Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là phân tích được các cơ sở lí luận về những rào cản tâm lí trong học tập, nêu được nguyên nhân, các phương pháp nhận biết những rào cản tâm lí trong học tập và đề xuất được một số biện pháp hỗ trợ tâm lí cho học sinh lớp 11C6, giúp các em phòng tránh được những rào cản tâm lí trong học tập.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập

SỞ GD & ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT 1-5 ĐỀ TÀI GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 11C6 TRƯỜNG THPT 1-5 VƯỢT QUA NHỮNG RÀO CẢN TÂM LÍ TRONG HỌC TẬP Lĩnh vực: Chủ nhiệm
SỞ GD & ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT 1-5 ĐỀ TÀI GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 11C6 TRƯỜNG THPT 1-5 VƯỢT QUA NHỮNG RÀO CẢN TÂM LÍ TRONG HỌC TẬP Lĩnh vực: Chủ nhiệm Tác giả: Phan Thị Sen Tổ: Xã hội Thời gian thực hiện: Năm học 2019-2020 Số điện thoại: 0947.786.227 Nghĩa Đàn, tháng 3 năm 2021
CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT QUY ƯỚC TRONG ĐỀ TÀI THPT: Trung học phổ thông BGH: Ban giám hiệu GVCN: Giáo viên chủ nhiệm GVBM: Giáo viên bộ môn HS: Học sinh
MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................................ 1 2. Tính mới của đề tài ....................................................................................................................... 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 2 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................................... 2 PHẦN II: NỘI DUNG 3 1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................................................... 3 2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................................................. 5 2.1. Thực trạng nguyên nhân của những rào cản tâm lý trong học tập của học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 Nghĩa Đàn, Nghệ An ...................................... 5 2.1.1. Thực trạng .................................................................................................................................. 5 2.1.2. Nguyên nhân ............................................................................................................................. 9 2.2. Thực trạng về việc thực hiện các giải pháp giúp học sinh vượt qua những rào cản tâm lý trong học tập ở trường THPT 1-5 Nghĩa Đàn, Nghệ An .................................................................................................................................................................. 12 2.2.1. Thực trạng .................................................................................................................................. 12 2.2.2. Thuận lợi ..................................................................................................................................... 12 2.2.3. Khó khăn ..................................................................................................................................... 13 3. Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lý trong học tập .................................................................................................................. 13 3.1. Một số phương pháp và kĩ thuật phòng tránh các rào cản tâm lý trong học tập của bản thân học sinh ....................................................................................................... 13 3.2. Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lý trong học tập .......................................................................................................... 16 4. Kết quả thực nghiệm và giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu ..................... 27 4.1. Thực nghiệm sư phạm ............................................................................................................. 27
4.2. Kết quả thực nghiệm ................................................................................................................ 29 4.3. Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu ....................................................................... 33 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 33 1. Kết luận ................................................................................................................................................ 33 2. Kiến nghị ............................................................................................................................................. 34 Tài liệu tham khảo ............................................................................................................................... 35 Phụ lục ........................................................................................................................................................
