Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh khối 10

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích tìm ra những sai lầm cơ bản nhất của người mới tập luyện bóng chuyền ở kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Xây dựng các bài tập để khắc phục những sai lầm đó. Từ đó, nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Đồng thời, đề tài được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên khi giảng dạy môn giáo dục thể chất trong trường phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh khối 10

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: KỸ THUẬT CHUYỀN BÓNG CAO TAY BẰNG HAI TAY TRƯỚC MẶT, NHỮNG SAI LẦM THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH KHẮC PHỤC TRONG MÔN BÓNG CHUYỀN CHO HỌC SINH KHỐI 10 MÔN: THỂ DỤC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT KỲ SƠN  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: KỸ THUẬT CHUYỀN BÓNG CAO TAY BẰNG HAI TAY TRƯỚC MẶT, NHỮNG SAI LẦM THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH KHẮC PHỤC TRONG MÔN BÓNG CHUYỀN CHO HỌC SINH KHỐI 10 MÔN: THỂ DỤC Tác giả: LÍN XY THOONG Tổ chuyên môn: Xã hội Năm thực hiện: 2020 2021 Điện thoại: 0911184324
Kỳ Sơn, tháng 3 năm 2021
MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................................. 5 DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. 7 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 ̣ ́ 2. Muc đich nghiên c ưú ......................................................................................... 3 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 4. Phương phap nghiên c ́ ứu .................................................................................. 3 4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ............................................. 3 4.2. Phương pháp phỏng vấn tọa đàm ............................................................. 4 4.3. Phương pháp quan sát sư phạm ................................................................ 5 4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ........................................................ 5 4.5. Phương pháp toán học thống kê ................................................................ 5 5. Điểm mới của đề tài ........................................................................................ 6 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ............................................................................ 7 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN, THỰC TRẠNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN NỘI DUNG ĐỀ TÀI ................................................................................... 7 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 7 1.1 Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh trung học phổ thông .............. 7 1.2. Về mặt tâm lý ........................................................................................ 8 1.3. Về hệ vận động ................................................................................... 8 1.4. Cơ sở lý thuyết bộ môn Bóng chuyền .................................................. 9 2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................... 11 2.1. Thực trạng dạy và học môn Bóng chuyền của các trường trung học phổ thông hiện nay ..................................................................................... 11 2.2. Về thực trạng thực hiện nội dung chương trình nội dung học tự chọn môn Bóng chuyền ở trường trung học phổ thông Kỳ Sơn .............. 12 2.3. Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học môn Bóng chuyền ở kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt ................................... 12 II. GIẢI PHÁP CỤ THỂ ...................................................................................... 14 1. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh khối 10 ..................................................................................................................... 14 1.1. Một số sai lầm thường gặp ................................................................ 14 1.2 Một số bài tập nhằm nâng cao kỹ thuật chuyền bóng và cách sửa sai 14 ..................................................................................................................... 2. Kết quả thu được sau khi áp dụng các bài tập .......................................... 22 III. Tiến trình lên lớp .......................................................................................... 25 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ ............................................ 30 I. Kết luận ........................................................................................................... 30
1. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với công tác dạy học ............. 30 2. Nhận định về việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm, khả năng mở rộng 30 3. Bài học kinh nghiệm ................................................................................... 31 II. Đề xuất, kiến nghị ......................................................................................... 31 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 32
DANH MỤC HÌNH MỤC LỤC ................................................................................................................. 5 DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. 7 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 ̣ ́ 2. Muc đich nghiên c ưú ......................................................................................... 3 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 4. Phương phap nghiên c ́ ứu .................................................................................. 3 4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ............................................. 3 4.2. Phương pháp phỏng vấn tọa đàm ............................................................. 4 4.3. Phương pháp quan sát sư phạm ................................................................ 5 4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ........................................................ 5 4.5. Phương pháp toán học thống kê ................................................................ 5 5. Điểm mới của đề tài ........................................................................................ 6 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ............................................................................ 7 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN, THỰC TRẠNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN NỘI DUNG ĐỀ TÀI ................................................................................... 7 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 7 1.1 Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh trung học phổ thông .............. 7 1.2. Về mặt tâm lý ........................................................................................ 8 1.3. Về hệ vận động ................................................................................... 8 1.4. Cơ sở lý thuyết bộ môn Bóng chuyền .................................................. 9 2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................... 11 2.1. Thực trạng dạy và học môn Bóng chuyền của các trường trung học phổ thông hiện nay ..................................................................................... 11 2.2. Về thực trạng thực hiện nội dung chương trình nội dung học tự chọn môn Bóng chuyền ở trường trung học phổ thông Kỳ Sơn .............. 12 2.3. Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học môn Bóng chuyền ở kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt ................................... 12 II. GIẢI PHÁP CỤ THỂ ...................................................................................... 14 1. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh khối 10 ..................................................................................................................... 14 1.1. Một số sai lầm thường gặp ................................................................ 14 1.2 Một số bài tập nhằm nâng cao kỹ thuật chuyền bóng và cách sửa sai 14 ..................................................................................................................... 2. Kết quả thu được sau khi áp dụng các bài tập .......................................... 22 III. Tiến trình lên lớp .......................................................................................... 25 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ ............................................ 30 I. Kết luận ........................................................................................................... 30 1. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với công tác dạy học ............. 30
2. Nhận định về việc áp dụng sáng kiến kinh nghiệm, khả năng mở rộng 30 3. Bài học kinh nghiệm ................................................................................... 31 II. Đề xuất, kiến nghị ......................................................................................... 31 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 32
