Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nghiên cứu lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng môn bóng chuyền dành cho học sinh nam THPT

Chia sẻ: Ngaynangmoi | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài không chỉ đem lại các bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng môn bóng chuyền dành cho học sinh THPT mà còn được áp dụng để huấn luyện chuyên biệt hóa cho vận động viên thành tích cao (sau khi tăng cường độ và thời gian bài tập).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Nghiên cứu lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng môn bóng chuyền dành cho học sinh nam THPT

MỤC LỤC NỘI DUNG Trang 1. Phần mở đầu ........................................................................................................ 2 1.1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 2 1.2. Điểm mới của đề tài ......................................................................................... 3 2.1. Thực trạng của đề tài ........................................................................................ 4 2.1.1. Nguồn gốc và lịch sử phát triển của bóng chuyền. ...................................... 4 2.1.2. Lịch sử phát triển của môn thể thao bóng chuyền tại Việt Nam. ................ 5 2.1.3. Đặc trưng của huấn luyện bóng chuyền hiện đại. ...................................... 7 2.1.5. Đặc điểm của kỹ thuật đỡ phát bóng trong Bóng chuyền. .......................... 8 2.1.6. Đặc điểm quá trình giảng dạy kỹ thuật. ....................................................... 9 2.1.7. Đặc điểm tâm sinh lý giải phẫu của lứa tuổi học sinh. ............................. 10 2.1.8. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng. ............................................. 12 2.2. Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng bài tập bổ trợ cho kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. ............................................................................... 15 2.2.1. Thực trạng việc quan sát tập luyện kỹ thuật đỡ phát bóng của học sinh nam THPT. .............................................................................................................. 15 2.2.2. Điều kiện học tập. ...................................................................................... 16 2.2.3. Thực trạng việc tập luyện kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. 17 ................................................................................................................................. 2.2.4. Những sai lầm thường mắc khi thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng của học sinh nam THPT trong quá trình tập luyện. ............................................................. 19 2.2.5. Nghiên cứu lựa chọn đánh giá hiệu quả các bài tập nâng cao kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. ........................................................................ 22 3. Phần kết luận ..................................................................................................... 35 3.2. Kiến nghị: ........................................................................................................ 36 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 38 1
1. PHẦN MỞ ĐẦU Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, xã hội, thể dục thể thao (TDTT) Việt Nam đã có những bước phát triển nổi bật đáng ghi nhận. Đặc biệt là thành tích của các môn thể thao trong đấu trường khu vực và Châu Á. Một trong những môn thể thao được chú trọng đầu tư phát triển cho thể thao thành tích cao đồng thời được đông đảo tầng lớp nhân dân quan tâm theo dõi là môn Bóng chuyền. Trải qua các giai đoạn lịch sử cùng với những thăng trầm, cho đến ngày nay bóng chuyền đã có bước phát triển đáng kể, là môn thể thao mang tính xã hội hóa cao, hàng năm các giải bóng chuyền do các ban ngành tổ chức được đông đảo nhân dân hưởng ứng và tham gia tích cực. Trong các giải thi đấu thể thao thành tích cao, thành tích bóng chuyền Việt Nam cũng được nâng lên rõ rệt, bóng chuyền đã trở thành một trong những môn thể thao mũi nhọn được đầu tư cả về cơ sở vật chất, NCKH cũng như đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, HLV, VĐV. Bóng chuyền cũng là một trong những môn học có số lượng học sinh tham gia đông và là môn học được chú trọng trong chương trình học tự chọn trong nhà trường. Trong quá trình giảng dạy nhiều giáo viên, HLV quan tâm nghiên cứu đưa ra các hình thức tổ chức, phương pháp, phương tiện giảng dạy, tập luyện nhằm đạt được kết quả cao. 1.1. Lý do chọn đề tài Qua thực tế giảng dạy tại trường, cũng như quan sát các buổi tập luyện của học sinh, đặc biệt là các học sinh nam THPT tôi nhận thấy rằng hầu hết học sinh đều nắm bắt kiến thức cơ bản của môn học, cũng như các kỹ thuật môn Bóng chuyền. Có khả năng thực hiện kỹ thuật chính xác. Biết cách tổ chức tập luyện cho những người khác. Song cũng trong quá trình tập luyện ở các khóa học, lớp học của học sinh đã bộc lộ những điểm cần quan tâm, đặc biệt là trong học nội dung kỹ thuật đỡ phát bóng nói riêng. Do đặc điểm kỹ thuật đỡ phát bóng là động tác tương đối khó nhưng lại thực hiện trong những điều kiện tính năng bóng nhanh mạnh, có uy lực và các 2
