Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm tìm ra nguyên nhân của tình trạng văn hóa hoá học đường ở học sinh trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Đề xuất một số giải pháp nhằm điều chỉnh các hành vi “lệch chuẩn” của một bộ phận chưa thực hiện tốt văn hoá học đường trong các mối quan hệ của cá nhân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết 29-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “phát triển toàn diện con người Việt Nam, khơi dậy lòng tự hào, yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, sống tốt và làm việc hiệu quả”. Văn hóa học đường chính là nền tảng để rèn luyện, hoàn thiện những phẩm chất ấy cho thế hệ trẻ. Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030, một trong các khâu đột phá được xác định là: “Tiếp tục phát triển toàn diện nguồn nhân lực, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự cường và phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam". Vì thế, việc xây dựng văn hóa học đường trở thành yêu cầu cấp thiết trong việc góp phần thực hiện khâu đột phá chiến lược về phát triển nhanh nguồn nhân lực trong 10 năm tới. Hơn lúc nào hết việc xây dựng môi trường văn hóa học đường an toàn, lành mạnh, hiệu quả và hạnh phúc được đặt ra một cách cấp bách nhằm phát triển con người toàn diện, mang đến cho học sinh những điều tốt đẹp, hướng các em đến giá trị “chân - thiện - mỹ”; Văn hóa học đường chính là một môi trường rất quan trọng để giáo dục và rèn luyện nhân cách cho thế hệ trẻ, những mầm non của đất nước trong tương lai để họ trở thành những người sống có hoài bão, lý tưởng tốt đẹp. Chính vì thế, vấn đề xây dựng văn hóa học đường phải được coi trọng. Có thể thấy, phần lớn thế hệ trẻ ngày nay có vốn kiến thức rộng, nhanh nhạy nắm bắt thông tin, có tinh thần học hỏi, khả năng áp dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn cao, kính thầy, mến bạn, sống nền nếp, có ý chí vươn lên và không ngừng cố gắng trong học tập. Tuy nhiên, bên cạnh đó, một bộ phận học sinh ứng xử một cách thiếu văn hóa, kém hiểu biết, gây ảnh hưởng đến tinh thần và môi trường văn hóa giáo dục tốt đẹp trong trường học. Hiện tượng học sinh đánh nhau hay hệ lụy của việc yêu đương quá sớm không còn xa lạ với lứa tuổi học sinh. Tình trạng chia rẽ lập ra các hội chơi để “xử nhau” chỉ vì những lí do rất trẻ con như “nhìn đểu”, không cho chép bài, nói xấu, ghen tuông hoặc chỉ đơn giản là đánh cho bõ ghét. Tại trường THPT Yên Thành 3, bên cạnh nhiều học sinh có ý thức vẫn còn tồn tại một số học sinh nói tục, chửi bậy và có các hành vi ứng xử thiếu văn hoá. Một số học sinh có quan niệm nói tục, chửi bậy là phương pháp giảm căng thẳng. Thậm chí có học sinh cho rằng dám nói tức là dám thể hiện “cá tính” của bản thân. Một bộ phận học sinh còn bị ảnh hưởng bởi các thần tượng nổi tiếng với các phát ngôn gây sốc khiến các bạn lầm tưởng rằng đó là cách gây được sự chú ý và áp dụng ngay vào bản thân. Một số bạn nữ còn tô son đánh phấn, một số bạn nam có các kiểu tóc, cách ăn mặc gây phản cảm…Ngoài ra còn có số ít học sinh 1
thích thể hiện cá tính không kiểm soát được hành vi và rất dễ bị kích động. Từ những lí do trên, nhóm tác giả quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài “Một số giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3” để tìm hiểu những thực trạng, biểu hiện cũng như nguyên nhân tác động đến văn hóa học đường của học sinh trong nhà trường. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao văn hóa học đường cho các em. Hy vọng được góp phần mình giúp các em có thêm kĩ năng, ứng xử có văn hoá trong các mối quan hệ gia đình, nhà trường và xã hội. Đồng thời đóng góp phần mình trong việc thực hiện nét đẹp ứng xử theo truyền thống “Tiên học lễ - hậu học văn” của nhà trường. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ, kết quả đạt được. 2.1. Mục tiêu Thực hiện được việc điều tra, khảo sát thực trạng, tìm ra nguyên nhân của tình trạng văn hóa hoá học đường ở học sinh trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Đề xuất một số giải pháp nhằm điều chỉnh các hành vi “lệch chuẩn” của một bộ phận chưa thực hiện tốt văn hoá học đường trong các mối quan hệ của cá nhân. Một số kiến nghị góp phần nâng cao nhận thức của các bạn về văn hoá học đường. 2.2. Nhiệm vụ Nghiên cứu cơ sở lí luận về văn hóa học đường của học sinh trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Đánh giá về thực trạng văn hoá học đường của học sinh trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Từ đó tìm ra nguyên nhân dẫn đến những hành vi ứng xử lệch chuẩn của các em. Đề xuất một số giải pháp nhằm điều chỉnh các hành vi sai lệch trong văn hóa học đường của học sinh và rút ra ý nghĩa của đề tài. 2.3. Kết quả đạt được Góp phần trang bị kĩ năng sống cho học sinh. Nâng cao ý thức tự giác trong văn hoá ứng xử của chính bản thân. Nâng cao chất lượng văn hoá học đường cho các em học sinh trong toàn trường. Góp phần tạo thêm nét đẹp trong đạo đức, nhân cách của học sinh toàn trường. 2
