát triển năng lực 3 1.3. Mục tiêu giáo dục mĩ thuật theo định hướng phát triển năng lực 3 1.4. Chương trình giáo dục mĩ thuật THCS 4 1.5. Thực trạng dạy học Mĩ thuật ở trường THCS Di Trạch 4 1.6. Thực trạng dạy học trải nghiệm ở trường THCS Di Trạch 5 2. Biện pháp tổ chức thực hiện dạy học trải nghiệm 6 2.1. Xây dựng chương trình kế hoạch giáo dục 6 2.2. Pương pháp dạy học trải nghiệm 7 2.3. Xây dựng kế hoạch trải nghiệm tại địa phương 8 2.4. Tổ chức hoạt động trải nghiệm tìm hiểu tranh dân gian Kim Hoàng 9 2.5. Dạy học trải nghiệm – Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng 10 2.6. Đánh giá hoạt động dạy học trải nghiệm 13 3. Kết quả: khảo sát trước và sau khi thực hiện đề tài 15 4. Hiệu quả của sáng kiến 19 4.1. Hiệu quả về khoa học 19 4.2. Hiệu quả về kinh tế 19 4.3. Hiệu quả về xã hội 19 5. Tính khả thi 20 6. Thời gian thực hiện đề tài, sáng kiến 20 KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT 21 TÀI LIỆU THAM KHẢO 22 PHỤ LỤC 23
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Mĩ thuật môn học không thể thiếu trong chương trình giáo dục. Thông qua môn học hình thành, phát triển năng lực thẩm mĩ, phẩm chất dựa trên sự tiếp thu kiến thức, kĩ năng, nhận thức về cái hay, cái đẹp trong đời sống, xã hội thông qua các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo… Trước nhu cầu đổi mới của chương trình GDPT 2018, bộ môn Nghệ thuật (nội dung Mĩ thuật) từ lớp 6 đến lớp 9 thực tế có thời lượng nội dung tìm hiểu về các dòng tranh dân gian rất ít, nội dung kiến thức về tranh dân gian sách giáo khoa lớp 7 mới đề cập đến tranh Hàng Trống, các dòng tranh khác chỉ được nhắc đến với cái tên như: tranh Kim Hoàng (Hà Nội), Đông Hồ (Bắc Ninh), làng Sình (Huế). Nguồn tài liệu về các dòng tranh dân gian rất ít, không phổ biến với mong muốn bổ sung nguồn tư liệu, học liệu về tranh dân gian cho GV và HS. Đặc biệt, tranh Đỏ - tranh Kim Hoàng dòng tranh được người dân thôn Kim Hoàng, xã Vân Canh tạo nên là di sản văn hóa nghệ thuật đặc sắc bị thất truyền gần 70 năm nay của địa phương Hoài Đức. Tranh dân gian Kim Hoàng, được nhắc tới với dư âm vang bóng một thời. Các thế hệ sinh sau năm 1945 chỉ được nghe nhắc tên “tranh Đỏ”, được nhìn thấy tranh qua hình ảnh chụp hai bức tranh Lợn độc và Thần kê treo ở nhà Truyền thống thôn Kim Hoàng và ít ai nhìn thấy bản khắc, tranh gốc hay am hiểu tường tận về dòng tranh quê mình. Là người con được sinh ra và lớn lên trên quê hương làng tranh Đỏ, là một GV dạy học mĩ thuật. Tôi nhận thấy việc tuyên truyền giới thiệu nghệ thuật truyền thống dân gian của địa phương là góp phần nhỏ trong việc giữ gìn và phát triển văn hóa dân gian truyền thống Việt Nam. Tranh dân gian Kim Hoàng hiện nay rất cần được gìn giữ, phát triển truyền thống làng nghề. Quảng bá tới toàn thể GV và HS Hoài Đức nói riêng và cả nước nói chung. Trải nghiệm tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm của cha ông, của các học giả, nhà nghiên cứu dự án khôi phục tranh Kim Hoàng nhằm phát triển văn hóa dân gian truyền thống tại địa phương. Tôi chọn hướng nghiên cứu đề tài mong muốn đóng góp phần nhỏ trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, giáo dục nhận thức thẩm mĩ cho HS, truyền cảm hứng, khơi dậy đam mê sáng tạo, tuyên truyền, giới thiệu giá trị nghệ thuật của tranh Kim Hoàng đến với mọi người. Vì vậy, tôi chọn hoạt động giáo dục làm đề tài sáng kiến: “Dạy học trải nghiệm nghệ thuật dân gian – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng”.
