Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động các CLB, đội, nhóm tại trường THPT Đặng Thai Mai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:58

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động các CLB, đội, nhóm tại trường THPT Đặng Thai Mai" nhằm đưa ra mô hình câu lạc bộ, đội nhóm và 1 số hoạt động thiết thực nhằm góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động các CLB, đội, nhóm tại trường THPT Đặng Thai Mai

ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÂU LẠC BỘ ĐỘI NHÓM TẠI TRƯỜNG THPT ĐẶNG THAI MAI Lĩnh vực nghiên cứu: Kĩ năng sống
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐẶNG THÚC HỨA ------------***----------- SÁNG KIẾN ĐỀ TÀI: ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC CÂU LẠC BỘ ĐỘI NHÓM TẠI TRƯỜNG THPT ĐẶNG THAI MAI Lĩnh vực nghiên cứu: Kĩ năng sống Tác giả: 1. NGUYỄN THỊ THUỶ Tổ Toán - Tin – THPT Đặng Thúc Hứa Điện thoại: 0374627663 2. GIẢN THỊ DƯƠNG Tổ KHTN – THPT Đặng Thai Mai Điện thoại: 0963077124 3. NGUYỄN THỊ HẰNG Tổ Văn– Ngoại ngữ - THPT Đặng Thai Mai Điện thoại: 0976368819 Năm thực hiện: 2022
MỤC LỤC Nội dung Trang A. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Lịch sử vấn đề 3 3. Đối tượng nghiên cứu 3 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3 5. Kế hoạch nghiên cứu 3 6. Phương pháp nghiên cứu 3 B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI Chương 1. Các cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT thông qua hoạt động CLB, đội nhóm trong giai đoạn hiện nay 1.1. Cơ sở lý luận 4 1.1.1 Khái niệm về nghề nghiệp 4 1.1.2 Khái niệm Câu lạc bộ, đội nhóm 7 1.2 Cơ sở thực tiễn 9 1.2.1 Thực trạng việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trong giai 9 đoạn hiện nay. 1.2.2 Đánh giá kết quả hoạt động định hướng nghề nghiệp cho học sinh tại 12 trường THPT Đặng Thai Mai. 1.2.3 Hoạt động CLB, đội, nhóm trong việc tạo sân chơi, khám phá năng lực 14 bản thân, định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT.
Chương 2. Mô hình Câu lạc bộ, đội nhóm – góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh tại trường THPT Đặng Thai Mai. 2.1 Xây dựng Câu lạc bộ, đội, nhóm phát huy năng khiếu về văn hóa, văn 17 nghệ, thể dục thể thao ở trường THPT Đặng Thai Mai. 2.1.1 Câu lạc bộ thể dục, thể thao 17 2.1.2 Câu lạc bộ văn nghệ 18 2.1.3 Câu lạc bộ tiếng anh 19 2.1.4 Câu lạc bộ truyền thông 21 2.1.5 Đội ANXK 23 2.2 Câu lạc bộ khéo tay – giải pháp hiệu quả góp phần phát huy năng khiếu, 24 đam mê, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 2.2.1 Xây dựng ý tưởng, lên kế hoạch về CLB 24 2.2.2 Tập hợp thành viên và xây dựng quy chế hoạt động CLB khéo tay 25 2.2.3 Hoạt động thường niên của CLB khéo tay 26 2.2.4 Tác dụng rèn luyện kĩ năng và định hướng nghề nghiệp của CLB khéo 27 tay. 2.3 Hiệu quả sáng kiến 37 2.4 Giải pháp nhân rộng mô hình 41 C. KẾT LUẬN 1. Kết luận 42 2. Kiến nghị 42
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông HS: Học sinh GV: Giáo viên ĐH: Đại học CĐ: Cao đẳng CLB: Câu lạc bộ ĐVTN: Đoàn viên thanh niên BTCĐ: Bí thư chi đoàn PBT: Phó bí thư ANXK: An ninh xung kích UVBCH: Uỷ viên ban chấp hành BCH: Ban chấp hành
ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Lựa chọn nghề nghiệp luôn được coi là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến tương lai của mỗi người. Vì vậy, việc lựa chọn cho mình một ngành nghề phù hợp, có tính ổn định là vấn đề được nhiều bạn trẻ quan tâm hiện nay, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông (THPT). Một thực trạng đang diễn ra hiện nay là đa phần học sinh (HS) đang lựa chọn nghề nghiệp theo cảm tính, thời vụ, theo phong trào, theo bạn bè rủ rê hoặc theo sự sắp đặt của bố mẹ mà không biết và không quan tâm tới đặc thù nghề nghiệp, sự phù hợp của bản thân với nghề lựa chọn cũng như triển vọng công việc sau khi ra trường. Nhiều em chưa hiểu rõ về năng lực, khả năng bản thân, chưa dành nhiều thời gian tìm hiểu về ngành nghề mình lựa chọn. Chính vì vậy, sau khi học xong nhiều em chuyển sang một lĩnh vực khác, lãng phí quãng thời gian các em theo học tại trường đại học (ĐH). Bên cạnh đó, ngày nay các trường ĐH, cao đẳng (CĐ) ngày càng mở ra tràn lan, ngoài các trường công lập ở các thành phố lớn còn có rất nhiều trường ở tỉnh lẻ, chưa kể đến việc đa dạng hóa các hình thức đào tạo từ chính quy cho đến hệ mở, dân lập, tư thục, từ xa… Tâm lý phụ huynh và HS mong muốn kiếm tấm bằng ĐH, CĐ còn các trường lại tìm cách tuyển sinh để duy trì hoạt động, cho nên việc đào tạo diễn ra một cách ồ ạt, thiên về lấy số lượng, không có một quy hoạch dài hạn đối với nguồn nhân lực cho quốc gia trong tương lai. Chính vì vậy, nhiều em sau khi học xong rơi vào tình trạng thất nghiệp, nhiều em có việc nhưng không phải ngành nghề yêu thích của bản thân nên làm việc không có sự hăng say, hiệu quả có khi còn chán chường, rất nhiều em đã phải loay hoay, mò mẫm, tìm kiếm và thậm chí là bắt đầu lại từ đầu bằng một công việc mới, một hướng đi mới khác xa hoàn toàn con đường ban đầu mình đã chọn. 1.2 Để chọn nghề nghiệp đúng, việc định hướng nghề nghiệp cho các HS THPT phải hội tụ đủ ba yếu tố: Thứ nhất là đam mê, yêu thích, muốn được dành mọi sức lực và tâm huyết để theo đuổi ngành nghề đó. Thứ hai là năng lực, khả năng và thế mạnh của bản thân, mỗi cá nhân phải nắm được điểm mạnh, điểm yếu của bản thân để có sự chuẩn bị cũng như chọn lựa nghề nghiệp sao cho phù hợp với năng lực của bản thân. Thứ ba là cơ hội nghề nghiệp của ngành mình lựa chọn, là sự hiểu biết về nhu cầu thị trường lao động và định hướng chuyên nghiệp ngay từ khi còn học đại học hoặc trường dạy nghề, ngành nghề đó liệu có đem lại cơ hội cạnh tranh cho các em HS trong quá trình tìm kiếm việc làm sau này hay không. 1.3 Môi trường cấp THPT hiện nay vẫn chủ yếu chú trọng đến kiến thức hàn lâm, chương trình nói chung nặng về lý thuyết, hạn chế về thực hành, cơ hội để các 1