điểm rơi khó xác định, khi vận dụng kỹ thuật đỡ phát bóng đòi hỏi người tập phải nắm vững, ổn định kỹ thuật đỡ phát bóng cơ bản. Tuy nhiên học sinh thường hay chủ quan ít quan tâm đến việc hoàn thiện kỹ thuật cơ bản vì vậy khi bước vào thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng trong các tình huống có tính năng đường bóng biến hóa, nhanh, mạnh và uy lực. Khi nắm bắt kỹ thuật chưa ổn định rất dễ làm cho hiệu quả thực hiện kỹ thuật không như ý muốn. Để tháo gỡ thực trạng này trong quá trình tập luyện đòi hỏi phải tiến hành tuần tự các bước, chú trọng việc tập luyện và các động tác cơ bản, đồng thời cần phải sử dụng các bài tập bổ trợ chuyên môn để giúp người học nhanh chóng nắm vững các giai đoạn của kỹ thuật cũng như hoàn thiện và nâng cao. Mặt khác, kỹ thuật đỡ phát bóng là một trong những kỹ thuật được sử dụng phổ biến và có hiệu quả cao trong quá trình tập luyện cũng như thi đấu, nếu nắm vững và biết sử dụng kỹ thuật hợp lý sẽ giúp cho việc thực hiện phòng thủ đạt hiệu quả cao, vì vậy cần quan tâm và xây dựng hệ thống bài tập đỡ phát bóng một cách khoa học sẽ giúp cho việc tiếp thu nâng cao kỹ thuật cơ bản nhanh chóng và khả năng vận dụng khi tham gia tập luyện, thi đấu sẽ đạt hiệu quả cao. Xuất phát từ thực tế và những yêu cầu đặt ra của kỹ thuật trong quá trình tập luyện, thi đấu. Để nâng cao hiệu quả học kỹ thuật đỡ phát bóng cho nam học sinh THPT, tôi đi đến nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng môn bóng chuyền dành cho học sinh nam THPT”. 1.2. Điểm mới của đề tài Mặc dù đã có một số tác giả nghiên cứu về bóng chuyền, nhưng nhìn chung chỉ là đưa ra các bài tập về kỹ thuật chuyền, đệm, phát bóng, chắn bóng và đập bóng mà thôi, chưa thấy tác giả nào đưa ra phân tích bài tập về đỡ phát bóng, từ đó áp dụng có tính rộng rãi, thiết thực nhân rộng khắp các trường THPT. Các bài tập đưa ra đã được kiểm chứng thông qua quá trình thực nghiệm đảm bảo tính khoa học, tính hợp lý và tối ưu nhất. Đề tài không chỉ đem lại các bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng môn bóng chuyền dành cho học sinh THPT mà còn được áp dụng để huấn 3
luyện chuyên biệt hóa cho vận động viên thành tích cao ( sau khi tăng cường độ và thời gian bài tập) 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1. Thực trạng của đề tài Để nắm bắt rõ nét về thực trạng hiện nay trong việc dạy, tiếp thu và thành tích môn Bóng chuyền chúng ta cùng điểm qua về nguồn gốc của môn Bóng chuyền: 2.1.1. Nguồn gốc và lịch sử phát triển của bóng chuyền. Môn bóng chuyền xuất hiện lần đầu tiên tại Mỹ vào năm 1895 do một giáo viên TDTT tên là Wiliam Morgan nghĩ ra. Lúc đầu môn thể thao này chỉ là một trò chơi đơn giản, không đòi hỏi nhiều thiết bị tốn kém, môn thể thao này thường được chơi nhiều ở các bãi biển. Sau gần 30 năm (1896 – 1925) với nhiều lần được cải tiến và nghiên cứu luật chơi thì bóng chuyền đã gần giống ngày nay. Vào năm 1896 một tờ báo rèn luyện thân thể ở Mỹ, Canoron đã có bài viết giới thiệu về môn thể thao này và sau đó được nhiều người tham gia. Đến năm 1897 luật bóng chuyền đầu tiên tại Mỹ được ra đời, với 10 điều quy định về sân bãi, bóng…. Mãi đến năm 2007 luật bóng chuyền đã trải qua 18 lần sửa đổi và hoàn thiện như ngày nay. Giai đoạn 1885 đến 1920 bóng chuyền đã phát triển rộng khắp trên thế giới, phát triển ở các Châu lục với trình độ kỹ chiến thuật khác nhau. Riêng ở Châu Á bóng chuyền được du nhập vào muộn hơn (1905 – 1908). Năm 1912 các vận động viên nghiệp dư đã thành lập hội bóng chuyền. Năm 1913 ở Châu Á đã tổ chức giải vô địch 3 năm 1 lần. Năm 1928 đại hội TDTT đưa bóng chuyền vào thi đấu và từ đó trở thành một môn thể thao có thành tích cao. Năm 1934 tại Thụy Sĩ, thành lập tiểu ban kỹ thuật gồm 18 nước Châu Âu, 5 nước Châu Mỹ, 4 nước Châu Á. Tiểu ban lấy luật bóng chuyền Mỹ làm cơ sở và qua đó sửa đổi bổ sung. 4