2 2. Mục tiêu của sáng kiến - Tìm hiểu giá trị nghệ thuật, đặc trưng tranh dân gian Kim Hoàng. - Xây dựng kế hoạch, biện pháp tổ chức thực hiện hoạt động dạy - học trải nghiệm di sản mĩ thuật địa phương - Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng. - Hướng dẫn HS tìm hiểu tranh dân gian Kim Hoàng và ứng nghệ thuật tranh dân gian Kim Hoàng vào đời sống thông qua hoạt động dạy - học trải nghiệm. 3. Thời gian, đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Thời gian Thời gian: năm học 2023 - 2024 Địa điểm tổ chức: Cơ sở sản xuất tranh Kim Hoàng Trường THCS Di Trạch, Hoài Đức, Hà Nội. 3.2. Đối tượng - HS khối 7 : lớp 7A và lớp 7B 3.3. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu phương pháp dạy học trải nghiệm - Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng. Khảo sát, thực nghiệm HS khối lớp 7, năm học 2023 – 2024 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp quan sát Phương pháp điền dã Phương pháp phân tích, tổng hợp so sánh Phương pháp khảo sát 5. Bố cục của sáng kiến Gốm các phần: Mở đầu, Kiến nghị và đề xuất Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Nội dung của sáng kiến gồm 03 phần chính. 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn 2. Biện pháp tổ chức thực hiện 3. Kết quả
3 NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn 1.1. Khái niệm 1.1.1. Dạy học trải nghiệm: là một phương pháp giáo dục tập trung vào việc học bằng cách trực tiếp tham gia vào các hoạt động và trải nghiệm thực tế. Thay vì chỉ ngồi lý thuyết và học từ sách vở, HS sẽ được thực hành và trực tiếp trải nghiệm thông qua các hoạt động như thảo luận, thực tập, thực hiện các dự án, đi thăm quan thực tế... 1.1.2. Di sản văn hóa là những sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Qua khảo cứu tài liệu di sản mĩ thuật có thể khái quát mang tính triết chung là sản phẩm tinh thần được giữ gìn và truyền từ thế hệ này sang những thế hệ khác chủ yếu bằng trí nhớ, hình thức truyền miệng, ... 1.2. Chương trình giáo dục mĩ thuật 2018 theo định hướng phát triển năng lực HS Chương trình GDPT hiện hành được ban hành theo quyết định số 40/2000/QH ngày 09/12/2000 của Quốc hội được triển khai trong toàn quốc từ năm 2002 đến nay đã có những kết quả, thành tựu và tác động tích cực trong việc giáo dục thể hệ trẻ gần 20 năm qua. Mục tiêu của chương trình giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản. Phát triển năng lực cá nhân, phát huy tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa…; chuẩn bị cho HS khối kiến thức, kĩ năng cơ bản tiếp tục học lên hoặc vận dụng vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 1.3. Mục tiêu giáo dục mĩ thuật theo định hướng phát triển năng lực Trong chương trình GDPT 2018, mĩ thuật môn học thuộc lĩnh vực giáo dục Nghệ thuật hình thành phát triển ở HS năng lực thẩm mĩ, biểu hiện của năng lực thẩm mĩ… góp phần cùng các môn học và hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển các phẩm chất, năng lực chung và chủ yếu. Chương trình GDPT xác định năng lực mĩ thuật là năng lực đặc thù, mục tiêu giúp HS hình thành, phát triển năng lực đặc thù dựa trên kiến thức và kĩ năng; nhận thức mối quan hệ giữa mĩ thuật với đời sống xã hội và các loại hình nghệ thuật khác; có ý thức trân trọng di sản văn hoá, nghệ thuật… Chương trình được xây dựng với hai mạch nội dung: mĩ thuật tạo hình và mĩ thuật ứng dụng; tạo cơ hội cho HS được trải nghiệm và vận dụng mĩ thuật vào đời sống, hình thành, phát triển năng lực thẩm mĩ song song với hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung.