em tiếp cận với nghề nghiệp trong tương lai chủ yếu qua sách vở, intenet, và chủ yếu chỉ dừng lại ở mức đọc, nghe, kể. Hầu hết các em chưa có đủ môi trường, điều kiện để khám phá sức mạnh của bản thân. Một số trường THPT đã hình thành các câu lạc bộ, đội, nhóm nhưng hầu hết mới chỉ dừng lại ở việc tạo sân chơi cho các em. Cùng với việc đổi mới hình thức, phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá, tăng cường các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Thời gian qua, trường THPT Đặng Thai Mai đã hình thành, phát triển mô hình các câu lạc bộ (CLB) theo sở thích. Đây được xem là giải pháp hiệu quả trong phát triển năng lực, phẩm chất, kỹ năng sống cho HS nhà trường. Trường THPT Đặng Thai Mai đã phát triển được nhiều CLB, đội nhóm. Có thể điểm tên một số CLB như: CLB truyền thông (tập hợp thành viên có năng khiếu về quay phim, chụp ảnh, biên tập, viết tin, bài, phát thanh viên, vẽ); CLB thể thao (thành viên có năng khiếu về bóng chuyền, bóng đá); CLB tiếng Anh (thành viên có năng khiếu về nghe, nói, đọc, viết tiếng Anh); CLB văn nghệ (thành viên có năng khiếu về ca hát, nhảy...); Đội An ninh xung kích (ANXK) (gồm các bí thư, lớp trưởng, Đoàn viên thanh niên (ĐVTN) trách nhiệm, nhiệt tình phụ trách về nề nếp của nhà trường); CLB khéo tay (gồm các HS có năng khiếu về đan móc, làm các sản phẩm thủ công….) Tham gia vào các CLB, HS có cơ hội thể hiện tài năng, niềm đam mê của bản thân. Đồng thời, là môi trường để các em tự học hỏi, điều chỉnh nhận thức, hành vi, rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành. Do đó, HS được tạo điều kiện thuận lợi khi tham gia các CLB theo sở thích, dưới sự định hướng hoạt động của đội ngũ giáo viên và Đoàn Thanh niên. Điều này đã tạo cho các em sự hứng thú, tự do sáng tạo, thể hiện đam mê, qua đó phát triển năng lực cá nhân, tránh xa các tệ nạn xã hội. Thông qua các hoạt động, học sinh không chỉ được khám phá bản thân mà còn được trải nghiệm lĩnh vực mình yêu thích ngay từ trên ghế nhà trường, góp phần đặt nền móng và định hướng nghề nghiệp cho các em. Là những người đã và đang hoạt động công tác Đoàn, chúng tôi nhìn nhận thực trạng, băn khoăn và mong muốn tạo ra các sân chơi trải nghiệm để HS phát huy trau dồi năng khiếu, thoả sức với đam mê, sở thích của bản thân góp phần trong việc định hướng lựa chọn nghề nghiệp của các em ngay từ khi trên ghế nhà trường. Và phương thức chúng tôi lựa chọn chính là thông qua các CLB, Đội, nhóm do Đoàn thanh niên khởi xướng. Sau quá trình thực hiện, chúng tôi mạnh dạn đề xuất phương pháp tổ chức hoạt động này qua sáng kiến kinh nghiệm “Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua hoạt động các CLB, đội, nhóm tại trường THPT Đặng Thai Mai”. 2
2. Lịch sử vấn đề Vấn đề định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT đã thu hút sự quan tâm đầu tư của nhiều bài nghiên cứu, nhiều giải pháp được đưa ra. Tuy nhiên, cách thức triển khai các công trình đa dạng, tùy thuộc vào tình hình thực tế của đơn vị. Định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua mô hình CLB, đội, nhóm là một cách tiếp cận mới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ĐVTN trường THPT Đặng Thai Mai. 4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Đưa ra mô hình CLB, đội nhóm và 1 số hoạt động thiết thực nhằm góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT. 5. Kế hoạch nghiên cứu Sáng kiến được tiến hành nghiên cứu theo kế hoạch đã được đề ra: từ việc chọn đề tài, nghiên cứu tài liệu liên quan đến khảo sát thực tế, áp dụng qua thực tiễn để đi đến một sáng kiến hoàn chỉnh. Quá trình đó được thực hiện trong các năm học 2019 - 2020, 2020 - 2021, 2021 - 2022. 6. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện các nhiệm vụ đã đặt ra, người thực hiện đề tài đã sử dụng một số phương pháp: * Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phương pháp phân tích - tổng hợp - Phương pháp so sánh - đối chiếu * Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm - Phương pháp điều tra phỏng vấn - Phương pháp thực nghiệm sư phạm 3
A. NỘI DUNG ĐỀ TÀI Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG CÂU LẠC BỘ, ĐỘI NHÓM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm về nghề nghiệp 1.1.1.1. Nghề nghiệp Lựa chọn nghề nghiệp là một hoạt động quan trọng của cuộc sống con người. Nó quan trọng đến mức ai đó đã từng khẳng định “Trong cuộc đời con người có hai việc không được sai đó là chọn việc để làm và chọn người để cưới”. Lựa chọn được nghề nghiệp theo đúng thế mạnh, sở thích, đam mê, năng lực của bản thân đóng vai trò quyết định đến thành bại của một cuộc đời con người. Vậy thế nào là nghề nghiệp? Khái niệm nghề nghiệp có nhiều thuật ngữ liên quan. Người ta có thể gọi nghề nghiệp với những thuật ngữ như nghề, nghiệp hay chuyên môn. Nghề có khá nhiều những cách hiểu khác nhau, nhưng cơ bản thì chúng ta có thể hiểu như sau: Nghề là một công việc được thực hiện thường xuyên. Nó ổn định để đem lại nguồn thu nhập cho một người trong một khoảng thời gian nào đó. Tất nhiên nghề không chỉ dùng để kiếm tiền duy trì cuộc sống mà thông qua nghề con người có thể bộc lộ những phẩm chất, năng lực và đóng