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của bóng chuyền về kỹ chiến thuật, cần có 1 tổ chức đứng ra lãnh đạo phong trào bóng chuyền vào thế giới, tháng 4 năm 1947 tại Pari đã tổ chức đại hội đại biểu bóng chuyền lần thứ 1. Đại hội này có 14 nước tham gia đã thông qua quy định thành lập liên đoàn bóng chuyền thế giới (FIVB). Việc thành lập liên đoàn bóng chuyền thế giới là biểu hiện sự chấp nhận bóng chuyền như 1 môn thể thao và vị trí của bóng chuyền trên thế giới được đẩy lên cao. Dưới sự lãnh đạo của FIVB đã bắt đầu tổ chức thường xuyên các giải vô địch Châu Âu, thế giới, cúp thế giới…. Năm 1948 tổ chức giải vô địch thế giới lần đầu tiên. Năm 1949 tổ chức giải vô địch thế giới lần thứ hai. Năm 1946 bóng chuyền trong nhà được đưa vào thi đấu tại Olympic cho đến nay có khoảng 20 đội nam ra đời và 10 đội bóng chuyền nữ ở trình độ cao thay nhau giành huy chương ở các giải vô địch thế giới, Châu lục như Nhật Bản, Mỹ, Hà Lan…. 2.1.2. Lịch sử phát triển của môn thể thao bóng chuyền tại Việt Nam. Bóng chuyền xuất hiện lần đầu tiên ở nước ta vào năm 1922. Trong lúc đất nước phát triển sau, chậm và trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử nhưng bóng chuyền vẫn được duy trì và phát triển. Trong giai đoạn đầu sự hình thành và phát triển của nước ta cũng mang bản sắc gần giống một số nước trong khu vực đó là bóng chuyền chỉ phổ biến được trong một số học sinh người Hoa ở các thành phố lớn. Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công, nhà nước công nông ra đời chính quyền thuộc về tay nhân dân. Tháng 3 năm 1946 Bác Hồ ra lời kêu gọi toàn dân tập thể dục và được nhân dân tham gia hưởng ứng thì bóng chuyền đã được phát triển đến tận các vùng nông thôn. Trong giai đoạn này tổ chức được một số giải như: Liên khu 3, Liên khu 5 với kỹ thuật đơn giản. Giai đoạn 19541964 bóng chuyền có điều kiện để phát triển mạnh nhất trong các lực lượng vũ trang, tiêu biểu là đội bóng chuyền Thể Công được thành 5
lập, là lực lượng nòng cốt của đội tuyển quốc gia sau này. Trong giai đoạn này bóng chuyền phát triển một cách bột phát chưa có sự chỉ đạo chung. Để bóng chuyền Việt Nam được phát triển đúng hướng và hiệu quả, tháng 3 năm 1957 hội bóng chuyền Việt Nam được thành lập. Đây là bước ngoặt lớn của bóng chuyền Việt Nam. Trong giai đoạn này chúng ta đã tổ chức được một số giải như: Giải Hòa Bình, giải bóng chuyền cúp mùa xuân…. Tháng 10 năm 1957 tuyển Việt Nam được thành lập để tham gia giải 4 nước : Trung Quốc, Triều Tiên, Mông Cổ và Việt Nam. Tuy còn non trẻ trong lần đầu tiên tiếp xúc với kỹ thuật mới. Đây là một thời kỳ đánh dấu sự khởi đầu bóng chuyền của nước ta. Đến 1962 liên đoàn bóng chuyền Việt Nam gia nhập tiểu đoàn bóng chuyền thế giới. Giai đoạn 19641975 Miền Bắc bước vào cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ về nhiều mặt. Bóng chuyền bị thu hẹp, chủ yếu phát triển trong các đơn vị bộ đội. Tháng 31965 tổ chức hội nghị bóng chuyền ở Hải Dương để xác định nhiệm vụ trong thời chiến. Bóng chuyền được duy trì trong các khu vực trọng điểm. Năm 1973 nước ta đã tham dự giải bóng chuyền nữ trẻ ở các nước XHCN ở tại Triều Tiên. Từ đó phong trào bóng chuyền và các giải hạng A, B định kỳ được tổ chức hàng năm với quy mô lớn. Giai đoạn 1975 đến nay. Sau khi thống nhất đất nước là điều kiện thuận lợi cho TDTT nói chung và bóng chuyền nói riêng. Bộ môn bóng chuyền của tổng cục TDTT được thành lập và cơ quan quản lý nhà nước có chức năng lãnh đạo phong trào bóng chuyền ở Việt Nam. Thời kỳ này bóng chuyền nước ta phát triển mạnh trình độ kỹ chiến thuật được nâng cao, phổ biến trong phạm vi cả nước các đội tuyển cơ sở được quan tâm, được đầu tư đúng mức. Đặc biệt chú trọng phát triển các đội mạnh. Đội ngũ cán bộ huấn luyện viên ngày càng được trang bị nhiều kinh nghiệm, phương pháp huấn luyện và cơ sở vật chất ngày càng được quan tâm đúng mức. Công tác huấn luyện và thi đấu ngày càng được mở rộng mối quan hệ với các nước trên tinh thần thi đấu học hỏi kinh nghiệm. Thông qua các giải A chúng ta tuyển chọn các đội nam, nữ tham gia giải đội 6
mạnh toàn quốc. Ngoài ra còn tuyển chọn các đội để huấn luyện tham gia thi đấu quốc tế. Cho đến nay bóng chuyền Việt Nam đã có mặt trong nhiều giải đấu lớn của khu vực như Sea Game… và tham gia các giải theo lời mời của các nước trong khu vực, ngoài ra bóng chuyền Việt Nam đã có nhiều thành viên tham gia hội đồng trọng tài quốc tế tạo điều kiện cho bóng chuyền nước ta được phát triển và hội nhập. 2.1.3. Đặc trưng của huấn luyện bóng chuyền hiện đại. Bóng chuyền hiện đại với xu thế ngày càng phát triển đạt đến đỉnh cao của tài nghệ thi đấu thể thao, bên cạnh đó chiều cao của VĐV bóng chuyền ngày càng được phát triển thì các mặt khác như trình độ kỹ thuật điêu luyện, chiến thuật đa dạng biến hóa nhanh, trình độ thể lực tốt và tâm lý vững vàng