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình học tập ở trường THPT, do đặc điểm tâm lí lứa tuổi, hoàn cảnh gia đình, những tác động của môi trường ngoài xã hội, tác động của bạn bè hay từ bản thân các em học sinh,… đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lí trong học tập và các hoạt động tập thể của các em. Có những tác động làm các em tiến bộ hơn trong học tập, trong hoạt động đoàn thể, trở thành những cô cậu học trò ưu tú nhưng cũng có những ảnh hưởng tiêu cực gây khó khăn, những rào cản tâm lí làm ảnh hưởng đến việc lĩnh hội tri thức, cách học và áp dụng các tri thức mới vào trong thực tiễn của các em học sinh. Sự phát triển với tốc độ nhanh và đầy biến động của nền kinh tế - xã hội, các yêu cầu ngày càng cao của nhà trường và cả những điều bất cập trong thực tiễn giáo dục; thêm vào đó là sự kỳ vọng quá cao của cha mẹ, thầy cô đang tạo ra những áp lực rất lớn và gây căng thẳng cho học sinh trong cuộc sống, trong học tập và trong quá trình phát triển. Mặt khác, sự hiểu biết của học sinh về bản thân mình cũng như kỹ năng sống của các em vẫn còn hạn chế trước những sức ép nói trên. Thực tế cho thấy học sinh trong nhà trường phổ thông có thể có những rối loạn về phát triển tâm lý, những rối loạn về cảm xúc như lo âu, trầm cảm hay những rối loạn về hành vi (như vô kỷ luật, bỏ học, trốn học, trộm cắp, hung bạo,…). Hậu quả là ngày càng có nhiều học sinh gặp không ít khó khăn trong học tập, tu dưỡng đạo đức, xây dựng lý tưởng sống cho mình cũng như xác định cách thức ứng xử cho phù hợp trong các mối quan hệ xung quanh. Vì vậy, những em học sinh này rất cần được sự trợ giúp của các nhà trường, của thầy cô giáo và cha mẹ. Bắt đầu tiếp nhận công tác chủ nhiệm thay cho đồng nghiệp từ đầu học kì II năm học 2019-2020, tôi thấy kết quả của học sinh rất thấp: Lớp 11C6 xếp hạng thứ 30 của toàn trường với tỉ lệ học sinh có học lực yếu, kém là 44,45%, hạnh kiểm trung bình và yếu là 50%. Trước thực trạng đó, tôi tìm hiểu và nhận thấy rằng trong quá trình học tập và tham gia các hoạt động tập thể do nhà trường tổ chức các em còn gặp rất nhiều khó khăn, rào cản. Điều này làm cho việc học tập trì trệ và kết quả không cao, không đạt được mục đích đề ra. Để tìm hiểu rõ hơn những rào cản tâm lí trong học tập của các em học sinh 11C6, đề xuất các phương pháp và kĩ năng hỗ trợ, giúp đỡ tâm lí cho học sinh phát hiện, phòng tránh những rào cản tâm lí trong học tập, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài: “Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập”. Tôi mong rằng sau khi hoàn thiện, đề tài này sẽ được áp dụng rộng rãi để giúp những thế hệ học trò của tôi và của đồng nghiệp vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập cũng như trong mọi hoạt động tập thể để tự tin vững bước trên con đường tìm kiếm tri thức, mạnh 1
mẽ vượt qua những rào cản và thành công trong cuộc sống, trở thành người có ích cho xã hội. 2. Tính mới của đề tài Đây là một đề tài mới trong lĩnh vực giáo dục, đi sâu khai thác những khó khăn, những rào cản tâm lí ảnh hưởng đến quá trình học tập và rèn luyện của học sinh mà chưa có đồng nghiệp nào trong trường THPT 1-5 và các trường lân cận trong huyện Nghĩa Đàn nghiên cứu, khai thác và áp dụng. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu Phân tích được các cơ sở lí luận về những rào cản tâm lí trong học tập, nêu được nguyên nhân, các phương pháp nhận biết những rào cản tâm lí trong học tập và đề xuất được một số biện pháp hỗ trợ tâm lí cho học sinh lớp 11C6, giúp các em phòng tránh được những rào cản tâm lí trong học tập. 3.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu các lí luận về rào cản tâm lí trong học tập. - Phân tích thực trạng, nguyên nhân của những rào cản tâm lí trong học tập của học sinh lớp 11C6. - Phân tích các biện pháp phòng tránh các rào cản tâm lí trong học tập của cá nhân học sinh lớp 11C6. - Phân tích các giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An và sẽ áp dụng rộng rãi cho các lớp khác trong trường và các trường lân cận. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu thập những thông tin lý luận về những rào cản tâm lí của học sinh trên các bài viết về giáo dục, các module THPT và các bài tham luận trên Internet. - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động học và sinh hoạt tập thể của học sinh. - Phương pháp điều tra, thực nghiệm: + Điều tra kết quả học tập của học sinh qua các kì học. + Trò chuyện, trao đổi với các GVBM, phụ huynh học sinh, bạn bè và các bài thăm dò ý kiến của học sinh. 2