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Theo chương trình phổ thông mới cùng với môn Ngữ văn, Toán học, Ngoại ngữ 1, giáo dục quốc phòng an ninh, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, nội dung giáo dục địa phương, hai môn tự chọn là tiếng dân tộc thiểu số, ngoại ngữ 2 thì môn giáo dục thể chất là 1 trong 7 môn học bắt buộc. Điều này chứng tỏ Đảng và nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo rất coi trọng bộ môn giáo dục thể chất. Giáo dục thể chất là một mặt của giáo dục toàn diện, là bộ phận không thể tách rời của giáo dục. Giáo dục thể chất là một loại hình giáo dục mà nội dung chuyên biệt là dạy học vận động (động tác) và phát triển có chủ định các tố chất vận động của con người. Tổng hợp quá trình đó xác định khả năng thích nghi thể lực của con người. Chương trình giáo dục thể chất được xây dựng theo hướng tiếp cận năng lực với tất cả các yêu cầu về: mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và đánh giá, nó là một môn học bắt buộc, được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12. Môn học này góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, giúp học sinh hình thành, phát triển kỹ năng chăm sóc sức khỏe, kỹ năng vận động, thói quen tập luyện thể dục thể thao và rèn luyện những phẩm chất, năng lực để trở thành người công dân phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế, góp phần phát triển tầm vóc, thể lực người Việt Nam; đồng thời phát hiện và bồi dưỡng tài năng thể thao. Trong chương trình dạy môn Giáo dục thể chất thì nội dung tự chọn là nội dung bắt buộc của học sinh THPT. Và môn Bóng chuyền là một trong những nội dung ấy. Bóng chuyền là một môn thể thao đồng đội, thi đấu với thể thức đối kháng qua lưới ngăn cách, ít xảy ra va chạm trực tiếp nên được mọi tầng lớp yêu thích và ngày càng có nhiều người tham gia tập luyện, thi đấu, có nhiều người xem môn Bóng chuyền là một phương tiện rèn luyện sức khỏe hiệu quả, có người tập luyện để thỏa mãn niềm đam mê, có người lại xem như là một môn giải trí. Trong thực tế giáo viên trực tiếp giảng dạy môn giáo dục thể chất trong trường học chỉ được học những phương pháp chung, tổng quát. Qua quá trình quan sát một số trường về nội dung học tự chọn bóng chuyền tôi nhận thấy đa số học sinh khi thực hiện các kỹ thuật đánh bóng chuyền nói chung và kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt nói riêng chưa đạt được yêu cầu đặt ra. Nguyên nhân là kỹ thuật cơ bản của các em còn sai, giáo viên chưa đưa ra các bài tập dẫn dắt nhằm bổ trợ hoàn thiện kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt. 1
Theo chương trình phổ thông hiện hành, môn thể dục chỉ được dạy 2 tiết/tuần/lớp. Mỗi tiết lại kết hợp 2 đến 3 nội dung khác nhau, thời lượng 1 tiết học chỉ là 45 phút cho nên thời gian để hình thành kỹ năng động tác là rất ít, nên hiệu quả tiết học nói chung chưa cao. Theo phân phối chương trình của bộ giáo dục và đào tạo số tiết dành cho môn Bóng chuyền là 10 tiết/năm học nên để đạt được hiệu quả trong giảng dạy kỹ thuật bóng chuyền nói chung và kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt nói riêng, hiệu quả đạt được còn ở mức thấp. Xuất phát từ thực trạng của hoạt động dạy học môn Thể dục THPT hiện nay: Hoạt động dạy học môn Bóng chuyền ở trường THPT, đặc biệt là các trường miền núi như trường THPT Kỳ Sơn chưa thật sự được chú trọng, vì phòng học chưa đủ nên từ trước cho đến năm học 20182019 học sinh vẫn phải học hai ca, nên việc học sinh tập luyện bóng chuyền ngoài giờ học còn hạn chế. Mặc dù có năm Đoàn trường có tổ chức giải bóng chuyền cho các chi đoàn tham gia nhưng hiệu quả chưa cao, các chi đoàn không có thời gian tập luyện, nhiều học sinh chưa từng chạm vào quả bóng chuyền nên có rất nhiều chi đoàn không tham gia thi đấu. Từ đó Đoàn trường không tổ chức giải bóng chuyền cho học sinh, học sinh cũng không có hứng thú với môn Bóng chuyền. Bên cạnh đó có rất nhiều giáo viên chưa hiểu đúng, cũng chưa nắm chắc về các kỹ thuật trong môn Bóng chuyền, nhiều giáo viên chỉ giới thiệu nội dung bài học và cho học sinh tự luyện tập, dẫn đến nhiều học sinh không nắm được các kỹ thuật trong môn Bóng chuyền và rất nhiều học sinh không có hứng thú học môn Bóng chuyền. Thực tế ở trường THPT Kỳ Sơn, là một trường thuộc huyện vùng cao của tỉnh Nghệ An, là ngôi trường khó khăn về nhiều mặt. Học sinh đa số là người dân tộc thiểu số, đời sống kinh tế khó khăn, dân trí thấp, ý thức học tập của học sinh rất kém, khả năng tiếp thu của các em còn rất chậm; khả năng giao lưu, giao