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng và biện pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Giới hạn phạm vi nội dung: Thực trạng văn hóa học đường và đề xuất giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Giới hạn phạm vi địa bàn: Tiến hành trên địa bàn huyện Yên Thành và một số huyện lân cận khác. 4. Giả thuyết khoa học Nếu các giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường THPT Yên Thành 3 được thực hiện một cách đầy đủ, có hiệu quả thì sẽ giúp học sinh có được một môi trường giáo dục lành mạnh để học tập và hoàn thiện nhân cách. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: thu thập tư liệu, phân tích, tổng hợp một số công trình nghiên cứu để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra bằng bảng hỏi; phỏng vấn; quan sát; thực nghiệm; phân tích, xử lý thông tin. Phương pháp điều tra: Chúng tôi tiến hành khảo sát HS THPT Yên Thành 3 bằng phiếu với hệ thống câu hỏi kín. Với mỗi câu hỏi, đáp án được đưa ra ba mức độ đánh giá tương ứng với điểm số 2,1,0. Trong đó, điểm 2 tương ứng với câu trả lời “thường xuyên” (tần số, mức độ cao); điểm 1 tương ứng với câu trả lời “thỉnh thoảng” (tần số, mức độ ít) và điểm 0 tương ứng với câu trả lời là “không”. Mức độ đánh giá thực trạng văn hóa học đường của khách thể được xác định bằng điểm số trên thang điểm theo cách tính trung bình cộng (x) – nghĩa là tổng số điểm của mỗi câu trả lời được chia cho số lượng khách thể điều tra cho kết quả x. 6. Tính mới của đề tài Văn hóa học đường đã và đang nhận được sự quan tâm của dư luận xã hội. Trên thực tế, đã có nhiều đề tài nghiên cứu, nhiều bài viết đề cập đến vấn đề này. Các tác giả đã phần nào đánh giá được thực trạng, nguyên nhân ảnh hưởng đến văn hóa học đường. Tuy nhiên, các bài viết mới chỉ dừng lại ở phân tích, đánh giá, giới thiệu mà chưa tập trung vào các hoạt động thực tiễn trong việc nâng cao văn hóa học đường cho học sinh. Đề tài góp phần khắc phục những hạn chế của những nghiên cứu trước đây, đồng thời không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu lí luận mà 3
còn đề xuất một số hoạt động thực tiễn trong việc nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3. 7. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần đặt vấn đề, nội dung nghiên cứu, kết luận đề tài được triển khai trong 3 phần: Phần 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu của đề tài. Phần 2: Một số biện pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3. Phần 3: Thực nghiệm sư phạm. 4
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN. 1. Cơ sở lý luận 1.1. Khái niệm văn hóa Văn hóa là toàn bộ những sản phẩm vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra và tích lũy qua quá trình lao động và hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình. Văn hóa biểu hiện trình độ phát triển của xã hội trong từng thời kì lịch sử nhất định 1.2. Khái niệm văn hóa học đường Văn hóa học đường (VHHĐ) là hệ thống những giá trị, những chuẩn mực vật chất và tinh thần được tích lũy qua quá trình phát triển của nhà trường. Những giá trị, chuẩn mực đó tác động trực tiếp đến nhận thức, thái độ, hành vi của các HS nhằm tạo nên môi trường văn hóa chuẩn mực, phù hợp với mục đích giáo dục và tạo nên bản sắc riêng cho mỗi nhà trường. VHHĐ được hình thành trong quá trình hoạt động của các thành viên trong nhà trường và mối quan hệ giữa các thành viên: Quan hệ giữa lãnh đạo nhà trường với GV và HS; quan hệ giữa thầy với thầy; quan hệ giữa thầy với trò và quan hệ giữa thầy, trò với cán bộ công nhân viên nhà trường, giữa nhà trường với gia đình người học và với xã hội. VHHĐ là một bộ phận của văn hóa, nó cũng bao gồm cả ba thành tố nhận thức, tổ chức và ứng xử giữa con người với con người và được biểu hiện ra trong quan hệ giữa các thành viên trong trường học, giữa con người với môi trường cảnh quan. VHHĐ học đường biểu hiện tập trung ở các phương diện: Văn hóa dạy, văn hóa học, văn hóa thi cử, trang phục; giao tiếp, ứng xử; tổ chức hoạt động thực hiện mục tiêu đào tạo của nhà trường. 1.3. Mục tiêu, bản chất của văn hóa học đường Có ý kiến cho rằng, văn hóa học đường là lĩnh vực văn hóa đặc biệt, góp phần thực hiện cột đỡ “học để làm người” của giáo dục. Vì vậy, mục tiêu chung nhất của văn hóa học đường là xây dựng trường học lành mạnh, các mối quan hệ thân thiện và chất lượng giáo dục thật. Trên cơ sở mục tiêu chung của ngành giáo dục, mỗi trường học có mục tiêu, nội dung văn hóa học đường riêng của trường mình. Để làm được điều đó, mỗi nhà trường phải xem xét cụ thể hoàn cảnh, điều kiện của nhà trường mà xây dựng một hệ chuẩn mực các giá trị phù hợp; được các thành viên trong trường cùng tham gia 5