góp những giá trị cho xã hội. Trong quá trình làm nghề, con người sẽ không ngừng học hỏi, trau dồi các kiến thức kĩ năng từ đó tạo nên những sản phẩm khác nhau, chất lượng khác nhau. Quá trình đó sẽ đem lại lợi ích cho cộng đồng. Một nghề có thể bao gồm nhiều những chuyên môn khác nhau. Ví dụ nghề giáo viên có thể có chuyên môn về các lĩnh vực toán, văn, vật lí, kinh tế, xã hội, tâm lý…; nghề bán hàng có các chuyên môn như tư vấn, chăm sóc khách hàng… Nghiệp được hiểu là một công việc đã được xác định là đam mê, được con người lựa chọn gắn bó lâu dài và mong muốn cống hiến cho công việc đó. Để có nghiệp cần một kế hoạch dài và mất thời gian để thực hiện nó. Chuyên môn là kiến thức, kĩ năng hay kinh nghiệm của người nào đó trong một lĩnh vực cụ thể, chuyên nghiệp. Chuyên môn cần trải qua quá trình đào tạo, học hỏi trong môi trường nhất định. Qua quá trình này con người sẽ có những năng lực thể chất và tinh thần nhất định. Từ đó tạo ra những sản phẩm có giá trị. Những chuyên môn này giúp con người thăng tiến trong một vị trí công việc. Theo thống 4
kê hiện nay thế giới có chưa đến 2000 nghề nhưng lại có tới khoảng 40.000 chuyên môn khác nhau. Theo từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia “Nghề nghiệp là một lĩnh vực hoạt động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội”. Như vậy, nghề nghiệp thường được hiểu là một việc làm có tính ổn định, đem lại thu nhập để duy trì và phát triển cuộc sống của mỗi người. Nghề nghiệp không chỉ là con đường để kiếm sống mà đó còn là con đường để thể hiện và khẳng định giá trị cho bản thân. Trong giới hạn đề tài sáng kiến, chúng tôi sử dụng khái niệm nghề nghiệp theo cách định nghĩa này. Khái niệm nghề nghiệp có lịch sử hình thành rất lâu dài. Dưới thời Trung Cổ, trên thế giới chỉ có 3 ngành nghề được xã hội công nhận và đặt tên là thần học, y học và pháp luật... Đến khoảng cuối thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18, hàng loạt các ngành nghề khác cũng được cả nước Mỹ thừa nhận. Trong đó có: dược, khoa học tính toán bảo hiểm, luật, nha khoa, kỹ thuật xây dựng dân dụng, hậu cần, kiến trúc, kế toán,… Càng ngày xã hội càng phát triển và số nghề nghiệp hay chuyên ngành cũng ngày càng tăng lên. Các chuyên gia trong từng lĩnh vực ra đời và được trả những mức lương, đãi ngộ tương xứng. Tất nhiên những nghề như luật sư hay các kỹ sư cơ khí sẽ kiếm được nhiều tiền hơn nhân viên tòa án hay thợ thủ công lành nghề. Nhưng phải tận đến năm 1908 thì kỹ sư mang tên Frank Parsons mới phát minh ra thuật ngữ chính thức “nghề nghiệp”. Thuật ngữ này ban đầu chỉ nói đến sự phát triển kỹ năng, kiến thức của cá nhân. Trong một công việc nhất định sau đó được bổ sung và sử dụng hàng ngày cho đến khi định nghĩa của nó được mở rộng như hiện nay. Khái niệm nghề nghiệp có sự thay đổi theo thời gian. Nhiều nghề chỉ thấy có ở nước này nhưng lại không thấy ở nước khác. Hơn nữa, các nghề trong xã hội luôn ở trong trạng thái biến động do sự phát triển của khoa học và công nghệ. Nhiều nghề cũ mất đi hoặc thay đổi về nội dung cũng như về phương pháp sản xuất. Nhiều nghề mới xuất hiện rồi phát triển theo hướng đa dạng hóa. Theo thống kê gần đây, trên thế giới mỗi năm có tới 500 nghề bị đào thải và khoảng 600 nghề mới xuất hiện. Ở nước ta, mỗi năm ở cả 3 hệ trường (dạy nghề, trung học chuyên ngiệp và cao đẳng - đại học) đào tạo trên dưới 300 nghề bao gồm hàng nghìn chuyên môn khác nhau. 1.1.1.2. Định hướng nghề nghiệp Như trên đã trình bày, trong xã hội hiện nay, vị trí, giá trị của mỗi nghề nghiệp đều có thể thay đổi. Những nghề đang là xu hướng cũng có lúc sẽ bị cho là lỗi thời không còn được trân trọng hay đón nhận như trước nữa. Do vậy, con người cần xác định đúng nghề nghiệp của mình. Đối với thế hệ trẻ, việc định hướng nghề nghiệp đóng vai trò rất quan trọng. 5
Định hướng nghề nghiệp là một khái niệm giáo dục toàn diện và liên tục được thiết kế để cung cấp cho các cá nhân (HS, sinh viên) tại các cơ sở đào tạo với các thông tin và kinh nghiệm, giúp họ có sự chuẩn bị tốt cho việc lựa chọn công việc trong tương lai. Như vậy, định hướng nghề nghiệp là khái niệm dùng để chỉ việc cung cấp những kiến thức và thông tin quan trọng liên quan đến việc xác định công việc phù hợp. Việc định hướng này chủ yếu dựa vào hiểu biết, kinh nghiệm. Từ đó, tư vấn hay bày tỏ những quan điểm cho người có nhu cầu về việc lựa chọn nghề nghiệp tuân theo đam mê, khả năng của bản thân và nhu cầu hiện tại của xã hội. Việc định hướng nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng quá trình phát triển sự nghiệp và thành công của mỗi cá nhân. Nếu định hướng nghề nghiệp không đúng sẽ gặp rất nhiều khó khăn, bất lợi trong công việc đã chọn. Người được định hướng có thể sẽ phải làm những công việc mà bản thân không có hứng thú vừa tốn thời gian mà vẫn không thể phát triển khả năng của cá nhân. Nếu người được định hướng là HS, sinh viên đang ngồi trên ghế nhà trường, sẽ rất cần thiết nếu bạn được định hướng nghề nghiệp đúng đắn vì nó sẽ khơi gợi nguồn cảm hứng và niềm đam mê với công việc tương lai. Tại sao phải định hướng nghề nghiệp và làm thế nào để định hướng nghề nghiệp một cách đúng đắn là những câu hỏi được nhiều người quan tâm. Đã có một thời gian dài trong quá khứ, nhiều người vẫn chưa thực sự xem trọng vai trò của định hướng nghề nghiệp và cũng không ít cá nhân định hướng nghề cho thế hệ trẻ chỉ dựa theo “cái mình biết, cái mình muốn” chứ chưa chú ý đến năng lực, đam mê của người được định hướng và nhu cầu công việc của xã hội. Việc định hướng nghề nghiệp đúng đắn đem lại rất nhiều lợi ích. Thứ nhất, việc xác định được mục tiêu định hướng nghề nghiệp sẽ giúp con người dễ dàng xác định được hướng đi và mục tiêu học tập cho bản thân một cách nhanh chóng. Thứ hai, xác định đúng mục tiêu nghề nghiệp trong tương lai giúp người được định hướng không còn tiếc nuối khi đưa ra những lựa chọn sai lầm, thiếu đúng đắn. Thứ ba, có mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng, chính xác giúp người được định hướng tránh mất quá nhiều thời gian và tiền bạc đầu tư vào việc học những kiến thức, những ngành nghề không phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân. Vậy làm thế nào để định hướng nghề nghiệp chuẩn? Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên nên bắt đầu từ khi nào? Theo chúng tôi, ngay từ khi HS đang ngồi trên ghế nhà trường THCS, THPT công tác hướng nghiệp phải được đặc biệt quan tâm. Để có thể định hướng nghề nghiệp chính xác nhất cần: Một là, tìm hiểu các lĩnh vực nghề nghiệp trong thị trường lao động Việt Nam. Thông qua tìm hiểu, chúng ta sẽ nắm được nhu cầu của xã hội ở mỗi ngành nghề lao động. Ngành nghề nào đang tuyển nhiều nhân sự hay ngành nghề nào có thể phát triển đường dài trong tương lai… Qua việc tìm hiểu các lĩnh vực nghề nghiệp sẽ giúp các HS có định hướng nghề nghiệp bản thân đúng đắn, có cái nhìn 6
thiết thực hơn trong việc đánh giá các công việc hiện nay. Nghề nào nên theo đuổi, xu hướng phát triển của các công việc trong tương lai để có kế hoạch vạch ra cho bản thân những nghề nghiệp phù hợp với nhu cầu của xã hội vừa có cơ hội phát triển và cạnh tranh trên thị trường lao động. Sau khi xác định chắc chắn hướng đi nghề nghiệp trong tương lai, điều tiếp theo bạn nên làm là tạo cơ hội cho HS bổ sung thêm các kỹ năng để phục vụ cho ngành học, đặc biệt là các kỹ năng mềm. Hai là, xác định được thế mạnh của bản thân. Sau khi có định hướng cũng như vạch ra cho bản thân một danh sách nghề nghiệp triển vọng, đây là lúc HS cần hiểu rõ bản thân xem điểm mạnh của mình nằm ở đâu. Có một thực trạng rằng nhiều HS có quan niệm sai về định hướng nghề nghiệp bản thân theo sở thích. Tức là cảm thấy thích làm nghề nào thì định hướng theo nghề đó. Tuy nhiên, thế mạnh khác sở thích. HS nên vạch ra các thế mạnh của bản thân để định hướng nghề nghiệp bản thân đúng nhất. Chắc chắn mỗi người sẽ thành công nếu được làm công việc đúng với các thế mạnh của mình. Vì thế, việc hiểu rõ thế mạnh của bản thân để chọn cho mình một công việc phù hợp là yếu tố rất quan trọng. Ba là, tự trải nghiệm, bổ sung các kỹ năng cần thiết cho ngành nghề. Sau khi xác định chắc chắn hướng đi nghề nghiệp trong tương lai, điều tiếp theo HS nên làm là có những trải nghiệm và khám phá ngành nghề đó bằng việc tham gia các hoạt động có liên quan tới ngành nghề khi còn đi học. Việc làm này vừa giúp HS có thêm trải nghiệm, vừa có thể đánh giá tiếp liệu bản thân có phù hợp với ngành nghề này hay không. Đồng thời qua quá trình tự trải nghiệm sẽ giúp HS bổ sung thêm các kỹ năng để phục vụ cho ngành nghề mình lựa chọn. Nhìn chung, định hướng nghề nghiệp là yếu tố quyết định đến thành công trong tương lai của những người đang đứng trước nhiều ngã rẽ trong lựa chọn nghề nghiệp. Khi có định hướng rõ ràng và hướng đi đúng, con người sẽ phát triển được khả năng của bản thân, công việc phù hợp, từ đó có địa vị trong xã hội, sự công nhận của mọi người. Tuy nhiên, đối với HS THPT câu hỏi đặt ra là sau khi xác định được xu hướng nghề nghiệp, xác định được thế mạnh của bản thân thì các em sẽ trải nghiệm ở đâu? Làm sao để kiểm tra xem nghề nghiệp mình lựa chọn có thật sự phù hợp? Việc tổ chức các CLB, đội, nhóm trong nhà trường góp phần hữu ích khi giải quyết bài toán này. 1.1.2 Khái niệm Câu lạc bộ, đội nhóm 1.1.2.1 Câu lạc bộ Theo từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia: Câu lạc CLB (tiếng Anh: Club) là một khái niệm định nghĩa một nhóm các cá nhân tự nguyện tham gia vào một thỏa thuận hợp pháp vì lợi ích và mục tiêu chung, dựa trên những người có cùng sở thích thuộc các lĩnh vực khác nhau trong xã hội. CLB là khu vực dành cho tụ họp và giải trí của các thành viên. Do đó, cá nhân chỉ có thể hành động thông qua người điều hành của họ, hoặc các thành viên được ủy quyền trong quản lý của 7
nhóm. CLB cũng có thể là một tổ chức từ thiện. Một CLB chỉ tồn tại dựa trên nguồn quỹ và các thành viên, song song đó nó cũng mang tính chất tạm thời hoặc vĩnh viễn. Như vậy, CLB là tập hợp một nhóm các cá nhân tự nguyện tham gia, là nơi sinh hoạt, trao đổi, tìm hiểu, những nhu cầu về tình cảm, học thuật, tri thức, sinh hoạt văn hóa văn nghệ. Trong trường học, CLB là nơi tạo điều kiện trao đổi kinh nghiệm học tập, kinh nghiệm nghiên cứu, giao lưu giao tiếp, thể hiện năng lực của mỗi cá nhân, vì lợi ích và mục tiêu chung, dựa trên những người có cùng sở thích thuộc các lĩnh vực khác nhau trong xã hội. Hoạt động của CLB là hoạt động của một nhóm chính thức, một tập thể có mục tiêu, định hướng nội dung, phương thức sinh hoạt. 1.1.2.2 Đội nhóm Đội nhóm là một tập thể người với những khả năng, năng lực, kinh nghiệm và nền tảng giáo dục khác nhau cùng đến với nhau vì mục đích chung. Bên cạnh sự khác biệt của mỗi cá nhân, mục tiêu chung ấy mang lại sợi chỉ xuyên suốt khẳng định rằng họ là một đội nhóm. Như vậy, đội nhóm không đơn giản chỉ là một tập hợp nhiều người làm việc cùng nhau hoặc làm việc dưới sự điều hành của một nhà quản lý. Đội nhóm còn là một tập hợp các cá nhân có các kỹ năng bổ sung cho nhau và cùng cam kết chịu trách