tiếp với bạn bè, thầy cô còn hạn chế, các em thường lập nhóm chơi theo dân tộc,... Do đó cần tổ chức nhiều hoạt động tập thể trong các bộ môn học để các em mạnh dạn hơn, không phân biệt dân tộc, tất cả các em đều tham gia vào hoạt động, nhằm phát huy tính sáng tạo, tích cực, chủ động và phát triển năng lực cho các em. Trong đó có bộ môn Bóng chuyền, nếu tổ chức được các giải đấu quy mô ở trường, thành lập đội tuyển tham gia giao lưu, thi đấu với các chi đoàn bạn sẽ thu hút được nhiều học sinh tham gia, từ đó các em sẽ có hứng thú học tập môn Bóng chuyền, giúp các em phát triển được năng lực hợp tác, các em sẽ xây dựng được tinh thần đoàn kết trong nhà trường. Là một người đam mê, tham gia tập luyện và thi đấu môn Bóng chuyền từ các giải Hội khỏe phù đổng cấp Tỉnh năm 2004 và 2006, giải các trường THPT Dân tộc nội trú toàn quốc 2006, giải sinh viên toàn quốc 2009. Tham gia thi đấu các giải của xã, huyện, tỉnh cũng như ngành tổ chức. Đồng thời, trong nhiều năm trực tiếp giảng dạy cho học sinh nội dung bóng chuyền tôi nhận thấy cần 2
phải chỉ ra những sai lầm học sinh thường mắc trong kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt và cách khắc phục để các em có thể luyện tập đạt hiệu quả cao hơn. Tôi xin khẳng định đề tài nghiên cứu về kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cho học sinh lớp 10 đã được nhiều thầy cô nghiên cứu, nhưng tôi nghiên cứu về những sai lầm thường mắc, sai lầm cụ thể và đưa ra các bài tập để khắc phục. Tôi hi vọng đây sẽ là tài liệu để mọi người đam mê và mong muốn tập luyện tham khảo và lựa chọn những bài tập phù hợp nhất góp phần nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt nói riêng và kỹ thuật bộ môn Bóng chuyền nói chung. Xuất phát từ thực tế trên tôi tìm tòi và đưa ra đề tài: “ Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh khối 10”. 2. Muc đich ̣ ́ nghiên cưu ́ Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích tìm ra những sai lầm cơ bản nhất của người mới tập luyện bóng chuyền ở kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Xây dựng các bài tập để khắc phục những sai lầm đó. Từ đó, nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Đồng thời, đề tài được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên khi giảng dạy môn giáo dục thể chất trong trường phổ thông. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Sáng kiến tập trung nghiên cứu, tìm tòi và các bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt của nội dung bóng chuyền trong sách giáo khoa thể dục 10. Về đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 10 Về phạm vi: Trực tiếp nghiên cứu ở các lớp khối 10 ở trường THPT Kỳ Sơn 4. Phương phap nghiên c ́ ưu ́ Để giải quyết nhiệm vụ trên của đề tài tôi sử dụng các phương pháp sau: 4.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu là quá trình tham khảo các tài liệu chung và chuyên môn liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu của đề tài. Trên cơ sở đọc và phân tích tài liệu có liên quan đến đề tài, phương pháp này chúng tôi sử dụng trong quá trình nghiên cứu nhằm mục đích tìm hiểu cơ sở khoa học của các hình thức tổ chức tập luyện trong môn học tự chọn bóng chuyền cho học sinh trường THPT. 3
4.2. Phương pháp phỏng vấn tọa đàm Tôi sử dụng phương pháp này để phỏng vấn trực tiếp và gián tiếp bằng phiếu câu hỏi các giáo viên thể dục của một số trường như: trường THPT Kỳ Sơn; THPT Tương Dương 1; THPT Tương Dương 2. Các vấn đề phỏng vấn tập trung vào việc tìm hiểu một số sai lầm học sinh thường mắc và cách sửa chữa những sai lầm trong kỹ thuật chuy ền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Thông qua đó thu thập số liệu cần thiết làm cơ sở cho việc lựa chọn các biện pháp và hình thức tổ chức tập luyện. Các câu hỏi trong phiếu ph ỏng v ấn nh ư sau: Câu 1: Theo thầy (cô) đối với người mới tập (học sinh khối 10) trong các kỹ thuật trong môn Bóng chuyền, kỹ thuật nào là kỹ thuật dễ tập nhất? A. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay B. Kỹ thuật chắn bóng C. Kỹ thuật đập bóng D. Kỹ thuật đệm bóng Câu 2: Theo thầy (cô) đối với người mới tập (học sinh khối 10) đâu là những sai lầm hay mắc trong kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt? A. Đón sai hướng bóng đến B. Tay đưa ra quá sớm C. Sai hình tay D. Tất cả những sai lầm trên Câu 3: Theo thầy (cô) đối với người mới tập (học sinh khối 10). Trong 1 tiết học bóng chuyền thời gian để tập kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt chiếm bao nhiêu là hợp lí? A. 25% tiết học B. 50% tiết học C. 75% tiết học D. 100% tiết học Câu 4: Theo thầy (cô) đối với người mới tập (học sinh khối 10) để sửa chữa những sai lầm thường mắc trong kỹ thuật chuyền chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt thầy (cô) lựa chọn những bài tập nào sau đây? A. Tập tư thế cơ bản cách di chuyển của 2 chân và di chuyển đổi trọng tâm, từ chân sau sang chân trước (chậm), quan sát bằng mắt di chuyển. 4