xây dựng và đề xuất những biện pháp tổ chức thực hiện. Hệ chuẩn mực, giá trị đó phải tương hợp với một mức độ nhất định với các giá trị truyền thống, phong tục của địa phương, cộng đồng. Văn hóa học đường ở mỗi nhà trường tạo niềm tin cho xã hội trong việc thực hiện chức năng giáo dục và sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài góp phần đào tạo, cung ứng cho xã hội những người công dân tốt, một nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới của xã hội. Từ đó mỗi nhà trường sẽ là tấm gương cho các tổ chức, cá nhân trong xã hội, cộng đồng noi theo. Về bản chất, văn hóa học đường là môi trường dạy - học và sinh hoạt của các chủ thể có liên quan. Môi trường văn hoá học đường là nơi mà mỗi cá nhân hoạt động trong đó có đủ điều kiện thể hiện mình một cách toàn vẹn nhất vì mục tiêu chung của nhà trường. Nó bao gồm cả môi trường địa lý tự nhiên, môi trường vật lý, môi trường tâm lý mà mỗi thành viên trong đó đều có nhiều hoạt động, cơ hội thể hiện mình. Đó cũng là nơi mà mọi người trong xã hội đều nhìn thấy, đánh giá và cảm nhận được. 1.4. Giáo dục văn hóa học đường Giáo dục văn hóa học đường là một trong những nội dung của giáo dục. Nó đảm nhiệm việc giáo dục hệ thống tri thức các giá trị VHHĐ cần thiết cho HS để biến nó thành ý thức, thái độ và hành vi cá nhân phù hợp với chuẩn mực VHHĐ, chuẩn mực xã hội và thời đại. Từ quan niệm về giáo dục nói chung và nội dung của VHHĐ có thể suy ra: Giáo dục văn hóa học đường là một quá trình tác động từ phía chủ thể giáo dục văn hóa học đường đến đối tượng, nhằm trang bị cho họ những tri thức, kỹ năng thực hiện VHHĐ, góp phần phát triển nhân cách phù hợp với mục tiêu đào tạo của nhà trường. 1.5. Nội dung của giáo dục văn hóa học đường Những nội dung giáo dục chủ yếu: Hệ thống những giá trị cốt lõi của nhà trường (truyền thống và hiện đại) những quy tắc ứng xử chuẩn mực phù hợp, những quy định thành văn bất thành văn. Mục tiêu chung nhất của văn hóa học đường là xây dựng trường học lành mạnh, các mối quan hệ thân thiện và nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển thương hiệu của nhà trường 1.6. Vai trò của giáo dục văn hóa học đường Văn hoá học đường là một môi trường rất quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ những con người sống có hoài bão, có lý tưởng tốt đẹp, vấn đề xây dựng văn hoá học đường phải được coi là trọng tâm và quan trọng nhất trong từng trường học. Nếu môi trường học đường thiếu văn hoá thì không thể làm được chức năng truyền tải những giá trị kiến thức nhân văn cho thế hệ trẻ. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực trạng về văn hóa học đường ở các trường THPT hiện nay 6
Theo nhận định của nhà tư vấn tâm lý Phạm Thị Thuý cho rằng: “Văn hoá ứng xử học đường Việt Nam đã ở vào cấp độ báo động đỏ”. Quá nhiều hành vi thiếu văn hoá của cả học sinh trong môi trường giáo dục. Văn hoá học đường đang xuống cấp nghiêm trọng, là sự xuống cấp đáng sợ nhất của một nền giáo dục. Hiện có rất nhiều người đồng tình với ý kiến này khi cho rằng văn hoá ứng xử học đường đang bị xem nhẹ. Nhà trường chỉ tập trung vào việc dạy kiến thức tự nhiên xã hội mà quên đi giáo dục nhân cách sống cho học sinh. Theo số liệu được Bộ GD&ĐT đưa ra gần đây nhất, trong một năm học, toàn quốc xảy ra gần 1.600 vụ việc học sinh đánh nhau, tức là khoảng 5 vụ/ngày. Cứ khoảng trên 5.200 học sinh thì có một vụ đánh nhau; cứ 9 trường thì có một trường có học sinh đánh nhau, trong đó có các vụ án hình sự ngày càng gia tăng. Học sinh đánh nhau không chỉ dùng chân tay hay cặp sách nữa mà là những hình ảnh các học em sinh mặc đồng phục tuổi từ 10 đến 18 cầm dao, phớ, kiếm và cả súng tự chế hay súng mua chui trên thị trường để “Xử nhau” chỉ vì những lí do rất trẻ con như “nhìn đểu”, không cho chép bài, nói xấu, ghen tuông hoặc chỉ đơn giản là đánh cho bõ ghét. Không dừng lại ở việc đánh lộn lẫn nhau học trò hiện nay yêu quá sớm, yêu nhiều và quan niệm yêu gắn liền với tình dục đã để lại những hậu quả khó lường. Có những bạn trẻ đứng trước nguy cơ vô sinh hoặc đã bị vô sinh do nạo hút thai ở tuổi dậy thì, sức khoẻ giảm sút, tâm lý tổn thương….