nhiệm về một mục tiêu chung. Các thành viên trong nhóm phụ thuộc vào các thông tin chung để thực hiện phần việc của mình. Cùng tồn tại trong một đội nhóm, các cá nhân sẽ học hỏi để bổ sung cho nhau, ngày càng hoàn thiện bản thân. 1.1.2.3. Vai trò của Câu lạc bộ, đội nhóm Tỉ phú người Mỹ Warren Buffett có nói “Sống ở đời nên hiểu muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì phải đi cùng nhau”. Ý nghĩa của câu nói muốn khẳng định tư duy cũng như làm việc của một tập thể sẽ hiệu quả hơn tư duy và lao động của một cá nhân. Điều này không chỉ đúng trong hoạt động kinh doanh mà có lẽ nó đúng với tất cả các hoạt động trong xã hội. Chừng nào con người còn tồn tại, hợp tác vẫn là một vấn đề của cuộc sống thường ngày. Những gì mà chúng ta gọi là CLB, đội nhóm ngày nay vốn là hình thức cơ bản của các hình thái xã hội trước đây. Đó có thể là nhóm thợ săn thời tiền sử, cộng đồng nông thôn, doanh nghiệp trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp hay xóm làng... Trong bất cứ thời đại nào không ai có thể sống sót mà không hợp tác với nhau. Robinson Crusoe cuối cùng cũng chỉ là một cuốn tiểu thuyết. Bởi lí do này, việc hợp tác với những người khác chưa bao giờ là vấn đề riêng của bất cứ ai. Tự cuộc sống sẽ điều khiển chúng ta tồn tại theo hình thức đội nhóm, và sống là làm việc theo đội nhóm… Trong xã hội hiện nay, dường như khả năng làm việc theo đội nhóm đã được coi là một tiêu chuẩn nghề nghiệp. Do vậy, việc tổ chức các CLB, đội nhóm theo 8
thế mạnh, sở thích trong môi trường học đường góp phần không nhỏ trong việc rèn luyện những kĩ năng cần thiết cho HS, giúp các em có những định hướng đúng đắn cho nghề nghiệp trong tương lai. 1.2 Cơ sở thực tiễn 1.2.1 Thực trạng việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trong giai đoạn hiện nay. 1.2.1.1 Nhận thức, xu hướng của ĐVTN trong việc lựa chọn nghề nghiệp trong giai đoạn hiện nay. Con người sinh ra và lớn lên ai cũng mong muốn học tập và lựa chọn cho mình một nghề nghiệp lâu dài. Với một công việc thích hợp, con người có thể phát huy được tất cả những ưu điểm của mình. Hướng nghiệp là định hướng phát triển con người trong nghề nghiệp để con người đó có khả năng phát triển bản thân một cách tốt nhất. Chọn cho mình một nghề, nghĩa là chọn cho mình một tương lai. Việc chọn nghề thực sự quan trọng và vô cùng cần thiết. Chọn sai lầm một nghề nghĩa là đặt cho mình một tương lai không thực sự an toàn và vững chắc. Tuy vậy, nhận thức của ĐVTN về việc lựa chọn nghề nghiệp đâu đó còn nhiều chỗ phải suy nghĩ. Nhiều bạn ĐVTN chỉ nghĩ đến lựa chọn nghề khi học đến cuối cấp học THPT, nhiều bạn lại phó mặc cho định hướng của gia đình, cũng có em định hướng nghề nghiệp theo tư duy đám đông,… Đại đa số ĐVTN hiện nay vẫn dành “tình yêu nghề nghiệp” của mình ở các nguyện vọng vào trường đại học, các trường nghề chỉ được coi là lựa chọn cuối cùng khi giấc mơ gõ cửa các trường đại học của họ không đạt được. Xuất phát từ một đất nước nông nghiệp phải trải qua rất nhiều vất vả, khó nhọc, lao động mệt mỏi mới mong có được cuộc sống đầy đủ. Do đó, suy nghĩ và quan điểm cho rằng: chỉ học mới có thể giúp mình phát triển, thoát khỏi sự nghèo khó sau lũy tre làng đã trở thành quan niệm ăn sâu vào tiềm thức và suy nghĩ của mỗi người. Vì vậy, đại học luôn là mục tiêu cao nhất và là nơi duy nhất được mọi người theo đuổi, cố gắng mọi giá để đạt được. Nhưng không phải ai cũng có đủ điều kiện hay may mắn để bước vào cánh cửa đó. Và khi niềm hy vọng bị dập tắt thì nhiều bạn trẻ mang theo sự chán nản, buông xuôi, thất vọng để lựa chọn theo học những trường nghề. Nếu các trường đại học tập trung đào tạo về tri thức nghiên cứu thì kĩ năng là mục tiêu đào tạo của các trường dạy nghề. Nếu xét trên các phương diện thì đây là hai yếu tố chủ đạo để phát triển kinh tế và đều được đề cao như nhau. Nhưng ở Việt Nam thì nghề chỉ được coi là “Chiếu dưới”. Đây không phải một hiện tượng đơn lẻ mà phổ biến trong cả nước. Nói cách khác, nhiều suy nghĩ tiêu cực còn nghĩ rằng vào trường nghề là một thất bại cực kì nặng nề. Xu hướng thứ hai của HS là lựa chọn nghề nghiệp theo định hướng của gia đình. Các em phó mặc cho gia đình lựa chọn và bản thân chỉ việc làm theo. Điều này thật ra chứa đựng trong đó nhiều câu chuyện có thể diễn ra. Nếu định hướng 9
của gia đình phù hợp năng lực, sở thích của bản thân, phù hợp nhu cầu việc làm của xã hội thì thật là lí tưởng. Nhưng nếu không có được sự trùng hợp đó thì nhiều hệ luỵ sẽ đến. Không thiếu những trường hợp các bạn trẻ bị gia đình ép buộc làm công việc theo ngành nghề bố mẹ lựa chọn, hoặc thực hiện những công việc theo truyền thống gia đình, “cha truyền con nối”. Không thể phủ nhận những lời khuyên của người đi trước có giá trị nhất định, tuy nhiên, nếu nhận thấy những định hướng của người thân hoặc gia đình không phù hợp với tính cách, suy nghĩ, và năng lực, thiết nghĩ, các ĐVTN hoàn toàn có thể đưa ra quan điểm của mình. Xu hướng thứ ba trong việc lựa chọn nghề nghiệp của ĐVTN là chọn công việc theo tâm lý đám đông, thấy ngành nào “hot” nhiều người chọn thì chọn theo. Nhưng đám đông không phải lúc nào cũng đại diện cho cái đúng, sự phù hợp. Chưa kể đến, công việc đám đông đang hùa nhau theo đuổi đó có khi lại không phải là sở trường của bản thân mình. Thêm nữa, cần lưu ý tới quy luật cung cầu của xã hội bởi nó có thể sẽ khiến cho cái hôm nay là thời thượng song đến ngày mai đã trở thành lạc hậu, lỗi thời. Một số bạn trẻ hiện nay có xu hướng chọn nghề đem lại thu nhập cao để đảm bảo cho tương lai một cuộc sống