B. Đưa hai bàn tay đặt trước cao hơn trán 1525 cm. Sau đó hoãn xung và dùng lực của cánh tay, khuỷu tay, cổ tay, đẩy lên theo hướng 60 65o. Quan sát hình tay không bóng. C. Hình thành hình tay, cho ôm gọn bóng vào tay đặt từ dưới đưa lên trên đỉnh đầu (bóng được tiếp xúc bằng các ngón tay thứ 2 trở ra, riêng ngón trỏ và ngón giữa được tiếp xúc bằng 3 đốt và 1 phần chai tay của ngón trỏ). D. Đưa bóng lên đỉnh đầu đồng thời chuyển trọng tâm chân trước và phối hợp hông, vai, khuỷu tay, cổ tay và ngón trỏ, ngón cái chuyền bóng đi theo hướng về trước lên cao cho bạn đối diện. E. Tung và đón bóng đến đỉnh đầu (hai tay tung bóng lên cao khoảng 5070cm trên đỉnh đầu) đồng thời di chuyển đón bóng vào hai tay có giai đoạn hoãn xung. 4.3. Phương pháp quan sát sư phạm Quan sát sư phạm là phương pháp thu thập thông tin về quá trình giáo dục dựa trên cơ sở tri giác trực tiếp các hoạt động của giáo viên, học sinh và cán bộ quản lí giáo dục. Trong quá trình dạy học ở trường đã sử dụng phương pháp quan sát sư phạm dự giờ các thầy cô giáo trong môn Bóng chuyền, qua đó rút ra được những kinh nghiệm thực tiễn kết hợp với cơ sở lí luận để xác định áp dụng hình thức tổ chức tập luyện môn học tự chọn bóng chuyền làm căn cứ cho việc tổ chức thực nghiệm sư phạm. 4.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Là phương pháp nghiên cứu có hệ thống và logic một hiện tượng, một quá trình giáo dục nhằm trả lời câu hỏi “nếu quá trình đó được thực hiện trong điều kiện đã được khống chế, phát triển, về tính liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả”. Tôi sử dụng phương pháp nhằm kiểm định tính thực tiễn, hiệu quả và khoa học của những phương pháp đã lựa chọn. 4.5. Phương pháp toán học thống kê Được sử dụng trong quá trình xử lý các số liệu đã thu được của quá trình nghiên cứu nhằm so sánh thống kê và đánh giá. Chỉ số trung bình cộng( x ): n xi x i 1 n 5
Trong đó: x là ký hiệu số trung bình; xi là ký hiệu số quan sát thứ i; n là số lần quan sát. Phương sai: n ( xi x) 2 i 1 n 1 n ( xi −x ) 2 Độ lệch chuẩn: δ = δ2 = i=1 n Trong đó: δ x : Độ lệch chuẩn; xi : Giá trị của cá thể; x : Giá trị trung bình. δx Hệ số biến sai: CV = .100% x Nếu CV 10% thì đám đông số liệu tương đối đồng đều. 5. Điểm mới của đề tài Trên cơ sở lý luận và thực tiễn cũng như qua tập luyện, thi đấu bóng chuyền. Tôi đã tìm ra các phương pháp, biện pháp, cách thức tổ chức phù hợp, đồng thời tìm ra những sai lầm thường gặp và cách khắc phục trong môn Bóng chuyền cho học sinh. Đặc biệt đã đưa ra được nhiều bài tập tổ chức dưới dạng trò chơi thi đấu nhằm giúp giáo viên thuận lợi trong việc tổ chức cho học sinh học tập. Ngoài ra, còn giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kĩ thuật, động tác, phát huy tối đa khả năng của bản thân, tính tư duy sáng tạo, tinh thần tự giác, phấn chấn trong học tập, từ đó tăng được cường độ, lượng vận động phù hợp với lứa tuổi học sinh, giúp các em cũng như giáo viên có được không khí vui tươi thoải mái, không căng thẳng, đỡ nhàm chán trong từng tiết học và làm cho giờ học thêm sinh động, đạt hiệu quả cao, đáp ứng được tình hình thực tế hiện nay. 6
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN, THỰC TRẠNG CỦA VIỆC THỰC HIỆN NỘI DUNG ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận 1.1 Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh trung học phổ thông Tuổi học sinh THPT là thời kỳ đạt được sự trưởng thành về mặt cơ thể. Sự phát triển thể chất đã bước vào thời kỳ phát triển bình thường, hài hòa, cân đối. Cơ thể của các em đã đạt tới mức phát triển của người trưởng thành, nhưng sự phát triển của các em còn kém so với người lớn. Hoạt động trí tuệ của các em có thể phát triển tới mức cao. Tư duy ngôn ngữ và những phẩm chất ý chí có điều kiện phát triển mạnh. Hoạt động học tập vẫn là hoạt động chủ đạo đối với học sinh THPT nhưng yêu cầu cao hơn nhiều đối với tính tích cực và độc lập trí tuệ của các em. Những khó khăn trở ngại mà các em gặp thường gắn với sự thiếu kỹ năng học tập trong những điều kiện mới chứ không phải với sự không muốn học như nhiều nghĩ. Thái độ của các em đối với việc học tập cũng có những chuyển biến rõ rệt. Học sinh đã lớn, kinh nghiệm của các em đã được khái quát, các em ý thức được rằng mình đang đứng trước ngưỡng cửa của cuộc đời tự lập. Thái