làm cho bóng chuyền trở nên hấp dẫn trên thế giới. Chính vì sự phát triển về trình độ của bóng chuyền cao như vậy, do đó công tác huấn luyện đã nổi lên một số đặt trưng sau: - Xu hướng chuyên môn hóa cao đến từng vị trí của môn bóng chuyền. - Xu hướng tấn công nhanh, mạnh, gây yếu tố bất ngờ. - Xu hướng tấn công từ hàng sau. - Bật nhảy phát bóng nhanh, mạnh. 2.1.4. Vai trò của bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả trong học kỹ thuật đỡ phát bóng. Bài tập bổ trợ: Là bài tập nhằm bổ trợ cho việc học và tiếp thu những động tác mới có độ khó và phức tạp cao nhằm giúp cho việc nắm bắt và hoàn thiện kỹ thuật. Trong quá trình dạy học kỹ thuật động tác các môn do nhiều nội dung có cấu trúc động tác khác nhau, vì vậy việc tiếp thu kỹ thuật rất khó, nếu không biết vận dụng các bài tập bổ trợ thì khó có thể hình thành được kỹ năng, kỹ xảo, động tác một cách nhanh chóng. Vì vậy vai trò của bài tập bổ trợ rất quan trọng trong học kỹ thuật đặc biệt là kỹ thuật đỡ phát bóng trong bóng chuyền. Với sự bổ trợ của bài tập đó, các năng lực quyết định đến hiệu quả riêng lẻ cũng được phát triển một cách có trọng điểm mà không ảnh hưởng trực tiếp 7
đến các yếu tố khác trong tổ hợp yếu tố tạo thành năng lực thể thao. Thông qua đó một mặt cho phép lựa chọn các hình thức vận động và mức độ của lượng vận động có hiệu quả đặc biệt đối với sự rèn luyện các kỹ năng kỹ xảo và các tố chất riêng lẻ hoặc một thành phần của động tác trong hiệu quả của môn thể thao chuyên sâu. Có thể nói bài tập bổ trợ vừa là biện pháp để nắm vững kỹ thuật, vừa là khâu quan trong để hoàn thành và nâng cao kỹ thuật, nhất là kỹ thuật “đỡ phát bóng” và thúc đẩy nhanh chóng hình thành các kỹ năng kỹ xảo vận động. 2.1.5. Đặc điểm của kỹ thuật đỡ phát bóng trong Bóng chuyền. Trong thi đấu bóng chuyền hiện đại với uy lực tấn công nhanh, mạnh, từ các quả tấn công uy lực của đối phương, đặc biệt là những quả nhảy phát ăn điểm trực tiếp, do đó đòi hỏi phải có kỹ thuật đỡ phát bóng tốt để lấy được bóng, cản phá ghi điểm của đối phương. Trong đó kỹ thuật đỡ phát bóng được ứng dụng rất phổ biến và có hiệu quả cao. Tuy nhiên nhiều người tập cũng có thể phòng thủ từ các quả mạnh hoặc bóng qua lưới nhẹ của đối phương khác kỹ thuật chuyền cao tay bằng hai tay tùy thuộc vào tình huống cụ thể với điều kiện không mắc lỗi dính bóng hoặc chạm bóng hai lần. Kỹ thuật đỡ phát bóng bao gồm các giai đoạn sau: Giai đoạn chuẩn bị: Người đứng tập ở tư thế trung bình, chân trước chân sau, hai chân rộng bằng vai, hai tay co tự nhiên ở khớp khuỷu, mắt quan sát hướng bóng đến. Giai đoạn đánh bóng: Người tập dùng bước đi bộ hoặc chạy di chuyển đến đối diện với hướng bóng đến. Hai bàn tay đan vào nhau cẳng tay và cánh tay tạo thành một mặt phẳng vuông góc với hướng bóng đến. Để tiếp xúc thuận lợi người tập hạ thấp trọng tâm bằng cách gập khớp gối ở mức độ cần thiết, hai cánh tay ép sát ngực đưa ra đón bóng ở tầm ngang thắt lưng cách thân người một cánh tay (là tốt nhất), bóng được tiếp xúc vào mặt phẳng của hai cánh tay. Động tác phát bóng được phát lực đồng thời từ đạp chân duỗi mạnh khớp gối nâng trọng tâm hướng lên trên ra trước. Lúc này hoạt động của cổ tay hơi gập xuống các nhóm cơ cẳng tay đưa ra đánh bóng thời gian chạm bóng là rất ngắn nên 8
hoạt động vươn theo bóng có ý nghĩa rất quan trọng để điều chỉnh hoạt động tiếp theo. Giai đoạn kết thúc: Tay vươn theo bóng khoảng cách ngang tầm ngực thì dừng lại. Động tác ghìm và gập cổ tay ở giai đoạn cuối có ý nghĩa quan trọng trong đỡ bóng. Sau đó người tập nhanh chóng trở về tư thế chuẩn bị cho các hoạt động tiếp theo. 2.1.6. Đặc điểm quá trình giảng dạy kỹ thuật. Giảng dạy kỹ thuật là một quá trình hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động mà khi dạy kỹ thuật phải tuân thủ nguyên tắc giáo dục, giáo dưỡng thể chất. Giảng dạy phải đi từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, từ cái đã biết đến cái chưa biết. Quá trình hình thành kỹ năng kỹ xảo của người học cần phải dựa trên kiến thức của người học tiếp thu được. Kỹ năng kỹ xảo được hình thành nhờ quá trình tập luyện lặp đi lặp lại nhiều lần. Việc củng cố các mối liên hệ thần kinh tạm thời được hình thành làm cho các yếu tố vận động được mở rộng, người học chuyển từ việc nắm vững một cách có phân tích nguyên vẹn động tác, nhờ vậy mà hành động tiết kiệm và thuần thục hơn. Giảng dạy kỹ thuật chia làm 3 giai đoạn: Giai đoạn giảng đạy ban đầu (tương ứng với giai đoạn lan tỏa). Ở giai đoạn này mục đích chính là giúp cho người tập nắm vững được nguyên lý kỹ thuật và năng lực thực hiện động tác. Để đạt được mục đích trên cần giải quyết các nhiệm vụ, tạo khái niệm chung về động tác và tư thế đúng để tiếp thu tốt kỹ thuật. Ở giai đoạn này các quá trình thần kinh cảm ứng trả lời còn chưa lựa chọn. Trong quá trình học động tác còn có nhiều nhóm cơ thừa bị lôi cuốn vào hoạt động. Đây là giai đoạn lựa chọn và phối hợp vào động tác riêng lẻ thành một động tác thống nhất. Giai đoạn này hưng phấn dễ bị khuếch tán đến các khu thần kinh khác. Lúc này cơ thể chưa phân biệt chính xác kích thích các điệu kiện khác nhau dễ dẫn đến việc thực hiện động tác không chính xác gò bó. 9