ổn định và dư dật về mặt vật chất. Để thoả mãn nguyện vọng được sống sung sướng về tài chính, các bạn trẻ sẽ bỏ qua đam mê sở thích của bản thân trên hành trình lập nghiệp. Vấn đề là ở chỗ chính sức hấp dẫn của mức thu nhập mà những nghề này đem lại sẽ tạo ra một môi trường có tính cạnh tranh cao với những đòi hỏi khắt khe, nghiệt ngã. Nếu bản thân người lựa chọn không đủ nội lực để đáp ứng và bản lĩnh để trụ vững có thể sẽ vấp phải những khó khăn không lường trước được. Cũng có những bạn trẻ chọn nghề phù hợp với năng lực thực tế của bản thân. Đây thường là lựa chọn của những cá nhân ưa cuộc sống bình thường, yên ổn. Khi yêu cầu của nghề nghiệp phù hợp với khả năng thực có, mỗi người sẽ làm được tốt nhất công việc của chính mình, hoàn thành được trách nhiệm, nghĩa vụ của bản thân. Trong trường hợp này, nếu có một năng lực tốt, con người hoàn toàn có thể khẳng định mạnh mẽ giá trị bản thân mình bằng những đóng góp nổi bật. Tóm lại, nhận thức về lựa chọn nghề nghiệp của ĐVTN trong xã hội hiện nay là không giống nhau và vẫn còn nhiều những bạn trẻ sai lầm trên con đường này. Có những em sau khi theo học ở các trường đại học mới nhận ra ngành nghề mình lựa chọn hoàn toàn không phù hợp với bản thân. Vẫn còn những bạn trẻ lúng túng trên con đường lập nghiệp. Do vậy, đẩy mạnh công tác định hướng nghề nghiệp khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường là một việc cần thiết phải triển khai. Một phần trong công tác hướng nghiệp đó chính là tạo ra và phát huy sức mạnh của các CLB, đội nhóm theo sở thích để các em có môi trường trải nghiệm với các ý tưởng nghề nghiệp trong tương lai. 10
1.2.1.2 Các hoạt động hướng nghiệp của nhà trường THPT Tư vấn, hướng nghiệp cho HS THPT là hoạt động có ý nghĩa hết sức quan trọng giúp các em định hướng ngành nghề học tập, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân cũng như hoàn cảnh gia đình và nhu cầu của xã hội. Tư vấn hướng nghiệp cho HS phổ thông chính là giúp các em học cách làm chủ cuộc đời mình, làm chủ tương lai. Tư vấn hướng nghiệp có hiệu quả sẽ góp phần tạo ra một lực lượng lao động trong tương lai có định hướng rõ ràng, có năng lực nghề nghiệp tốt, sẽ góp phần làm tăng năng suất lao động, là tiền đề cho sự phát triển xã hội. Hơn nữa, giáo dục ở nhà trường nhằm mục tiêu “Học để biết – Học để làm – Học để chung sống”, để có thể thực hiện được mục tiêu học để làm thì công tác hướng nghiệp phải được đặc biệt chú ý. Trên thực tế, hướng nghiệp là một nội dung quan trọng trong công tác giáo dục ở trường THPT. Các hoạt động tư vấn hướng nghiệp diễn ra đa dạng dưới nhiều hình thức khác nhau, có thể kể đến một số hình thức giáo dục hướng nghiệp như: - Lồng ghép nội dung tư vấn hướng nghiệp vào chương trình dạy học chính khoá ở tất cả các môn học đặc biệt là môn giáo dục công dân, lịch sử, địa lí, văn… - Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm thực hiện nhiệm vụ tư vấn hướng nghiệp ở các giờ sinh hoạt cuối tuần. - Phối hợp với các trường đại học, các công ty du học tuyên truyền về các ngành học, các nghề nghiệp cho HS cuối cấp. - Phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường lồng ghép nội dung hướng nghiệp vào các giờ sinh hoạt dưới cờ đầu tuần, tổ chức các buổi ngoại khoá, các sân chơi trí tuệ có nội dung hướng nghiệp. - Thành lập Ban tư vấn hướng nghiệp trong trường THPT giúp HS khối 12 đăng ký, lựa chọn ngành nghề phù hợp với năng lực, sở trường của bản thân; cung cấp thông tin, giải đáp những thắc mắc của các em về ngành nghề, công việc mình định lựa chọn... - Thực hiện tốt công tác dạy học nghề ở khối lớp 11. Qua sự đa sắc màu của các hình thức hướng nghiệp ở nhà trường THPT, chúng ta có thể thấy đây là nội dung được các nhà trường chú ý phát triển. Tuy nhiên hiệu quả mang lại đã được như kì vọng hay chưa lại là một vấn đề cần bàn thảo. Theo phân tích đánh giá của các ngành chức năng cũng như từ thực tiễn cho thấy, nếu làm tốt công tác hướng nghiệp cho HS không chỉ giúp các trường thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, mà còn góp phần quan trọng trong việc phân luồng HS và phát triển nguồn nhân lực, phục vụ sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Tuy nhiên, hiện nay, bên cạnh sự vào cuộc tích cực của nhiều trường, kết quả của hoạt động này ở không ít trường vẫn còn thấp. Bởi nhận thức của HS 11
và cả phụ huynh về nghề nghiệp, nhất là HS ở khu vực nông thôn còn hạn chế, trong khi GV (trong vai trò giáo viên chủ nhiệm hoặc giáo viên bộ môn) được giao nhiệm vụ này chưa thực sự coi trọng hoặc chưa có nhiều kiến thức, kỹ năng về hướng nghiệp. Đấy là chưa kể đến điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy hướng nghiệp ở nhiều trường chưa bảo đảm... Điều này đòi hỏi mỗi đơn vị trường cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm và thực hiện thường xuyên, liên tục đồng bộ các giải pháp giúp HS và phụ huynh có nhận thức đúng đắn trong việc học văn hóa, học nghề phù hợp, tránh những lãng phí về kinh tế cho gia đình và xã hội. Nhà trường cần có các hoạt động hướng nghiệp hợp lí thu hút sự tham gia không chỉ của HS mà còn cần cả sự vào cuộc của phụ huynh. Hơn nữa, các bậc phụ huynh cũng cần chủ động tìm kiếm thông tin để phân tích, định hướng cho con em mình lựa chọn ngành nghề thích hợp để lập thân, lập nghiệp. Trong những năm gần đây đã xuất hiện việc HS chọn nghề sau tốt nghiệp THPT theo trào lưu, không theo năng lực, nguyện vọng và điều kiện bản thân. Thực trạng này không chỉ khiến lãng phí thời gian, công sức của các em HS, tiền của