PHẦN II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận 1.1. Khái niệm về rào cản tâm lí và rào cản tâm lí trong học tập Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, sự bùng nổ về thông tin kéo theo nội dung học tập của học sinh ngày càng trở nên đa dạng, phong phú, phức tạp và nhiều chiều tác động. Nội dung, hình thức tổ chức dạy học và giáo dục học sinh còn nhiều bất cập, đặc biệt là sự quá tải của chương trình so với khả năng tâm lí, thể chất của học sinh. Mặt khác, từ phía học sinh, hiểu biết của các em về bản thân còn hạn chế, các em lại chịu tác động của nhiều yếu tố tiêu cực từ bên ngoài nên ngày càng có nhiều học sinh gặp không ít khó khăn trong học tập, tu dưỡng, trong việc tìm tòi và định hướng giá trị cho bản thân mình cũng như trong các mối quan hệ với bạn bè, với cha mẹ và với các thầy cô giáo. Học sinh THPT với những đặc điểm đặc trưng nổi trội trong sự phát triển tâm lí lứa tuổi thì việc gặp phải những khó khăn tâm lí là tất yếu. Khó khăn tâm lí là những trở ngại về mặt tâm lí trong quá trình con người thực hiện và đạt được mục đích của hoạt động. Một số khó khăn tâm lí ở một mức độ nào đó có thể trở thành động lực cho hoạt động của học sinh, làm cho các em phấn chấn hơn, cố gắng nhiều hơn nữa trong học tập, trong cuộc sống. Tuy nhiên, cũng có một số khó khăn tâm lí ở mức độ cao, phức tạp và nhiều chiều, có thể cho học sinh cảm thấy nản chí, không muốn vượt qua, làm giảm động lực tiến hành mọi hoạt động của mình. Vì vậy, những khó khăn tâm lí này thực sự trở thành thách thức, trở ngại với các em - tức là các em đang phải đối mặt với những rào cản tâm lí. Rào cản tâm lí là những khó khăn tâm lí ở mức độ cao, trở thành những thách thức, trở ngại ở mức độ lớn, làm giảm động lực hoạt động của con người, ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả của hoạt động. Rào cản tâm lí trong học tập là những khó khăn tâm lí trong học tập nhưng ở mức độ cao, có ảnh hưởng đến động lực tiến hành các hành động học tập ở học sinh và có ảnh hưởng đến kết quả học tập của các em. Trong thời gian gần đây, vấn đề tâm lí của học sinh được nhà trường và phụ huynh quan tâm và lưu ý nhiều hơn. Tuy nhiên, nó vẫn chưa thực sự được phổ biến thật hiệu quả trong các trường học. Những cơ hội trao đổi về tâm lí giữa các em học sinh với thầy cô và cha mẹ không nhiều. Bên cạnh đó, mặt trái của cơ chế thị trường đã tác động tiêu cực tới nhận thức của các em, dẫn tới lối sống ích kỉ, đua đòi, buông thả, thích hưởng thụ tạo ra những hiện tượng lệch lạc trong suy nghĩ và hành động của các em. Một số em cãi đôi co với thầy cô giáo, bố mẹ và người lớn tuổi, hay gây sự đánh nhau với bạn bè, cá biệt hơn có em còn đánh cả thầy cô. Một số lượng không nhỏ các em học sinh dù đang ngồi trên ghế nhà trường cũng dễ sa ngã vào các tệ nạn xã hội mà không lường trước được 3
những hậu quả. Việc tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra các giải pháp khả thi, cụ thể và thực hiện để hạn chế được những khó khăn, rào cản tâm lí trong học tập là một điều thực sự cần thiết. Nó không chỉ giúp các học sinh có một tâm lí thoải mái, tạo ra một môi trường sống và học tập thuận lợi hơn mà còn nâng cao được chất lượng giáo dục trong nhà trường để hướng tới một môi trường giáo dục tiên tiến, phát triển về nhiều mặt. 1.2. Biểu hiện của rào cản tâm lí trong học tập - Về mặt nhận thức: Học sinh nhận thức chưa đầy đủ về nhiệm vụ học tập của mình, chưa đánh giá đúng mặt mạnh và mặt hạn chế của học sinh, đồng thời, đánh giá chưa đúng các vấn đề cần học tập. - Về mặt xúc cảm, tình cảm: Đây là thái độ con người thể hiện trong quá trình học tập. Những em ít gặp rào cản tâm lí trong học tập là những em biết làm chủ trạng trạng thái cảm xúc của bản thân, biết kiềm chế cảm xúc, biết tạo hứng thú, cảm xúc tích cực cho bản thân, biết điều khiển, điều chỉnh tâm lí của mình. Đồng thời những em này có phương pháp, kĩ năng phù hợp để đạt hiệu quả trong học tập. Còn đối với những em gặp phải rào cản tâm lí trong học tập thường có biểu hiện: Thiếu khả năng kiềm chế cảm xúc, tình cảm, thờ ơ với việc học hành. - Về mặt hành vi: Đây là biểu hiện cụ thể của chủ thể hoạt động học. Hành vi bị quá trình nhận thức và xúc cảm, tình cảm chi phối. Vì vậy nếu nhận thức và xúc cảm, tình cảm đúng có thể dẫn đến hành vi thể hiện đúng trong quá trình học tâp. Còn nếu nhận thức và xúc cảm, tình cảm chưa đúng thì hành vi học tập có thể chưa đúng hoặc thiếu chính xác. 1.3. Nguyên nhân của rào cản tâm lí đến học tập của học sinh THPT Khi vào học ở trường THPT, học sinh làm quen với một môi trường mới (thầy cô, bạn bè, cách học, khối lượng kiến thức, nội dung kiến thức,…), bên cạnh đó còn ảnh hưởng của yếu tố gia đình, đặc điểm tâm lí lứa tuổi, ảnh hưởng của mạng xã hội,… khiến nhiều em bỡ ngỡ và gặp nhiều khó khăn tâm lí, dễ dẫn đến những rào cản tâm lí trong học tập. Chính vì vậy, việc xác định các nguyên nhân gây ra những rào cản tâm lí trong học tập của học sinh là vấn đề hết sức quan trọng. Việc tìm các giải pháp hiệu quả để giúp đỡ các em vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập là việc làm vô cùng cần thiết, cần sự chung tay của mọi lực lượng trong giáo dục để giúp các em có kết quả học tập cao hơn. 1.4. Ảnh hưởng của rào cản tâm lí tới việc học tập của học sinh THPT 4