Giai đoạn giảng dạy đi sâu và chi tiết (tương ứng giai đoạn tập trung hưng phấn). Mục đích của giai đoạn này là đưa trình độ tiếp thu ban đầu của động tác lên tới mức tương đối hoàn thiện, chuyển từ sự tiếp thu cơ sở đến chi tiết kỹ thuật và hiểu sâu hơn các quy luật vận động của động tác. Nhiệm vụ của giai đoạn này là giúp cho người học hiểu được quy luật vận động của động tác cần học sâu hơn, cần có sự chính xác hóa kỹ thuật tự nhiên, liên tục, định hình động tác được củng cố, một phần kỹ thuật được chuyển thành kỹ xảo nhưng kỹ năng thực hiện động tác vẫn còn có sự rối loạn khi điều kiện thay đổi hay không thuận lợi. Ở giai đoạn này các động tác tập luyện được lặp lại nhiều lần, lúc này khuếch tán thần kinh giảm đi, sự hưng phấn thần kinh chỉ tập trung ở những phần nhất định, động tác phối hợp tốt hơn và các động tác thừa bị ức chế dần, ở giai đoạn này động tác bắt đầu hình thành nhưng chưa được củng cố vững chắc dễ bị rối loạn khi thực hiện. Giai đoạn hoàn thiện kỹ thuật: Mục đích của giai đoạn này là giúp cho người học tiếp thu và vận dụng đúng động tác trong giai đoạn hoàn thiện kỹ thuật. Nhiệm vụ của giai đoạn này là định hình động tác trên vỏ não được xác định vững chắc. Các cơ quan trong cơ thể phối hợp với nhau nhịp nhàng ăn ý. Thực hiện động tác tự động hóa, kỹ xảo bền vững và có tính biến dạng. Hoàn thiện sự cá biệt hóa kỹ thuật cho phù hợp với năng lực cá nhân. 2.1.7. Đặc điểm tâm sinh lý giải phẫu của lứa tuổi học sinh. a. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi. Trong giảng dạy và huấn luyện bóng chuyền để đạt được hiệu quả tốt thì giảng viên, huấn luyện viên phải nắm chắc đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, từ đó áp dụng các phương pháp, phương tiện tập luyện phù hợp với trình độ lứa tuổi. giới tính, sức khỏe. Đó cũng là nhân tố tác động bài tập thể chất lên cơ thể con người. Ở lứa tuổi này những hứng thú học tập giúp cho họ định hướng tốt trong quá trình học tập của mình. Họ được thúc đẩy về động lực học tập và đã nhận được ý nghĩa xã hội về môn học của mình đó cũng là điều kiện thuận lợi cho việc cũng cố giảng dạy và huấn luyện. 10
Đặc điểm và sự phát triển của trí tuệ, tri giác có mục đích đã đạt được ở mức độ cao, quan sát trở nên có mục đích giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động trí tuệ, đồng thời vai trò của ghi nhớ lôgic, trìu tượng ngày một càng rõ rệt, đặc biệt ở lứa tuổi này chỉ đạo được tâm thể trong ghi nhớ. Do cấu trúc não phức tạp và chức năng của não phát triển ở lứa tuổi này rất chặt chẽ hơn. Đây là cơ sở hình thành thế giới quan, sự tự ý thức này là đặc điểm nỗi bật trong sự phát triển nhân cách học sinh ở giai đoạn này. Đặc điểm quan trọng là sự tự ý thức ở lứa tuổi này là xuất phát từ yêu cầu của cuộc sống hoạt động địa vị của xã hội. Mối quan hệ với mọi người xung quanh buộc họ phải ý thức được nhân cách của mình. Ở lứa tuổi này sự hình thành thế giới quan, hệ thống quan điểm về tự nhiên xã hội và các nguyên tắc quy tắc ứng xử. Những điều đó được ý thức vào hình thức tiêu chuẩn. b. Đặc điểm sinh lý. Hệ thần kinh: Được phát triển một cách hoàn thiện khả năng tư duy, phân tích tổng hợp và trừu tượng hóa được phát triển, tạo điều kiện tốt cho việc hình thành phản xạ có điều kiện, ngoài ra do sự hoạt động mạnh của tuyến giáp, tuyến yên, tuyến sinh dục làm cho quá trình hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế. Hệ vận động: Xương vẫn tiếp tục cốt hóa mãi đến năm 2425 tuổi mới hoàn thiện, ở lứa tuổi này mới chuẩn bị kết thúc sự cốt hóa của xương. Điều đó chấm dứt sự dự trữ và mặt khác được xây dựng lại thành tổ chức, xương được phát triển dày lên bao bọc quanh sụn. Các cơ tăng khối lượng và đạt đến 43 44% trọng lượng cơ thể. Nhóm cơ lớn phát triển nhanh như: Cơ tứ đầu dùi, cơ denta, cơ ngực lớn, các cơ co phát triển hơn cơ duỗi, vì sử dụng các bài tập sức mạnh là hợp lý, nhưng những bài tập phải đảm bảo nguyên tắc vừa sức. Hệ hô hấp: Hệ hô hấp đã phát triển hoàn thiện, vòng ngực trung bình của nam từ 7585cm, diện tích tiếp xúc phổi khoảng 120150cm2, dung lượng phổi khoảng 45l, tần số hô hấp 1020 lần/phút. Vì vậy những bài tập sức mạnh cũng như sức bền rất phù hợp với các lứa tuổi này. 11