4 Trong chương trình GDPT 2018, năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ các tố chất và quá trình học tập, rèn luyện, kĩ năng, các thuộc tính cá nhân như: hứng thú, niềm tin, ý chí… thực hiện kết quả các hoạt động trong điều kiện cụ thể. Những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử cùng với năng lực hình thành phẩm chất, nhân cách con người, hình thành và phát triển cho HS phẩm chất: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm. 1.4. Chương trình giáo dục mĩ thuật THCS Chương trình GDPT được ban hành (kèm theo Thông tư số 32/2018/TT- BGDĐT), có thể khẳng định giáo dục thẩm mĩ là một trong những mục tiêu, nhiệm vụ, quan trọng thể hiện quan điểm giáo dục toàn diện của Đảng, Nhà nước và Quốc hội. Trong các nhiệm vụ, giải pháp tại Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD & ĐT nêu rõ: “Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mĩ. Nghị quyết số 88 của Quốc hội khẳng định mục tiêu về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả GDPT; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển biến nền giáo dục nặng nề về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa trí, đức, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi HS”. 1.5. Thực trạng dạy học Mĩ thuật ở trường THCS Di Trạch Trước nhu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018, nhà trường luôn chú trọng đầu tư cơ sở vật chất đảm bảo đáp ứng yêu cầu tốt nhất cho giáo dục. Điều kiện, phương tiện HS lĩnh hội kiến thức khoa học tự nhiên, xã hội, giá trị văn hóa vật chất tinh thần thông qua hoạt động dạy học có tác động trực tiếp đến sự hình thành phát triển nhân cách, đạo đức, cảm xúc của HS. Qua hoạt động giáo dục thẩm mĩ HS hiểu cái hay cái đẹp của cuộc sống, từ đó có cách ứng xử tốt đẹp trong các mối quan hệ gia đình, nhà trường và xã hội. Nhận thấy vai trò quan trọng của giáo dục thẩm mĩ, giáo dục nghệ thuật cho HS là nhiệm vụ không thể thiếu trong các hoạt động giáo dục khác. BGH trường THCS Di Trạch luôn quan tâm, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị đồ dùng phục vụ hoạt động dạy học. Ngay từ đầu năm học thực hiện chương trình, kế hoạch nhiệm vụ năm học. Ban giám hiệu đã chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học, kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục bám sát mục tiêu giáo dục thẩm mĩ vào giáo dục dạy học. HS trường THCS Di Trạch có truyền thống hiếu học, có ý thức tự giác trong
5 học tập, các em thích khám phá, tìm tòi hứng thú với môn mĩ thuật, biết cách ứng dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống. 1.6. Thực trạng dạy học trải nghiệm ở trường THCS Di Trạch Theo chỉ đạo của Sở GD & ĐT Hà Nội, kế hoạch chuyên môn của Phòng GD & ĐT huyện Hoài Đức. Môn mĩ thuật đã áp dụng thực hiện dạy học theo chủ đề. Dạy học theo chủ đề giúp HS chủ động, tích cực hơn trong việc tìm hiểu kiến thức, nội dung, tra cứu tài liệu… Đặc biệt khả năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, sáng tạo, giao tiếp, sắm vai được phát huy. Trong chương trình Mĩ thuật THCS dạy học theo chủ đề, GV được chủ động xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục Di sản văn hóa, di tích địa phương. Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, dạy học trải nghiệm để có nhiều hoạt động học tập tạo hứng thú cho HS. Dạy học trải nghiệm là hoạt động học tập thú vị HS được tham gia vào các hoạt động thực tế, thực hành, được tìm hiểu sâu hơn về kiến thức, kỹ năng, là cách tiếp cận kiến thức, kĩ năng độc đáo và đầy tính cách mạng trong giáo dục. Dạy học trải nghiệm giúp HS hình thành phát triển các kỹ năng thực tiễn, phản ánh tốt hơn về các vấn đề xã hội trong cuộc sống hàng ngày. Dạy học trải nghiệm giúp HS hiểu và tiếp thu kiến thức, phát triển kỹ năng tốt hơn, HS tự tin hơn trong cuộc sống thực tế. Ngoài ra, phương pháp này còn giúp GV tạo ra môi trường giáo dục tích cực, hấp dẫn, thu hút động lực học tập, có thể phát huy tối đa năng lực của HS. Do đó, phương pháp dạy học trải nghiệm đang được áp dụng nhiều trong các cơ sở giáo dục nói chung, trường THCS Di Trạch nói riêng và nhận được sự quan tâm và yêu thích của mọi người đặc biệt là phụ huynh và HS. Nhận thấy, dạy học trải nghiệm HS tích cực, chủ động hơn trong tìm hiểu tra cứu tài liệu, đặc biệt khả năng làm việc nhóm, thể hiện kỹ năng thuyết trình, sáng tạo, giao tiếp, sắm vai được phát huy HS say mê hơn với môn học. Khác với cách học truyền thống thụ động GV truyền đạt kiến thức, HS tiếp thu lĩnh hội kiến thức một chiều từ GV. Tuy nhiên, thực tế dạy học trải nghiệm môn mĩ thuật đòi hỏi giáo viên phải tự xây dựng kế hoạch dạy học, kế hoạch giáo dục của tổ chuyên dựa trên nội dung chương trình sách giáo khoa gây khó khăn cho GV và HS, là rào cản cho những ai không muốn đổi mới nhưng là động lực kích thích tư duy chủ động, sáng tạo. Nhiều học sinh rất thích cách học này vì phát huy được tính tích cực chủ động, HS có nhiều cơ hội thể hiện năng lực, sở trường cá nhân hay làm việc nhóm nhưng còn HS vẫn thụ động, lười làm việc nên ảnh hưởng nhiều đến tiết học.
6 Năm học 2021 – 2022, năm đầu thực hiện dạy học chương trình GDPT 2018, ngoài kế hoạch dạy học các bộ môn xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn, chú trọng dạy học tích hợp di sản nghệ thuật địa phương. Trường THCS Di Trạch xây dựng chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng vào hoạt động giáo dục dạy học Mĩ thuật, lồng ghép hoạt động giáo dục địa phương, dạy học trải nghiệm vào chủ đề dạy học. Tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, khám phá và dạy học kết nối mĩ thuật với di sản thông qua giáo dục mĩ thuật. Đổi mới hình thức vận dụng đáp ứng mục tiêu Chương trình GDPT, xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn cụ thể: HS được trải nghiệm thực tế tìm hiểu về tranh Kim Hoàng tại làng Kim Hoàng, xã Vân Canh địa phương lân cận giáp với Di Trạch. Sau trải nghiệm GV xây dựng kế hoạch dạy học, tổ chức các tiết học chuyên đề chủ đề “Tranh dân gian Kim Hoàng” sau trải nghiệm đẻ HS báo cáo kết quả tìm hiểu, vận dụng kiến thức, sáng tạo SP ứng dụng phát huy năng lực, phẩm chất của HS. Kết quả SP sáng tạo mô phỏng, ứng dụng tranh Kim Hoàng của HS phong phú hơn, được tạo bằng nhiều hình thức, chất liệu khác nhau. HS vẽ, tạo khuôn in từ nhiều vật liệu tìm được đã qua sử dụng như: thùng bìa cát tông, hộp xốp… sử dụng khuôn in, ứng dụng in vẽ trực tiếp lên các SP. Qua các chuyên đề hoạt động giáo dục của tổ chuyên môn, sự thay đổi nhận thức của HS tích cực, chủ động tìm tòi lĩnh hội kiến thức mới, thể hiện năng lực bản thân, HS