Rào cản tâm lí có ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập của học sinh, nó làm giảm động lực học tập, không xác định rõ ràng động cơ học tập, không hình thành được động cơ học tập tích cực, làm trì trệ quá trình tiến hành các thao tác, hành động học tập và không đạt được mục đích học tập. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng, nguyên nhân của những rào cản tâm lí trong học tập của học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5, Nghĩa Đàn - Nghệ An 2.1.1. Thực trạng Khi mới tiếp nhận công tác chủ nhiệm tại lớp 11C6 đầu học kì II, tôi rất bất ngờ trước kết quả học tập và rèn luyện đạo đức của các em ở học kì I, điều bất ngờ hơn khi tôi được tham dự buổi họp phụ huynh đầu kì II, số phụ huynh đi họp rất ít (khoảng ½ tổng số phụ huynh). Tôi thấy rằng đây là thử thách lớn với mình và đồng thời đây cũng là cơ hội để tôi thể hiện được khả năng của bản thân mình trong công tác giáo dục các em. Bước đầu tiên khi vào làm chủ nhiệm lớp 11C6 là tôi xem kết quả học lực và hạnh kiểm của các em trong học kì I. Một thực trạng đáng buồn là tỉ lệ học lực yếu, kém rất cao (44,45%), học sinh đạt học sinh tiên tiến chỉ có 03 em. Về hạnh kiểm: tỉ lệ hạnh kiểm trung bình, yếu chiếm tỉ lệ 50%. Bảng xếp loại về học lực, hạnh kiểm học kì I của lớp 11C6 (Năm học 2019 – 2020, trước khi áp dụng các giải pháp) Học kỳ 1 STT Họ và tên Điểm TK Học lực Hạnh kiểm 1 Ngô Trí Anh 4.9 Kém Yếu 2 Nguyễn Thị Vân Anh 6.5 Trung bình Khá 3 Phạm Thị Vân Anh 6.5 Khá Khá 4 Lương Văn Ba 5.6 Yếu Yếu 5 Phan Ngô Bảo 5.7 Yếu Yếu 6 Lô Hồng Cường 6.1 Trung bình Khá 7 Lê Khánh Dương 5.2 Kém Yếu 8 Nguyễn Hữu Đan 5.6 Yếu Yếu 9 Ngô Quang Đàn 5.7 Trung bình Khá 10 Hoàng Văn Đạt 5.5 Trung bình Khá 5
11 Võ Văn Hào 5.3 Yếu Trung bình 12 Trần Huy Hoàng 5.5 Yếu Trung bình 13 Lê Văn Huy 5.2 Kém Yếu 14 Lê Văn Kiên 5.6 Yếu Trung bình 15 Nguyễn Duy Linh 6.1 Trung bình Khá 16 Hà Văn Lộc 5.7 Yếu Trung bình 17 Võ Văn Mạnh 5.7 Trung bình Khá 18 Lô Văn Muôn 5.6 Trung bình Khá 19 Bùi Văn Nghĩa 5.5 Yếu Khá 20 Đỗ Thị Ngọc 6.6 Khá Tốt 21 Thái Bảo Ngọc 6.7 Khá Yếu 22 Hồ Sỹ Quang 5.4 Kém Yếu 23 Nguyễn Ngọc Quang 5.5 Trung bình Trung bình 24 Lê Thị Sương 6.4 Trung bình Tốt 25 Phan Thị Thanh Tâm 6.3 Trung bình Khá 26 Tăng Thị Thanh Tâm 6.3 Trung bình Khá 27 Lưu Đình Thái 4.7 Yếu Yếu 28 Vi Thị Thảo 6.6 Khá Tốt 29 Võ Anh Thư 6.3 Trung bình Tốt 30 Lê Vũ Tính 5.6 Kém Khá 31 Hồ Thị Quỳnh Trang 6.3 Trung bình Khá 32 Đoàn Văn Tuấn 5.6 Yếu Yếu 33 Phạm Đình Văn 5.6 Kém Yếu 34 Nguyễn Quang Vũ 5.1 Trung bình Yếu 35 Lê Thị Yến 6.1 Trung bình Trung bình 36 Phan Thị Hải Yến 6.5 Trung bình Khá 6
Bảng thống kê Học lực Hạnh kiểm Xếp loại SL % SL % Giỏi-Tốt: 0 0,00% 4 11,11% Khá: 4 11,11% 14 38,89% Trung bình: 16 44,44% 6 16,67% Yếu: 10 27,78% 12 33,33% Kém: 6 16,67% Cộng 36 100,00% 36 100,00% Danh hiệu học sinh Giỏi 0 0,00% Danh hiệu học sinh Tiên tiến 3 8,33% Đi sâu vào tìm hiểu quá trình học tập và rèn luyện của học sinh, tôi thấy nhiều em không có động lực học tập, biểu hiện của các em như sau: + Nhiều em tư tưởng mệt mỏi, ủ rũ hoặc ngủ trong giờ học, không nghe thầy cô giảng bài. + Một số em có nhận thức lệch lạc vấn đề, nhận thức không rõ ràng về các nhiệm vụ học tập của mình, nhận thức không đúng về năng lực của bản thân, đánh giá chưa đúng về môn học, về vai trò của các môn học đối với bản thân, không dám thay đổi trong nhận thức, ỷ lại vào bạn, ỷ vào thầy cô. + Có những hành vi không đúng đắn, buông xuôi nhiệm vụ học tập, không cố gắng hết sức để hoàn thành nhiệm vụ học tập,… + Thiếu hoặc yếu các kĩ năng thực hiện các thao tác hoặc hành động học tập để vượt qua rào cản tâm lí trong học tập, vượt qua các bế tắc trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập,… Sau một thời gian tìm hiểu và nắm được đặc điểm tình hình của lớp, tôi đã phân ra các nhóm đối tượng học sinh khác nhau để giáo dục: Thứ nhất, những em còn nghịch ngợm, ham chơi, không ham học: Những em này thường xuyên không ghi bài, không nghe lời thầy cô giảng dạy, thường quậy phá, gây sự chú ý trong giờ học, làm ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy của giáo viên và sự tiếp thu bài của các bạn khác trong lớp. Nổi bật trong lớp có em Quang Vũ, em Trí Anh và em Đình Thái. Em Quang Vũ có 7