độ có ý thức đối với việc học tập của các em được tăng lên mạnh mẽ. Học tập mang ý nghĩa sống còn trực tiếp vì các em đã ý thức rõ ràng được rằng: vốn tri thức, kỹ năng và kỹ xảo hiện có, kỹ năng độc lập tiếp thu tri thức được hình thành trong nhà trường phổ thông là điều kiện cần thiết để tham gia có hiệu quả vào cuộc sống lao động của xã hội. Các em bắt đầu có thái độ lựa chọn đối với từng môn học. Do vậy, giáo viên phải làm sao cho học sinh hiểu ý nghĩa và chức năng giáo dục phổ thông đối với giáo dục nghề nghiệp và đối với sự phát triển nhân cách toàn diện của học sinh. Mặt khác, ở lứa tuổi này các hứng thú và khuynh hướng học tập của các em đã trở nên xác định và được thể hiện rõ ràng hơn. Các em thường bắt đầu có hứng thú ổn định đặc trưng đối với một khoa học, một lĩnh vực tri thức hay một hoạt động nào đó. Điều này đã kích thích nguyện vọng muốn mở rộng và đào sâu các tri thức trong các lĩnh vực tương ứng. Đó là những khả năng rất thuận lợi cho sự phát triển năng lực của các em. Nhà trường cần có những hình thức tổ chức đặc biệt đối với hoạt động của học sinh THPT để tạo ra sự thay đổi căn bản về hoạt động tư duy, về tính chất lao động trí óc của các em. Lứa tuổi học sinh THPT là giai đoạn quan trọng trong việc phát triển trí tuệ. Do cơ thể các em đã được hoàn thiện, đặc biệt là hệ thần kinh phát triển mạnh tạo điều kiện cho sự phát triển các năng lực trí tuệ. Còn đặc điểm của các em học sinh các trường miền núi, cũng như học 7
sinh trường THPT Kỳ Sơn, các em cũng có các đặc điểm trên, tuy nhiên còn có một số nét đặc trưng riêng. Phần lớn các em học sinh các trường miền núi là học sinh dân tộc thiểu số nên đầu vào thấp, các em ít đầu tư cho việc học, năng lực nhận thức và tư duy chưa nhanh. Khả năng làm việc nhóm còn yếu, các em còn rụt rè, không có khả năng thuyết trình trước đám đông. Ý thức và thái độ học tập của nhiều em chưa cao. Lứa tuổi học sinh THPT là lứa tuổi đầu thanh niên là thời kì đạt được sự trưởng thành về mặt thể lực, nhưng sự phát triển cơ thể còn kém so với sự phát triển cơ thể của người lớn. Có nghĩa ở lứa tuổi này cơ thể các em đang phát triển mạnh. Khả năng hoạt động của các bộ phận cơ thể được nâng cao cụ thể là: 1.2. Về mặt tâm lý Ở tuổi này các em đang phát triển các chức năng tâm lý, đây là giai đoạn mà sự phát triển trí tuệ của các em mang tính chất hưng phấn, đang dần hình thành năng lực làm việc cũng như nhân cách được hình thành. Các em phần nào đã ý thức được công việc mình làm, ở tuổi này các em tỏ ra ham tìm tòi học hỏi và rất nhạy cảm với cái mới. Tuy nhiên về mặt tâm lý các em hay nóng vội, chủ quan dẫn đến hiệu quả công việc chưa cao. 1.3. Về hệ vận động + Hệ xương: Ở lứa tuổi này cơ thể các em phát triển mạnh mẽ về chiều dài, bề dày, hàm lượng các chất hữu cơ trong xương giảm do hàm lựơng magiê, phốt pho, can xi trong xương tăng. Quá trình cốt hóa xương ở các bộ phận chưa hoàn tất chỉ xuất hiện sự cốt hóa ở một số bộ phận như mặt. Các tổ chức sụn được thay thế bằng mô xương nên cùng với sự phát triển của xương cột sống không giảm, trái lại tăng lên có xu hứơng cong vẹo. Vì vậy mà trong quá trình giảng dạy cần tránh cho học sinh tập luyện với dụng cụ có trọng lượng quá nặng và các hoạt động gây chấn thương quá mạnh. + Hệ cơ: Ở lứa tuổi này cơ của các em phát triển nhanh để đi đến hoàn thiện nhưng phát triển không đều và chậm hơn so với hệ xương, cơ to phát triển nhanh hơn cơ nhỏ, cơ co phát triển nhanh hơn cơ duỗi, khối l ượng cơ tăng lên rất nhanh, đàn tính cơ không đều chủ yếu là nhỏ và dài. Do vậy khi hoạt động cơ chóng mệt mỏi, vì vậy khi tập luyện giáo viên giảng dạy cần chú ý phát triển cơ bắp cho các em. + Hệ tuần hoàn: Ở lứa tuổi này hệ tuần hoàn đang trên đà phát triển mạnh để kịp thời phát triển toàn thân, tim lớn hơn khả năng co bóp của cơ tim phát triển mạnh, do đó nâng cao khá rõ lưu lượng máu trên phút. Buồng tim đã phát triển tương đối hoàn chỉnh, mạch đập bình thường của nam là 7080 lần/phút, nữ là 7585 lần/phút. Nhưng khi vận động tăng thì tần số nhanh hơn phản ứng của hệ tuần hoàn tương đối rõ rệt trong hệ vận động, nhưng sau vận 8