Đã có rất nhiều bậc phụ huynh khi đưa con gái vào bệnh viện vì con đau bụng dữ dội mới tá hoả khi nhận được tin dữ con gái họ đã mang thai. Không ít những cô cậu đã phải làm cha, làm mẹ ở độ tuổi “ăn chưa no lo chưa tới” do quan niệm quá thoáng về tình yêu. Văn hoá ứng xử giữa học trò với nhau ngày nay mang nhiều màu sắc biến tướng. Tình trạng kết bè, kết phái tạo thành băng, hội cũng là vấn đề nhức nhối nó không những làm ảnh hưởng đến môi trường giáo dục mà còn làm cho xã hội quan tâm lo lắng. Hiện tượng lập băng nhóm rồi đi cướp, trấn lột, dằn mặt lẫn nhau, thanh toán ân oán cá nhân của học trò làm gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh đối với các nhà làm công tác giáo dục và quản lí giáo dục. Từ trước đến nay, chúng ta vẫn nghe nhiều về đạo thầy - trò (Đạo làm thầy và đạo làm trò). Quan hệ thầy trò xưa kia là mối quan hệ đáng kính và đáng trân trọng. Người xưa có câu “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” nghĩa là dạy một chữ cũng là thầy mình mà dạy nửa chữ cũng là thầy và lấy người thầy làm trung tâm, học trò nhất nhất phải nghe theo, coi thầy là tấm gương để học theo. Cách đây hơn hai nghìn năm Khổng Tử bàn đến mối quan hệ Quân - Sư - Phụ (Vua - thầy - cha) tức là học trò kính thầy như kính vua, kính cha. Những quan niệm coi thầy là cha còn ăn sâu tới nỗi khi thầy chết học trò để tang như để tang cha mẹ. Mỗi khi muốn hỏi thầy hoặc trao đổi vấn đề gì phải thưa gửi lễ phép đàng hoàng. Đứng trước mặt thầy phải chỉnh tề, nhã nhặn, gặp thầy phải cúi chào từ xa, khoanh hai tay trước ngực khi nào thầy trả lời mới được ngửng lên. 7
Nhưng ngày nay học trò của chúng ta đã không thể làm đủ lễ nghi với thầy cô họ lại còn xuyên tạc, làm biến tướng các nghi lễ, thiếu sự tôn trọng với thầy cô, coi thường việc học. Ví dụ như: Cách chào của học trò khi gặp thầy cô, học trò vừa đi thậm chí là chạy ù ù qua thầy cô vừa chào “cô ạ”, “thầy ạ”. Khi làm bài kiểm tra không tốt bị thầy cho điểm kém không vừa ý mình học trò sẵn sàng lôi bài kiểm tra ra xé trước mặt thầy cô để tỏ thái độ. Có trường hợp trò vì mâu thuẫn nhỏ, xung đột ý kiến hoặc bị giáo viên phạt mà quay ra thù thầy cô, tạt a-xít vào thầy cô, cả kể việc thuê người giết chết thầy cô mình. Đã đến lúc chúng ta phải thấy được sự cần thiết của việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối ứng xử có văn hoá cho thế hệ trẻ. Xây dựng một thế hệ trẻ có sức khoẻ, có trí lực, lòng nhiệt huyết, luôn trau dồi về lý tưởng và đạo đức cách mạng. Ngoài ra trong cuộc sống luôn chấp hành nghiêm chỉnh các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước, gương mẫu trong cộng đồng, làm tròn bổn phận của người công dân. 2.2. Thực trạng văn hoá học đường của học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3 2.2.1. Khảo sát thực trạng văn hoá học đường của học sinh ở trường trung học phổ thông Yên Thành 3 Để thực sự nắm bắt được thực trạng văn hóa học đường trong trường tôi đã tiến hành khảo sát giáo viên và học sinh trong trường về các hành vi ứng xử của HS Với học sinh: Tự đánh giá và đánh giá của HS về HS khác về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS trường THPT Yên Thành 3, thông qua phiếu khảo sát sau: Em hãy đánh dấu X hoặc khoanh tròn vào câu trả lời mà em lựa chọn (có thể chọn một hoặc nhiều phương án cho cùng một câu) 1. Em đánh giá như thế nào về biểu hiện vi phạm nội quy của nhà trường của bản thân? TT Biểu hiện vi phạm nội quy của nhà Mức độ trường Thường Thỉnh Không xuyên thoảng 1 Không học bài, làm bài về nhà 2 Dùng điện thoại trong giờ học 3 Nói chuyện riêng trong giờ học 4 Đi học muộn 5 Nghỉ học không có lí do 8
6 Nói tục, chửi thề 7 Ăn quà trong lớp học 8 Vô lễ với thầy cô 9 Yêu đương tự do 10 Vi phạm tệ nạn xã hội 11 Gây gổ, xích mích, đánh nhau 2. Em đánh giá như thế nào về biểu hiện vi phạm nội quy của nhà trường của các bạn HS trong trường? TT Biểu hiện vi phạm nội quy của nhà Mức độ trường Thường Thỉnh Không xuyên thoảng 1 Không học bài, làm bài về nhà 2 Dùng điện thoại trong giờ học 3 Nói chuyện riêng trong giờ học 4 Đi học muộn 5 Nghỉ học không có lí do 6 Nói tục, chửi thề 7 Ăn quà trong lớp học 8 Vô lễ với thầy cô 9 Yêu đương tự do 10 Vi phạm tệ nạn xã hội 11 Gây gổ, xích mích, đánh nhau 3. Theo em, các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường của HS là gì? A. Nội quy, quy định của nhà trường B. Nội dung bảng hiệu, tuyên truyền C. Các nội dung sinh hoạt tập thể D. Các phong trào hoạt động đoàn, đội E. Các hình thức câu lạc bộ G. Qua các môn học có nội dung liên quan đến giáo dục văn hóa học đường 9