trí tuệ rất thông minh, nhanh nhẹn nhưng thiếu động lực phấn đấu trong học tập và trong rèn luyện đạo đức, không có lập trường kiên định nên dễ bị bạn bè xấu lôi kéo. Em thường xuyên nghỉ học không lí do, hay gây sự đánh nhau ở trong và ngoài nhà trường, trong giờ học thì không ghi bài, thường xuyên nằm ngủ hoặc nếu có thức thì lại nói chuyện. Kết quả học kì I, em đạt học lực trung bình, hạnh kiểm yếu. Nguyên nhân cơ bản tôi đã đi sâu tìm hiểu được đó là: Do gia đình có ít con, bố mẹ bao bọc thái quá, kiến thức hổng ở lớp dưới, thiếu lập trường kiên định nên dễ bị lôi kéo của các bạn xấu, thiếu sự quan tâm sát sao của giáo viên,… Trường hợp của em Trí Anh thì ngược lại, bố mẹ chia tay, bố lấy vợ khác, cảm giác đau buồn, chán nản đè lên vai một đứa trẻ vị thành niên chưa có suy nghĩ chín chắn. Gia đình em lại buôn bán nên công việc rất nhiều, em thường xuyên thức khuya để bán hàng, bố thì đi làm xa thường xuyên. Điều này làm em sao nhãng chuyện học tập, em trở thành một người lì lợm, ít giao tiếp, thường xuyên trốn học, bỏ giờ. Khi đi học thì không ghi bài,… Vì vậy, kết quả học tập của em rất thấp: Học kì I, lớp 11: học lực kém, hạnh kiểm yếu. Trường hợp của em Đình Thái, cũng do gia đình ít con, bố mẹ cưng chiều, lập trường không vững, em không có động lực học tập. Vì vậy, em thường xuyên nghỉ học không lí do, trốn tiết, đi học chậm. Khi vào học thì không tập trung, hay quấy phá các bạn khác. Kết quả trong học kì I năm học lớp 11: học lực yếu, hạnh kiểm yếu. Trong nhóm học sinh thứ nhất, tôi nhận thấy rằng, những rào cản tâm lí trong học tập các em thường biểu hiện đó là: Nhận thức chưa đầy đủ nhiệm vụ học tập của mình, chưa xác định được điểm mạnh, điểm yếu của mình, chưa biết làm chủ cảm xúc của bản thân, đánh giá chưa đúng về vấn đề cần học tập. Vì vậy, các em bị chi phối nhiều bởi hoàn cảnh bên ngoài như bạn bè rủ rê chơi điện tử, đánh nhau,… mà không lo đầu tư thời gian vào việc học, không phát huy được điểm mạnh của bản thân, cùng với kiến thức ngày càng khó đã làm các em các em chán nản việc học, sa đà vào chơi những trò vô bổ. Thứ hai, nhóm những em ngoan hiền, lễ phép nhưng kết quả học tập không cao: Đa số đây là những em thuộc dân tộc thiểu số ở vùng đặc biệt khó khăn (vùng 135). Các em đa phần thuộc gia đình khó khăn, ngoài giờ đi học thì các em phải đi làm để giúp đỡ gia đình. Nhiều em có bố mẹ đi làm ăn xa ở Bắc Ninh, Hà Nội,… chỉ mình các em ở nhà với ông bà già yếu hoặc ở một mình. Chính vì vậy, việc nhắc nhở, đôn đốc các em học tập không được thường xuyên, tính tự giác học tập của nhiều em chưa có, kiến thức thì ngày càng khó đã làm các em chán nản chuyện học hành, thêm việc gia đình không kiểm soát được nên nhiều em chơi điện tử cả đêm, sáng mai đi học thì ngủ gật trong giờ, không chú tâm nghe giảng. Chính vì vậy, các em hổng kiến thức và kết quả học tập rất 8
thấp. Trong đó nổi bật là các em: Ngọc Quang, Khánh Dương, Lương Ba, Hồng Cường, Vũ Tính, Hà Lộc, Văn Kiên, Hữu Đan,… Em Ngọc Quang là một học sinh ngoan ngoãn, lễ phép với thầy cô và những người lớn tuổi. Em sống trong một gia đình thuộc vùng khó khăn, dân tộc thiểu số, gia đình vất vả, bố mẹ em li hôn, mẹ đi lập gia đình mới, em sống với ông bà già yếu, hàng ngày sau giờ đi học em về đi chăn trâu, cắt cỏ. Buổi tối, em lại lo chơi điện tử, không lo học. Kết quả em đạt được học kì I lớp 11 chỉ là học lực trung bình, hạnh kiểm trung bình. Thứ ba, nhóm các học sinh có học lực khá, có động lực trong học tập: Nhóm này trong lớp có tỉ lệ rất thấp. Trong quá trình học, các em luôn lắng nghe thầy cô giảng bài, về nhà làm bài tập đầy đủ. Tuy vậy, do các em học trong môi trường lớp học có nhiều bạn nghịch ngợm, quậy phá, học yếu nên phần nhiều bị ảnh hưởng đến quá trình học tập và phấn đấu của các em. Các em đó bị thiệt thòi rất nhiều. Chính vì thế mà sự phấn đấu của các em cũng bị cản lại phần nhiều. Mặc dù có kết quả học tập và rèn luyện có cao hơn trong lớp nhưng vẫn còn rất thấp so với mặt bằng chung của trường. Với thực trạng này, tôi nghĩ, nếu không tìm nguyên nhân và đề ra các biện pháp hỗ trợ kịp thời thì tỉ lệ học sinh ở lại lớp sẽ rất cao và tương lai, nghề nghiệp của các em sẽ ảnh hưởng không nhỏ. 2.1.2. Nguyên nhân của những rào cản tâm lí trong học tập Sau khi tìm hiểu, phân tích các nhóm đối tượng học sinh, tôi rút ra được các nguyên nhân cơ bản của những rào cản tâm lí trong học tập của học sinh như sau: a. Nguyên nhân từ học sinh Là người trực tiếp tiếp thu những kiến thức thì nguyên nhân học sinh yếu kém của các em phải kể đến là: - Học sinh lười học: Qua quá trình giảng dạy, bản thân nhận thấy rằng các em học sinh yếu kém là những học sinh gặp nhiều khó khăn về tâm lí: Các em vào lớp không chịu chú ý chuyên tâm vào việc học, về nhà thì không xem bài, không chuẩn bị bài, không làm bài tập, cứ đến giờ học thì cắp sách đến trường. Còn một bộ phận nhỏ thì các em không xác định được mục đích của việc học. Các em chỉ đợi đến khi lên lớp, nghe giáo viên giảng bài rồi ghi vào những nội dung đã học sau đó về nhà lấy tập ra “học vẹt” mà không hiểu được nội dung đó nói lên điều gì. Các em chưa có phương pháp và động cơ học tập đúng đắn. - Học sinh không có thời gian cho việc tự học: Đa số học sinh của trường đều ở nông thôn, vùng kinh tế khó khăn, gia đình chủ yếu sống bằng nghề nông, các em ở nhà phải phụ giúp gia đình việc đồng áng, chăn nuôi. Thậm chí có học sinh phải đi làm thêm trái buổi để kiếm tiền ăn học. 9