động mạch và huyết áp tăng tương đối nhanh chóng, tim trở nên hoạt động dẻo dai hơn. + Hệ thần kinh: Ở lứa tuổi này hệ thống thần kinh tiếp tục được phát triển để đi đến hoàn thiện, hoạt động phân tích trên vỏ não về tri giác có định hướng sâu sắc hơn. Kích thước của não và hành tủy đạt đến mức của người trưởng thành. Khả năng tư duy phân tích tổng hợp của não tăng lên, tư duy trừu tượng được phát triển tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành nhanh chóng phản xạ có điều kiện. Khả năng nhận hiểu cấu trúc động tác và tái hiện chính xác hoạt động, vận động được nâng cao. Ngay từ tuổi thiếu niên đã diễn ra quá trình hoàn thiện cơ quan phân tích và những chức năng vận động quan trọng nhất, nhất là cảm giác bản thể trong điều kiện động tác. Ở lứa tuổi này học sinh không chỉ học các phần động tác đơn lẻ như trước mà chủ yếu từng bước hoàn thiện ghép những phần đã học trước thành các liên hợp động tác tương đối hoàn chỉnh ở điều kiện khác nhau phù hợp với từng học sinh. Mặt khác do hoạt động mạnh của tuyến giáp, tuyến sinh dục, tuyến yên làm cho tính hưng phấn cao của hệ thần kinh chiếm ưu thế, giữa hưng ph ấn và ức chế không cân bằng ảnh hưởng tới hoạt động thể lực, đặc biệt đối với nữ, tính nhịp điệu giảm nhanh, khả năng chịu lượng vận động yếu. Vì vậy khi giảng dạy cần phải thay đổi nhiều hình thức tập luyện, vận dụng các hình thức trò chơi thi đấu để hoàn thành tốt những bài tập đề ra. + Hệ hô hấp: Ở lứa tuổi này, phổi các em phát triển mạnh nhưng chưa đều khung ngực còn nhỏ, hẹp nên các em thở nhanh và lâu không có sự ổn định của dung tích sống, không khí, vòm ngực trung bình của nam 6777 cm, nữ 6974 cm. Lúc 15 tuổi dung lượng phổi là 22,5 lít khí 1618 tuổi là 34 lít. Tần số hô hấp gần với người lớn, tuy nhiên các cơ hô hấp còn yếu nên sức co giãn của lồng ngực ít, chủ yếu co giãn cơ hoành, đây chính là nguyên nhân làm tần số hô hấp của các em tăng nhanh khi hoạt động và gây nên hiện tượng thiếu oxi dẫn đến mệt mỏi. 1.4. Cơ sở lý thuyết bộ môn Bóng chuyền Giảng dạy kỹ thuật động tác là một quá trình giúp cho học sinh hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động, khi tiến hành giảng dạy cần phải tuân thủ theo những nguyên tắc quá trình giáo dục và giáo dưỡng thể chất. Bất kỳ hoạt động giảng dạy nào dù đơn giản hay phức tạp đều tuân thủ theo nguyên tắc hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Giai đoạn dạy học ban đầu rất quan trọng bởi vì giai đoạn này hình thành nên kỹ thuật động tác, những sai lầm như lệch lạc động tác nếu không tạo nên sự tiếp thu, thu hút học sinh về động tác kỹ thuật sẽ dẫn đến những sai lầm, như vậy hiệu quả đạt được sẽ không cao. Chuyền bóng cao tay là một kỹ thuật chuyền bóng cơ bản và cần phải thành thạo để có thể chơi bóng chuyền giỏi. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng 9
hai tay trước mặt thường được sử dụng khi chuyền hai chuyền bóng đến vị trí tốt nhất cho chủ công hoặc phụ công đập bóng (dứt điểm). Chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt là kỹ thuật bóng chuyền thường được sử dụng khi quả chuyền có điểm rơi ngang đầu hoặc trước mặt. Với kỹ thuật này, điểm tiếp xúc bóng chủ yếu là trên những đầu ngón tay và chai tay. Vị trí tiếp xúc bóng luôn ở trước mặt vì vậy mắt có thể quan sát được diễn biến xảy ra trên sân và đường bóng đi. Kỹ thuật chuyền bóng này sử dụng khéo léo của các ngón tay và cổ tay để đường bóng chuyển động với độ chuẩn xác cao. Với người chơi bóng chuyền, chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt là một trong những cầu nối giữa tấn công và phòng thủ, ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng của đợt tấn công. Ngoài ra, chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt cũng là cơ sở để nâng cao các kỹ thuật khác khi chơi bóng chuyền. Kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt gồm có 3 giai đoạn: + Tư thế chuẩn bị: Đầu tiên người tập cần xác định chính xác điểm rơi của quả bóng và nhanh chóng di chuyển đến vị trí chuyền bóng. Lúc này người chuyền bóng đứng ở tư thế hai chân rộng bằng vai (hoặc chân trước chân sau), trọng tâm dồn đều vào hai chân, gối hơi khuỵu, thân trên thăng bằng, mặt hơi ngửa, mắt quan sát quả bóng. Đồng thời hai tay đưa lên cao tạo thành hình túi (phễu) thích hợp để đón bóng. Ở giai đoạn này, người tập thoải mái nhằm tránh những gò bó có thể ảnh hưởng đến kỹ thuật chuyền bóng. + Động tác chuyền bóng: Khi bóng đến, hai tay tiếp xúc bóng đồng đều, hai bàn tay mở rộng nhưng không mở căng những ngón tay. Hai bàn tay tạo thành hình túi bao quanh bóng với hai ngón cái hướng vào nhau đỡ bên dưới bóng. Ngón trỏ đỡ bóng ra phía sau và chếch xuống dưới (chú ý bóng không được tiếp xúc vào lòng bàn tay, chỉ tiếp xúc ở các ngón tay và chai tay). Bóng tiếp xúc đều trên các ngón tay. Khi bóng tới hai bàn tay tiếp xúc ở phía sau bóng và hơi chếch xuống bên dưới của bóng. Độ cao khi tiếp xúc bóng tốt nhất là ở trên hoặc ngang trán, khoảng cách khoảng 1520 cm (tầm tiếp xúc có thể thay đổi tùy thuộc theo trình độ và đặc điểm của người tập). Khi tiếp xúc vào bóng cổ tay hơi ngửa và bẻ vào phía thân người. Khi chuyền bóng đi lực chuyền bóng được phối hợp từ lực đạp của chân, lực vươn lên cao ra trước của thân người và lực đẩy của tay lên cao ra trước (với một góc độ từ 60 65 độ). Chuyền bóng đi theo hướng đã định và quá trình vận động của tay khi chuyền bóng liên tục không thay đổi. 10