H. Phong cách của Gv (giao tiếp, ăn mặc, làm việc...) I. Sự quan tâm của GV K. Quan tâm của gia đình L. Ý thức tự giáo dục, rèn luyện của mỗi người Với giáo viên: Đánh giá của GV về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS trường THPT Yên Thành 3, thông qua phiếu khảo sát sau: Xin thầy cô đánh dấu X hoặc khoanh tròn vào câu trả lời mà thầy cô lựa chọn (Thầy cô có thể chọn một hoặc nhiều phương án cho cùng một câu) 1. Xin thầy cô cho biết ý kiến đánh giá của mình về biểu hiện vi phạm nội quy của nhà trường của các bạn HS trong trường? TT Biểu hiện vi phạm nội quy của nhà trường Mức độ Thường Thỉnh Không xuyên thoảng 1 Không học bài, làm bài về nhà 2 Dùng điện thoại trong giờ học 3 Nói chuyện riêng trong giờ học 4 Đi học muộn 5 Nghỉ học không có lí do 6 Nói tục, chửi thề 7 Ăn quà trong lớp học 8 Vô lễ với thầy cô 9 Yêu đương tự do 10 Vi phạm tệ nạn xã hội 11 Gây gổ, xích mích, đánh nhau 2. Theo thầy cô các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường của HS là gì? A. Nội quy, quy định của nhà trường B. Nội dung bảng hiệu, tuyên truyền C. Các nội dung sinh hoạt tập thể D. Các phong trào hoạt động đoàn, đội E. Các hình thức câu lạc bộ 10
G. Qua các môn học có nội dung liên quan đến giáo dục VHHĐ H. Phong cách của Gv (giao tiếp, ăn mặc, làm việc...) I. Sự quan tâm của GV K. Quan tâm của gia đình L. Ý thức tự giáo dục, rèn luyện của mỗi người Phương pháp tiến hành: Khảo sát bằng đường link https://drive.google.com/drive/folders/1Wz 2.2.2. Kết quả khảo sát thực trạng văn hóa học đường của HS trường THPT Yên Thành 3. 2.2.2.1. Tự đánh giá và đánh giá của HS về HS khác về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS trường THPT Yên Thành 3. Bảng 1 cho thấy các biểu hiện vi phạm nội quy của nhà trường đều có các mức độ khác nhau. Các nhóm vi phạm chiếm x cao là “ăn quà trong lớp”, “không học bài”, “nghỉ học không có lí do”. Các nhóm vi phạm thấp là “đi học thay”, “thi thay”, “vi phạm tệ nạn xã hội” và “trạng thái kích thích rượu, bia”. Các nội quy còn lại có x thuộc mức độ vừa phải. Đặc biệt, so sánh x giữa các biến độc lập cho thấy, có sự khác nhau giữa HS khối 10, 11 và HS khối 12. Điều này cũng hoàn toàn có cơ sở, phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý lứa tuổi THPT, càng lên lớp cao, các bạn càng muốn khẳng định mình, nên dẫn đến có nhiều hành động bộc phát, không kiểm soát được. Bảng 1. Tự đánh giá và đánh giá của HS đối với HS khác về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS TT Biểu hiện vi phạm nội quy Kết quả đánh giá và tự đánh giá của HS của nhà trường Tự đánh giá của HS Đánh giá của HS đối với các HS khác (tính theo X) Khối Khối Trung Khối Khối Trung 10, 12 bình 10, 12 bình 11 11 1 Không học bài, làm bài về nhà 0,42 0.44 0.43 0,54 0,82 2 Dùng điện thoại trong giờ học 0.27 0,31 0,29 0.40 0,69 3 Nói chuyện riêng trong giờ học 0,27 0,31 0,29 0.44 0,75 0,59 4 Đi học muộn 0,33 0,52 0.42 0,45 0,107 0,75 5 Nghỉ học không có lí do 0,37 0,56 0,46 0,54 1,29 0,91 11
6 Nói tục, chửi thề 0,07 0,06 0,07 0,25 0,25 0,25 7 Ăn quà trong lớp học 0,57 0,70 0,63 0,10 0,06 0,09 8 Vô lễ với thầy cô 0,00 0,00 0,00 0,25 0,25 0,25 9 Yêu đương tự do 0,11 0,78 0.45 0,23 1,03 0,61 10 Vi phạm tệ nạn xã hội 0,05 0,16 0,1 0,05 0,16 0,10 11 Gây gổ, xích mích, đánh nhau 0,11 0,23 0,17 0,11 0,23 0,17 Bên cạnh việc tự đánh giá của HS, chúng tôi tiến hành phân tích kết quả điều tra đánh giá của HS đối với các HS khác trong trường về việc thực hiện nội quy, quy định đối với HS. Kết quả cho thấy HS đánh giá về mức độ vi phạm văn hóa học đường của HS khác có phần khác biệt với kết quả tự đánh giá của HS. Giá trị X cao hơn HS tự đánh giá. Qua phân tích, trao đổi, trò chuyện với HS, chúng tôi nhận thấy, HS tự đánh giá có thể chưa ý thức được mức độ vi phạm của mình, hoặc cũng có thể không đánh giá khách quan về bản thân. 2.2.2.2. Đánh giá của GV về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS trường THPT Yên Thành 3 Bảng 2. Đánh giá của GV về biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS TT Biểu hiện vi phạm nội quy học đường của HS Kết quả đánh giá Thứ của GV bậc 1 Không học bài, làm bài về nhà 0,41 2 2 Dùng điện thoại trong giờ học 0,23 4 3 Nói chuyện riêng trong giờ học 0,23 4 4 Đi học muộn 0,14 6 5 Nghỉ học không có lí do 0,41 2 6 Nói tục, chửi thề 0,09 9 7 Ăn quà trong lớp học 0,50 1 8 Vô lễ với thầy cô 0,00 10 9 Yêu đương tự do 0,14 6 10 Vi phạm tệ nạn xã hội 0,00 10 11 Gây gổ, xích mích, đánh nhau 0,14 6 12