- Học sinh bị hổng kiến thức từ lớp dưới: Đây là một điều không thể phủ nhận với chương trình học tập hiện nay. Nguyên nhân này có thể nói đến một phần lỗi của giáo viên là chưa đánh giá đúng trình độ và năng lực của học sinh. - Thiếu kinh nghiệm sống và học tập một cách độc lập. - Bản thân chưa tích cực chủ động. - Đua đòi bạn bè, ăn chơi lêu lổng - Không tự tin vào bản thân. - Chưa có phương pháp học tập hợp lí. - Không có hứng thú học tập. - Chưa có phương pháp học tập. - Kiến thức lớp dưới bị hổng. - Có cảm giác thiếu sự quan tâm của gia đình nên chểnh mảng trong học tập. b. Nguyên nhân từ giáo viên Nguyên nhân học sinh yếu kém không phải hoàn toàn là ở học sinh mà một phần không nhỏ có ảnh hưởng của người giáo viên: - Một số giáo viên chưa nắm chắc những yêu cầu kiến thức của từng bài dạy. Việc dạy học còn dàn trải, còn nâng cao kiến thức một cách tùy tiện. - Một số giáo viên chưa thực sự chú ý đúng mức đến đối tượng học sinh yếu, kém. Chưa theo dõi sát sao và xử lý kịp thời các biểu hiện sa sút của học sinh. - Tốc độ giảng dạy kiến thức mới và luyện tập nhanh quá khiến cho học sinh yếu kém không theo kịp bài học. - Một số giáo viên chưa thật sự chịu khó, tâm huyết với nghề, chưa thật sự “giúp đỡ” các em thoát khỏi yếu kém. Từ đó các em cam chịu, dần dần chấp nhận với sự yếu kém của chính mình và nhụt chí không tự vươn lên... - Một số giáo viên còn thiếu nghệ thuật cảm hoá học sinh yếu kém, không gây hứng thú cho học sinh thích học môn mình,... - Một số giáo viên thiếu sự quản lí học sinh, thiếu sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục, ai học thì học, không thì thôi nên học sinh không sợ khi các em bỏ giờ, vắng tiết vô tổ chức,… - Giáo viên chủ nhiệm chưa thật sự quan tâm sát sao các em, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lượng lượng giáo dục trong nhà trường và ngoài xã hội. c. Nguyên nhân từ phụ huynh 10
- Một số phụ huynh học sinh thiếu quan tâm đến việc học tập ở nhà của con em. Phó mặc mọi việc học cho nhà trường và thầy cô. - Một số cha mẹ quá nuông chiều con cái, quá tin tưởng vào chúng nên học sinh lười học xin nghỉ để làm việc riêng (như đi chơi, đi du lịch, đi đám cưới, ...) cha mẹ cũng đồng ý cho phép nghỉ học, vô tình góp phần làm học sinh lười học, mất dần căn bản, ... và rồi yếu kém! - Một số em do hoàn cảnh gia đình khó khăn, bố mẹ đi làm ăn xa nên không quan tâm được nhiều tới các em. Các em lợi dụng điều đó, cùng với sự lười nhác và suy nghĩ chưa chín chắn của bản thân, các em thường trốn học để đi chơi với bạn, đi chơi GAME hoặc ở nhà nằm ngủ, … Nổi bật trong nhóm này có em Vân Anh, em Hữu Đan và em Phan Tâm. Các em này thường nghỉ học nhiều không có lí do chính đáng, mục đích là đi chơi hoặc ở nhà nằm ngủ. Có em lại bị bạn bè xấu rủ rê chơi bời, vì không có lập trường, không có chí tiến thủ nên các em đi theo bạn, làm những việc không tốt như: đánh nhau, chơi điện tử, bỏ nhà đi mấy ngày mới về. Vì vậy, kết quả học tập của các em rất thấp. - Gia đình học sinh gặp nhiều khó khăn về kinh tế hoặc đời sống tình cảm khiến các em không chú tâm vào học tập. Điển hình có em Văn Lộc, em Ngọc Quang,… - Phụ huynh chưa trang bị đầy đủ phương tiện cho các em học tập (thiếu sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, …). - Một số em lại được bố mẹ phó mặc cho ông bà già yếu, không quản lí được lịch học của các cháu nên các cháu thường hay nói dối, nói sai lịch học để đi chơi hoặc ở nhà mà không đến lớp làm cho kiến thức tiếp thu được của các em không đầy đủ, không liền mạch, lỗ hổng kiến thức của các em ngày càng lớn, điều đó làm cho kết quả học tập của các em không cao, … d. Nguyên nhân từ xã hội và các nguyên nhân khác - Được ra môi trường học tập mới, ở trung tâm của huyện, có nhiều hình thức dịch vụ mới như các hàng quán điện tử, bi-a, … mọc lên rất nhiều, một số em không có bản lĩnh nên bị lôi kéo vào các trò chơi vô bổ mà sao nhãng việc học hành. - Mạng xã hội: Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, con người có thêm một phương thức để thu nhận thông tin. Việc phổ biến các mạng xã hội như facebook, zalo, … giúp cho những thành viên trong cộng đồng dễ dàng nắm bắt các thông tin mới từ bạn bè hay xã hội. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích là những tác hại đến sức khỏe nói chung và sức khỏe tâm thần nói riêng. Những tác hại của nghiện mạng xã hội mà các em gặp phải đó là: Suy giảm các hoạt động sống, tốn quá nhiều thời gian, tâm lí thiếu tích cực trong cuộc sống, xao lãng mục tiêu cá nhân, giết chết sự sáng tạo, … 11