của gia đình mà còn gây mất cân bằng xã hội. Vì vậy, nâng cao hiệu quả công tác hướng nghiệp là điều tất yếu hiện nay. Nhiệm vụ này phải được thực hiện một cách thường xuyên, lâu dài và xuyên suốt những năm học, cấp học để các em HS có định hướng chắc chắn về ngành nghề sẽ chọn. Và quan trọng hơn hết là chính bản thân mỗi HS phải sáng suốt, đánh giá đúng năng lực, sở trường và điều kiện của mình để lựa chọn đúng ngành, đúng nghề vì tương lai của mình. 1.2.2 Đánh giá kết quả hoạt động định hướng nghề nghiệp cho học sinh tại trường THPT Đặng Thai Mai. Xác định rõ công tác tư vấn hướng nghiệp là “chiếc cầu nối” giúp HS tháo gỡ những băn khoăn, vướng mắc trong việc lựa chọn nghề nghiệp, tạo ra những bước đi tự tin hơn cho các em khi đứng trước ngưỡng cửa cuộc sống tự lập nên Trường THPT Đặng Thai Mai đã cố gắng tận dụng mọi cơ hội, mọi hình thức, khai thác tối đa quỹ thời gian để thực hiện nội dung tư vấn hướng nghiệp. Qua quá trình công tác tại nhà trường, bản thân chúng tôi đã nhận thấy sự nỗ lực của Ban giám hiệu cũng như tập thể hội đồng sư phạm nhà trường trong việc thực hiện công tác tư vấn hướng nghiệp. Trong các năm học, công tác tư vấn hướng nghiệp được nhà trường quan tâm, chỉ đạo thực hiện với nhiều hình thức đa dạng thu hút nhiều đối tượng HS tham gia. Ngay từ đầu năm học, nhà trường khảo sát nguyện vọng của các em HS để tiến hành phân ban, xếp lớp theo đúng nguyện vọng và sở thích, thế mạnh của HS. Nội dung hướng nghiệp được nhà trường chỉ đạo lồng ghép trong các môn học chính khoá. Nhà trường thành lập Ban tư vấn hướng nghiệp với thành phần chủ yếu là Ban giám hiệu, đại diện Đoàn trường và các GV chủ nhiệm để triển khai các chuyên đề, nội dung liên quan đến công tác hướng nghiệp đến tận các lớp. Ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện để các trường đại học, các công ty du học tranh thủ các giờ sinh hoạt 15 phút triển khai giới thiệu về các 12
trường học, các ngành học và các vấn đề du học cho HS cuối khoá. Nhà trường triển khai tốt công tác dạy và học Nghề phổ thông cho HS khối 11 theo các ngành nghề tự chọn. Nhà trường chỉ đạo tổ chức Đoàn thanh niên tuyên truyền về công tác hướng nghiệp trong các buổi ngoại khoá, chuyên đề, các giờ sinh hoạt dưới cờ đầu tuần… Với những nỗ lực của tập thể hội đồng sư phạm trường THPT Đặng Thai Mai, chất lượng và hiệu quả của công tác hướng nghiệp đã có nhiều khởi sắc. Hầu hết các em HS khi vào trường được theo học đúng với nguyện vọng đăng kí của bản thân. Điều này giúp các em ổn định tâm lí học ngay từ đầu, tập trung vào các mục tiêu nghề nghiệp mà bản thân gửi gắm qua các môn học mình lựa chọn. Công tác dạy và học Nghề phổ thông được quan tâm, đốc thúc, đảm bảo 100% HS khối 11 hàng năm được theo học đầy đủ, chu đáo theo ngành học mà các em lựa chọn. Các GV chủ nhiệm, tổ chức Đoàn thanh niên thường xuyên lồng ghép nội dung tư vấn hướng nghiệp vào các giờ chào cờ đầu tuần, các giờ sinh hoạt 15 phút, giờ sinh hoạt thứ bảy và các buổi ngoại khoá, các cuộc thi… Để tạo điều kiện cho HS đang theo học có thể tiếp cận nhiều con đường khác nhau sau khi ra trường, Ban giám hiệu trường THPT Đặng Thai Mai cho phép các trường đại học, các công ty du học về làm công tác tuyển sinh tại trường… Tuy nhiên, chúng tôi cũng nhận thấy công tác tư vấn hướng nghiệp tại đơn vị mình còn một số tồn tại. Thứ nhất, nhà trường chủ yếu chú trọng vấn đề hướng nghiệp ở HS khối 12 mà ít để ý đến HS khối 10, 11. Theo chúng tôi, nếu chỉ tập trung tư vấn cho HS cuối cấp thì chưa hợp lí về mặt thời gian. Các chuyên gia giáo dục cho rằng, thời điểm tốt nhất để hướng nghiệp cho học sinh là cuối lớp 9, đầu lớp 10. Như vậy, trong môi trường THPT công tác này phải được thực hiện sớm hơn. Thứ hai, đội ngũ GV chủ nhiệm, GV bộ môn được giao lồng ghép nội dung hướng nghiệp vào bài giảng còn chưa có đủ kiến thức chuyên môn để thực hiện công việc. Hơn nữa, cơ sở vật chất của nhà trường chưa đáp ứng được nhu cầu của việc dạy nội dung hướng nghiệp cũng làm cho chất lượng hoạt động chưa cao. Thứ ba, việc tổ chức dạy học Nghề phổ thông cho HS khối 11 tuy đã được quan tâm nhưng chưa đa dạng các hình thức ngành nghề, HS được đăng kí theo nguyện vọng nhưng còn bị chi phối bởi cơ sở vật chất của nhà trường và chuyên môn của người đứng lớp, do vậy, các em chủ yếu được lựa chọn nghề làm vườn, nghề điện dân dụng và nghề tin học. Sự hạn định này ít nhiều ảnh hưởng đến hứng thú học tập của các em ở bộ môn này, dễ nảy sinh tâm lí chọn theo đám đông hoặc chọn “cho xong”. Thứ tư, các nội dung tư vấn hướng nghiệp của nhà trường đang nằm ở dạng lí thuyết, thực hiện trên phạm vi cả khối thậm chí cả trường, HS không được trải nghiệm thực hành, không được tư vấn cụ thể vào sở thích, thế mạnh của bản thân nên tác dụng chưa cao. Thứ năm, do ảnh hưởng của dịch Covid nên trong vài năm học gần đây, nội dung tư vấn hướng nghiệp thông qua hình thức tuyên truyền dưới cờ, tổ chức ngoại khoá, chuyên đề khó triển khai. Thứ sáu, công tác tư vấn hướng nghiệp cho HS khối 12 còn nặng về giới thiệu các trường đại học, cao đẳng trong 13