Hệ tuần hoàn: Hệ tuần hoàn đã được phát triển hoàn thiện mạch đập nam vào khoảng 7075 lần/phút sau vận động huyết áp hồi phục tương đối nhanh cho nên phù hợp với các bài tập phát triển sức bền và những bài tập có khối lượng lớn. Tóm lại trên cơ sở các vấn đề mang tính lý luận, mang tính khoa học có liên quan đến nội dung nghiên cứu được chúng tôi tìm hiểu nghiên cứu đưa ra trong chương tổng quan là những cơ sở căn cứ để tôi tìm hiểu, nhận định và vận dụng phù hợp trong quá trình thực hiện nghiên cứu và giải quyết nhiệm vụ của đề tài. 2.1.8. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng. a. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu. Để có cơ sở đánh giá chung và có hiệu quả cao nhất trong quá trình giảng dạy của học sinh chúng tôi sử dụng những tài liệu chuyên môn liên quan đến quá trình giảng dạy, huấn luyện để đọc và phân tích để tìm ra những cơ sở lý luận cho việc giảng dạy cũng như các phương pháp tập luyên. Mục đích của phương pháp này là nhằm thu nhập những tài liệu tổng hợp các nguồn thông tin có trong và ngoài nước đã được công nhận trên sách báo, tạp chí…giúp cho việc nhìn rõ tổng thể trong nghiên cứu. b. Phương pháp quan sát sư phạm. Để thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành quan sát sư phạm nhằm phát triển và tìm hiểu thêm những vấn đề cần nghiên cứu, quan sát những buổi tập của các học sinh. Trên cơ sở đánh giá những ưu điểm nhược điểm của từng bài tập, lựa chọn và bổ sung những bài tập sắp xếp lại thành một hệ thống khoa học hợp lý nhằm giải quyết những nhiệm vụ của đề tài một cách chính xác, phục vụ cho mục đích nghiên cứu. Mục đích của phương pháp này là đánh giá thực trạng học kỹ thuật và những biểu hiện xảy ra trong quá trình sử dụng các bài tập đưa vào tập luyện để từ đó có cơ sở cho việc lựa chọn các bài tập. c. Phương pháp phỏng vấn, tọa đàm. Để đảm bảo tính khoa học và thực tiễn trong quá trình nghiên cứu lựa chọn các bài tập có chất lượng và hiệu quả, chúng tôi sử dụng các phiếu phỏng vấn, 12
các buổi tọa đàm với các giáo viên, HLV và những người có kinh nghiệm trong ngành, đồng thời trao đổi nghiên cứu về việc xác định các bài tập nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng trong quá trình tập luyện và giảng dạy. Thông qua phỏng vấn chúng tối có những thông tin, căn cứ quan trọng làm tăng thêm ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài. d. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. Sau khi đã lựa chọn và xác định hệ thống các bài tập, đề tài tiến hành thực nghiệm cho 80 học sinh nam THPT được chia thành 2 nhóm mỗi nhóm 40 học sinh: Nhóm đối chứng (nhóm A): Gồm 40 học sinh được tiến hành tập luyện theo chương trình giảng dạy của tổ bộ môn Thể dục. Nhóm thực nghiệm (Nhóm B): Gồm 40 học sinh được tiến hành tập luyện theo giáo án của chương trình thực nghiệm. Trong đề tài chúng tôi thực hiện phương pháp này với mục đích nhằm đánh giá hiệu quả cao của bài tập, chúng tôi đã lựa chọn để đưa ra kết luận vấn đề. e. Phương pháp kiểm tra sư phạm. Nhằm kiểm tra đánh giá hiệu quả của việc tập luyện sau khi lựa chọn một số bài tập và các test đặc trưng nhằm thực nghiệm trên đối tượng nghiên cứu của đề tài. f. Phương pháp toán thống kê. Chúng tôi đã sử dụng một số công thức toán học thống kê cần thiết để sử lý số liệu và đánh giá kết quả số liệu thu được trong quá trình nghiên cứu: + Tính số trung bình cộng: xi X n Trong đó: X : Số trung bình cộng xi : Kết quả của từng cá thể n : Số cá thể 13
: Ký hiệu tổng + Tính phương sai: 2 (xA xA )2 (n B x B ) 2 n A nB 2 + So sánh sự khác biệt giữa hai nhóm A và B xA xB t 2 2 nA nB + Tính % Biên soạn chương trình thực nghiệm 3 tháng và kế hoạch giảng dạy tương ứng với giai đoạn học tập môn nhảy xa kiểu ưỡn thân của đối tượng thực nghiệm. Chuẩn bị phương tiện, đối tượng nghiên cứu thực nghiệm và đối chứng, tiến hành lấy số liệu trước thực nghiệm. Xử lý số liệu trước thực nghiệm. Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xác định hiệu quả của hệ thống bài tập đã lựa chọn. Lấy kết quả thực nghiệm sau 3 tháng. Xử lý các số liệu thực nghiệm. Viết bản thảo, hoàn chỉnh và nộp Hội đồng khoa học nhà trường. * Cộng tác viên: Các giáo viên thể dục trong trường. * Trang thiết bị sử dụng nghiên cứu: Đồng hồ, Bóng chuyền thi đấu, Lưới, sân bóng chuyền, Cờ, Còi… 14