hứng thú với các tiết học hoạt động giáo dục. 2. Biện pháp tổ chức thực hiện dạy học trải nghiệm – Chủ đề: Tranh dân gian Kim Hoàng 2.1. Xây dựng chương trình kế hoạch giáo dục Năm học 2023 – 2024 là năm thứ 3 thực hiện chương trình GDPT 2018, thực hiện hướng dẫn hoạt động chuyên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo. GV chủ động xây dựng kế hoạch dạy học, kế hoạch giáo dục tổ của chuyên môn, kế hoạch bài dạy trình tổ chuyên môn, nhà trường, phòng GD&ĐT phê duyệt. Kế hoạch giáo dục, kế hoạch dạy học đảm bảo nội dung, kiến thức, phù hợp với điều kiện thực tế, thực hiện đúng tinh thần Công văn số 5512/BGDĐT-DGTrH ngày 18/12/2020 của Bộ GDĐT, sử dụng Di sản văn hóa trong dạy học theo Hướng dẫn số 73/HD-BGDĐT-BVHTTDL ngày 16/01/2013 của liên Bộ GDĐT, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Tìm hiểu, vận dụng các phương pháp, kĩ thuật, tổ chức hoạt động dạy học sáng tạo phù hợp với nội dung chủ đề. Đa dạng hóa các hình thức hoạt động dạy học, chú trọng hình thức dạy học trải nghiệm thực tế tại địa phương.
7 2.2. Pương pháp dạy học trải nghiệm Phương pháp dạy học trải nghiệm được áp dụng trong giáo dục bằng cách cho HS tham gia vào các hoạt động thực tế, tạo cơ hội để HS tìm hiểu và trải nghiệm trực tiếp những kiến thức và kỹ năng đang học. Ưu điểm dạy học trải nghiệm: - HS tích cực hoạt động, tăng khả năng tiếp thu kiến thức và giải quyết vấn đề. - Phát triển kỹ năng thực hành, kỹ năng xã hội và kỹ năng mềm. - HS trải nghiệm thực tế tạo ra kết quả học tập có ý nghĩa và sáng tạo hơn. - Phù hợp với mọi đối tượng GV và HS dễ cập nhật kiến thức và kỹ năng mới. - HS được tiếp cận trực tiếp với thực tế trong cuộc sống, có khả năng quan sát, ghi nhớ, đánh giá, suy luận và giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Các bước thực hiện dạy học trải nghiệm: Bước 1. Lên kế hoạch cho hoạt động trải nghiệm: GV lên kế hoạch, sắp xếp các hoạt động trải nghiệm sao cho phù hợp với nội dung và mục tiêu giáo dục. GV chuẩn bị các tài liệu và dụng cụ cần thiết để hỗ trợ cho hoạt động trải nghiệm. Bước 2. Giới thiệu các hoạt động trải nghiệm cho HS: GV giới thiệu cho HS thông tin, mục tiêu và lợi ích của hoạt động trải nghiệm, hướng dẫn HS cách thức tham gia và hoàn thành các hoạt động một cách hiệu quả. Bước 3. HS tham gia vào hoạt động trải nghiệm, tìm hiểu và trải nghiệm các kiến thức, kỹ năng đang học thông qua giao tiếp, thảo luận và làm việc nhóm quá trình này HS sẽ hiểu sâu hơn về kiến thức khái niệm và liên hệ giữa chúng. Bước 4. Tổng hợp và phân tích kết quả: Sau khi hoàn thành hoạt động trải nghiệm, GV cần thực hiện việc tổng hợp, phân tích và đánh giá mức độ hiểu biết, kỹ năng của HS về chủ đề tìm hiểu. Kỹ năng dạy học trải nghiệm: - Kỹ năng lập kế hoạch: GV cần có khả năng xây dựng kế hoạch cho các hoạt động trải nghiệm phù hợp với nội dung chủ đề và đối tượng HS. - Kỹ năng tổ chức: GV cần tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho hoạt động trải nghiệm, đảm bảo cho HS tham gia và trải nghiệm một cách an toàn. - Kỹ năng giao tiếp: GV cần phải có khả năng giao tiếp và truyền đạt thông tin dễ hiểu, phù hợp với độ tuổi và trình độ của HS. - Kỹ năng hướng dẫn: GV cần hướng dẫn và chỉ dẫn HS cách tham gia hoạt động trải nghiệm một cách nhanh chóng và chính xác.