Trong lớp, nhiều em được gia đình cho sử dụng điện thoại tự do, không kiểm soát đã ảnh hưởng rất lớn đến học tập của các em, làm cho kết quả học tập của các em giảm sút, các em thụ động trong các hoạt động của trường, lớp, sự gắn kết tập thể của các em giảm sút,… Trên đây là những rào cản tâm lí trong học tập của học sinh lớp 11C6. Đây là những nguyên nhân làm cho kết quả học tập của các em không cao. 2.2. Thực trạng về việc thực hiện các giải pháp giúp học sinh vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập ở trường THPT 1-5, Nghĩa Đàn, Nghệ An. 2.2.1. Thực trạng Với thực trạng học sinh gặp những rào cản tâm lí trong quá trình học tập xảy ra ở nhiều lớp học, nhiều giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn đã thực hiện một số giải pháp để khắc phục tình trạng này, nhưng chỉ mới tập trung một vài em trong một tập thể lớp học. Các giải pháp đưa ra còn thiếu thường xuyên và đồng bộ. Để đưa ra hệ thống các giải pháp mang lại hiệu quả, mang tính giáo dục cao, đặc biệt là các lớp cá biệt phải cần phải đầu tư, tâm huyết và thực sự yêu trẻ mới có thể làm được. Qua quá trình tìm hiểu, trao đổi các giáo viên về việc thực hiện một số giải pháp giúp học sinh vượt qua các rào cản tâm lí trong học tập tại trường THPT 1-5, đa số giáo viên cho rằng nên thực hiện các giải pháp hiệu quả để giúp đỡ học sinh. Việc làm này phải thường xuyên và phải phối hợp nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, sẽ gặp nhiều khó khăn, cản trở lớn, đó là: Nhiều em rất cá tính, thiếu kĩ năng kiềm chế và hổng kiến thức quá nhiều, bên cạnh đó, một số gia đình không giáo dục được các con nữa, phó mặc cho GVCN và nhà trường, giáo viên thì có khối lượng công việc quá nhiều nên thời gian dành để tìm hiểu, giáo dục học sinh không có nhiều, gia đình các em lại ở vùng sâu, vùng xa, nhiều em cách trường hơn 15km, bố mẹ nhiều em lại đi làm ăn ở xa,… Chính vì có nhiều khó khăn, cản trở trong việc giáo dục, giúp đỡ học sinh như vậy nên một số không ít giáo viên đành buông xuôi, chấp nhận sự yếu, kém trong học tập và rèn luyện đạo đức của một số em học sinh. Riêng bản thân tôi, khi được tiếp nhận chủ nhiệm và giảng dạy lớp 11C6 trong đầu kì II, tôi đã tìm hiểu các em qua các thầy cô bộ môn để nắm bắt đặc điểm tình hình học tập, ý thức của các em, tìm ra các giải pháp hiệu quả để giúp đỡ cho từng đối tượng học sinh. Rất nhiều giáo viên bộ môn giảng dạy trao đổi là: việc giáo dục các em này rất khó, các em không có ý thức học tập, thường xuyên trốn học, bỏ tiết, nhiều em vắng học không có lí do (có em 30-40 buổi nghỉ học không có lí do), nhiều em cá biệt rủ rê nhau bỏ học đi chơi, kết quả học tập và rèn luyện rất thấp, … Tuy nhiên, giáo viên bộ môn rất ủng hộ tôi, động viên tôi thực hiện các giải pháp để giúp các em tiến bộ. 2.2.2. Thuận lợi 12
Khi tiến hành các giải pháp giúp học sinh vượt qua các rào cản tâm lí trong học tập tại lớp 11C6, tôi gặp rất nhiều thuận lợi, là động lực cho tôi trong quá trình thực hiện: - Được sự động viên, khích lệ của BGH nhà trường. Đầu học kì II năm học 2019-2020, đứng trước thực trạng sa sút trong học tập, sự phá phách, hư hỏng, sự xuống cấp về nề nếp của học sinh, BGH nhà trường đã phân công cho tôi chủ nhiệm, động viên tôi tiếp nhận và giúp đỡ tập thể lớp đi lên, hạn chế tình trạng trốn học, bỏ tiết của học sinh. - Được sự động viên, giúp đỡ của các giáo viên bộ môn trong lớp, họ luôn chia sẻ, động viên tôi cố gắng giúp đỡ các em, để các em có một tương lai sáng hơn, biết được giá trị đích thực của cuộc sống, biết thương yêu và tôn trọng tập thể hơn. Sự động viên của giáo viên bộ môn là một ngọn lửa sáng giúp tôi tìm ra con đường mới để giúp đỡ các em. - Được sự đồng hành, giúp đỡ nhiệt tình của BCH Hội phụ huynh lớp, sự sẻ chia, tin cậy của các phụ huynh đã tiếp lửa để tôi thực hiện các giải pháp giúp đỡ các em tiến bộ hơn. - Được sự phối hợp nhịp nhàng, sự quan tâm của Đoàn trường, của Ban tư vấn học đường trong nhà trường đã giúp tôi thực hiện các giải pháp đề ra được thuận lợi hơn. - Ban cán sự lớp mà tôi đã chọn khi nhận công tác chủ nhiệm lớp rất nhiệt tình, năng động trong các phong trào của trường, của lớp, đã đồng hành và giúp tôi ngay cả khi tôi không đến lớp. 2.2.3. Khó khăn - Còn một số phụ huynh chưa thật sự quan tâm đến việc học của con em mình, vì vậy nên họ chưa kiểm tra, nhắc nhở con em họ học tập cũng như thực hiện các quy định của nhà trường, họ phó mặc mọi việc cho cô chủ nhiệm và nhà trường. - Ý thức tự học, tự giác chấp hành kỉ luật của một số em chưa cao. - Một số học sinh bị thành phần xấu bên ngoài lôi kéo. 3. Giải pháp giúp học sinh lớp 11C6 trường THPT 1-5 vượt qua những rào cản tâm lí trong học tập 3.1. Một số phương pháp và kĩ thuật phòng tránh các rào cản tâm lí trong học tập của bản thân học sinh Việc phát hiện và phòng tránh các rào cản tâm lí trong học tập là một việc tương đối khó khăn đòi hỏi nỗ lực của bản thân học sinh cùng với với sự hỗ trợ, giúp đỡ của thầy cô, cha mẹ và những người thân. Về phía bản thân các em học sinh, tôi đã cho các em làm quen với một số phương pháp và kĩ thuật để phòng tránh các rào cản tâm lí trong học tập, đồng thời, trong một số buổi sinh hoạt đầu 13