2.2. Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng bài tập bổ trợ cho kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. 2.2.1. Thực trạng việc quan sát tập luyện kỹ thuật đỡ phát bóng của học sinh nam THPT. Như chúng ta đã biết bóng chuyền là một môn thể thao mang tính tập thể cao, các bài tập trong bóng chuyền cũng đa dạng và phong phú các kỹ thuật đệm bóng, chuyền bóng, chắn bóng, phát bóng và đập bóng. Trong đó kỹ thuật đỡ bóng là một kỹ thuật được sử dụng nhiều trong thi đấu.Trong đỡ bóng thì có nhiều dạng như: đỡ đập bóng, đỡ phát bóng, đỡ bóng ra sau đầu, đỡ yểm hộ khi chắn và đập bóng, các kỹ thuật đỡ bóng kết hợp với lăn ngã…. Trong đó kỹ thuật đỡ phát bóng là một kỹ thuật mang lại hiệu quả cao. Thực tế cho thấy rằng ở học sinh nam THPT khả năng thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng chưa đạt hiệu quả cao trong tập luyện và thi đấu. Sự không hiệu quả đó không chỉ ảnh hưởng của các yếu tố chuyên môn mà nó còn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau. Hơn nữa hiện nay các bài tập đang được ứng dụng nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng chưa thực sự hiệu quả. Theo quan sát của chúng tôi, ở các học sinh việc thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng trong quá trình học tập và thi đấu chưa hiệu quả cao. Thực trạng này đặt ra yêu cầu là trong quá trình giảng dạy và học tập, cần phải có nhiều hơn nữa các bài tập phù hợp để nâng cao khả năng đỡ phát bóng, ngoài ra không làm cho học sinh nhàm chán với các bài tập gây hứng thú tập luyện cho học sinh nhằm nâng cao trình độ cho học sinh trong quá trình học tập và thi đấu. Quá trình tập luyện bóng chuyền là quá trình diễn ra liên tục giữa tấn công và phòng thủ vì thế nhân tố kỹ thuật và ổn định kỹ thuật là rất quan trọng không thể thiếu trong quá trình tập luyện và thi đấu. Khi tiến hành nghiên cứu đề tài lựa chọn bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. Để có cơ sở đánh giá thực trạng việc tập luyện, chúng tôi đã quan sát nhiều giờ học của học sinh nam THPT và giải bóng chuyền học sinh toàn trường do trường tổ chức cũng như việc trực tiếp tham gia giảng dạy và huấn luyện của bản thân, chúng tôi thấy 15
rằng khả năng thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng của học sinh còn hạn chế và không đạt được hiệu quả cao trong tập luyện cũng như thi đấu. Khi tập luyện nội dung này học sinh không tập luyện được theo yêu cầu của giáo viên đặt ra trong bài tập, học sinh chưa phối hợp được sự hoàn thiện kỹ thuật, động tác chưa đúng, chưa đạt được yêu cầu. Nguyên nhân chủ yếu là do khả năng phán đoán điểm rơi của bóng chưa tốt, khả năng phản ứng và di chuyển chậm, tay tiếp xúc bóng không hợp lý, mặt khác khi tập luyện học sinh còn chủ quan không mạnh dạn khi đón bóng đến. Vì vậy những động tác sai phần nào ảnh hưởng đến việc lĩnh hội kỹ thuật mới, điều này cần phải được quan tâm hơn nữa trong quá trình học tập và tập luyện của học sinh. 2.2.2. Điều kiện học tập. Đây là một trong những yếu tố rất quan trọng trong việc giảng dạy và học tập cho học sinh, nếu điều kiện học tập tốt thì sẽ nâng cao hiệu quả học tập cũng như nâng cao trình độ chuyên môn cho học sinh ngoài ra gây hứng thú học tập cho học sinh và vấn đề quan trọng đó là điều kiện học tập tốt sẽ giảm tránh được chấn thương trong quá trình học tập cho học sinh. Để tìm hiểu về cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy môn bóng chuyền của trường, chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn các học sinh nam và kết quả thu được trình bày ở bảng a1. Bảng a1. Cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy môn bóng chuyền Số lượng Chất lượng TT Cơ sở vật chất Sân bãi Dụng cụ Tốt Xấu Trung bình 1 Sân thi đấu 2 x 2 Bóng 100 x 3 Bóng treo 3 x 4 Đồng hồ bấm dây 5 x 5 Bóng bật với 1 x 6 Sân tập chạy 1 X 16
7 Nhà tập tạ 1 x 8 Bóng đặc 10 x 9 Tường bổ trợ 3 x Qua kết quả điều tra ở bảng a1 chúng tôi thấy rằng điều kiện trang thiết bị vật chất phục vụ công tác giảng dạy cơ bản đáp ứng được yêu cầu chung. Tuy nhiên với đối tượng học là học sinh nam THPT thì các điều kiện trên vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu tập luyện của học sinh, bởi để có thành tích trong quá trình tập luyện cũng như giảng dạy cho học sinh, yếu tố sân bãi dụng cụ là một trong những điều kiện quan trọng để phục vụ công tác giảng dạy, tập luyện có hiệu quả và hoàn thành được yêu cầu và nhiệm vụ đề ra. Vì vậy việc đầu tư các cơ sở vật chất là rất cần thiết. 2.2.3. Thực trạng việc tập luyện kỹ thuật đỡ phát bóng cho học sinh nam THPT. Để có cơ sở của việc lựa chọn bài tập chúng tôi đã tiến hành quan sát học sinh nam tham gia thi đấu giải bóng chuyền toàn trường, qua đó chúng tôi quan sát được các pha đỡ bước một của các học sinh nam, do khả năng chuyên môn cũng như năng lực thực hiện kỹ thuật còn thấp. Chúng tôi tiến hành quan sát sư phạm và thống kê kết quả các trận đấu của học sinh nam đã tham gia giải bóng chuyền học sinh toàn trường tổ chức. Kết quả thu được trình bày ở bảng a2 Bảng a2. Kết quả thống kê hiệu quả đỡ phát bóng trong các trận đấu tập của học sinh nam THPT. Kết quả Số lầ n Tốt Đạt Không đạt TT Tên kỹ thuật thực Số Số Số hiện % % % lầ n lầ n lầ n 1 Đỡ phát bóng 85 25 29.41 26 30.59 34 40 2 Đỡ đập bóng 95 27 28.42 30 31.58 38 40 3 Đỡ bóng khi yểm hộ 50 18 36 16 32 16 32 17