8 - Kỹ năng đánh giá: GV cần đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm để cải thiện và hoàn thiện phương pháp dạy học. - Kỹ năng sáng tạo: GV cần có khả năng sáng tạo, tìm tòi và ứng dụng các hoạt động trải nghiệm phù hợp để giảng dạy cho HS. Qua việc trau dồi các kỹ năng và hoạt động trên, GV sẽ có thể áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm một cách linh hoạt và hiệu quả để giúp HS học tập một cách tích cực và hiệu quả. 2.3. Xây dựng kế hoạch trải nghiệm tại địa phương Ngay từ đầu năm học khi xây dựng chương trình kế hoạch hoạt động giáo dục, tạo điều kiện cho HS được trải nghiệm thực tế tìm hiểu về “Tranh dân gian Kim Hoàng”. GV cần quan tâm đặc biệt chú trọng việc xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục tìm hiểu, trải nghiệm thực tế tại địa phương. Tổ chức hoạt động kết hợp sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của HS là biện pháp giúp HS phát huy tính chủ động, tự học, tự tìm hiểu giá trị văn hóa địa phương để ứng dụng vào sáng tạo với nghệ thuật trong đời sống. Để HS hiểu và nắm rõ về tranh dân gian Kim Hoàng. GV tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế tại địa phương nơi trực tiếp sản xuất tranh Kim Hoàng. HS được trực tiếp quan sát, tìm hiểu lịch sử phát triển, nét đặc trưng, cách làm tranh, trải nghiệm các kĩ thuật in (làm tranh) tại địa phương. Các bước tiến hành xây dựng kế hoạch, nội dung hoạt động trải nghiệm: Bước 1. Xác định nhu cầu tổ chức hoạt động trải nghiệm. Căn cứ nhiệm vụ, mục tiêu chương trình giáo dục, kế hoạch hoạt động giáo dục của tổ chuyên môn, điều kiện tổ chức thực hiện của nhà trường. Bước 2. Xác định mục tiêu của hoạt động: Mục tiêu hoạt động cụ thể, phù hợp với nội dung hoạt động giáo dục, yêu cầu cần đạt về kiến thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị cho HS làm căn cứ để đánh giá kết quả của hoạt động. Bước 3. Xác định nội dung chương trình và hình thức hoạt động - Căn cứ vào nội dung chủ đề, mục tiêu đã xác định lựa chọn hình thức hoạt động phù hợp với HS, yêu cầu cần đạt trong hoạt động. - Xây dựng nội dung hoạt động trải nghiệm tìm hiểu tranh Kim Hoàng: + Tìm hiểu lịch sử, sự phát triển dòng tranh dân gian Kim Hoàng. + Tìm hiểu quy trình, kĩ thuật in, màu sắc, nét đặc trưng tranh Kim Hoàng.