Kết quả đánh giá của GV được điều tra, cho thấy: Việc vi phạm một số nội dung văn hóa học đường được các GV đánh giá tương đối phù hợp, thống nhất với đánh giá và tự đánh giá của HS. Giá trị X vẫn cao ở các nội dung: “ăn quà trong lớp”, “đi học muộn”, “nghỉ học không có lí do”. Nguyên nhân của tình trạng trên là do các bạn thức khuya học bài, vào mạng; buổi sáng dậy sát giờ đi học nên mua quà đến lớp, sau tiết học thứ nhất mới bắt đầu ăn. Ngoài ra, “nghỉ học không lí do” cũng là một biểu hiện vi phạm khá phổ biến ở HS hiện nay. Để HS nhận thức và thực hiện tốt hơn những nội quy, quy định của nhà trường đối với HS trong môi trường học đường, GV nên quan tâm nhắc nhở HS để các bạn hiểu và có ý thức chấp hành nội quy của nhà trường. Đó cũng là cách thức tự rèn luyện và giáo dục bản thân. 2.2.2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường của HS THPT trên địa bàn huyện Yên Thành Bảng 3. Các yếu tổ ảnh hưởng đến văn hóa học đường của HS Các yếu tố ảnh hưởng Kết quả đánh giá của GV và HS Gv HS (Tính theo X) (Tính Khối Khối Trung theo X) 10, 11 12 bình Nội quy, quy định của nhà trường 1,41 1,34 1,33 1,34 Nội dung bảng hiệu, tuyên truyền 1,36 1,34 1,33 1,34 Các nội dung sinh hoạt tập thể 1,41 1,36 1,36 1,36 Các phong trào hoạt động đoàn, đội 1,77 1,71 1,71 1,71 Các hình thức câu lạc bộ 1,55 1,59 1,60 1,59 Qua các môn học có nội dung liên quan 1,68 1,66 1,66 1,66 đến giáo dục văn hóa học đường Phong cách của GV (giao tiếp, ăn mặc,...) 1,64 1,78 1,72 1,75 Sự quan tâm của GV 1,68 1,66 1,66 1,66 Quan tâm của gia đình 1,55 1,65 1,60 1,62 Ý thức tự giáo dục, rèn luyện của mỗi 1,82 1,78 1,72 1,7 người 13
Đánh giá chung, văn hóa học đường của HS còn hạn chế, biểu hiện: Thái độ và hành vi ứng xử với GV, HS trong trường; việc thực hiện nội quy, quy định của nhà trường còn chưa tốt, chưa có ý thức cao; không ít HS vi phạm và thường xuyên vi phạm các nội quy, quy định của nhà trường. Những biểu hiện đó có ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường học tập cũng như rèn luyện, giáo dục của HS cũng như chất lượng giáo dục của nhà trường. 2.3. Nguyên nhân của thực trạng văn hóa học đường của học sinh THPT. 2.3.1. Nguyên nhân chủ quan Bản thân các em có ý thức rèn luyện tu dưỡng đạo đức kém, còn lơ là, đối phó. Chưa đề cao chú trọng việc trang bị các kĩ năng sống tích cực cho bản thân. Có tư tưởng chây lười, ỉ lại. Chưa thực sự trau dồi các hành vi trong văn hóa ứng xử. Một số bạn do có thói quen sinh hoạt từ nhỏ không được uốn nắn kịp thời. Do ý thức, thái độ và khả năng tự giáo dục của HS còn hạn chế; thiếu quy định rõ ràng về nội quy, quy định của nhà trường, tập thể HS chưa có kiến thức đúng đắn, đầy đủ cũng như chưa thấy được ý nghĩa của văn hóa học đường 2.3.2. Nguyên nhân khách quan Do các em còn thiếu sự quan tâm của gia đình. Một số gia đình bố mẹ quá bận rộn để mưu sinh chưa quan tâm con cái đúng mực, chưa uốn nắn kịp thời những hành vi sai lệch của con cái. Học chương trình THPT tương ứng với lượng nội dung kiến thức nhiều, sâu, rộng hơn. Vì vậy, trong các trường học việc truyền thụ kiến thức theo yêu cầu của chuyên môn được chú trọng. Từ đó việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống chưa được quan tâm thường xuyên, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Một bộ phận học sinh bị ảnh hưởng bởi lối sống lệch lạc của một số thanh niên hư hỏng bên ngoài. Các em muốn cố gắng chứng tỏ cho “bằng chị, bằng anh” nên còn tồn tại những hành vi sai lệch. II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG YÊN THÀNH 3 1. Xây dựng văn hóa học đường tại Trường THPT Yên thành 3 Trường học là nơi để học sinh học tập trở thành nơi phấn đấu, rèn luyện; nơi phụ huynh luôn yên tâm về một môi trường đào tạo vừa hồng vừa chuyên. Nhà trường ban hành nội quy đơn vị, nội quy HS, quy chế văn hóa học đường một cách rõ ràng, có tính khả thi cao, đặc biệt có cam kết của GV, Đoàn thể, các bộ phận, HS, cha mẹ học sinh… và có kiểm tra, đánh giá thường xuyên. 14
Ngoài ra, nhà trường gắn việc giáo dục đạo đức văn hóa với đạo đức lối sống, lồng ghép chương trình giảng dạy với các hoạt động phong trào, các hoạt động ngoại khóa cho học sinh tham gia: Về nguồn, tham gia các hoạt động văn nghệ thể thao, các cuộc thi, phong trào do Đoàn trường phát động. Hiểu đươc tầm quan trong đó nên trong những năm gần đây trường chúng tôi đã cố gắng để xây dựng một trường học văn hóa, một trường học hạnh phúc gồm các tiêu chí sau đây 1.1. Xây dựng môi trường học đường văn minh, thân thiện Mục tiêu: Giúp HS được học tập, rèn luyện trong môi trường học đường an toàn và thân thiện. Hình thành ý thức và thái độ, hành vi xây dựng môi trường học đường văn