Kỹ thuật chuyền bóng cao tay trước mặt + Kết thúc: Sau khi bóng rời khỏi tay, hai tay tiếp tục vươn theo bóng sau đó về tư thế chuẩn bị thực hiện các động tác tiếp theo. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng dạy và học môn Bóng chuyền của các trường trung học phổ thông hiện nay * Đối với giáo viên Hầu hết các giáo viên vẫn mang nặng phương pháp truyền thụ, thuyết trình, thông báo có kết hợp các phương pháp dạy học mới trong bộ môn Bóng chuyền, tuy nhiên trong quá trình dạy giáo viên chưa truyền đạt được các kỹ năng cơ bản, quan trọng của môn Bóng chuyền, đặc biệt là đối với học sinh các trường miền núi, nếu triển khai các kỹ thuật đầy đủ và tỉ mỉ ở phần này sẽ tốn nhiều thời gian mà kết quả thu được không như mong đợi, cho nên nhiều giáo viên chỉ dạy cho xong bài. Có nhiều giáo viên không tiến hành làm mẫu các kỹ thuật chuyền bóng cao tay cho học sinh, cũng như tạo cơ hội cho học sinh tự tập luyện. Do đó, học sinh khó có thể nắm bắt được kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt, dẫn đến khi vào thi đấu các giải về bóng chuyền các em sẽ bị bắt những lỗi về kỹ thuật, các em chỉ thi đấu chứ không biết hoặc không nắm được các kỹ thuật về môn Bóng chuyền. Phương pháp dạy học chưa phát hiện được những sai lầm của học sinh trong kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt của học sinh. * Đối với học sinh Môn Thể dục là một môn học bắt buộc và là môn học quan trọng nên được đa số các em quan tâm. Tuy nhiên nó là một môn học mà học sinh được tự do trong tiết học, nên nhiều học sinh không có hứng thú luyện tập trong học tập, ngại trau dồi kỹ thuật, ngại tham gia thi đấu bóng chuyền khi Đoàn trường tổ chức. Hầu hết các em đều biết môn Bóng chuyền và các kỹ thuật chơi bóng 11
như phát bóng, chuyền bóng, đệm bóng,... nhưng chưa nắm chắc được kỹ thuật cụ thể, đặc biệt là kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt. Kỹ năng vận dụng bộ môn Bóng chuyền vào thi đấu hay trong đời sống thực tiễn và thực hành còn kém. Hoạt động chủ yếu của học sinh là học để đối phó, hay học bộ môn Bóng chuyền chỉ để được xếp loại đạt. Hoạt động học tập của các em chủ yếu là hoạt động cá nhân. Học sinh hầu như không nắm được các kỹ thuật của bộ môn Bóng chuyền. Do đó, cơ hội để các em tham gia thi đấu ở các giải đấu do các cấp tổ chức là không nhiều. Một số học sinh chưa từng chạm vào quả bóng chuyền hoặc không biết một kỹ thuật nào của môn Bóng chuyền. Các em chưa từng hoặc rất ít được tham gia thi đấu bóng chuyền. Các em ít được và hầu như chưa được tham gia các hoạt động mang tính chất vừa học vừa chơi về môn Bóng chuyền, nên nhiều em thấy sợ học môn Bóng chuyền, sợ thi không đạt, các em sợ phải thi đấu. Đa số các em không có năng khiếu về môn Bóng chuyền (đặc biệt là các em học sinh các trường miền núi). Học sinh ít có cơ hội và thời gian để chơi bóng chuyền. 2.2. Về thực trạng thực hiện nội dung chương trình nội dung học tự chọn môn Bóng chuyền ở trường trung học phổ thông Kỳ Sơn Vấn đề xây dựng chương trình môn học tự chọn cho học sinh THPT ở nước ta còn chưa nhất quán, đồng bộ, các trường tự xây dựng chương trình tự chọn chọn cho học sinh. Do vậy việc thực hiện môn học tự chọn ở bậc THPT là không giống nhau: như bóng đá, bóng chuyền, bóng ném, bơi lội, thể dục,… Qua điều tra sơ bộ chưa đầy đủ tại các trường THPT tỉnh nghệ an thực tế cho thấy phần lớn các trường THPT đã và đang đưa bộ môn Bóng chuyền vào chương trình tự chọn cho học sinh. Môn học bóng chuyền là môn thể thao phổ biến hơn so với nhiều môn thể thao khác nên nó nhanh chóng được đông đảo các trường THPT hưởng ứng, bởi nó khá phù hợp với đặc điểm tình hình của trường như: sân bãi, dụng cụ, đặc điểm lứa tuổi học sinh. Đặc biệt môn học này đã được các em học sinh tiếp nhận một cách nhiệt tình và hứng khởi. Cũng thông qua đợt điều tra chưa đầy đủ ở một số trường THPT thuộc tỉnh nghệ an, phần lớn các em học sinh đều chọn môn học bóng chuyền. Qua thời gian công tác tìm hiểu nghiên cứu tại trường, tôi có một số nhận xét tình hình giảng dạy của đội ngũ giáo viên về cơ bản hoàn thành đúng chương trình của Bộ. Các giáo viên hăng say, nhiệt tình trong công việc, yêu nghề mến học sinh. Quá trình lên lớp hồ sơ, giáo án đầy đủ. 2.3. Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học môn Bóng chuyền ở kỹ thuật chuyền bóng cao tay bằng hai tay trước mặt 12