9 + Trải nghiệm kĩ thuật in, vẽ tranh Kim Hoàng. - GV giới thiệu chương trình, giới thiệu nghệ nhân làm tranh Kim Hoàng, hướng dẫn HS tham gia hoạt động (lắng nghe, ghi chép, trải nghiệm làm tranh). Bước 4. Chuẩn bị hoạt động: GV nắm rõ các nội dung và hình thức hoạt động đã được xác định dự kiến thời gian, tiến trình hoạt động. - Phương tiện, điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí… - Thời gian, địa điểm tổ chức, GV tham gia hỗ trợ. - Hoạt động học tập của HS và GV trong và sau khi kết thúc trải nghiệm. + Đối với GV: gửi thông báo kế hoạch tới BGH từ đầu năm, Phụ huynh HS. Chủ động liên hệ với cơ sở làm tranh Kim Hoàng về kế hoạch cho HS đến tham quan tìm hiểu, trải nghiệm để chuẩn bị nguyên vật liệu làm tranh. + Đối với HS: tìm hiểu thông tin kế hoạch chương trình, làm việc nhóm, cá nhân chuẩn bị đồ dùng: vở, giấy, bút, màu… khi tham gia hoạt động trải nghiệm giáo dục. Bước 5. Xây dựng kế hoạch thời gian, địa điểm tổ chức hoạt động: Lập kế hoạch thực hiện: xác định thời gian, không gian, địa điểm tổ chức các hoạt động, Đối tượng tham gia. Bước 6. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục. Xây dựng bản kế hoạch nội dung, chương trình: công việc cần thực hiện, tiến trình thời gian, công việc cụ thể cho cá nhân, tổ nhóm HS, yêu cầu cần đạt. Bước 7. Đánh giá kết quả: GV nhận xét chung về ý thức tham gia hoạt động của HS trong các hoạt động giáo dục. 2.4. Tổ chức hoạt động trải nghiệm tìm hiểu tranh dân gian Kim Hoàng Tổ chức cho HS tham gia hoạt động tìm hiểu, trải nghiệm. GV lên kế hoạch, chương trình gửi về Ban giám hiệu, thông báo tới ban phụ huynh, kết hợp thống nhất với GV chủ nhiệm thông báo thời gian trải nghiệm thực tế. GV mĩ thuật phối kết hợp cùng Ban giám hiệu, GV nhà trường tổ chức cho HS. Hình thức tổ chức trải nghiệm: Tổ chức cho HS tham gia Chương trình tìm hiểu, trải nghiệm tại cơ sở sản xuất tranh Kim Hoàng vào buổi học ngoại khóa cuối. Địa điểm: Cơ sở sản xuất tranh Kim Hoàng, số 39 đường Kim Hoàng, Vân Canh, Hoài Đức, Hà Nội. GV lên kế hoạch, chương trình gửi về BGH, thông báo tới ban phụ huynh, kết
10 hợp thống nhất với GV chủ nhiệm thông báo thời gian trải nghiệm thực tế. Thông báo kế hoạch, nội dung chương trình cụ thể, chi tiết về hoạt động trải nghiệm cho HS tham gia. - Tham quan tìm hiểu nghe hướng dẫn giới thiệu về lịch sử sự phát triển của làng nghề và lí do thất truyền của làng nghề tranh Kim Hoàng. - Thông qua hoạt động tổ chức tìm hiểu tranh dân gian Kim Hoàng, tổ chức cho HS sắm vai trở thành nghệ thuật nhí làm tranh Kim Hoàng tại cơ sở làm tranh của địa phương. GV tập trung HS tại trường cùng các GV tham dự đưa HS di chuyển đến cơ sở thực tế. Ổn định tổ chức chia nhóm, tham quan di tích lịch sử văn hóa đình Kim Hoàng, tìm hiểu lịch sử phát triển tranh Kim Hoàng. GV cùng HS gặp gỡ trao đổi với nghệ nhân làm tranh Kim Hoàng tìm hiểu, kĩ thuật làm tranh và trải nghiệm in, tô màu, vẽ tranh Kim Hoàng. Các nhóm lựa chọn thể loại, kiểu loại tiến hành trải nghiệm in tranh Kim Hoàng. Trong quá trình tổ chức GV mĩ thuật phối hợp với nghệ nhân cùng HS thực hiện để tạo ra các SP tốt nhất. Sau khi tạo ra các SP bản in theo ý thích và sở thích của các nhóm, đại diện các nhóm sắm vai là nghệ nhân hoặc hướng dẫn viên du lịch giới thiệu về làng nghề, giới thiệu SP tranh Kim Hoàng mà các em đã tạo ra. Đây là một hoạt động mang tính giáo dục cho HS ý thức bảo tồn, giữ gìn và phát huy làng nghề truyền thống. SP trải nghiệm của