minh; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Nội dung: Xây dựng môi trường “tự nhiên” và “xã hội” mang tính văn hóa, thẩm mỹ trong khuôn viên trường học để nâng cao hiệu quả giáo dục văn hóa học đường, góp phần hình thành và phát triển nhân cách cho HS. Kết quả đạt được: Thực tế nhà trường đã xây dựng được cảnh quan môi trường, xanh, sạch đẹp, theo đúng phương châm “trường học thân thiện, trường học hạnh phúc” 1.2. Đa dạng hóa các hình thức hoạt động nâng cao văn hóa học đường cho HS Mục tiêu: Tổ chức các hoạt động phong phú, hấp dẫn để hình thành và nâng cao cho HS những kiến thức và hiểu biết đúng đắn, đầy đủ về văn hóa học đường; các yêu cầu và nội dung văn hóa học đường; biện pháp nâng cao văn hóa học đường để từ đó các bạn tự định hướng, tự giáo dục cho bản thân. Nội dung: Thông qua tổ chức các câu lạc bộ, diễn đàn, cuộc thi tìm hiểu; tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa, tham quan, thực tế. Kết quả đạt được: Trong năm học nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động tập thể sôi động, bổ ích mang tính giáo dục cao đồng thời để học sinh vừa phát triển 15
được kỹ năng, vừa có ý thức trong văn hóa học đường như: Ngoại khóa tình yêu, tình bạn, ngoại khóa giáo dục các kỹ năng xử lí tình huống, kĩ năng phòng chống đuối nước. 1.3. Xây dựng, triển khai hướng dẫn cho HS những chuyên đề riêng về văn hóa học đường, nâng cao văn hóa học đường Mục tiêu: Giúp HS nhận thức đúng đắn, đầy đủ các nội quy, quy định các nội dung của văn hóa học đường, cách thức thực hiện trong môi trường học đường để từ đó định hướng tự giáo dục cho bản thân. Nội dung: Tổ chức các lớp tuyên truyền kiến thức, kĩ năng về văn hóa học đường như văn hóa giao tiếp, ứng xử, kĩ năng sống, giáo dục và định hướng giá trị... Kết quả đạt được: Có nhiều lớp tuyên truyền các kĩ năng co học sinh đã được thực hiện có hiệu quả như: Kĩ năng giao tiếp, ứng xử, kĩ năng kiềm chế cảm xúc…rất bổ ích cho các em, qua đó các em đã nâng cao được nhận thức để ứng xủa có văn hóa trong môi trường học đường và môi trường bên ngoài. (ảnh5,6) 16
1.4. Xây dựng hệ thống nội quy, quy định của nhà trường về văn hóa học đường và hệ giá trị riêng của trường Mục tiêu: Giúp HS nhận thức đúng đắn và đầy đủ các nội quy, quy định của văn hóa học đường ở nhà trường, hệ giá trị của trường để có ý thức thái độ nghiêm túc thực hiện. Nội dung: Xây dựng nội quy, quy định về văn hóa học đường cho HS, xây dựng hệ giá trị của trường, tiển khai đến từng HS. Kết quả đạt được: Trong năm học 2021 – 2022 trong bối cảnh đại dịch Covid hoành hành nhà trường đã xây dựng một nội quy về văn hóa trong trường học để triển khai đến giáo viên, nhân viên, học sinh phụ huynh. (Phụ lục 01) 2. Một số giải pháp nâng cao văn hóa học đường cho học sinh ở trường THPT Yên Thành 3. 2.1. Tổ chức lớp tuyên truyền hướng dẫn nâng cao văn hóa học đường cho HS ở trường THPT Yên Thành 3 Mục đích Hiện nay, học sinh đều hiểu và nhận thức văn hóa học đường còn sai lệch nên vấn đề tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa học đường trong bối cảnh hiện nay có ý nghĩa to lớn và rất cần thiết, vì thực chất đây là hoạt động nhằm tạo dựng môi trường học tập, sinh hoạt, vui chơi hiệu quả với những cảm xúc thỏa mãn song hành với sự hài lòng về học tập cho các em. Để làm thay đổi được nhận thức cũng như tăng cường tính trách nhiệm của học sinh thì cần phải thực hiện thường xuyên công tác tuyên truyền nhằm tác động trực tiếp đến ý thức của các em học sinh , thực hiện đúng đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục, xây dựng môi trường văn hóa, môi trường giáo dục; tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa học đường trong bối cảnh hiện nay nhằm tạo dựng môi trường học tập hiệu quả, an toàn, lành mạnh, khắc phục những tồn tại hạn chế, hình thành thái độ đúng đắn cho các em, tạo điều kiện xây dựng lối sống và con người mới theo những chuẩn mực mà xã hội yêu cầu góp phần thực hiện mục tiêu phát triển của nhà trường. Biện pháp tổ chức thực hiện Nâng cao nhận thức về văn hóa học đường sẽ được thực hiện phối hợp giữa nhà trường, đoàn trường, giáo viên với các đơn vị lớp thông qua các hoạt động giáo dục truyền thống, hoạt động ngoài giờ lên lớp, phong trào thi đua… đến các em học sinh bằng nhiều phương pháp, hình thức để đạt được kết quả cao nhất. 17