khi nhu cầu theo học của các em không cao, hình thức giới thiệu đơn điệu (chủ yếu là đại diện các trường đại học cao đẳng về làm công tác tuyên truyền qua tờ rơi, phiếu khảo sát trong một khoảng thời gian rất ngắn) nên HS chưa hứng thú. Đặc biệt trong công tác hướng nghiệp chúng tôi nhận thấy, vì đặc trưng của trường THPT là dạy học văn hoá, thời gian cho công tác hướng nghiệp chủ yếu lồng ghép nên chưa sát đến tận từng cá nhân HS; các hoạt động được tổ chức thành khối học trong khi thế mạnh, sở thích, nhu cầu, năng lực của từng em là khác nhau dẫn đến HS chưa có cơ hội để bộc lộ những tâm tư, nguyện vọng của bản thân. Ban tư vấn hướng nghiệp của nhà trường ít nhiều còn có những khoảng cách nhất định với HS nên các em chưa mạnh dạn đề xuất ý kiến… Trước những tồn tại đó, tổ chức Đoàn thanh niên trong nhà trường đã đề xuất với Ban giám hiệu nhà trường thành lập các CLB, đội nhóm theo sở thích trong trường để hỗ trợ công tác tư vấn hướng nghiệp. Giải pháp này bước đầu tạo ra những khả quan, hữu ích trong công tác định hướng nghề nghiệp và phân luồng HS sau khi tốt nghiệp. 1.2.3 Hoạt động CLB, đội, nhóm trong việc tạo sân chơi, khám phá năng lực bản thân, định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT Trong những năm học gần đây, các trường THPT đã chú ý đến việc tổ chức các CLB, đội nhóm cùng sở thích để tạo sân chơi, khám phá năng lực bản thân và định hướng nghề nghiệp cho các em HS. Các CLB, đội nhóm được thành lập trên tinh thần tự nguyện tham gia của HS ba khối lớp. Thành viên CLB, đội nhóm là những em có chung sở thích, thế mạnh. Các CLB, đội nhóm hoạt động dưới sự điều hành của nhóm trưởng (Ban chấp hành Đoàn thanh niên quản lí chung), trong kế hoạch hoạt động ưu tiên các nội dung thực hành, mỗi cá nhân sẽ thể hiện những năng khiếu, tài năng, đam mê của chính mình từ đó có những trải nghiệm để điều chỉnh với nguyện vọng nghề nghiệp trong tương lai. Hiện nay, tại trường THPT Đặng Thai Mai có gần 10 CLB, đội nhóm hoạt động độc lập, hiệu quả tương đối cao. Mỗi em HS có thể đăng kí làm thành viên của nhiều CLB để có những trải nghiệm và khám phá năng lực bản thân ở nhiều loại hình hoạt động khác nhau. Ngay từ khi vào lớp 10 các em đã có thể tham gia vào các CLB tại trường THPT, quãng thời gian ba năm đủ để các em có thời gian xác định mục tiêu mà mình theo đuổi. Điều này thật sự rất quan trọng, nó giúp HS đưa ra những lựa chọn phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của mình. Đồng thời, ba năm học ở trường THPT các em cũng có thời gian để bổ sung những khuyết thiếu về kiến thức và kĩ năng phục vụ cho ngành nghề các em đang mơ ước, yêu thích. Sinh hoạt trong các CLB, đội nhóm theo sở thích trên tinh thần tự nguyện đăng kí tạo tâm lí hào hứng cho các em HS. Đây là nơi các em có thể chia sẻ, giao lưu, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập và cuộc sống; đây cũng là nơi để từng em thể hiện năng lực, năng khiếu của bản thân và khám phá tài năng của các đồng đội. 14
Qua quá trình hoạt động của các CLB, đội nhóm tại đơn vị THPT Đặng Thai Mai, chúng tôi nhận thấy những tác dụng tích cực từ mô hình này đến từng HS, đến công tác tư vấn hướng nghiệp của nhà trường. Không thể phủ nhận rằng mô hình CLB, đội nhóm đã tạo ra một môi trường lành mạnh, năng động, một sân chơi bổ ích để các HS phát triển một cách toàn diện góp phần xây dựng trường học thân thiện, HS tích cực. Mỗi CLB có một màu sắc, sứ mệnh cũng như cách hoạt động và vận hành riêng của nó, không trộn lẫn vào nhau đã tạo nên sự sôi nổi, đa dạng cho nhà trường. Sự ra đời của các CLB ở trường THPT Đặng Thai Mai gắn với vai trò của tổ chức Đoàn thanh niên. Thông qua hoạt động của các CLB nhằm tạo sự đam mê học tập và hoạt động Đoàn của các HS. HS tuỳ vào đam mê, thế mạnh của bản thân và nhu cầu nghề nghiệp trong tương lai các em sẽ đăng kí vào những CLB phù hợp. Nếu nhằm mục đích bổ sung kiến thức HS có thể tham gia một CLB có liên quan đến lợi ích của học tập như CLB Tiếng Anh, CLB Toán vui... Điều này giúp các em có thể củng cố, áp dụng những vấn đề trong học tập tại lớp vào thực tiễn cuộc sống. Và đương nhiên, học đi đôi với hành bao giờ cũng mang lại hiệu quả học tập cao, phát huy hết kiến thức đã học. Nếu có thế mạnh về thể thao các em có thể lựa chọn các CLB bóng đá, bóng chuyền... Nếu đam mê may vá, đan móc các em sẽ trở thành thành viên của CLB khéo tay… Ở các CLB, HS vừa có thể sinh hoạt nhóm cùng những người bạn có chung sở thích, vừa phát huy được sở trường vì có môi trường để phát triển. Không chỉ thế, tham gia vào hoạt động ở các CLB học giúp HS giảm bớt căng thẳng và có một cái nhìn tích cực hơn trong vấn đề học tập. Căng thẳng làm cho HS “mờ” đi khả năng sáng tạo, lĩnh hội và tiếp nhận tri thức không bằng ngọn lửa đam mê của mình nữa. Tham gia các hoạt động tại CLB cũng sẽ mang lại nhiều niềm vui và sự thú vị hơn thay vì chỉ làm một mình. Tại đây, bạn không chỉ được thỏa sức thể hiện khả năng, sở thích; tích lũy kiến thức, kinh nghiệm thực tế liên quan tới môn học, lĩnh vực mình muốn biết mà còn có cơ hội mở rộng các mối quan hệ, quen thêm những người bạn mới. Bằng cách tham gia các hoạt động nhóm hay CLB, HS trường THPT sẽ trưởng thành hơn về mặt giao tiếp xã hội thông qua việc tương tác với những người bạn mới chưa từng quen từ các khối lớp, đây cũng là cách để các em xây dựng những mối quan hệ dài lâu, bền vững với những người bạn hợp sở thích. Mỗi trường THPT sẽ có rất nhiều CLB ở đủ mọi lĩnh vực chờ đón các em HS, ở đó các thành viên CLB sẽ gắn bó với nhau như một gia đình, các anh chị khóa trên dìu dắt, chỉ bảo các em khóa dưới. Đến khi các khoá trên ra trường sẽ là những minh chứng thực tế cho thế hệ sau về sự phù hợp của việc lựa chọn nghề theo đam mê, thế mạnh của bản thân và nhu cầu của xã hội. Như trên đã đề cập, các CLB đề cao yếu tố thực hành nên Đoàn trường thường xuyên tạo cơ hội để các em thể hiện vai trò của bản thân. Đối với những em đam mê ca hát múa, tham gia vào CLB văn nghệ thì các em sẽ trở thành hạt 15