HS tại làng nghề HS được mang về trang trí không gian lớp học hoặc của gia đình. Tập trung di chuyển về trường, kết thúc chương trình trải nghiệm. Kết thúc hoạt động trải nghiệm GV hướng dẫn HS từng nhóm đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm thông qua phiếu khảo sát sau thực nghiệm. Có thể nói trải nghiệm thực tế góp phần bổ trợ hữu ích cho nội dung dạy học mĩ thuật, quá trình trải nghiệm tại cơ sở là tiền đề cho quá trình đánh giá kết quả tham gia hoạt động và thực nghiệm mô phỏng, ứng dụng sáng tạo của HS. [PL.1. Một số hình ảnh hoạt động trải nghiệm/ Trang23] 2.5. Dạy học trải nghiệm – Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng Căn cứ chương trình kế hoạch hoạt động giáo dục, GV tổ chức hoạt động trên lớp kết hợp với ngoài giờ lên lớp. Tổ chức hoạt động dạy học lồng ghép các phương pháp dạy học và giáo dục
11 phát triển phẩm chất, năng lực HS bằng các phương pháp: trực quan, vấn đáp, gợi mở, thảo luận, dạy học dự án, dạy học thực hành, tích hợp kĩ thuật dạy học… sử dụng linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của HS vì đây là yếu tố quan trọng để đạt hiệu quả cao trong hoạt động giáo dục. Phát huy vai trò của HS trong dạy học giải quyết vấn đề, GV tổ chức các tình huống và định hướng hoạt động học tập có sự tương tác giữa GV và HS, HS và HS. Tổ chức hoạt động dạy học, GV lựa chọn các phương pháp, kĩ thuật dạy học linh hoạt, rèn luyện cho HS phương pháp học tập, nghiên cứu khoa học, đảm bảo phù hợp với nội dung nhiệm vụ học tập. Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục tổ của chuyên môn, GV xây dựng chuyên đề dạy học trải nghiệm di sản văn hóa: Chủ đề - Tranh dân gian Kim Hoàng. Mục tiêu đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm hiểu về tranh Kim Hoàng sau trải nghiệm thực tế; đánh giá sự tiếp thu kiến thức của HS qua buổi trải nghiệm; GV đồng thời xây dựng hoạt động giáo dục để khai thác thông tin, kiến thức lĩnh hội của HS, kích thích phát triển kĩ năng vận dụng, sáng tạo nghệ thuật tranh dân gian Kim Hoàng của HS. GV đưa yêu cầu HS mô phỏng, ứng dụng tranh Kim Hoàng vào đời sống. GV sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề. HS tìm ra cách mô phỏng, ứng dụng tranh, muốn giải quyết được vấn đề này thì HS phải biết phân tích và lựa chọn cách thức tạo hình mô phỏng, ứng dụng kĩ thuật làm tranh dân gian Kim Hoàng (tranh in, in kết hợp vẽ, vẽ tay) để mô phỏng lại theo sự sáng tạo của mình dựa trên các chất liệu tìm được, có sẵn và có thể sáng tạo thêm các hình thức khác nhau để tạo ra SP. Thực hiện mục tiêu, kế hoạch hoạt động giáo dục GV thiết kế nội dung chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng với các phương pháp dạy học được sử dụng xuyên suốt trong các hoạt động khởi động, khám phá, kiến tạo kiến thức – kĩ năng, luyện tập sáng tạo, phân tích đánh giá, vận dụng và phát triển. * Hoạt động khởi động: GV tổ chức trò chơi “Ô chữ” tạo hứng thú cho HS các nhóm thống nhất lựa chọn ô chữ tìm câu trả lời. * Các hoạt động khám phá, hình thành kiến thức mới, luyện tập sáng tạo, vận dụng: GV xác định mục tiêu, hình thức tổ chức cụ thể các hoạt động. Sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học linh hoạt phù hợp nội dung kiến thức, luyện tập sáng tạo và ứng dụng. GV giao nhiệm vụ cụ thể: cá nhân, nhóm nhận nhiệm vụ phân công nhiệm vụ, thảo luận, chia sẻ kiến thức, thống nhất nội dung hoàn thành tốt nhiệm vụ. Dạy học trải nghiệm – Chủ đề Tranh dân gian Kim Hoàng