Phát thanh toàn trường vào những giờ ra chơi, trước khi vào sinh hoạt 15 phút đầu giờ. Có thể 2 lần/tuần (hoặc nhiều hơn), nội dung phát thanh được giao cho các lớp tự biên tập (có sự góp ý của thầy cô phụ trách), lần lượt thay đổi theo lớp. Tọa đàm, nói chuyện ở từng lớp vào 15 phút đầu giờ hoặc sinh hoạt cuối tuần (thứ 7), một tháng 2 lần. Cũng với các nội dung như phát thanh toàn trường, trong các buổi tọa đàm các học sinh trong lớp luân phiên nhau để tuyên truyền (như thuyết trình, đặt câu hỏi…) tạo không khí thoải mái, gần gũi, rút kinh nghiệm để cùng nhau xây dựng một môi trường sống, học tập trong lành, hiệu quả. Trong quá trình thực nghiệm, nhóm nghiên cứu đã tuyên truyền, hướng dẫn thực hành kiến thức, kĩ năng văn hóa học đường cho học sinh vào buổi học ngoại khóa. Học sinh tiếp nhận một cách hứng thú, mạnh dạn chia sẻ, hợp tác tích cực. Kết thúc lớp tuyên truyền, học sinh hiểu được các kiến thức cơ bản và biết thực hiện một số kỹ năng văn hóa học đường. Kết quả đạt được Trong quá trình tiến hành thực nghiệm tổ chức các buổi tuyên truyền nâng cao văn hóa học đường, ngoài việc cung cấp kiến thức cơ bản, nhóm nghiên cứu còn đặc biệt chú ý đến việc hướng dẫn cho học sinh THPT các kỹ năng thông qua một số tình huống giả định. Từ các tình huống đó, các học sinh được thực hành, đánh giá mức độ hiệu quả của từng kỹ năng.(phụ lục 02) Một số hình ảnh trong các buổi thực nghiệm tuyên truyền nâng cao văn hóa học đường 2.2. Thành lập câu lạc bộ “Tìm hiểu về văn hóa học đường cho học sinh THPT” Mục đích Tạo điều kiện để học sinh tiếp cận với các hoạt động vui học, rèn luyện thêm một số kĩ năng trong giao tiếp, ứng xử, thực hành. 18
Thông qua các Câu lạc bộ nhằm tạo cho các em học sinh một sân chơi giải trí lành mạnh, thấy được “ Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”. Giúp các em bắt đầu định hướng nghề nghiệp, phát hiện và bồi dưỡng những cá nhân có năng khiếu giúp các em tự nhận ra giá trị của bản thân, tự trau dồi để phát triển một cách toàn diện. Học sinh nhận ra giá trị đoàn kết thông qua việc sinh hoạt tập thể, sinh hoạt nhóm, qua đó học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau trong quá trình làm việc và học tập. Thông qua việc tham gia vào các câu lạc bộ học đường giúp các em nâng cao văn hóa ứng xử trong trường học. Qúa trình tiến hành thành lập câu lạc bộ văn hóa học đường cho học sinh cần lưu ý như sau: Việc thành lập câu lạc bộ được sự đồng ý và tạo điều kiện giúp đỡ từ ban giám hiệu nhà trường, các tổ chức đoàn thể và các thầy cô giáo. Người phụ trách có kỹ năng về tổ chức, quản lý, có kiến thức về các nội dung trong văn hóa học đường. Thành viên câu lạc bộ là các bạn học sinh có mối quan tâm và nhu cầu được tìm hiểu các vấn đề liên quan đến văn hóa học đường. Kết quả Quá trình thực hiện câu lạc bộ bước đầu gặp rất nhiều khó khăn, tuy nhiên, sau một thời gian các câu lạc bộ đã đi vào ổn định và thu được những kết quả khả quan: Số lượng thành viên tăng từ 10 đến 25 thành viên/nhóm, thời lượng sinh hoạt tăng từ 60 phút đến 90 phút/ buổi. Nội dung sinh hoạt sinh động, hấp dẫn và phù hợp hơn thông qua các hình thức như thi hái hoa dân chủ, thi vẽ tranh, thi thuyết trình. 2.3. Tổ chức cuộc thi tìm hiểu về văn hóa học đường cho học sinh THPT.Mục đích Nâng cao văn hóa học đường. Tạo một sân chơi lành mạnh, bổ ích, tạo cơ hội cho học sinh thể hiện năng lực của bản thân trong các hoạt động tập thể. Các chuyên đề liên quan giúp các em thấy rõ tầm quan trọng và phải có ý thức hơn 19
trong việc xây dựng văn hóa học đường trong bối cảnh dịch bệnh ngày càng diễn biến hết sức phức tạp. Đồng thời tạo sự đoàn kết, gắn bó trong học sinh; giúp các em rèn luyện những kĩ năng cơ bản cần thiết trong cuộc sống để trở thành những con người ứng xử có văn hóa, có nhân cách cao đẹp. Đối tượng dự thi Học sinh THPT Đánh giá kết quả cuộc thi Nhóm nghiên cứu là thành viên của ban tổ chức, ban giám khảo dưới sự hỗ trợ của ban cố vấn là giáo viên hướng dẫn, cán bộ Đoàn. Cuộc thi viết về văn hóa học đường nhận được sự quan tâm của học sinh và sự hỗ trợ của giáo viên, phụ huynh. Kết quả cuộc thi phản ánh được mức độ hiểu biết của học sinh về văn hóa học đường. Nhóm nghiên cứu tự đánh giá đây cũng là một trong những hoạt động thực tiễn có hiệu quả, góp phần nâng cao văn hóa học đường cho học sinh trên địa bàn huyện Yên Thành. Thể lệ cuộc thi Cuộc thi được tổ chức dưới dạng các bài viết với chủ đề “Văn hóa học đường hôm nay – Tương lai cho em ngày mai”. Thí sinh dự thi điền đầy đủ thông tin vào phiếu đăng ký, ban tổ chức sẽ công bố thời gian nhận bài viết và thông báo kết quả trao thưởng. Cách thức tổ chức Phát động cuộc thi, kêu gọi tài trợ Thành lập ban giám khảo Công bố thể lệ cuộc thi Tổ chức đăng kí, kiểm tra danh sách đăng kí dự thi Tổ chức cuộc thi Ban giám khảo chấm điểm bài thi, xếp giải Công bố kết quả, trao giải 20