giờ tôi đã cho các em thực hiện một số kĩ thuật đơn giản để lấy động lực học tập cho các em mỗi ngày. 3.1.1. Làm chủ cảm xúc bản thân Khi mất kiểm soát cảm xúc, các em dễ đưa ra các quyết định sai lầm, điều này có thể dẫn đến các rào cản tâm lí trong học tập, vì vậy giáo viên cần cho các em biết được cách kiềm chế cảm xúc của mình. Các việc các em cần làm như sau: - Phải hiểu được bản chất của cảm xúc. - Chấp nhận cảm xúc tiêu cực, tự tin tìm lối thoát các cảm xúc tiêu cực bằng cách trò chuyện với bố mẹ, thầy cô, bạn bè để giảm bớt tác hại của các cảm xúc đó. - Suy nghĩ trước khi hành động: Trước khi hành động, bản thân các em phải cân nhắc các hậu quả sẽ xảy ra, phải kiểm soát hành động của mình. - Cần phải chú ý cách ứng xử, ngôn ngữ của mình, đồng thời cần cảnh giác với những lời xỉ vả, chỉ trích từ người khác, cần học cách cư xử nhã nhặn, tránh thô lỗ, quá đáng. - Cần thay đổi nếp suy nghĩ: Hãy lập trình lại cách phản ứng trong não với những tình huống cụ thể. Ví dụ, khi có chuyện buồn, hoặc uất ức, hãy hét to lên và vực dậy tinh thần. - Luôn luôn nuôi dưỡng cảm xúc tích cực như: Chăm sóc bản thân, ăn uống điều độ, ngủ đủ giấc, vệ sinh sạch sẽ, tập thể dục đều đặn, đặt mục tiêu cụ thể, thực tế, tập trung vào những điều mình muốn và cần. Những việc này giúp các em xây dựng một hệ thống phòng thủ tuyệt vời trước những tiêu cực. Khi làm chủ được cảm xúc của bản thân tốt, chúng ta sẽ cảm thấy luôn lạc quan, yêu đời và sẽ chấp nhận những gì không phải là của mình một cách thoải mái nhất. 3.1.2. Quản lí được căng thẳng của bản thân Trong quá trình học tập và hoạt động thể chất hoặc giao tiếp với gia đình, bạn bè, các em không tránh khỏi những lúc căng thẳng (stress), có thể các em thấy kiệt sức, chán ăn, đau đầu, mất ngủ hay các biểu hiện nổi khùng với mọi người xung quanh, hay cảm giác bất an, sợ sệt. Để ứng phó với những stress, tôi hướng dẫn cho các em làm những việc sau: - Hãy cho phép mình được nghỉ ngơi, thư giãn một thời gian ngắn. - Tránh để tâm vào những việc nhỏ nhặt làm ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc của bản thân. - Ngủ đủ giấc, hạn chế xem điện thoại. - Tránh những phản ứng thái quá làm mình hay suy nghĩ sau khi phản ứng. 14
- Tránh uống bia, rượu. - Tăng cường các hoạt động thể chất: đi bộ, chơi cầu lông, đánh bóng chuyền cùng với bạn bè và người thân của mình, những người cho mình cảm giác an toàn nhất. Để giảm mức độ stress trong học tập, tôi tư vấn cho các em các phương pháp học tập, ôn tập, nghỉ ngơi và thư giãn hợp lí, tránh việc học dồn, khi đến gần thi mới đưa sách vở ra học. Cần ăn uống đầy đủ lượng và chất, tăng cường ăn rau, quả tươi và các dưỡng chất tốt cho trí não. Tránh các chất kích thích ảnh hưởng đến hệ thần kinh. 3.1.3. Một số biện pháp làm giảm stress Tôi đã tư vấn cho học sinh một số biện pháp để giảm stress nhằm giúp các em bớt những căng thẳng trong học tập hay trong cuộc sống để học tập đạt hiệu quả cao hơn, các biện pháp đó là: - Hát: Hát một mình, hát cùng với bạn bè, hát cùng với anh, chị em trong nhà,… Hát sẽ kích thích hoạt động của cơ hoành, các cơ cổ. Hát là cơ hội cho mỗi người bộc lộ cảm xúc, nó sẽ làm giảm căng thẳng của bản thân. Chính vì vậy, trong các giờ sinh hoạt 15 phút đầu giờ thứ 3,5,7 tôi đều dành thời gian tập hát cho các em. - Cười: Nụ cười sảng khoái không chỉ mang lại sự vui vẻ, thoải mái mà khi cười, cơ thể còn tiết ra chất morphine tự nhiên, tạo ra khả năng chống stress rất hiệu quả. - Tập thể dục buổi sáng: Giúp lưu thông khí huyết, hít thở không khí trong lành, tĩnh tâm. - Ngâm tắm: Nước có tác dụng xoa dịu các cơ và xương khớp bị đau mỏi. Tắm giúp các tế bào phục hồi, các chất độc của cơ thể được đưa ra ngoài nhanh hơn. Trong khi tắm, cũng có thể nghe những bản nhạc mà các em yêu thích. - Ngoài ra, còn nhiều cách giảm stress khác như: Chơi đùa với thú cưng, đọc những câu chuyện hài, massage, thiền, đi chơi với bạn bè thân, kể cho bạn nghe những muộn phiền của mình để bạn an ủi. 3.1.4. Cách phòng tránh các rào cản tâm lí trong học tập của cá nhân học sinh Trong các giờ sinh hoạt đầu mỗi buổi học và một số buổi sinh hoạt cuối tuần theo chủ đề, tôi thường dành ít phút để nhắc nhở các em về một số biện pháp phòng tránh những rào cản tâm lí trong quá trình học tập của mình. Các biện pháp các em cần phải làm là: - Cần chủ động trong học tập. - Học hỏi kinh nghiệm của anh chị lớp trên. 15