chắn và đập bóng Các kỹ thuật đỡ 4 bóng kết hợp với 80 12 15 22 27.5 46 57.5 lăn ngã 5 Đệm bóng sau đầu 30 5 16.67 11 36.67 14 46.66 Kết quả bảng a2 cho thấy rằng trong quá trình tập luyện và thi đấu của học sinh nam trong trường thì việc sử dụng kỹ thuật đỡ phát bóng còn hạn chế so với các dạng đỡ bóng khác. Điều này cho thấy rằng việc sử dụng kỹ thuật đỡ phát bóng trong thi đấu của đối tượng nghiên cứu mang lại hiệu quả chưa cao. Bảng a3: Kết quả thống kê số lần thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng của các lớp THPT trong giải bóng chuyền học sinh Toàn trường. Kết quả Số Tên Số lầ n Tốt Đạt Không đạt TT đội trận thực bóng Số Số Số hiện % % % lầ n lầ n lầ n 1 12A 6 175 27 15.43 55 31.43 93 53.14 2 12B 6 134 23 17.16 41 30.60 70 52.24 3 11A 6 152 32 21.05 43 28.30 77 50.65 4 11B 6 168 18 10.71 35 20.84 115 68.45 5 10A 6 127 21 16.54 28 22.04 78 61.42 Qua kết quả ở bảng a3 cho thấy rằng, cả 5 đội thi đấu ở giải bóng chuyền học sinh toàn trường thì hiệu quả sử dụng kỹ thuật đỡ phát bóng còn yếu. Vì vậy thông qua kết quả điều tra thực trạng trên chúng tôi nhận thấy rằng cần phải nghiên cứu lựa chọn hệ thống bài tập nâng cao hiệu quả đỡ phát bóng cho học sinh nam khối THPT toàn trường, nhằm phục vụ đắc lực cho quá trình giảng dạy và huấn luyện của nhà trường. 18
2.2.4. Những sai lầm thường mắc khi thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng của học sinh nam THPT trong quá trình tập luyện. Qua khảo sát các giờ học của học sinh nam của trường và các khóa khác chúng tôi nhận thấy rằng khi học s inh học kỹ thuật này thường xuất hiện những sai lầm cơ bản sau: - Phán đoán điểm rơi của bóng không tốt. - Tư thế thân người không đúng. - Chưa kết hợp được lực toàn thân. - Tốc độ di chuyển chậm. - Hình tay tiếp xúc bóng không đúng. - Tiếp xúc bóng quá sớm hoặc quá muộn. Thông qua kết quả theo dõi quan sát sư phạm chúng tôi xác định những sai lầm và nguyên nhân dẫn đến sai lầm trên, để có cơ sở khách quan chứng minh cho nhận định trên, chúng tôi tiến hành thống kê số lượng học sinh nam khi tập luyện kỹ thuật đỡ phát bóng, tìm hiểu xác định những sai lầm thường xảy ra ở học sinh, kết quả thu được ở bảng a4. Bảng a4: Kết quả quan sát những sai lầm thường mắc của học sinh nam khi thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng (n=30) Tỷ lệ TT Những sai lầm thường mắc Số người % 1 Phán đoán điểm rơi của bóng không tốt 25 83.33 2 Tư thế thân người không đúng 23 76.67 3 Chưa kết hợp được lực toàn thân 9 30 4 Tốc độ di chuyển chậm 21 70 5 Hình tay tiếp xúc bóng không đúng 22 73.33 6 Tiếp xúc bóng quá sớm hoặc quá muộn 24 80 7 Yếu tố tâm lý không ổn định 16 53.33 19
Qua kết quả thu nhập ở bảng a4 ta có thể thấy rằng những sai lầm của học sinh nam khi thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng là tương đối nhiều. Đó cũng là yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả trong quá trình tập luyện và thi đấu. Đặc biệt là sai lầm ở các nội dung 1, 2, 4, 5, 6. Chiếm tỉ lệ cao từ 70% trở lên và nó đã thể hiện một thực trạng cần quan tâm và giải quyết. Để có thêm cơ sở đánh giá thực tiễn và nguyên nhân dẫn đến những sai lầm trên chúng tôi tham khảo, phỏng vấn và trao đổi ý kiến trực tiếp với 10 giáo viên, HVL về những tồn tại khi học kỹ thuật đỡ phát bóng. Kết quả đã được chúng tôi ghi lại ở bảng a5 Bảng a5: Kết quả phỏng vấn những sai lầm thường mắc phải của học sinh khi thực hiện kỹ thuật đỡ phát bóng (n=10) Số phiếu TT Những sai lầm thường mắc Tỷ lệ % đồng ý 1 Phán đoán điểm rơi của bóng không tốt 10 100 2 Tư thế thân người không đúng 8 80 3 Chưa kết hợp được lực toàn thân 3 30 4 Tốc độ di chuyển chậm 7 70 5 Hình tay tiếp xúc bóng không đúng 8 80 6 Tiếp xúc bóng quá sớm hoặc quá muộn 7 70 7 Yếu tố tâm lý không ổn định 5 50 Qua bảng a5 thì ta nhận thấy rằng những sai lầm thường mắc phải theo ý kiến của các giáo viên, HLV (từ 70% trở lên) thì nhận thấy những sai lầm số 1, 2, 4, 5, 6, là những sai lầm chiếm được sự đồng ý cao. Từ kết quả quan sát sư phạm và phỏng vấn những sai lầm thường mắc của kỹ thuật đỡ phát bóng, để đảm bảo tính khách quan và chính xác chúng tôi tiến hành so sánh kết quả của hai phương pháp trên, kết quả so sánh được trình bày ở bảng a6. 20